پاورپوینت ماشینهای کشاورزی

ماشینهای کشاورزی

فهرست درس

بخش 1
موتورها

فصل اول
تعاریف

موتور و ماشین
موتور وسیله ایست که بتواند توان یا قدرت تولید نماید. برای انجام این کار، از تبدیل یک نوع انرژی به نوعی دیگر استفاده می شود.
موتورهای احتراق داخلی، انرژی حاصل از سوخت های فسیلی یعنی بنزین، گازوییل و گاز را به انرژی مکانیکی یعنی حرکت میل لنگ تبدیل می کند. موتور برقی، از تبدیل انرژی برقی به مکانیکی تولید توان می نماید.
یک موتور به تنهایی نمی تواند کاری انجام دهد مگر آنکه توان خود را به وسیله دیگری بدهد تا آن وسیله به انجام کار نایل آید. آن وسیله را ماشین می نامیم.
بخش 1: موتورها – فصل اول : تعاریف

ماشین خودگردان
اگر ماشین و موتور یکجا باشند، آن را ماشین خودگردان می نامیم. بعنوان مثال، تراکتور یک ماشین خودگردان است.
تراکتور در حال ایستاده ممکن است پمپ هیدرولیک و یا محور تواندهی (PTO) را به حرکت در آورد. به این سبب است که تراکتور را ماشین خودگردان می نامیم.
کمباین های امروزی که از موتور سر خود حرکت می گیرند نیز ماشین خودگردان هستند چون نه تنها یک خودرو است که اندام های داخلی خود همچون کوبنده، الک ها، غربال ها و از این قبیل را نیز بکار می اندازند.
بخش 1: موتورها – فصل اول : تعاریف

نیرو
نیرو عامل حرکت است .
آن را معمولاً با حرف F نشان می دهند.
واحد آن در سیستم واحدهای بین المللی (SI)، نیوتون (N) است.
بخش 1: موتورها – فصل اول : تعاریف

کار
حاصلضرب نیرو در فاصله را کار نامند. هر جسمی که تحت تاثیر نیرو جابجا گردد کار انجام می دهد. کار را معمولاً با حرف W، نمایش میدهند و واحد آن در سیستم SI برابر N.m (نیوتون متر) است و مقدار آن از رابطه زیر محاسبه می گردد.
W = F. L (N.m)

که در آن L مسافت طی شده به متراست
بخش 1: موتورها – فصل اول : تعاریف

گشتاور
عامل به گردش درآوردن یک جسم حول یک محور دوران است. آنرا معمولاً به T نشان داده و واحد آن در سیستم SI، همانند کار، Nm می باشد ولی برای تمیز آن از کار، آن را به μm نشان می دهند. مقدار گشتاور یا تورک برابر حاصلضرب نیروی مماس بر مسیر حرکت در شعاع دوران می باشد. منظور از شعاع دوران، فاصله نیرو از مرکز دوران می باشد. رابطه آن عبارت است از:
T = F.r (μm)
که در آن ‍ r شعاع دوران به متر است
بخش 1: موتورها – فصل اول : تعاریف

توان
سرعت انجام کار را توان نامند.
توان را معمولاً به (Power) P نمایانده و واحد آن در سیستم SI وات (Watt) می باشد. یک وات برابر یک نیوتون متر بر ثانیه است. و مقدار آن از رابطه زیر محاسبه می گردد:

که در آن، t = زمان به ثانیه است.
بخش 1: موتورها – فصل اول : تعاریف

انرژی
انرژی نیز همان کار است. به عبارت دیگر لازمه انجام هر کاری، مصرف انرژی می باشد. انرژی را معمولاً به حرف E نشان می دهند و واحد آن در سیستم SI، ژول، (j) می باشد. یک ژول برابر یک وات در ثانیه است .

بخش 1: موتورها – فصل اول : تعاریف

فشار
فشار را به P نشان داده و برابر نیرویی است که بر واحد سطح وارد می شود، که از طریق رابطه زیر محاسبه می شود:

که در آن A سطح به متر مربع است.
پس واحد فشار در واحد SI، پاسکال است . پاسکال واحد نسبتاً کوچکی است و لذا معمولاً از کیلو پاسکال استفاده می شود Pa) 1000Kpa = 1).
بخش 1: موتورها – فصل اول : تعاریف

فصل دوم

منابع توان

اصول ساختمانی و طرز کار موتور بنزینی
موتور بنزینی دستگاهی است که با سوزاندن بنزین، توان تولید می کند. هر ماده سوختی در اثر اشتعال توان تولید می کند چون سوختن ماده سوختی انرژی یعنی کار تولید می نماید. اگر انرژی آزاد شده و طول زمان آزاد شدن آن را اندازه گرفته و بر یکدیگر تقسیم کنیم، مقدار توان محاسبه خواهد شد. با این ترتیب هر چه زمان احتراق مقدار معین سوخت کمتر باشد، توان تولیدی زیادتر خواهد بود و بالعکس.
ساختمان موتورهای بنزینی به گونه ایست که مخلوط سوخت و هوا در اثر جرقه، به یکباره منفجر می شود تا توان نسبتاً زیادی تولید گردد.
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

برای اشتعال سوخت سه عامل لازم است.
1) ماده سوختی
2) گرما
3) اکسیژن
که مثلثی آتش را تشکیل می دهند.
اگر یکی از اضلاع این مثلث قطع شود، اشتعال از بین خواهد رفت. در موتورهای بنزینی برای خاموش نمودن موتور، گرما یعنی جرقه را قطع می کنند و در موتورهای دیزلی ماده سوختی را قطع می کنند.
گرما
ماده مسوختی
اکسیژن
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

سوخت چگونه توان تولید می نماید
از سوختن، گرما تولید می شود. این گرما هوا و گازهای همراه خود یا اطراف را منبسط می نماید. انبساط باعث تولید فشار و نیرو است.
هرچه حجم هوا بیشتر ولی فضای محبوس کوچکتر باشد، افزایش دما و در نتیجه نیروی تولیدی زیادتر خواهد شد. موتورها حجم زیادی از هوا را در فضای کوچکی که فضای مرده می نامیم جمع می کنند. در لحظه ای مشخص، جرقه ای زده می شود و تمامی سوخت دفعتاً محترق یا منفجر می گردد. دوعمل تراکم و سرعت احتراق توان قابل توجهی تولید می نمایند. موتورهای بنزینی را به همین سبب، موتورهای انفجاری نیز می نامند.
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

ساختمان داخلی موتورهای بنزینی
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

زمان های کاری موتور
زمان های کاری هر موتور بنزینی یا گازوییلی بشرح زیرند:
تنفس یا مکش
تراکم
انبساط یا قدرت
تخلیه
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

برای هر زمان، میل لنگ نیم دور یا 180درجه می چرخد. برای یک چرخه کامل بنابراین میل لنگ دو دور خواهد چرخید. این نوع موتورها را موتورهای چهارزمانه نامند. در برابر موتورهایی هستند که همین چهار زمان را در یک دور چرخش میل لنگ انجام می دهند. این موتورها را موتورهای دو زمانه گویند .موتورهای چهارزمانه کاربردهای به مراتب زیادتری دارند. موتورهای دو زمانه معمولاً کوچک و تک سیلندر بوده و برای ماشین هایی چون چمن زنها، سمپاش های پشتی، پمپاژ آب از رودخانه ها، تیلرها و از این قبیل بکار می روند.
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

یک موتور دو زمانه و چگونگی انجام چهارزمان آن در یک دور میل لنگ
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

اصول ساختمانی و طرز کار موتور دیزلی
برای موتورهای بنزینی در زمان تنفس، مخلوط بنزین و هوا به درون سیلندر مکیده می شود. در موتورهای دیزلی فقط هوا کشیده می شود.
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

ساختمان موتورهای دیزلی

بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

تفاوت های موتور بنزینی و دیزلی بطور خلاصه به شرح زیرند :
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

نمایش اختلاف ساختمان موتورهای دیزلی و بنزینی
موتورهای دیزلی موتوهای بنزینی
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان
سوخت

انواع موتورهای احتراق داخلی
این موتورها را از دیدگاه های مختلف می توان طبقه بندی نمود .
نوع سوخت (بنزینی، گازوییلی و گازی)
زمان ها (چهار زمانه و دو زمانه)
تعداد سیلندر ( تک سیلندر، دو سیلندر و …)
چگونگی استقرار سیلندرها (عمودی، افقی و خورجینی)
روش خنک شدن موتور (آب خنک و هوا خنک )
محل کاربرد (سیار و ثابت یا زمینی)
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

اصول ترمودینامیکی موتورهای بنزینی
اصول ترمودینامیکی یک موتور بنزینی معمولی طبق سیکل یا چرخه آتو می باشد که در شکل نشان داده شده است. دستگاه مختصات را مختصات P-V نامند یعنی منحنی ها، ارتباط فشار با حجم درون سیلندر را نشان می دهند.

بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

اصول ترمودینامیکی موتورهای گازوئیلی
شکل زیر چرخه موتور گازوئیلی را نشان می دهد که کاملا شبیه همان چرخه موتور بنزینی است با این تفاوت که در نقطه C، گازوئیل بصورت پودر پاشیده می شود. از آنجا که سوخت تدریجی پاشیده می شود پس عمل احتراق صورت می گیرد نه انفجار.
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

اصول ترمودینامیکی موتورهایی بنزینی افشانکی
این چرخه، ترکیبی از دوچرخه بالاست. در نقطه C، با پاشیدن بنزین به درون سیلندر و تولید جرقه، سوخت منفجر می شود ولی پس از آن با تداوم پاشش بنزین، عمل احتراق به وقوع می پیوندد. با این ترتیب، این چرخه، از مزایای هر دو چرخه دیگر بهره می گیرد.
بخش 1: موتورها – فصل دوم : منابع توان

فصل سوم

بدنه موتور

بدنه یکی از قطعات اصلی موتور است. سوراخ هایی استوانه شکل در آن تعبیه شده اند که هریک را سیلندر می نامند. درون بدنه و اطراف این سیلندرها درموتورهای آب خنک، حفره هایی جهت خنک کردن موتور تعبیه شده است.
میل لنگ به زیر بدنه متصل می گردد. میل بادامک معمولا در بدنه موتور جاسازی می شود. پیستون ها و رینگ درون سیلندرها قرار دارند. دسته پیستون نیز پیستون را به میل لنگ وصل می کند. روی بدنه، اندام های مختلفی مانند پمپ بنزین، کاربراتور، کویل و … وصل می شوند.

بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور
نمایش قسمتهای اصلی یک موتور و ضمایم متصل به آن

شکل زیر تصویری از بدنه یک موتور بنزینی چهار سیلندر را نشان می دهد.
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

پیستون و ضمایم آن
پیستون قطعه ای استوانه ای شکل است که فقط یک سر آن مسدود است. قطر پیستون کمی کوچکتر از قطر سیلندر می باشد لذا برای جلوگیری از فرار سوخت از کناره های آن، رینگ های فولادی و فنری در نزدیک سر پیستون تعبیه شده اند.
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

نمایش پیستون و ضمایم آن
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

میل لنگ
جهت حرکت رفت و برگشتی پیستونها از میل لنگ استفاده میشود.
میل لنگ در محل های مخصوصی به زیر بدنه موتور متصل می شود. در همین محل در زیر بدنه، نیم دایره ای در آورده شده است که همانند یک کپه ثابت می باشد. یک کپه متحرک نیز وجود دارد که با دو پیچ روی آن کپه ثابت بسته می شود تا میل لنگ را در خود جای دهند. مجموعه این دو کپه ثابت و متحرک را یاتاقان ثابت می نامند.
در سر میل چرخدنده ای قرار دارد که با درگیری با چند چرخ دنده دیگر، حرکت بعضی از اندام ها را تامین می نماید.
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

تصویری از یک میل لنگ و قسمتهای مختلف آن
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

چرخ لنگر FlyWheel
ته میل لنگ به چرخ لنگر پیچ می شود. چرخ لنگر قطعه ایست نسبتاً بزرگ و سنگین و دایره ای پیرامون این اندام چرخدنده ای سوار شده است که چرخدنده موتور استارت هنگام روشن کردن موتور با آن درگیرمی شود. با این عمل، میل لنگ چند دور می گردد تا موتور روشن شود.
چرخ لنگر به منظورهای زیر تعبیه شده است:
1- یکنواخت کردن سرعت متغیر میل لنگ .
2- راه اندازی موتور.
3- سوار کردن اجزاء کلاچ اصلی موتور روی آن.
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

میل بادامک
میل بادامک در موتور بنزینی دو وظیفه دارد:
1- باز کردن و بستن سوپاپ های مخلوط هوا و سوخت و سوپاپ های دود که توسط بادامک ها انجام می گیرد.
2- گرداندن میل دلکو و پمپ روغن، که بوسیله چرخدنده ای که روی میل بادامک است انجام می گیرد.

بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور
نمایش میل بادامک و اجزای آن

مارپیچ زمانی
سوپاپ هوا دقیقا در نقطه مرگ بالا باز و در نقطه مرگ پایین بسته نمی شود. بلکه چند درجه میل لنگ قبل از نقطه مرگ بالا باز شده و چندین درجه بعد از نقطه مرگ پایین بسته می شود. سوپاپ دود نیز چندین درجه قبل از نقطه مرگ پایین باز و چند درجه بعد از نقطه مرگ بالا بسته می شود. با این ترتیب زمانی خواهد بود که سوپاپ دود و هوا هر دو همزمان باز هستند. این زمان را همپوشانی سوپاپ ها نامند.
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور
مارپیچ زمانی باز و بسته سوپاپ

ترتیب احتراق
چهار زمان مختلف موتور در هر سیلندر به ترتیب تنفس – تراکم – انبساط و تخلیه صورت می گیرد ولی بین سیلندرهای مختلف نیز ترتیب خاصی برقرار است طوری که هیچ دو سیلندری، در یک زمان خاص عملیاتی نیستند.
ترتیب معمول احتراق برای موتورهای چهار سیلندر 2-4-3-1 می باشد، یعنی پس از ایجاد احتراق در اولین سیلندر، احتراق های بعدی به ترتیب در سیلندرهای 3، 4 و 2 رخ خواهد داد. سیلندری که در طرف جلو موتور قرار دارد، سیلندر 1 در نظر گرفته می شود.
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

بنابراین اگر مثلا سیلندر 1 در زمان تراکم و انفجار باشد، سیلندر های 2، 3 و 4 به ترتیب زمان های انبساط، تنفس و تخلیه را می گذرانند.
جدول زمانی ترتیب احتراق در یک موتور چهار سیلندر
زاویه
میل لنگ
0
180
360
540
720
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

نمایش زمان های مختلف موتور در یک سیلندر
تخلیه انبساط تراکم تنفس
بخش 1: موتورها – فصل سوم : بدنه موتور

فصل چهارم

سرسیلندر

سرسیلندر
یکی از وظایف سر سیلندر، مسدود نمودن قاعده بالای استوانه یا سیلندر می باشد. با استقرار پیستون در درون سیلندر، این کار، تامین فضای مسدود برای انفجار یا احتراق را کامل می کند.

بخش 1: موتورها – فصل چهارم : سرسیلندر

سر سیلندر نیز همانند بدنه حاوی قطعات زیر است:
حفره های آب در موتورهای آب خنک
پولک های آب
مجرایا دالان های ورود و خروج روغن از کارتر
سوراخ پیچ های اتصال سر سیلندر به بدنه
میله های فشار دهنده و کانال های عبور آنها
میل اسبک، اسبک ها و پایه های میل اسبک
سوپاپ های هوا و دود
هادی سوپاپ
بخش 1: موتورها – فصل چهارم : سرسیلندر

تصویریک سرسیلندر
بخش 1: موتورها – فصل چهارم : سرسیلندر

سوپاپ ها
هر سیلندر دست کم دارای دو سوپاپ یکی برای ورود مخلوط سوخت و هوا ( موتور بنزینی) یا هوا (موتور گازوییلی) و دیگری برای خروج دود است.
معمول ترین روش استقرار سوپاپ ها بطور عمودی و در سر سیلندر می باشد. هر سوپاپ از دو بخش بنام های سرسوپاپ و ساق سوپاپ تراشیده شده است. سرسوپاپ قسمت دایره ای شکل است که پهلوی آن با زاویه حدود 45 درجه پخ داده شده است. به وسط این دایره، میله ای پیوند خورده است که ساق سوپاپ گوییم.
بخش 1: موتورها – فصل چهارم : سرسیلندر

قطعات مختلف یک سوپاپ
بخش 1: موتورها – فصل چهارم : سرسیلندر

واشر سرسیلندر
متوجه شده اید که مجراهای متعددی از بدنه باید به سر سیلندر راه یابند . مجراهای آب، روغن، میله های فشار دهنده و پیچ ها. این مجراها نباید با یکدیگر رابطه داشته باشند. مضافاً گازهای فشرده درون فضای مرده نباید به بیرون موتور یا به این مجراها نشت کند . برای جلوگیری از این عمل یا اصطلاحا آب بندی آنها از واشر مخصوصی بنام واشر سر سیلندر استفاده می شود . این واشر بین دو قطعه بدنه و سر سیلندر قرار می گیرد . واشر منحصر به فردی است که باید در استقرار آن اهتمام خاص مبذول داشت.
بخش 1: موتورها – فصل چهارم : سرسیلندر

تصویر یک واشر سر سیلندر
بخش 1: موتورها – فصل چهارم : سرسیلندر

فیلرزدن سوپاپ ها
فاصله بین سر اسبک و انتهای ساق سوپاپ باید مقدار معینی باشد. این اندازه برای موتورهای مختلف و سوپاپ های دود و هوا و گرمی و سردی سوپاپ ها متفاوت است. فیلر سوپاپ یا فاصله بازی اسبک از سر ساق سوپاپ هوا حدود 0/3 mm و برای سوپاپ دود mm 4/0 می باشد ولی بهتر است به دفترچه دستورالعمل موتور رجوع شود. در آن دفترچه، فاصله بازی برای سوپاپ ها و نیز اینکه سوپاپ ها در حالت گرم یا سرد فیلر زده شود، آمده است. فیلرها ورقه های فولادی به ضخامت های مختلف از mm 0/05 – mm 2 هستند .
بخش 1: موتورها – فصل چهارم : سرسیلندر

فصل پنجم

هوا و سوخت رسانی

هوارسانی
هوای محیط مملو از گرد و غبار است. اگر یک ذره شن در هر لیتر هوا یافت شود 18000000 ذره به موتور وارد می شوند که برای ساییدگی زود هنگام سیلندر و پیستون ها بسیار بیش از مقدار لازم است. تصفیه درست و موثر هوای ورودی به موتور و سالم سازی محیط اهمیت بسیاری دارد. به همین سبب جهت تصفیه هوا از وسیله ای بنام فیلتر هوا استفاده میشود.
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

هر فیلتر هوا دارای دو روکش لاستیکی در بالا وپایین است . وظیفه این لاستیک ها هوابندی است یعنی اجازه نخواهند داد که هوا از زیر یا روی فیلتر بدون تصفیه شدن بگذرد.
پیستون در زمان تنفس، خلایی در سیلندر ایجاد می شود که هوا را از مسیر فیلتر هوا مکیده، که ضمن عبور از کاربراتور مقداری بنزین را از فواره اصلی خارج بیرون می کشد. بنزین بلافاصله تبخیر و با هوا مخلوط می شود. این مخلوط به سیلندر می رود.
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

ساختمان فیلتر هوا
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

سوخت رسانی
دستگاه سوخت رسانی در موتور بنزینی کاربوراتور ودر موتورهای گازوییلی، پمپ افشانک (پمپ انژکتور) است.
بنزین از مخزن (باک) بنزین توسط پمپ بنزین مکیده شده و به کاربوراتور که وسیله ایست برای اختلاط بنزین و هوا می ریزد.
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

مخزن بنزین
مخزن (باک) در خودروها معمولا در سطحی پایین از سطح موتور قرار می گیرد. بنابراین پمپی لازمست تا سوخت را به سطح موتور بالا ببرد. مخزن معمولا دارای یک شیر تخلیه در زیر است . در ابتدای لوله ای که بنزین از آن خارج می شود معمولا یک فیلتر نصب می کنند.
برای هشدار سطح سوخت، وسیله ای برقی یا الکترونیکی در مخزن نصب می کنند که سطح بنزین را در هر زمان، در معرض دید راننده قرار می دهد ودرجه بنزین نامیده می شود.
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

پمپ بنزین
این پمپ معمولاً از نوع دیافراگمی است. شیطانکی به این دیافراگم متصل است. سر شیطانک روی بادامکی قرار می گیرد که شکل آن با بادامک های سوپاپ های روی میل بادامک متفاوت و بخوبی قابل تشخیص است. با گشتن میل سوپاپ این بادامک نیز می گردد و شیطانک را بالا و پایین می برد. شیطانک به نوبه خود، دیافراگم را بالا و پایین می برد. با پایین رفتن دیافراگم (یک غشاء لاستیکی ) خلایی در پمپ ایجاد می شود که بنزین را از مخزن می مکد. با بالا رفتن دیافراگم، مجرای ورود بنزین بسته شده ولی مجرای خروج باز می شود.
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

تصویر یک پمپ بنزین و طرز کار آن
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

کاربوراتور
کاربوراتور وسیله ایست برای اختلاط بنزین و هوا.
بنزین از مخزن (باک) بنزین توسط پمپ بنزین مکیده شده و به ظرف شناور کاربوراتور می ریزد. کاربوراتور دارای لوله ای دو مخروطی است که ونتوری نام دارد. لوله باریکی از ته ظرف شناور به وسط کوچکترین سطح مقطع بین این دو مخروط امتداد می یابد که فواره اصلی (ژیگلور) نامیده می شود . جسم شناور در ظرف شناور چنان تنظیم شده است که سطح بنزین در فواره را حدود mm 5-6 پایین تر از انتهای فواره نگهدارد. هوا ضمن عبور از لوله دو مخروطی همانطور که گفته شد مقداری بنزین را به درون خود می مکد و مخلوط می شوند.
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

نمایش ساختمان و اصول کار یک کاربوراتور

چند شاخه ورود و خروج
کاربوراتور بر لوله ای چند شاخه سوار می شود.
وظیفه این لوله، توزیع مخلوط بنزین و هوا به همه سیلندرهاست. چنین لوله ای ولی کمی متفاوت برای جمع آوری دود سیلندر ها و هدایت آن به انباره اگزوز و لوله اگزوز نیز وجود دارد. این دو لوله معمولا در دو طرف موتور قرار می گیرند.
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

نمایش یک چند شاخه ورود و خروج
بخش 1: موتورها – فصل پنجم : هوا و سوخت رسانی

فصل ششم

مدار جرقه زنی

مدار جرقه زنی
گرما در موتورهای بنزینی از جرقه ای برقی تامین می گردد که در سر شمع تولید می شود.
موتورهای دیزلی نیاز به جرقه ندارند چون هوای درون سیلندر در اثر تراکم زیاد ( نسبت به تراکم در موتور بنزینی) آنقدر داغ هست ( حدود 470 oC) که پودر گازوییل به محض پاشش در آن، آتش بگیرد.
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

اجزاء مدار جرقه زنی یک موتور بنزینی عبارتند از :
باتری
سوئیچ
کویل
بدنه دلکو
سردلکو
شمع ها
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

نمایش مدار جرقه زنی یک موتور
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

باتری موتور خودروها وتراکتورهای امروزی 12 ولتی است، ولی این ولتاژ باید 1000-15000 برابر شود تا برای جرقه زدن کفایت نماید. چگونه می توان چنین نمود ؟ استفاده از ترانسفورمر شاید مناسب ترین راه باشد.
ترانسفورمر دو سیم پیچ جدا یا یک سیم پیچ سه سر روی یک مغزی آهنی می باشد.
این دستگاه را در موتورها کویل نامیده اند.
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

کویل
کویل همانند یک بطری است که بدنه آن از جنس کائوچو و نسبتاً ضخیم ساخته شده است.
در سر کویل سه محل اتصال دیده می شود. دو اتصال معمولاً پیچی است که کنار آن علامت + ، – یا I ، D نوشته شده است. برق مثبت باتری از مسیر سوئیچ به اتصال + یا I کویل وصل می شود . سیمی از سر دیگر – یا D کویل به بدنه دلکو می رود.
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

بدنه دلکو و مدار اولیه جرقه زنی
عمل قطع و وصل برق باتری در بدنه دلکو صورت می گیرد. سیمی که از کویل می آید به پلاتین متحرک وصل می شود. پلاتین ثابت روی صفحه ای در کف بدنه دلکو پیچ شده است و در واقع به قطب منفی باتری متصل است چون قطب منفی باتری را به بدنه موتور وصل می کنند. مجموعه این سیم کشی را مدار اولیه جرقه زنی نامند.
برای قطع و وصل برق باتری در مدار اولیه باید اتصال دو پلاتین قطع و وصل شود. این کار را میل دلکو انجام می دهد. میله ایست که در نزدیک به سرخود، بادامکی چند ضلعی دارد. تعداد برآمدگی ها یا لپ ها برابر تعداد شمع ها یا سیلندرها است.
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

