مروری بر مدیریت پسماند در شرکت ملی گاز
کاهش پسماند-چگونه؟
کاهش پسماند نتیجه یک عملکرد سیستمی است:
هزینه های بالای دفع
منفعت طالبی بخش خصوصی
غالباً روش های کاهش دهنده پسماند تنها توسط بهره بردار قابل طراحی و اجراست.
نمونه های مورد اشاره: فیلتر آب همراه، فیلتر روغن در موتورها، سند بلاست در ایستگاه کمپرسور، ضایعات کاستیک ……
پسماندهای غیر خطرناک(روش های دفع)
پسماند صنعتی غیر خطرناک
دفن
بازیافت
زباله سوزی
باید بدون نیاز به فرآیند های پیچیده بازار بازیافت وجود داشته باشد.
امکان سنجی تولید تاسیسات بازیافتی توسط تولید کننده پسماند صنعتی انجام شود.
محل دفن ویژه واحد
محل دفن پسماندهای شهری
احداث و بهره برداری از آن گران تمام می شود.(100 یورو به ازای هر تن)
با تولید انرژی امکان فروش برق با تعرفه ترجیحی وجود دارد.
تولید RDF
امکان استفاده در کوره کارخانه های سیمان وجود دارد
پسماندهای غیر خطرناک(روش های دفع خاص)
پسماند صنعتی غیر خطرناک
تصفیه زمینی
Land Treatment
می باید یک سیستم پایش دقیق و کارا وجود داشته باشد.
مطالعات دقیق مورد نیاز است.
در شرایط کشور ما پیشنهاد نمی شود.
کمپوست
مواد در حدود 100% آلی باشند
رطوبت بالایی در پسماند وجود داشته باشد
با مواد خطرناک اختلاط نداشته باشد.
قابل جابه جایی با ماشین آلات معمول باشد.
ذخیره و حمل ونقل پسماندها(مواد خطرناک)-ضوابط شرکت ملی گاز
تولید کننده
بارنامه
برچسب زنی صحیح
حجم مناسب
شناسایی درست
ظرف مناسب
زمان ذخیره مجاز
جمع آوری کننده
برنامه اظطراری
رعایت ضوابط ایمنی
جمع آوری
کنترل برچسب
کنترل ظرف
ذخیره و حمل ونقل پسماندها(مواد خطرناک)-ضوابط شرکت ملی گاز
جمع آوری کننده
بارنامه
ذخیره مناسب
پیمانکار حمل و نقل
تحویل بارنامه به اداره راه
تحویل بارنامه به آتش نشانی
انتقال
رعایت ضوابط ایمنی
ذخیره و حمل ونقل پسماندها(مواد خطرناک)-ضوابط شرکت ملی گاز
پیمانکار حمل و نقل
اخذ تاییده تحویل
پیمانکار دفع یا بازیافت
گزارش به سیتم HSE
تولید کننده ضایعات خروجی فرآیند
بدنه تانکر بارگیر باید داری مشخصات زیر باشد:
نام شرکت یا موسسه حمل کننده، ظرفیت تانکر، وزن خالی تانکر، حداکثر وزن تانکر به همراه محموله، تاریخ و مدت اعتبار بازرسی
بدنه تانک کانتینر باید دارای مشخصات زیر باشد:
شماره ثبت تانک کانتینر، نام شرکت تولید کننده تانک کانتینر، شماره سریال تولید، مقدار عددی فشار محموله بر حسب مگاپاسکال یا بار، ظرفیت جایدهی تانک کانتینر، سال تولید
وسایل نقلیه ای که مواد اشتعال زا(نقطه اشتعال 32 درجه سانتیگراد) حمل می کنند باید محفظه ایزوله داشته باشند.
عمر تانکر های بارگیر برای مایعات قابل اشتعال حداکثر 8 سال است.
تانکر های مواد خورنده باید از ورق گالوانیزه استفاده نمایند و حداکثر عمر آنها 4 سال است
حمل ونقل پسماندها(مواد خطرناک)
وسایط نقلیه حامل مواد خطرناک(جامد و مایع) باید در انتهای محفظه خود مثلث استاندارد نارنجی را حک کرده باشند.
تجهیزات اطفای حریق مناسب می باید در وسیله نقلیه وجود داشته باشد.