با قطع و وصل پلاتین ها، جرقه ای ناخواسته بین آنها زده می شود که باید گرفته شود. این کار را خازنی انجام می دهد که بین دو پلاتین بسته شده است.
بنابراین اجزا ء ساختار مدار اولیه جرقه زنی عبارتند از:
باتری
سویچ
سیم پیچ اولیه کویل
پلاتین متحرک
پلاتین ثابت
خازن
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

دلکو و اجزای مختلف آن
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

سر دلکو و مدار ثانویه جرقه زنی
با قطع و وصل برق در سیم پیچ اولیه کویل، برق ولتاژ قوی در سیم پیچ ثانویه آن القاء می شود، یک سر این سیم پیچ از درون کویل به اتصال یا D کویل متصل می شود که در نهایت به بدنه موتور راه می یابد ولی سر دیگر این سیم پیچ با کابلی از وسط سر کویل به وسط سر دلکو متصل می گردد.
این ولتاژ اینک باید به ترتیب احتراق موتور، به شمع ها برود. به این منظور، قطعه ای بنام چکش برق در سر میل دلکو فرو برده شده که همراه با آن می گردد. سر سیمی که به سر دلکو وصل شده است از طریق یک زغال و فنر به این چکش برق تماس حاصل می کند.
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

روی چکش برق، ورقه ای برنجی چسبانده شده که ضمن گردش چکش، از برابر 4 اتصال (در موتور های چهار سیلندر) عبور می کند و در این حالت برق فشار قوی را به این اتصالات میدهد.
هر یک از اتصالات توسط یک سیم یا وایر یا کابل به یکی از شمع ها متصل می شود.
ترتیب اتصال سیم ها طبق ترتیب احتراق موتور است . بنابراین مدار ثانویه جرقه زنی، قطعات زیر را شامل می گردد:
1 – سیم پیچ ثانویه کویل
2 – چکش برق
3 – اتصال شمع ها
4 – شمع ها
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

نمایش توزیع برق به شمعها
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

شمع
شمع آخرین قطعه از مدار جرقه زنی است . هر شمع دارای دو الکترود مثبت و منفی است.
الکترود مثبت در وسط شمع قرار داده شده است و سر آن به همان کابل یا وایری متصل می شود که از سر دلکو می آید. انتهای این الکترود در ته شمع، در فاصله ای حدود mm 0/75 نزدیک به الکترود منفی قرار می گیرد.
الکترود منفی به رزوه های شمع پیوند خورده است. شمع با این رزوه ها به درون سر سیلندر پیچ می شود طوریکه انتهای شمع تقریباً در فضای انفجار قرار گیرد.
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

نمایش مقطعی از یک شمع
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

فیلر زدن شمع
تنظیم فاصله الکترود ها را فیلر زدن شمع گویند.
فاصله الکترودهای شمع از یک موتور به دیگری ممکن است متفاوت باشد. بنابراین باید فاصله مناسب را از کتابچه دستورالعمل موتور دریافت نمایید. فاصله الکترودهای همه شمع های نو روی mm 0/75 تنظیم شده است. بنابراین اگر این فاصله مطایق خواسته موتور شما نیست، باید آن را تنظیم نمایید.
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

فیلتر زدن شمعها
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

باتری
باتری قلب مدار جرقه زنی است. باتری در انواع و اقسام در بازار یافت میشود. باتری هایی که قابل شارژ بوده و در اندازه های کوچک 6 ولتی برای موتور سیکلت ها یا اندازه های بزرگ 6، 12 و 24 ولتی برای خودروها، تراکتورها، اتوبوس ها و ماشین های سنگین بکار می روند.
منظور از شارژ یا چارج باتری، پر کردن آن پس از خالی شدن است. بعبارت دیگر برق از دست رفته آن را به آن بر می گردانیم. چارج کردن باتری با دستگاهی بنام چارجر صورت میگیرد. روی موتور این کار توسط مولد برق انجام میشود .
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

مقطعی از یک باتری
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

سویچ
سویچ وسیله ایست برای قطع و وصل و توزیع برق.
سویچ معمولاً دو مرحله ای ولی گاهی سه یا چهار مرحله است.
برای موتور های گازوئیلی مثلاً تراکتورها چون این موتورها مدار جرقه زنی ندارند، مرحله اولی سویچ فقط برق عمومی موتور را وصل می کند.
برای خاموش کردن این موتورها در آوردن کلید کارساز نیست بلکه باید خفه کن را کشید تا سوخت را قطع نماید.
برای روشن کردن موتور باید ابتدا تکمه خفه کن را پایین برد.
بخش 1: موتورها – فصل ششم : مدار جرقه زنی

فصل هفتم

دستگاه روغنکاری

دستگاه روغنکاری
تمامی قطعات متحرک در تماس با یکدیگر، تولید اصطکاک می نمایند. اصطکاک گرما می آفریند و گرما درجه حرارت آن قطعات را آنقدر بالا می برد که ذوب شده یا بیکدیگر بچسبند. یک راه موثر جلوگیری از این ضایعه، روغنکاری است که اصطکاک را به کمترین مقدار رسانده و گرمای تولیدی را نیز دفع می نماید.
دستگاه روغنکاری موتورهای بنزینی و دیزلی تفاوتی با یکدیگر ندارند، مگر در چگونگی تامین حرکت پمپ روغن.
بخش 1: موتورها – فصل هفتم : دستگاه روغن کاری

دستگاه روغنکاری از قطعات زیر ترکیب می یابد:
مخزن
نفس کش
پمپ
زهکش یا صافی
فیلتر
مجراها یا دالان های عبور روغن
میله روغن
درجه یا چراغ روغن
بخش 1: موتورها – فصل هفتم : دستگاه روغن کاری

نمایش مدار روغنکاری موتور
بخش 1: موتورها – فصل هفتم : دستگاه روغن کاری

مخزن (کارتر)
کارتر، مخزنی بی شکل است که برای نگهداری روغن به زیر بدنه موتور پیچ میشود . میل لنگ در فضای این ظرف می گردد. زهکش و پمپ روغن نیز در آن جای میگیرد.
برای ریختن روغن در این ظرف از سوراخی استفاده می شود که بر سر درپوش سرسیلندر در آورده شده و با درپوشی بسته شده است.
بخش 1: موتورها – فصل هفتم : دستگاه روغن کاری

پمپ روغن
پمپ روغن معمولاً از یکی از دو نوع چرخدنده خارجی یا چرخدنده داخلی است.
در نوع اول، دو چرخدنده از پهلو با یکدیگر درگیر هستند یکی از چرخدنده ها با دریافت حرکت از میل لنگ می گردد و دیگری را می گرداند. نتیجه کار این که روغن را از یکطرف مکیده و از طرف دیگر خارج می سازند.
در نوع دوم، یک چرخدنده در درون چرخدنده دیگری بصورت خارج از مرکز می گردد. این مجموعه نیز روغن را از یکطرف مکیده و از طرف دیگر خارج می سازند.
بخش 1: موتورها – فصل هفتم : دستگاه روغن کاری

پمپ روغن چرخ دنده داخلی پمپ روغن چرخ دنده خارجی
بخش 1: موتورها – فصل هفتم : دستگاه روغن کاری

مجرا ها و دالان های روغن
هدایت روغن به یاتاقان های ثابت و متحرک میل بادامک، قطعات مستقر در سر سیلندر و غیره توسط مجراها و دالان های روغن انجام می شود.
میله روغن
برای سنجش مقدار روغن از میله ای استفاده می شود که در بدنه موتور فرو رفته و وارد روغن کارتر می گردد. این قطعه را میله روغن می نامیم که نزدیک به انتهای این میله علایمی جهت نمایش کمترین و بیشترین سطح روغن حک شده اند.
بخش 1: موتورها – فصل هفتم : دستگاه روغن کاری

درجه و چراغ روغن
بعضی از موتور ها دارای فشارسنج عقربه ای هستند که فشار روغن را نمایش میدهدعقربه فشار روغن باید در حدود وسط درجه قرار گیرد.
چراغ هشدار روغن معمولاً به رنگ قرمز است که روی داشبرد و در معرض دید راننده قرار دارد.
زمان تعویض روغن
میله روغن را بیرون آورده، مقداری از روغن روی آن را بین دو انگشت دست بمالید. اگر حالت لزجت آن را حس نمودید، روغن هنوز خوبست، ولی اگر احساس روانی زیاد همچون آب یا زبری نمودید، حتماً باید تعویض گردد.
بخش 1: موتورها – فصل هفتم : دستگاه روغن کاری

انواع روغن موتور
روغن ها را براساس گران روی آنها تقسیم میکنند. روغن ها نمره بندی دارند. این نمره ها، گران روی روغن را مشخص می کنند. نمره روغن با حروف SAE شروع شده و با چند عدد یا حرف و عدد تعقیب می شود. نمونه هایی از این درجات در زیر نوشته شده اند.
SAE 20
SAE 5W
SAE 30
SAE 40
SAE 20-50
SAE 90
هر چه اعداد بزرگتر باشند، گران روی روغن زیادتر است. گران روی برعکس روانی است.
هرچه هوا گرم تر باشد باید روغن با گران روی بیشتر بکار رود و برعکس.
بخش 1: موتورها – فصل هفتم : دستگاه روغن کاری

فصل هشتم

دستگاه خنک کن

موتورها ممکن است هوا خنک یا آب خنک باشند ولی بیشتر آب خنک هستند. درحالی که برای بعضی از مناطق سرد سیر همچون شمال اروپا، خنک کردن موتور با هوا کفایت می نماید ولی در مناطق گرمسیری مانند ایران بهتر است که آب خنک باشد.
قطعات دستگاه آب خنک عبارتند از:
پوش آب
پمپ آب (واتر پمپ)
پروانه رادیاتور
ترموستات
رادیاتور

درب رادیاتور
شیر تخلیه آب
لوله های لاستیکی
درجه آب

مدار کامل آب خنک یک موتور
بخش 1: موتورها – فصل هشتم : دستگاه خنک کن

پوش آب
حفره هایی هستند که در بدنه موتور اطراف سیلندر یا دربدنه سر سیلندر در اطراف سوپاپ در آورده شده اند تا گرمای اضافی این قطعات را خارج نمایند.
پمپ آب (واتر پمپ)
برای سرعت بخشیدن به جریان آب موتور و زودتر خنک شدن موتور، پمپی بنام پمپ آب (Water Pump) روی موتورهای آب خنک نصب می شود. این پمپ ممکن است روی سرسیلندر سوار شود، ولی معمولاً روی بدنه موتور سوار می شود.
بخش 1: موتورها – فصل هشتم : دستگاه خنک کن

تصویری از ساختمان یک پمپ آب
بخش 1: موتورها – فصل هشتم : دستگاه خنک کن

پروانه رادیاتور
پروانه یا مکنده ایست که بر منتهی الیه محور پمپ آب و بعد از چرخ تسمه آن سوار می شود. این پروانه با مکش خود، هوا را از جلوی رادیاتور به عقب آن می مکد تا پرده های رادیاتور سریعاً گرمای خود را از دست داده و خشک شوند.
ترموستات
وظیفه ترموستات ثابت نگهداشتن درجه حرارت آب موتور است .
برای کاهش ساییدگی، باید دو کار انجام داد یکی اینکه درجه حرارت آب موتور را هر چه زودتر به حد مجاز بالا برد و دیگر آنکه این درجه حرارت را ثابت نگهداشت . برای کار اول، باید موتور در شروع، با سرعت بالا کار کند. برای کار دوم راهی جز استفاده از ترموستات نیست.
بخش 1: موتورها – فصل هشتم : دستگاه خنک کن

رادیاتور آب
برای تبادل گرمایی آب موتور با هوای اطراف تعبیه شده است. از لوله های عمودی ترکیب یافته است که طول هر یک با بیشماری پره پوشیده است. گرمای آب موتور از طریق این لوله ها به آن پره منتقل شده که مجموعاً سطح تبادل گرمایی زیادی را بوجود می آورند.
درب رادیاتور
دربی است حاوی دو سوپاپ یکطرفه. یکی با فشار باز می شود و دیگری در اثر خلاء با گرم شدن آب موتور، بخار آب درون زیاد شده و فشار را بالا می برد.
شیر تخلیه آب
همه رادیاتورها دارای شیر آبی در زیر هستند تا در موارد ضروری بتوان رادیاتور را تخلیه نمود.
بخش 1: موتورها – فصل هشتم : دستگاه خنک کن

ص91
بخش 1: موتورها – فصل هشتم : دستگاه خنک کن
درب رادیاتور و سوپاپ های یکطرفه فشار و خلا آن

لوله های لاستیکی
برای هدایت جریان، دو لوله لاسیتکی نسبتاً قطور و کلفت در بالا و پایین ارتباط موتور با رادیاتور را برقرار می سازند. هر لوله از دو طرف با دو بست فلزی محکم و آب بندی می شوند.
درجه آب
برای سنجش دمای آب موتور، قطعه حساسی در جایی روی موتور یا رادیاتور نصب می شود. این قطعه یک مبدل گرمایی است و مستقیماً عقربه ای را به حرکت در می آورد. عقربه در برابر صفحه مدرجی حرکت می کند که درجه حرارت آب را نشان می دهد. اگر درجه حرارت از مقدار معمول آن بالاتر رود، بهتر است بار روی موتور را قطع نمود ولی موتور در جا کار کند تا درجه حرارت پایین بیاید.
بخش 1: موتورها – فصل هشتم : دستگاه خنک کن

سطح آب رادیاتور
سطح آب رادیاتور همیشه باید حدود cm 5 پایین تر از گلویی رادیاتور باشد و اصولاً اگر پرتر از این باشد آب اضافی بخودی خود خارج می گردد. باید سعی شود که ازآب خالص بدون املاح استفاده شود..
ضد یخ
ضد یخ در تمام فصول باید در آب رادیاتور باشد هر دو سال یک بار آن را تجدید کنید.
ضد یخ نه تنها برای ممانعت آب از یخ زدگی است بلکه به سبب مواد افزودنی آن، از زنگ زدگی پوش آب، خوردگی و نشست رسوبات هم ممانعت بعمل می آورد.
بخش 1: موتورها – فصل هشتم : دستگاه خنک کن

فصل نهم

دستگاه مولد برق

دستگاه مولد برق
باتری همانطور که گفته شد قلب دستگاه های برقی و جرقه زنی موتورهاست که اگر تغذیه نشود از برق تهی شده و نمی تواند کار خود را انجام دهد باتری یک خازن است. برقی را ذخیره می کند و تا زمانی که موجودی داشته باشد تحویل می دهد. پس از آن باید دوباره آن را پر یا چارج نمود. برای چارج باتری از مولد برقی (دینام) که روی خودرو تعبیه شده استفاده میشود. این دستگاه با دریافت حرکت از موتور برق مستقیم تولید و باتری را چارج می نمود.
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

قطعاتی که مجموعا مدار آلترناتور یا چارج را می سازند عبارتنداز:
آلترناتور
آفتومات
درجه یا چراغ چارج
رله چراغ چارج
سویچ
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

آلترناتور
مولد برقی است که برق متناوب سه فاز تولید می نماید. از یک گردنده (روتور) و پوسته (استاتور) و شش دیود ترکیب یافته است. گردنده یک مغزی فولادی است که روی آن یک رشته سیم پیچی شده است. این قطعه با دریافت حرکت از میل لنگ و برق از باتری، یک میدان مغناطیسی متغییر بوجود می آورد که ولتاژ را در سیم پیچ های پوسته القاء می نماید.
پوسته نیز یک مغزی آهنی است ولی روی آن سه رشته سیم پیچی شده است و به این سبب برق سه فاز تولید می نماید . این برق متناوب به کمک شش دیود به برق یکطرفه تبدیل گشته تا بتواند باتری را چارج نماید.
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

نمایش ساختار داخلی یک آلترناتور با دیودها
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

نمایش ساختار داخلی
یک آلترناتور
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

آفتومات
قطعه ایست که ولتاژ تولید آلترناتور و شدت جریان مدار را کنترل می نماید .
ولتاژ تولیدی مولد برق نسبت به دور موتور نوسان می نماید که مطلوب نیست بخصوص که در دورهای بالای موتور، ولتاژ تولیدی بسیار بالا تر از 12 ولت باتری رفته و به احتمال زیاد تمام دستگاه های برقی را خواهد سوزاند. برای رفع این مشکل دستگاه کنترلی بنام آفتومات اضافه شده است که ولتاژ تولیدی مولد و شدت جریان مداررا در حد مجاز نگه می دارد.
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

درجه یا چراغ چارج
برای آگاهی از چگونگی چارج باتری، یک آمپر متر در مدار قرار داده می شود. عقربه این دستگاه موقعی که باتری در حال پرشدن باشد بطرف علامت مثبت و در صورت خالی شدن باتری به سوی علامت منفی می رود.
این درجه روی داشبورد خودرو و یا تراکتور و در معرض دید راننده قرار می گیرد. امروزه بیشتر از چراغ چارج بهره گرفته میشود. چراغ هشداری به رنگ قرمزاست که علامت برق روی آن دیده می شود.
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

رله چراغ چارج
چراغ چارج چگونه در مدار قرار می گیرد؟
اتصال صفر آلترناتور به یک سر رله چارچ متصل می گردد. سر دیگر سیم پیچ رله به باتری اتصال می یابد. اگر آلترناتور به دلیلی نتواند باتری را چارج نماید، ولتاژ باتری پایین رفته وآنقدر ضعیف می شود که رله چارج قطع شده تا چراغ چارج روشن شود. تا زمانی که باتری چارج می شود، ولتاژ آن به قدر کافی زیاد است که رله را به کار انداخته و رله مدار چراغ را قطع می کند تا چراغ چارج خاموش شود.
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

دینام
دینام همانطور که اشاره شد یک مولد برق جریان مستقیم است که امروزه به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد. از نظر ساختمانی کاملاً شبیه یک موتور استارت است. بنابراین در بخش مربوط به موتور استارت با ساختار آن آشنا خواهید شد. تنها تفاوت دینام و موتور استارت در آنست که آن یکی حرکت گرفته و برق تولید می کند ولی این یک برق گرفته و حرکت تولید می کند.
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

تصویر یک دینام
بخش 1: موتورها – فصل نهم : دستگاه مولد برق

فصل دهم

دستگاه های راه اندازی

دستگاه راه اندازی موتور مرکب از اجزاء زیر است:
موتور استارت
سولونویید
باتری
سویچ
بخش 1: موتورها – فصل دهم : دستگاه راه اندازی

موتور استارت
موتور استارت یک موتور برقی است. برق را از باتری گرفته و به حرکت در می آید تا میل لنگ را بگرداند. این کار توسط چرخدنده ای صورت می گیرد که روی محور موتور استارت قرار دارد و با درگیری با دنده چرخ لنگر، آن را به دوران می آورد. دنده استارت پس از روشن شدن موتور باید از درگیری با چرخ لنگر خارج شود و الا موتور استارت همانند یک دینام عمل کرده که برق تولید می کند.
دو نوع موتور استارت وجود دارند:
یوغی
پیچی

بخش 1: موتورها – فصل دهم : دستگاه راه اندازی

نوع یوغی موتور استارت متداول تر است. قطعات عمده آن عبارتنداز:
– گردنده (روتور)
– قطب ها (استاتور یا میدان)
– سولونویید
– یوغ
– دنده استارت
– کلاچ یکطرفه
بخش 1: موتورها – فصل دهم : دستگاه راه اندازی

گردنده
یک سیم پیچ است که درون یک میدان مغناطیسی قرار می گیرد. میدان مغناطیسی بین چهار قطب پدید می آید. هر قطب یک قطعه آهنی نعلی شکل و سیم پیچی شده است. برق باتری به سیم پیچ های گردنده و قطب ها می رسد. دو میدان مغناطیسی در اطراف گردنده و بین قطب ها پدیدار می گردند که بر یکدیگر اثر می کنند. چون قطب ها ثابت هستند، گردنده شروع به دوران می نماید. با چرخش گردنده، دنده استارت که قبلاً توسط یوغ با دنده چرخ لنگر درگیر شده است به گردش در آمده تا میل لنگ را بگرداند.
بخش 1: موتورها – فصل دهم : دستگاه راه اندازی

سولونویید
موتور استارت باید قوی باشد تا بتواند میل لنگ را بگرداند لذا شدت جریان برق آن زیاد است. این شدت جریان در خودروها به 70 ولی در بعضی از تراکتورها به 300 آمپر می رسد. عبور چنین جریانی نیاز به سیم قطور یا کابل دارد. در محدوده خودروها، بردن کابلی قطور به درون اطاق و برگشت آن، مشکلات عدیده ای پدید می آورد.
جهت بکار اندازی موتور استارت بطور غیر مستقیم کلیدی مغناطیسی بین موتور استارت و سویچ قرار داده اند. برای کاراندازی سولونویید دو رشته سیم نسبتاً نازک کفایت می کند و با تحریک سولونویید برق باتری به موتور استارت روان شده و آن را به حرکت در می آورد.
بخش 1: موتورها – فصل دهم : دستگاه راه اندازی

نمایش عملکرد سولونویید

بخش 1: موتورها – فصل دهم : دستگاه راه اندازی

یوغ
یک قطعه اهرمی است که حول محوری می گردد. سر آن به میله ای وصل است که با تحریک سولونویید به طرف چپ کشیده می شود. ته این قطعه دو شاخه است. با گشتن یوغ حول محور خود، این دو شاخه یا یوغ دنده استارت را به جلو می برد.
دنده استارت
چرخدنده کوچکی است که با حرکت یوغ به طرف راست رانده شده تا با درگیری با دنده چرخ لنگر، آن را به حرکت درآورد.
بخش 1: موتورها – فصل دهم : دستگاه راه اندازی

کلاچ یکطرفه
همانطور که اشاره شد، دنده استارت بلافاصله پس از روشن شدن موتور باید از درگیری با دنده چرخ لنگر بیرون آید. این کار اندک زمانی طول می کشد و مضافاً تا سویچ رها نشود، این درگیری برقرار خواهد ماند. پس باید کاری کرد که حرکت موتور پس از روشن شدن به موتور استارت منتقل نگردد حتی اگر دنده استارت هنوز با دنده چرخ لنگر درگیر باشد. چنین عملی را کلاچ یکطرفه انجام می دهد. کلاچ یکطرفه در یک جهت گردش خود، درگیر ولی در خلاف، خلاص می شود. هنگام جلو بردن دنده استارت، این کلاچ در حالت درگیری است با افزایش سرعت دنده استارت درگیر با موتور، کلاچ به حالت خلاص درآمده و از انتقال معکوس حرکت از موتور به موتور استارت ممانعت بعمل می آورد.
بخش 1: موتورها – فصل دهم : دستگاه راه اندازی

بخش 2
تراکتورها

فصل اول
مقدمه

تعریف تراکتور
تراکتور ماشینی است خودگردان قادر به تولید سه نوع توان کششی، دورانی و هیدرولیکی برای انجام بسیاری از عملیات کشاورزی به کار می رود.
بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

اتصال ماشین به تراکتور
ماشین های کشاورزی بر حسب نحوه اتصال آنها به تراکتور به سه دسته طبقه بندی می شوند:
سوار که به اتصال سه نقطه تراکتور سوار شده و با دستگاه هیدرولیک تراکتور بالا و پایین می شوند.
نیمه سوار که به دو نقطه تراکتور یعنی به بازوهای پایینی اتصال سه نقطه تراکتور وصل می شوند. این ماشین ها برای تعادل خود باید دست کم یک چرخ حامل درعقب داشته باشند.
دنباله بند که فقط یک نقطه اتصال به تراکتور این ماشین ها به مالبند ثابت یا معلق تراکتور متصل شده و برای تعادل نیاز به سه چرخ حامل دارند.
بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

انواع تراکتورها
تراکتورها را از دیدگاه های مختلفی می توان طبقه بندی نمود.
تعداد چرخ مانند دوچرخ: تیلرها
تعداد دیفرانسیل ( تک دیفرانسیل و دو دیفرانسیل)
محل کاربرد (باغی، زراعی و صنعتی)
چگونگی فرمان دادن (دوچرخ جلوفرمان و چهارچرخ فرمان)
نوع چرخ (لاستیکی، زنجیری)
وضعیت شاسی (معمولی و کمرشکن)
بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

توان در تراکتورها
شش نوع توان در تراکتور تعریف می شوند:
توان نامی: بیشترین توان تراکتور است که در سر پیستون های موتور تولید می شود.
توان اصطکاکی: برابر مجموع توانی است که صرف خنثی کردن اصطکاک و تامین حرکت پمپ آب ،آلترناتور، پمپ روغن و از این قبیل می گردد.
توان میل لنگی: توان خالص موتور است که روی چرخ طیار موجود بوده و می توان از آن استفاده نمود.
بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

4- توان مالبندی: توان قابل استفاده روی چرخ ها که از کم کردن تلقات توان در دستگاه انتقال از توان میل لنگی حاصل می شود.
5- توان محوری : توان قابل حصول روی محور تواندهی
6- توان هیدرولیکی : توان تولیدی پمپ هیدرولیک تراکتور

بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

تراکتور مسی فرگوسن 285
بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

تراکتور جاندیر 2040
بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

تراکتور یونیورسال
بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

یک نمونه تراکتور باغی
بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

نمایش دو نمونه تیلر
بخش 2: تراکتورها – فصل اول : مقدمه

فصل دوم

رانندگی تراکتور

روشن و خاموش کردن تراکتور
قبل از روشن کردن تراکتور باید خاموش کردن آن را بیاموزید.