راننده باید وسایل زیر را با خود حمل نماید:
جلیقه زرد رنگ احتیاط، عینک حفاظتی، ماسک، دستکش لاستیکی، چکمه لاستیکی، تن پوش مقاوم در برابر مواد شیمیایی، چراغ قوه، بطری حاوی مایع شستشوی چشم، بطری آب
راننده وسیله حمل و نقل باید تعلیم دیده ودارای شرایط سنی قانونی باشد.
حضور کمک راننده با مهارت های مشابه راننده اجباری است.
مایعات خورنده نباید در بشکه حمل شوند.
حمل گازهای تحت فشار در کپسول های کوچک در کانتینر ها ممنوع است.
حمل ونقل پسماندها(مواد خطرناک)
محل دفن-شمای کلی
محل دفن- روش های دفن
محل دفن- زهکشی شیرابه
محل دفن مواد خطرناک- پوشش کف
محل دفن مواد غیر خطرناک – پوشش کف
محل دفن مواد غیر خطرناک – پوشش نهایی
محل دفن مواد غیر خطرناک – پوشش نهایی
محل دفن- تقسیم بندی
دو گونه کلی محل دفن وجود دارد:
محل دفن پسماندهای غیر خطرناک(تقسیم بندی EPA)
دارای یک لایه پوشش کف می باشد.
محل دفن پسماندهای خطرناک(تقسیم بندی EPA)
دارای دو لایه پوشش کف و یک لایه پایش نشت شیرابه می باشد.
یا اینکه لایه پوشش کف بسیار قویتر است.
بازیافت پسماندهای شیمیایی
سه دسته پسماندهای شیمیایی(که همگی خطرناک هستند) به طور معمول بازیافت می شوند:
حلال های آلی آغشته به ناخالصی
پساب ها یا لجن ها یا مواد جامد حاوی غلظت بالای فلزات یا مواد آلی پر قیمت
روغن های مصرف شده
بازیافت پسماندهای شیمیایی
بازیافت پسماندهای شیمیایی به دلایل زیر به سختی صورت می گیرد:
حمل و نقل مواد شیمیایی خطرناک بسیار پر هزینه و شسشتو و پاکسازی تجیهزات حمل بسیار مشکل است.
کیفیت محصولا بازیافتی قابل تضمین نیست.
سخت گیری های زیست محیطی مانع از ااستفاده مجدد اقلام بازیافتی می شود.
بازیافت حلال های آلی آغشته به ناخالصی
معمولاً حلال های حاوی هالوژنها از قبیل تری کلرواتان، تری کلراتیلن، پرکلر اتیلن) هستند که از تمیز کاری تجهیزات یا در صنعت رنگسازی مورد استفاده قرار می گیرند.
فرآیند مورد استفاده برای بازیافت این حلال ها Stripping و تقطیر است که راندمانی در حدود 80% دارد.
بازیافت فلزات یا مواد آلی لجن ها یا فاضلاب حاوی غلظت بالای فلزات
اگر انواع فلزات موجود در فاضلاب یا لجن بیش از حد متنوع نباشند می توان فلز موجود را به کمک تبادل یونی و استخراج با حلال بازیابی نمود.
مواد آلی را نیز می تون به وسیله استخراج با حلال و جداسازی بعدی از حلال بازیابی نمود(مانند لجن کف مخازن).
بازیافت مواد جامد با مقدار بالای فلزات قابل استفاده
اینکار غالباً با سوزاندن اجزای غیر فلزی و ذوب اجزای فلزی در کوره در دمای بالا رخ می دهد. سپس فرآیند های دیگر متالوژیک برای آماده سازی فلزات برای تولید محصول دنبال می شود.
کاتالیست های مورد استفاده در صنعت نفت و گاز از جمله این دسته هستند.
بازیافت روغن های سوخته
بازیافت بوسیله اسید سولفوریک(باعث تولید رزین های اسیدی سمی می شود که خود پسماند خطرناک هستند.)
همینطور روش دیگر استفاده توام از ته نشین سازی، استرپینگ، فیلتراسیون یا سانتریفیوژ است که ناخالصی های روغن را به مرور در حین فرآیند حذف می نماید.
تصفیه پسماندهای شیمیایی
زباله سوزی
زباله سوزی
سوزاندن فاضلاب
برای سوزاندن مستقیم فاضلاب لازم است که میزان مواد جامد موجود در فاضلاب بیش از 10% وزنی باشد.