خاموش کردن تراکتور
در بعضی از تراکتورها با خفه کن و درعده ای دیگر توسط گاز دستی صورت می گیرد. خفه کن معمولاً تکمه ای سیاه رنگ و در طرف چپ تراکتور است. تکمه را بیرون بکشید. گاز دستی معمولا در طرف راست غربیلک فرمان قرار دارد. آن را کاملاً بالا ببرید. اگر با این کار تراکتور خاموش نشد نوک پای راست را به زیر پدال گاز پایی برده و محکم به بالا فشار دهید.
پس باید این قطعات را بشناسید: خفه کن – گاز دستی – گاز پایی.
بخش 2: تراکتورها – فصل دوم : رانندگی تراکتور

چراغ فشار روغن
این چراغ روی داشبرد و در معرض دید است. کلید را در سویچ فرو برده و در صورت نیاز یک پله آن را به راست بگردانید. چراغ های هشدار روشن می شوند. در حالی که ترمز دستی را کشیده و دنده کمک و جعبه دنده را خلاص کرده اید موتور را روشن کنید. این چراغ باید خاموش شود. اگر خاموش نشد بلافاصله موتور را خاموش کرده و در پی رفع عیب برآیید.
درجه آب
معمولا“ صفحه ای در سه رنگ سفید، سبز و قرمز است، رانندگی را زمانی شروع کنید که عقربه روی قسمت سبز رفته باشد. اگر درحال رانندگی، عقربه به قرمز نزدیک شد، تراکتور را متوقف نموده، موتور را خاموش کرده و درپی رفع عیب برآیید.
بخش 2: تراکتورها – فصل دوم : رانندگی تراکتور

درجه سوخت
سطح سوخت در مخزن (باک) را نشان می دهد. روی صفحه آن معمولاً دو علامت E درطرف چپ و F درطرف راست نوشته شده است. این علایم به ترتیب نمایش خالی بودن و پر بودن نیمه پر بودن مخزن است.
دور سنج، سرعت سنج وساعت
در بعضی از تراکتورها این هر سه روی یک درجه ولی در بعضی دیگر روی دو درجه مشخص می شوند. این درجه به صورت صفحه گرد نسبتاً بزرگی است که اعدادی دایره وار و در چند دایره با فاصله نوشته شده اند.
بخش 2: تراکتورها – فصل دوم : رانندگی تراکتور

چراغ چارج باتری
علامت برق روی آن دیده می شود. همانند چراغ هشدار فشار روغن به رنگ قرمز بوده و باید قبل از روشن شدن موتور، روشن ولی پس از آن خاموش شود. اگر چنین نبود، در پی رفع مشکل برآیید.
پدال کلاچ
در طرف چپ و پایین فرمان است.
پدال های ترمزها
در طرف راست هستند. قبل از شروع رانندگی آنها را با زبانه مخصوص خود قفل کنید. ترمزهای مستقل را معمولاً درهنگام دور زدن سریع در مزرعه به کار می برند.
بخش 2: تراکتورها – فصل دوم : رانندگی تراکتور

قبل از سوار شدن بر تراکتور اقدامات زیر را مبذول دارید:
میله روغن را بیرون کشیده و سطح روغن کارتر را وارسی کنید. روغن آن را ثبت آزموده و در صورت نیاز عوض کنید.
فشار باد تمام لاستیک ها را با فشار سنج بیازمایید اگر با ارقام کتابچه دستورالعمل مطابقت نداشت، اصلاح کنید.
گریسخورهایی را که طبق کتابچه دستورالعمل باید گریسکاری شوند چنین کنید.
چند بار به دور تراکتور را وارسی نموده و دقت نمایید که عیب و ایرادی وجود نداشته باشد.
سطح آب را در رادیاتور آب امتحان کنید. اگر پایین بود آب سبک (بدون املاح) بیفزایید.
بخش 2: تراکتورها – فصل دوم : رانندگی تراکتور

فصل سوم

هوا و سوخت رسانی

دستگاه هوارسانی تراکتورها شامل قطعات زیر است:
1- پیش صافی
2- صافی اصلی
3- چند شاخه ورود
4- گرمکن هوا
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

پیش صافی
ظرفی است دو جداره و معمولاً پلاستیکی که سرآن با درپوشی بسته می شود. در نشیمنگاه آن پره های موربی
درآورده شده اند که جریان هوا را ضمن عبور به سیلندر موتور بصورت گردابی در می آورد تا ذرات درشت به جدار پرتاب گردند.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

صافی اصلی هوا
این صافی در بیشتر تراکتورها از نوع تر یا روغنی است ولی در برخی از صافی خشک استفاده می کنند.

ساختمان یک صافی تر یا روغنی
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

چند شاخه ورود
چند شاخه ورود موتور تراکتور شبیه آن درموتور بنزینی است. با این تفاوت که به جای کاربراتور، لوله خروجی از صافی هوا به آن متصل می گردد.
گرم کن هوا
روشن کردن موتور گازوییلی در هوای سرد با مشکل صورت می گیرد. جهت راحت روشن شدن موتور وسایلی با عنوان گرم کن هوا روی بسیاری از تراکتورها نصب شده اند.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

دستگاه سوخت رسانی به ترتیب شامل قطعات زیر است:
1- مخزن
2- پمپ گازوئیل یا پمپ دستی
3- فیلتر سوخت اول
4- فیلتر سوخت دوم
5- پمپ افشانک (پمپ انژکتور)
6- افشانک
7- لوله های برگشت سوخت
8- درجه سوخت
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

نمایش مدار کامل سوخت رسانی موتور دیزلی
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

مخزن گازوئیل
مخزن یا باک گازوئیل تراکتور برخلاف مخزن خودروها، در سطحی بالاتر از موتور مستقر است. به همین سبب زیر آن شیری نصب شده است که در صورت لزوم می توان آن را بست. درون مخزن دستگاه سنجش سطح سوخت وجود دارد که به درجه سوخت متصل است .
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

پمپ گازوئیل یا پمپ دستی
همانند پمپ بنزین یا پمپ دستی موتور بنزینی این پمپ هم با موتور می گردد و هم می توان آنرا دستی به کار انداخت. دو نوع از این پمپ ها وجود دارند. یکی از نوع پیستونی است که روی پمپ افشانک های ردیفی سوار می شود و دیگری از نوع دیافراگمی و دقیقاً شبیه آن در موتور بنزینی است که در تراکتورهای مجهز به پمپ افشانک آسیایی روی بدنه مـوتـور نصب می گردد. از ایـن پمپ ها برای هواگیری دستگاه سوخت رسانی بهره گرفته می شود.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

نمایش پمپ انتقال سوخت ساده که بروی یک پمپ انژکتور ساده سوار شده است.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

صافی های سوخت
تمیز بودن سوخت موتورهای دیزلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. رواداری (فاصله قطعات متحرک یا تولرانس) قطعات پمپ افشانک بسیار کم است و لذا کمترین ناخالصی ممکـن است بــه آن صدمه برساند. بدین سبب معمولاً دو فیلتر برای تصفیه گازوئیل تعبیه می شود. جنس فیلتر این صافی یک بار مصرف است و باید در فواصل زمانی معین تعویض شوند.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

نمایش مقطع فیلتر سوخت
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

پمپ افشانک ها
وظیفه پمپ افشانک تحت فشار قراردادن گازوئیل برای پودر شدن آن است. برای اشتعال سریع و مطلوب مایع گازوئیل، باید آن را به صورت پودر در فضای احتراق پاشید. برای پودر کردن یک مایع، باید آن را از سوراخ های بسیار ریز گذارند. این سوراخ ها در نوک افشانک (انژکتور) دراورده شده اند. ولی مایع از چنین سوراخ های ریزی رد نخواهد شد مگر اینکه تحت فشار شدید قرار گیرد و این کاریست که پمپ افشانک به عهده دارد. دو نوع پمپ افشانک متداول را پمپ افشانک ردیفی و پمپ افشانک آسیابی می نامند.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

پمپ افشانک ردیفی پمپ افشانک آسیابی
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

افشانک
قطعه ایست که در سر سیلندر پیچ می شود طوری که نوک آن در فضای احتراق قرار گیرد. دارای 1، 3 یا 4 سوراخ است که گازوئیل از آنها به صورت پودر خارج می شود. برای روغن کاری قطعات متحرک درون آن، از گازوئیلی استفاده می شود که از کناره ای قطعات گذشته و به بالا صعود می نماید. آنگاه گازوئیل از مسیر یک لوله به مخزن بر می گردد.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

نمایش مقطع یک افشانک
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

لوله های برگشت سوخت
در پمـپ افشانک ردیفی همیشه مقداری سوخت اضافی وجود دارد که با لوله ای به مخزن برمی گردد لوله دیگری نیز همانطور که گفته شد، سوخت اضافی افشانک ها را به مخزن برمی گرداند.
جریان کمی از گازوئیل همیشه باید در این لوله برقرار باشد. عدم وجود گازوئیل در این لوله ها به آن معنی است که قطعات دچار گرفتگی شده اند. جریان بیش از حد نیز خوب نیست چون دال بر خوردگی و ساییدگی اجزا می باشد.
درجه سوخت
برای آگاهی از سطح سوخت مخزن، درجه ای روی داشبرد و درمعرض دید راننده قرار دارد که شبیه درجه بنزینی درموتور بنزینی است.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

هواگیری دستگاه سوخت رسانی
ممکن است گازوئیل مخزن کاملاً تمام شود. در این صورت پمپ افشانک، هوا کشیده و موتور خاموش می گردد. اگر مجدداً گازوئیل در مخزن ریخته و استارت زده شود. ممکن است موتور روشن نشود. دراین حالت گویند که موتور هوا کشیده است. برای رفع مشکل باید دستگاه سوخت رسانی را هواگیری نمود.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

هواگیری سیستم سوخت رسانی به شرح زیر است:
پیچ هواگیری سر فیلتر سوخت اول را شل کرده و پمپ گازوئیل را با دست به کار اندازید تا تمام هوا از آن خارج شده و گازوئیل صاف خارج گردد. پیچ را ببندید.
همین کار را برای فیلتر دوم سوخت انجام دهید.
استارت بزنید. اگر موتور روشن نشد، آنگاه مراحل زیر را دنبال کنید.
لوله اتصال به یکی از خروجی های پمپ افشانک. را باز کرده و پمپ دستی بزنید تا هوا کاملاً خارج شود و گازوئیل صاف بیرون بزند.
لوله اتصال را در جای خود محکم کرده و استارت بزنید.
موتور به احتمال زیاد روشن می شود. اگر چنین نشد به تعمیرکار رجوع نمایید.
بخش 2: تراکتورها – فصل سوم : هوا و سوخت رسانی

فصل چهارم

دستگاه انتقال توان کششی

تراکتور مجموعه ای از موتور و دستگاه انتقال است. موتور به تنهایی نمی تواند تراکتور یا اندام های آن را به کار اندازد. مگر آن که توان را به دستگاه انتقال بدهد.
سه نوع دستگاه انتقال توان در تراکتورها وجود دارند.
1 – دستگاه انتقال توان کششی
2 – دستگاه انتقال توان دورانی
3 – دستگاه انتقال توان هیدرولیکی
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

دستگاه انتقال توان کششی شامل اندام های زیر است:
کلاچ موتور
جعبه دنده
دنده کمک
دیفرانسیل
کاهنده پایانی
چرخ ها
مالبندها
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

کلاچ موتور
کلاچ به هر دستگاهی گفته می شود که توان را از موتور به ماشین قطع و وصل نماید. کلاچ ها انواع متعددی دارند که ما فقط دو نوع آن را که در تراکتور بیشتر کاربرد دارند توضیح می دهیم.
1- کلاچ یک صفحه ای خشک
2- کلاچ دو مرحله ای
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

کلاچ یک صفحه ای خشک
موقعـی کــه پدال کـلاچ را فشار می دهیم بلبرینگ کلاچ جلو رفته و روی انگشتی ها فشار می آورد. انگشتی ها صفحه فشار دهنده را عقب کشیده و در نتیجه لنت آزاد می شود. در این حالت هیچ توانی از موتور منتقل نمی شود و گوییم کلاچ خلاص است.
با رها کردن پدال، بلبرینگ عقب کشیده شده، فنرها روی صفحه فشار دهنده فشار آورده و این صفحات با فشار صفحه کلاچ را روی چرخ لنگر می چسباند. صفحه کلاچ همراه با چرخ لنگر چرخیده و توان منتقل می گردد.
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

طرز کار یک کلاچ یک صفحه ای خشک
درگیر خلاص
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

کلاچ دو مرحله ای
در تراکتورهای مسی فرگوسن و یونیورسال 445 ، کلاچ دو مرحله ایست. وقتی پدال کلاچ را تا نیمه پایین ببریم، حرکت از موتور به جعبه دنده قطع شده وتراکتور از کار می ایستد ولی محور تواندهی کماکان به گردش خود ادامه می دهد.
موقعی که پدال تا ته فشرده شود، کلاچ محور تواندهی نیز خلاص شده و این محور نیز از حرکت باز می ایستد. درحقیقت دو کلاچ روی یک محور و یک غلاف قرار گرفته اند.
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

جعبه دنده
مجموعه ای از چرخدنده هاست که سه کار عمده را زیر انجام می دهد:
دور موتور را کاهش و گشتاور آن را افزایش می دهد.
دنده معکوس را تامین می نماید.
با خـلاص کردن آن، جریان توان از موتور به دنده کمک قطع می شود و تراکتور می ایستد.
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

نمایش ساختمان داخلی جعبه دنده
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

دنده کمک
قطعه ای برای تغییر سرعت (گشتاور) است. یک دنده کمک می تواند تعداد دنده های یک تراکتور را دو برابر نماید.
دنده کمک ممکن است قبل از جعبه دنده یا بعد از آن مستقر شود.
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

دیفرانسیل
دیفرانسیل بعداز جعبه دنده قرارمی گیرد وسه کار زیر را انجام میدهد:
اختلاف انداختن بین سرعت چرخ های محرک یا گرداننده
تغییر 90 درجه ای جهت جریان توان
افزایش گشتاور به نسبت تعداد دنده های کرون ویل به پینیون
مورد اول جزو کار اصلی دیفرانسیل است. محوری که از جعبه دنده خارج می گردد. در انتها به چرخدنده مخروطی کوچکی مجهز می گردد که آن را پینیون نامند. این چرخنده با چرخدنده مخروطی بزرگتری درگیر می شود که آن را کراون ویل خوانند.
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

ساختمان داخلی دیفرنسیل
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

قفل دیفرانسیل
زمانی که نیروی کمتری روی یکی از چرخ ها وارد شود. این چرخ شروع به لغزش(بوکسوات) نموده و تراکتور نمی تواند جلو رود.
برای بیرون آوردن تراکتور از بوکسوات، باید مانع عمل دیفرانسیل گردید. این کار با دستگاهی به نام قفل دیفرانسیل صورت می گیرد.
وظیفه قفل دیفرانسیل آن است که دو محور چرخ بطور مستقیم یا غیر مستقیم به یکدیگر متصل شوند . با این کار، تراکتور به احتمال بسیار زیاد از بوکسوات خارج می گردد.
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

ساختمان قفل دیفرانسیل
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

کاهنده پایانی (Final Drive)
آخرین بخش از دستگاه انتقال توان کششی قبل از چرخ ها، کاهنده پایانی است. کاهنده پایانی قطعه ای برای افزایش نهایی گشتاور می باشد. یک کاهنده پایانی روی هر محور چرخ تعبیه می شود.
کاهنده پایانی ممکن است بصورت دو چرخدنده کوچک باشد . چرخدنده کوچک گردانیده و چرخدنده بزرگ گرداننده است. با این ترتیب دور کاهش ولی گشتاور افزایش می یابد. این قطعه در تراکتور های مسی فرگوسن و جاندیر از نوع سیاره ای ساده است.
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

چرخ ها
آج در لاستیک یکی از عوامل درگیری بهتر چرخ با خاک است. چرخ یا تایرها در بیشتر تراکتورها لاستیکی و چرخ های جلو کوچکتر از عقب هستند ولی در عده ای از نوع زنجیری است. بولدوزرها که گاهی برای عملیات سنگین کشاورزی و نیز کار در خاکهای مرطوب به کار می روند از این نوع اخیر هستند. بسیاری از ماشین های برداشت نیشکر و برنج نیز از این نوع چرخ بهره می گیرند.
برای کار تراکتور درخاک های مرطوب که امکان لغزش چرخها زیاد است، گاهی زنجیری یک تکه روی هر دو چرخ جلو و عقب می اندازند.
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

سنگین کننده ها
هرچه وزن روی چرخ ها زیادتر باشد، درگیری آن با زمین و درنتیجه نیروی کششی تراکتور بیشتر می شود.
به هر یک از سه طریق زیر یا ترکیبی از آنها می توان این کار را انجام داد.
افزودن وزنه روی چرخ ها
افزودن وزنه روی جلوتراکتور
ریختن آب در لاستیک های عقب و یا جلو
مقدار این وزنه ها باید چنان باشد که اثر مشخصی از لاستیک روی خاک باقی بماند
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

مالبندها
وسایلی برای اتصال ماشین ها و ادوات به تراکتورهستند.
بخش 2: تراکتورها – فصل چهارم : دستگاه توان انتقال کششی

فصل پنجم

دستگاه انتقال توان دورانی
PTO

محور تواندهی
عامل تولید توان دورانی در تراکتورها محور تواندهی(PTO) می باشد. این محور در دور مشخصه موتور در بیشتر تراکتورها با سرعت rpm 540 می گردد. عده ای از تراکتورها مجهز به محور تواندهی rpm 1000 هستند.
ماشین هایی چون دروگرها، بسته بندها، قیمه کن ها(چاپرها)، پمپ های آب، کود افشان ها و بسیاری دیگر نیاز به حرکت دورانی دارند. این نوع حرکت از محور تواندهی تامین می شود.
بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی

کتاب 2 ص 252
بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی
نمایش محور تواندهی یا PTO در تراکتور

طبقه بندی محور تواندهی
این محور ازدیدگاههای متفاوت طبقه بندی می شوند.
محل قرارگیری (عقب تراکتور،جلو تراکتور)
سرعت (rpm540 ، rpm1000)
چگونگی تامین حرکت (موتور گرد، چرخ گرد)
بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی

محور تواندهی موتور گرد
محور تواندهی را اگر قبل از جعبه دنده یعنی از کلاچ یا بعد از آن حرکت بگیرد آن را محور تواندهی موتور گرد می خوانند. این محور در سرعت مشخصه موتور تراکتور دارای سرعت ثابتی است.
جهت دوران آن نیز موقعی که از عقب به تراکتور نگاه کنیم درجهت عقربه های ساعت می باشد. سرعت ثابت محور تواندهی برای بسیاری از ماشین ها چون دروگرها، خرمنکوب ها، کود افشان ها و از این قبیل ضروریست.
بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی

بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی
نمایش محور تواندهی موتور گرد

محور تواندهی چرخ گرد
در بعضی دیگر از ماشین ها مانند کارنده ها، سرعت محور تواندهی باید متناسب با سرعت پیشروی تراکتور باشد تا تراکم بذر یکنواخت گردد. به این سبب بیشتر تراکتورها تجهیزاتی دارند که می توان مسیر تامین حرکت محور تواندهی را از قبل از جعبه دنده ها به بعد از آن تغییر داد. در این حالت، سرعت محور تواندهی تابع سرعت و جهت حرکت تراکتور می گردد. با گاز دادن به موتور یا تعویض به دنده های سبک تر، سرعت محور زیادتر و در دنده عقب، جهـت دوران محـور تواندهی برعکس یعنی خلاف جهت عقربه های ساعت خواهد شد.
جهت تغییر وضعیت این دو حالت از اهرمی که در اختیار راننده است استفاده میشود.
بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی

کاربردها
محور تواندهی را برای تامین حرکت دورانی هر نوع ماشین می توان به کار برد.
دروگرهای شانه ای با دستگاه لنگی یا خارج از مرکز خود، حرکت دورانی محور تواندهی را به رفت و برگشتی شانه برش تبدیل می نمایند. دروگرهای بشقابی، کودافشان ها، بسته بندها و قیمه کن ها (چاپرها) از حرکت دورانی محور بطور مستقیم ولی با افزایش یا کاهش دور بهره می گیرند.
پمپ های آب کوچک را گاهی مستقیماً روی محور تواندهی سوار می کنند. آسیاب ها را معمولاً توسط دوچرخ تسمه با تسمه پهن، به حرکت دورانی درمی آورند.
بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی

دستگاه انتقال توان دورانی مرکب از :
چرخدنده انشعاب توان موتور به محور تواندهی
کلاچ محور تواندهی
دستگاه تبدیل محور به موتور گرد و چرخ گرد
محور تواندهی
بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی

کلاچ محور تواندهی
هر محور تواندهی به نوعی کلاچ مجهز است که با آن می توان محور را قطع و وصل و یا فقل نمود. این کلاچ درتراکتورهای یونیورسال 650 در طرف راست راننده مستقر و دارای سه حالت درگیر، خلاص و قفل می باشد.
تراکتورهای مسی فرگوسن مجهز به کلاچ دو مرحله ای هستند. با فشردن پدال کلاچ تا نیمه، حرکت به جعبه دنده قطع و تراکتور متوقف می گردد ولی محور تواندهی به دوران خود ادامه می دهد. با پایین تر بردن پدال، محور تواندهی نیز از حرکت باز می ماند
بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی

اتصال میل گردان
انتقال حرکت از محور تواندهی به ماشین معمولاً توسط یک میل گردان صورت می گیرد. بیشتر این میل گردان ها دارای یک کلاچ یک طرفه هستند که از برگشت حرکت از ماشین به محور (مثلاً پس از خاموش کردن موتور تراکتور یا توقف محور تواندهی) جلوگیری می نمایند.
بخش 2: تراکتورها – فصل پنجم : دستگاه توان انتقال کششی

فصل ششم

دستگاه های هیدرولیک

دیر زمانی است که از توان هیدرولیکی برای سهولت در بلند کردن و پایین بردن ماشین های کشاورزی بهره گرفته می شود. در دستگاه های جدیدتر از این توان همچنین برای کنترل کشش و موقعیت ماشین سوار بر تراکتور استفاده می شود.
فرمان تمامی تراکتورهای سنگین، بیشتر تراکتورهای نیمه سنگین و حتی بعضی از تراکتورهای سبک نیز هیدرولیکی است.
از تـوان هیدرولیـکی درتـراکتورهای نوین بـرای جعبه دنده های هیدرولیکی نیز بهره گرفته می شود.
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

اتصال سه نقطه
سه بازویی است که معمولاً درعقب تراکتور تعبیه شده اند. موقعی که از پشت به تراکتور نگاه کنیم، دو بازوی پایینی را بازوهای سمت چپ و سمت راست و بازوی بالایی را ساق وسط نامند.
دو بازوی پایینی تـوسط دو ساق که بازوهای رابط نامیده می شوند. به بازوهای بالابر متصل می شوند این بازوها در دو سر محور بالابر مستقر شده اند. در سر بازوی رابط طرف راست پیچی نصب شده است که با آن می توان طول این بازو را کوتاه و بلند نمود. این کار به هنگام اتصال ماشین و ادوات سوار ضرورت پیدا می کنند.
ساق وسط ممکن است فقط یک بازوی آزاد یا بر وسیله کنترل با کشش تکیه.
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

اتصال سه نقطه
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

ماشین ها و ادوات سوار به هر سه نقطه سوار می شوند.
درحالی که ماشین های نیمه سوار فقط به دو بازوی پایینی بسته می شوند.
وسایل دنباله بند هیچگونه درگیری با اتصال سه نقطه نداشته بلکه فقط به مالبند ثابت یا گردان پیوند می خورند.
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

قسمتهای مختلف دستگاه هیدرولیک اتصال سه نقطه
1- مخزن روغن
2- صافی یا فیلتر سوخت
3- پمپ هیدرولیک
4- مقسم
5- جک هیدرولیکی یکطرفه
6- اتصال جک به محور بالابر
(اتصال لنگی)
7- محور بالابر
8- بازوهای بالاب
9- اتصال سه نقطه
10- کنترل با کشش و کنترل با موقعیت
11- کنترل حساسیت
12- خروجی هیدرولیکی
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

نمایش اجزای مختلف اتصال سه نقطه
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

پوسته یا صندوق جعبه دنده و دیفرانسیل در تراکتورها معمولاً بعنوان مخزن روغن هیدرولیک به کار می رود. پمپ هیدرولیک روغن را از این مخزن از مسیر یک صافی یا فیلتر مکیده و به مقسم می فرستد. مقسم مجموعه ای از سوپاپ های هیدرولیکی است که کنترل جهت جریان و بده (دبی) روغن را به عهده دارند. سوپاپ ها توسط اهرم های کنترل به کار می افتند. یکی ازاهرمها اهرم کنترل اصلی است که وظیفه آن بالا و پایین بردن بازوهای پایینی اتصال سه نقطه یعنی ماشین یا وسیله ای است که به این بازوها متصل است. اهرم دیگر برای راه دادن جریان روغن به خروجی دو طرفه است و یکی دیگر از اهرمها همین کار را برای خروجی هیدرولیکی یک طرفه انجام می دهد.

بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

کنترل با کشش
وظیفه ثابت نگه داشتن نیروی کششی وسیله را به عهده دارد و برای وسایلی همچون گاو آهن ها مفید است که درون خاک کار می کنند. بنابراین هنگام کار با این نوع وسایل باید دستگاه هیدرولیک تراکتور را روی کنترل با کشش قرار داد.
کنترل با موقعیت
برای وسایلی به کار برده می شود که بیرون از خاک کار می کنند. کود افشان یکی از این نوع وسایل می باشد. برای بالا و پایین بردن کودافشان در
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

کنترل حساسیت
این قطعه، سرعت فرود وسیله متصل به اتصال سه نقطه را تغییر می دهد. در سرعت بالا روی ماشین هیچ اثری ندارد. در تراکتورهای مسی فرگوسن، اهرمی در پهلوی چپ تراکتور نصب شده است که این کار را انجام می دهد. در تراکتورهای یونیورسال مجهز به مقسم بوش یا مقسم جدید این قطعه بصورت شیری است که روی مقسم تعبیه گردیده است .
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

مقسم ها
هرمدار هیدرولیکی حاوی تعدادی سوپاپ می باشد. سه نوع اصلی سوپاپ ها عبارتند از سوپاپ های کنترل فشار، کنترل بده (دبی) و کنترل جهت. سوپاپ ایمنی که نوعی سوپاپ کنترل فشار می باشد از اجزاء اصلی مدارهای هیدرولیکی است که دارای پمپ بده ثابت می باشند. این سوپاپها ممکن است بصورت متفرق در قسمت های مختلف مدار هیدرولیکی نصب گشته یا همه یا بعضی از آنها یک جا درون یک پوسته جای داده شوند. بیشتر سوپاپ درون محفظه ای جای داده شده اند که مقسم نامیده می شود.
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

جک هیدرولیکی
هرجک هیدرولیک دارای یک پوسته است که پیستونی در درون آن حرکت رفت و برگشتی دارد. پیستون به دسته ای متصل می شود که از یک طرف سیلندر بیرون می آید. برحسب نوع جک، یک یا دو مجرای در طرف سر و ته سیلندر درآورده شده اند.
جک های هیدرولیکی عمدتاً از سه نوعند:
یک راهه
یک طرفه
دوطرفه
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

ص196
نمایش جکهای هیدرولیک و جهت حرکت روغن

Aیکطرفه

B دوطرفه
بخش 2: تراکتورها – فصل ششم : دستگاههای هیدرولیک

بخش 3
ماشین های کشاورزی

فصل اول
خاک ورزی اولیه

اهداف عملیات خاک ورزی به شرح زیرند:
شکستن و خرد کردن به منظور حفظ رطوبت و آماده سازی آن برای پذیرش بذر و تهویه خاک
تماس بهتر بذر با خاک – با ریز شدن خاک، بذر تماس بهتری با آن یافته که به جذب رطوبت و مواد غذایی کمک می نماید.
دفن بقایای گیاهی – این بقایا در خاک پوسیده و همانند کود آلی به حاصلخیزی خاک کمک می نمایند. مضافاً که با زایل شدن این بقایا، ماشین های بعدی به راحتی می توانند کارکنند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

عملیات خاک ورزی در دو مرحله و حتی گاهی سه مرحله صورت می گیرد. مرحله اول را خاک ورزی اولیه نامند که خاک را به قطعات نسبتاً درشت خرد، و آن را به طور کامل یا جزیی زیر و رو می نماید. دفن یا بریدن بقایای گیاهی نیز در این مرحله انجام می گیرد. قطعات خاک در این مرحله هنوز بزرگ است و باید ریزتر شوند. این عمل دوم را خاک ورزی ثانویه نامند. درحالی که خاک ورزی اولیه ممکن است تا عمق cm 40 و بیشتر صورت گیرد، خاک ورزی ثانویه سطحی و معمولا در cm 10-15 سطح خاک انجام می شود. برای بعضی از بذرهای ریز مانند بذر پلی ژرم چغندر قند، بذر علف و از این قبیل لازم می شود که خاک بسیار خرد شود. این کار را ممکن است مرحله سوم خاک ورزی نامید که با ماشینی به نام تیلر انجام می گیرد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

ادوات خاک ورزی اولیه:
ماشین های خاک ورزی اولیه را گاوآهن می نامند.
انواع مختلف گاوآهن ها به شرح زیرند:
گاوآهن برگردان دار
گاوآهن بشقابی
گاوآهن قلمی (چیزل)
گاو آهن زیرشکن (ساب سویلر)
تیلر (خاک شکن)
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

شناسایی گاوآهن ها
شناسایی گاوآهن ها ساده است. گاو آهن های سوار، بر اتصال سه نقطه تراکتور سوار می شوند. گاوآهن های نیمه سوار دارای یک چرخ حامل در عقب بوده و در جلو فقط به بازوهای پایینی تراکتور متصل می شوند. یعنی ماشین فقط دو نقطه اتصال به تراکتور دارد. گاو آهن دنباله بند فقط یک نقطه اتصال دارد یعنی از جلو فقط به مالبند ثابت یا گردان تراکتور متصل شده ولی تمامی ماشین روی سه چرخ حامل با دو چرخ در جلو و یک چرخ در عقب حمل می گردد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

گاوآهن برگردان دار
گاو آهن برگردان با ایجاد شیاری در خاک و برگرداندن آن اعمال زیر را انجام میدهد:
بقایای گیاهی و خاشاک را مدفون میکند.
موجب تهویه خاک میشود.
علف های هرز ، تخم و لارو حشرات را از بین می برد.
ریشه ها، ساقه ها و غده های زیر زمینی را به سطح خاک آورده و باعث پوسیدگی آنها می گردد.
موجب افزایش نفوذ و جریان آب در خاک می شود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

انواع گاوآهن برگردان دار
سوار، نیمه سوار، دنباله بند
یکطرفه، دوطرفه
یک خیش، چند خیش

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

آماده کردن گاوآهن برای کار
سه عامل مهم درچگونگی کار و تنظیمات گاو آهن بشرح زیرند:
تـراز بـودن گـاو آهن در هنگام اجرای شخم
سرعت حرکت تراکتور و ماشین
تنظیم عمق کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

روشهای و الگوهای شخم:
شخم زدن برحسب شکل زمینی و توپوگرافی (دشت، تپه ماهور) و نوع گاو آهن به اشکال گوناگون می توان انجام داد.
معمول ترین الگوی شخم، روش معروف به سرزمینی است. در این روش ابتدا خطی را در سرزمین و ته زمین می کشند. این خط با شخم زدن با نوک خیش ها انجام می گیرد .پهنای سرزمین و ته زمین باید آنقدر باشد که تراکتور روی آن به راحتی دور بزند.
این الگو را خود به دو روش وسط به کنار یا کنار به وسط می توان اجرا نمود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

الگوی شخم سرزمینی و قطعه بندی به روش وسط به کنار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

الگوی سرزمینی و قطعه بندی به روش کنار به وسط
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

الگوی شخم با گاوآهن برگردان دار دو طرفه
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

ساختمان یک گاو آهن برگرداندار
اندام های اصلی یک گاو آهن برگرداندار شامل:
خیش، دسته اتصال، قاب، کارد، خیش پیش بر(خیشک)، چرخ تثبیت و یا چرخ های حامل، لنگی وسیله ایمنی و اتصالات ماشین به تراکتور است.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

تصویر یک گاوآهن برگردان دار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

یک گاوآهن برگردان دار حال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

خیش گاوآهن برگرداندار
مهمترین قسمت یک گاو آهن برگردان دار خیش آن است. که از قسمتهای زیر تشکیل شده است:

1- تیغه
2- صفحه برگردان
3- پیشانی
4- سرخیش
5- دنباله
6- کفش
7- پاشنه
8- تنه
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه
تصوی یک خیش و قستمهای مختلف آن

گاوآهن بشقابی
تعدادی بشقاب با قطر نسبتاً بزرگی هستند که توسط دسته ای به قاب متصل می شوند. این گاوآهن نیز همانند گاوآهن های برگرداندار ممکن است یکطرفه، دوطرفه و یک خیش یا چند خیش باشد.
این گاوآهن خاک را برگردان نمی کند بلکه بقایای گیاهی و خاک را بریده و با یکدیگر مخلوط می نماید. کار گاوآهن برگرداندار در خاک هایی که ریشه گیاه در آن زیاد و سخت باشد ممکن است با مشکل روبرو گردید. دراین موارد بهتر است از گاو آهن بشقابی بهره گرفت.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

تصویر یک گاوآهن بشقابی
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

گاوآهن قلمی (چیزل)
این گاوآهن به هیچ وجه خاک را برگردان نمی کند بلکه خاک را پس از نفوذ در آن، فقط خرد می کند. همانند دو نوع دیگر، این گاو آهن نیز ممکن است سوار، نیمه سوار یا دنباله بند باشد.
گاو آهن های برگرداندار و بشقابی و بخصوص اولی به سبب زیر و رو کردن خاک باعث از دست رفتن رطوبت خاک می شوند. گاو آهن قلمی به این دلیل که خاک را واژگون ننموده ولی لایه رویی خاک را خرد می نماید، درحفظ رطوبت خاک بسیار موثر بوده و لذا برای مناطق دیم توصیه می گردد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

تصویر یک گاوآهن چیزل

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

گاو آهن زیرشکن (ساب سویلر)
اغلب نیاز به خرد کردن اعماق خاک پیش می آید. خاک در عمق خود به دلایل مختلف ممکن است آنقدر سفت شود که نفوذ آب و تهویه آن با مشکل روبرو گردد. در چنین مواردی از گاو آهن زیر شکن یا ساب سویلر بهره گرفته می شود که شبیه گاو آهن قلمی است با این تفاوت که به سبب عمق کار زیاد آنها ساختاری بسیار محکم داشته، توان زیادی نیز می طلبند.
دسته خیش این گاو آهن ها ممکن است راست یا انحناء دار باشند. درانتهای هر دسته یک تیغه قلمی یا پنجه غازی نصب می گردد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

تصویر یک گاوآهن زیرشکن

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

تیلر (خاک شکن)
تفاوت این ماشین با سایر گاو آهنها در این است که عمل خرد کردن خاک را در اثر حرکت دورانی انجام می دهد. حرکت دورانی تیغه های این دستگاه از محور تواندهی تامین می شود.
تیلر متشکل از استوانه ای دوار است که در پیرامون آن دو بطور زیگزاگ، تیغه های L شکلی نصب شده اند سرپوشی قابل تنظیم، روی تیغه ها را می پوشاند.
با بالا و پایین بردن این سرپوش، شدت عمل خرد کردن ماشین تنظیم می شود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

تصویر یک گاوآهن تیلر خاک شکن
ک 2 ص 394

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل اول : خاک ورزی اولیه

فصل دوم

خاک ورزی ثانویه

خاک شخم شده دارای کلوخ هایی است که برای کار ماشین های بعدی یعنی کارنده ایجاد اشکال می نمایند. مضافاً بذری که درا ین شرایط کاشته شود تماس کاملی با خاک نداشته و لذا جذب آب و مواد غذایی برای آن مشکل خواهد بود.
ماشین هایی وجود دارند که کلوخ های حاصل از شخم را خرد نموده و سطح خاک را نیز کاملاً هموار می نمایند. این ماشین ها را که نسبت به ماشین های خاک ورزی اولیه سبک تر بوده و درعمق کمتری نیز کار می کنند. بنام ماشین های خاک ورزی ثانویه نامگذاری کرده اند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

ادوات خاک ورزی ثانویه:
ماشین های خاک ورزی ثانویه که عبارتند از:

هرسها بشقابی
هرسها دندانه میخی
هرسها دندانه فنری
ماله
کولتیواتور مزرعه ای
6. غلتک
7. جوی کن
8. نهرکن
9. چاله کن
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