ارزش حرارتی فاضلاب باید برابر 2000 تا 3000 کیلوکالری بر کیلوگرم باشد.
و گرنه می باید با مواد دیگر ترکیب شوند.
پیرولیز-گازسازی
در صورتیکه پسماند(یا هر ماده دیگر) در غیاب اکسیژن حرارت ببیند، به اجزای سبکتر تبدیل می شود. در صورتیکه ماده قابل سوختن باشد، گازی از آن تولید می شود که به آن گاز مصنوعی می گویند و می تواند به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرد.
در فرآیند گازسازی، با ورود اکسیژن بخشی از ماده می سوزد تا حرارت لازم برای کوره را تامین نماید.
جداسازی این دو فرآیند در تکنولوژی های مورد استفاده مشکل است و معمولاً به صورت تواماً استفاده می شود.
امتیاز بزرگ این فرآیند بر زباله سوزی عدم وجود اکسیژن و در نتیجه امکان امحاء مواد آلی کلردار بدون نیاز به تکنولوژی تصفیه گاز بسیار پیچیده است.
پیرولیز-گازسازی
در صورتیکه پسماند(یا هر ماده دیگر) در غیاب اکسیژن حرارت ببیند، به اجزای سبکتر تبدیل می شود. در صورتیکه ماده قابل سوختن باشد، گازی از آن تولید می شود که به آن گاز مصنوعی می گویند و می تواند به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرد.
در فرآیند گازسازی، با ورود اکسیژن بخشی از ماده می سوزد تا حرارت لازم برای کوره را تامین نماید.
جداسازی این دو فرآیند در تکنولوژی های مورد استفاده مشکل است و معمولاً به صورت تواماً استفاده می شود.
امتیاز بزرگ این فرآیند بر زباله سوزی عدم وجود اکسیژن و در نتیجه امکان امحاء مواد آلی کلردار بدون نیاز به تکنولوژی تصفیه گاز بسیار پیچیده است.
پیرولیز-گازسازی- Thermoselect
پیرولیز-گازسازی: فرآیند پیرولیز
پیرولیز-گازسازی- فرآیند گازسازیFoster Wheeler
گازسازی پلاسما
گازسازی پلاسما
گازسازی پلاسما
گازسازی پلاسما
حوضچه تبخیر
حوضچه تبخیر
روش های تصفیه شیمیایی
تصمیم گیری برای بهبود سیستم
روش های دفع و تصفیه مدیریت پسماند
دفن
1- پسماندهای خطرناک
2- پسماندها با حالت فیزیکی نامناسب
تثبیت و دفن
زباله سوزی/روش های حرارتی
روش های شیمیایی
تبخیر
1- تسلط بر مشخصات پسماند
2- آزمایشات پایلوتی و بررسی های تکمیلی
3- امکان پذیری اقتصادی
خنثی سازی
پسماندها با خاصیت بالای بازی یا اسیدی را می توان به وسیله اسید ها و بازها خنثی نمود.
مثال: خنثی سازی اسید سولفوریک آلوده با آهک یا ضایعات سود سوز آور صابون سازی به کمک ذرات خاک رس
فرآیند های هیدرولیتیک
این روش ها بر مبنای هیدرولیز مواد شیمیایی توسط آب در دما و فشار بالا بنا نهاده شده اند. (در بخی موارد از کاتالیزوز هیدروژن یا یون هیدروکسیل استفاده می شود.)
مثال: تجزیه سیانید توسط فرآیند پیرولیز با بخار
NaCN + 2H2O NH3+HCOONa
فرآیند های نمک مذاب
این روش مبنی بر ذوب نمکهای جامد و ایجاد شرایط برای واکنش متقابل در نمک ها استفاده می شود.
مثال: نمکهای سیانید یا سیانات با غلظت بالا
ترسیب
این روش برای استخراج غلظت بالای فلزات سنگین از محلول ها و با استفاده از اضافه کردن آنیون ها رسوب ساز با فلز مورد نظر رخ می دهد.
مثال: ترسیب کروم و روی محلول با استفاده از شیر آهک
یا ترسیب سیانید ها بوسیله نمک های آهن
اکسیداسیون
در این روش با اضافه کردن اکسیژن(هوادهی) یا ماده اکسید کننده ساختار ماده آلی یا معدنی مورد نظر در ترکیب با اکسیژن تغیییر نموده و موادی قابل جداسازی یا با خطر کمتر تشکیل می شوند. این کار ممکن است در دما یا فشار بالا یا به کمک کاتالیزور انجام شود.
مثال:
هوادهی آهن دو ظرفیتی محلول برای تشکیل رسوب آهن
تصفیه پساب پالایشگاهی با غلظت مواد آلی زیاد
تصفیه مرکاپتانها با دی اکسید کلر در PH 5 تا 9.
این روش تنها زمانی به کار می رود که امکان احتراق پساب وجود نداشته باشد یا به علت آلودگی امکان تصفیه بیولوژیکی وجود نداشته باشد.
ز
اولترا فیلتراسیون و اسمز معکوس
در این روش ها بر اساس قوانین فیزیکی عبور مواد از پرده های نازک در اثر اختلاف گرادیان غلظت استفاده می شود.
یک روش فیزیکی بسیار گرانقیمت بوده و در مورد غلظت های پایین آلودگی بسیار موثر است.
مثال:
کاربرد فراوان در تصفیه شیرابه محل دفن
ز
روش ها احیایی
در این روش از نمک های فلز احیا کننده مانند تیوسولفات سدیم یا سولفیت هیدروژن برای جداسازی یونهای فلزی یا نابودسازی نیتریت به کار گرفت. در این روش گاهی از احیا کننده های آلی نظیر فرمالدئید نیز استفاده می شود.
مثال:
تبدیل کروم 6 ظرفیتی به 3 ظرفیتی به وسیله تیوسولفات سدیم.
ز
دیگر روش های معمول تصفیه فاضلاب که در مرود پسماندها ممکن است کاربرد داشته باشند.
روش های بیولوژیک(مثل لجن فعال)
روش جذب
روش تبادل یونی
روش های انعقاد و لخته سازی
این روش ها به عنوان روش های مکمل یا اصلی برای تصفیه پسماندها به کار می روند.
ز
فرآیند بهبود سیستم در سیستم های مدیریت پسماند
تصمیم گیری برای بهبود سیستم
عدم رضایت از عملکرد فعلی سیستم
1- رها سازی پسماند
2- آسیب به محیط زیست
3- ناپایداری اقتصادی
4- مشکلات قانونی
تصمیم گیری برای بهبود
بررسی مشکلات و تعیین راهکارها
اجرایی نمودن راهکارها
بررسی مشکلات و تعیین راهکارها و ورود به اقدامات اجرایی
شناسایی فرآیندهای تولیدکننده پسماند
شناسایی سیستم مدیریت پسماند
شناسایی پسماندهای تولیدی
طرح استراتژیک مدیریت پسماند(طرح جامع)
مطالعات وعملیات اجرایی
فاز شناسایی
فاز طراحی استراتژیک
فاز عملیات اجرایی
شناسایی سیستم تولید کننده پسماند
شناسایی سیستم تولید کننده
شناسایی فرآیند
شناسایی کیفی مواد اولیه
شناسایی مبادی تولید پسماند
شناسایی پسماند
شناسایی پسماند
فرکانس تولید
شناسایی کیفی:
فرمول شیمیایی
طبقه بندی و مخاطرات
کمیت تولید در هر فرکانس
تهیه طرح استراتژیک مدیریت پسماند
طرح استراتژیک مدیریت پسماند
شناسایی نقاط ضعف، قوت، پتانسیل ها و تهدیدات
مقایسه قنی و اقتصادی و انتخاب گزینه برتر
توسعه گزینه های مختلف مدیریت پسماند
تهیه برنامه اجرایی
Implementation Plan
مطالعات و عملیات اجرایی محل دفن
مکانیابی محل دفن
ارزیابی زیست محیطی
اجرای مرحله ای
مطالعات وعملیات اجرایی – محل دفن
فاز مطالعاتی
فاز عملیات اجرایی و بهره برداری
طراحی محل دفن-(فاز 1و 2)
پایش عملکرد
ارجاع کار-مناقصه
مکانیابی تاسیسات
ارزیابی زیست محیطی
تهیه و نصب تاسیسات و (بهره برداری)
مطالعات وعملیات اجرایی – تاسیسات زباله سوزی
فاز مطالعاتی
فاز عملیات اجرایی و بهره برداری
طراحی مفهومی زباله سوز
پایش عملکرد
ارجاع کار-مناقصه EPC, BOT,BOO
مطالعات و عملیات اجرایی زباله سوز
پایان