هرسها بشقابی
یکی از متداولترین و شاید تنها ماشین خاک ورزی ثانویه در ایران است. دو نوع هرس بشقابی دو زانویی (تندم) و یک زانویی (آفستوجود دارند.
هر یک از این دو نوع ممکن است سوار یا دنباله بند باشند. پره ها در این ماشین کنگره دارند ولی پره های لبه صاف و موجدار نیز وجود دارند. دیسک دو زانویی دارای چهار گروه بشقاب است که نسبت به هم با زاویه قرار می گیرند.
دو گروه بشقاب طرف راست و یا چپ شکل یک زانو را تداعی می کنند و به این سبب آن را دو زانویی نامیم. در برابر، هرس های بشقابی یک زانویی نیز وجود دارند. که فقط از دو گـــروه بشقابــی ترکیب یافته است.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

تصویر یک غلطک بشقابی
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

هرسها دندانه میخی
ماشین های نسبتاً ساده ای هستند که قاب آنها صلب یا قابل انعطاف ساخته می شود. این ماشین ها عموماً از نوع سوار هستند. از این ماشین برای بیشتر خرد کردن کلوخه پس از شخم اولیه یا پس از دیسک زدن و نیز دربهار، قبل از کشت، برای از بین بردن علوفه های هرز جوان استفاده می شود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

تصویر یک هرس دندانه میخی
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

هرس دندانه فنری
این ماشین همان کار هرس دندانه میخی را انجام می دهد با این تفاوت که به سبب فنریت دسته تیغه خاک را بهتر خرد می کند. از نظر ظاهر شبیه گاو آهن قلمی (چیزل) است ولی عمق کار آنها کمتر از آن گاوآهن ولی عرض کار بیشتر است.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

تصویر هرس دندانه فنری در حال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

ماله ها
پس از هرس زدن، سطح خاک هنوز ناصاف است. برای همواری بیشتر، ماله می زنند. ماله، وسیله ای ساده و معمولا“ یک سطح صاف و سنگین همچون الوار ولی فولادی است. ماله را معمولاً دوبار در امتداد قطر زمین و عمود برهم می زنند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

تصویر یک ماله
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

کولتیواتر مزرعه ای
برای کشت بهاره، خاک را معمولاً در پاییز آماده می کنند ولی در بهار و قبل از کشت ممکن است در اثر بارندگی های زمستانی سفت شده و نیز علف هرز جوان روییده باشد. برای شکستن سله (لایه نازک سخت شده روی خاک) و از بین بردن این علفها از کولتیواتر مزرعه بهره گرفته می شود. این ماشین یکی از وسایلی است که برای بستر سازی بذر به کار می رود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

تصویر یک کولتیواتور
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

غلتک
خاک ورزی را سعی می کنند در پاییز انجام دهند تا برف و باران زمستانی بهتر در آن نفوذ نموده و در نتیجه تخم و لارو حشرات از بین بروند ولی بستر آماده شده برای کشت بهاره ممکن است در اثر یخ زدگی باد کند. بدین سبب به عنوان آخرین مرحله خاک ورزی ثانویه آن را غلتک می زنند. در بعضی از کشت و کارها همچون چمن و یونجه که بذرها بسیار ریزند غلتک را به تنهایی روی بذرها می دوانند تا تماس بذر و خاک به منظور جذب بهتر رطوبت و مواد غذایی بهتر شود ولی درخاک ورزی ثانویه بعنوان جزیی از یک ماشین دیگر به کار می رود.

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه
تصویر یک غلطک در حال کار

جوی کن
برای کشت گیاهان آبی نیاز به جوی های آبیاری است. در نقاط پر باران نیازی به این وسیله نیست ولی مناطق خشک مثل ایران یکی از الزامات است. ردیف کارها به جوی کنها نیز مجهزند ولی خطی کارها یعنی ماشین هایی که برای کشت گندم و جو کاربرد دارند معمولاً فاقد این قطعات هستند .
جوی کن را می توان به یک گاوآهن برگرداندار دوقلوی کوچک تشبیه نمود که از جلو به هم چسبیده باشند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

تصویر یک خیش جوی کن
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

نهرکن
درکشت آبی، جویها در هر قطعه از مزرعه به فاصله های 15-25 سانتیمتری در آورده می شوند ولی اطراف هر قطعه را نیز برای ورود و خروج آب به آن قطعه نهر در می آورد. نهرکن ها دقیقاً شبیه جوی کنها بوده ولی بزرگترند و عقبه آنها قابل تنظیم می باشند طوری که بتوان نهرهای با سطوح مقطع متفاوت به وجود آورد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

تصویر یک نهر کن در حال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

چاله کن
برای گود کنی جای درختان یا نصب تیرهای چراغ برق و از این قبیل به کار می رود. وسیله ساده ای است که به اتصال سه نقطه تراکتور بسته شده و مته آن توسط محور تواندهی به دوران درمــی آید. چالــه کن بیشتر در باغها یا برای کشت درخت در اطراف مزارع به کار می رود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

تصویر یک چاله کن
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل دوم : خاک ورزی ثانویه

فصل سوم

کاشت

کاشت گیاهان مختلف متفاوت است و می توان از دیدگاههای مختلف بشرح زیر طبقه بندی نمود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

مهمترین ماشینهای کاشت عبارتند از:
بذر افشانها
خطی کارها
ردیف کارها
غده کارها
نشاکارها
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

بذرافشان ها
بذر درمخزنی ریخته می شود که از ته آن به روی صفحه ای دوار می ریزد. این صفحه با حرکت دورانی خود که از محور تواندهی یا چرخ های حامل ماشین تامین می شود با سرعت میگردد و بذر را تاشعاع 8 متر و بیشتر پرتاب می نماید.
این ماشینها در انواع یک پره ای و دوپره ای وجود دارند نوع دوم دارای شعاع پرتاب دو برابر و مخزنی با گنجایش بیشتر می باشد.
همپوشانی نیز یکی دیگر از معایب بذر افشانی می باشد. فاصله ردیف های پاشش باید طوری باشد که هر سفر، تقریباً یک سوم شعاع پاشش سفر قبلی را بپوشاند. به عبارت دیگر شعاع کل پاشش بذر افشان را باید دو سوم شعاع فیزیکی پرتاب درنظر گرفت.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

تصویر یک ماشین بذر پاش
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

خطی کارها
معمول ترین ماشین های کاشت بذر در دنیا برای کشت دیم می باشند. هر ماشین از قطعات زیر ترکیب می یابد:
مخزن بذر
موزع
لوله سقوط
شیار بازکن
5. پوشاننده بذر
6. وسایل تنظیم میزان پاشش بذر
7. خط کش ها
8. چرخ های حامل
یکی از مزایای خطی کاری این است که بذرها را در عمق معینی قرار می دهد درحالی که عمق قرارگیری روی بذر افشان کاملاً متغیر و غیر قابل تخمین می باشد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

تصویر یک ماشین
ردیف کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

ردیف کارها
ردیف کاری نیز در ظاهر شبیه خطی کاریست یعنی بذرها روی ردیف های موازی با یکدیگر کاشته می شوند ولی دو تفاوت عمده مشاهده می گردد.
فاصله ردیفها 40 سانتیمتر و بیشتر است تا امکان وجین بین ردیفها فراهم آید.
بذرها روی ردیف معمولاً با فاصله معینی کاشته می شوند گو اینکه برای معدودی از محصولات، ممکن است بدون فاصله ریخته شوند.
محصولاتی بصورت ردیفی کاشته می شوند که نیاز به فضای بیشتری برای رشد خود دارند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

تصویر یک ماشین
ردیف کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

ساختمان و طرز کار یک واحد کارنده
هر واحد کارنده بطور مستقل از سایرین کار می کند. به عبارت دیگر هر چند واحد کارنده را می توان پیاده نموده یا فواصل بین آنها رامتناسب با نیاز تغییر داد، بدون آنکه در ساختار کلی و طرز کار تغییری به وجود آید.
اعضاء متشکله یک واحد کارنده عبارتند از:
مخزن
موزع و لوله سقوط
شیار بازکن
پوشاننده
چرخ فشار
وسایل تنظیم عمق
دستگاه رانش موزع
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

ک2 ص 473
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت
ساختمان یک واحد کارنده

روش های کشت ردیف کاری
ردیف کاری ممکن است به سه روش تخت، پشته کاری، جوی کاری انجام گیرد.
روش تخت، برای دیم کاری به کار می رود که نیازی به درآوردن جوی های آبیاری نیست.
پشته کاری برای نقاطی به کار می رود که رطوبت خاک در زمان کشت بذر زیاد باشد. روی پشته ها زودتر از درون جوی ها خشک می شوند.
جوی کاری برای استفاده بهتر از رطوبت خاک کاربرد دارد. در این روش، آب باران ذخیره شده تا مورد استفاده بذر قرار گیرد. با این ترتیب از آب رفتی خاک و هدر رفتن آب باران جلوگیری می شود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

نمایش سه روش ردیف کاری
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

غده کارها
در زراعت فقط سیب زمینی بصورت غده کاشته می شود.
دو نوع سیب زمینی کار وجود دارند. نوع قدیمی که نیمه خودکار نامیده می شود و یک کارگر درعقب ماشین سوار می شود تا اگر هر یک از موزعها خالی از غده بود آن را پر کند. دومی تمام خودکار است یعنی پر کردن موزع بطور خودکار صورت گرفته، نیازی به کارگر اضافی نمی باشد. امروزه بیشتر از این نوع هستند.
وسیله خاک دادن پای گیاه برای هر ردیف کشت، همان دو بشقابی است که هنگام کشت عمل پوشاندن بذر را انجام می دهند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

تصویر یک ماشین سیب زمینی کار خودکار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

ماشین سیب زمینی کار نیمه خودکار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

ساختمان و طرز کار
اعضاء مهم یک سیب زمینی کار به شرح زیرند:
مخزن
شیار بازکن
بشقاب های پوشاننده
موزع
پرکننده
دستگاه رانش
چرخ های حامل
خط کش
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت
نمایش قسمتهای مختلف یک سیب زمینی کار

نشاکارها
بعضی از محصولات مانند برنج، فلفل سبز، بادمجان وبسیاری دیگر از سبزیجات را باید نشا کرد. عملکرد محصول با نشا کاری معمولاً بیشتر و بهتر از کاشت بذر است.
دو محصول مهمی که نشاء کاری آنها از قدیم متداول بوده است، برنج و توتون هستند. ماشین های گوناگونی برای نشاکاری برنج ساخته شده و به بازار آمده اند. انواع جدید نشاکار برنج تمام خودکارند ولی نشا کارهای سایر محصولات نیمه خودکار می باشند یعنی کارگر یا کارگرهایی که در پشت ماشین سوار می شوند نشا را از مخزن نشا برداشته و به دستگاه نشا کار تغذیه می کنند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

یک نشاکار باید اعمال زیر را انجام دهد:
بازکردن شیار درخاک
گرفتن نشا
نشاندن نشا درخاک
خاک دادن پای نشا
سفت کردن خاک اطراف نشا
بعضی از نشاکارها کار ششمی نیز انجام می دهند و آن آب دادن به نشا است.

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

ماشین نشا کار نیم خودکار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

ماشین نشا کار برنج (خودکار)
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

ساختمان و طرز کار
اعضاء اصلی یک نشاکار به شرح زیر است:
شیار بازکن
مخزن نشا
نشاگیر
نشابند
کارنده
سوپاپ آب
چرخ های فشارنده
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

ساختمان یک ماشین نشا کار همراه با مخزن آب
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

کاشت بذرهای ریز
کاشت بذرهای ریز همچون بذر یونجه و یا چمن را با اشکال می توان با کارنده هایی کشت نمود که تاکنون بحث شدند. دو مشکل عمده آن است که اولاً به خاطر ریزی بذر باید از موزع خاصی بهره گرفته شود تا میزان ریزش بذر را دقیق تر تنظیم نماید و دوم اینکه بذر را پس از کاشتن باید فشرده نمود تا تماس بهتری با خاک برای جذب رطوبت و مواد غذایی داشته باشد.
این ماشینها بیشترً برای کاشت بذر چمن و یونجه استفاده میشوند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

تصویر ماشین کاشت بذر یونجه
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل سوم : کاشت

فصل چهارم

ماشین های داشت

عملیات داشت یا تیمار گیاه به مجموع عملیاتی اتلاق می گردد که از پس از کاشت بذر تا فرا رسیدن زمان برداشت محصول باید معمول داشت.
این عملیات عبارتند از:
وجین
تنک کردن
سله شکنی
کودپاشی
سمپاشی
آبیاری
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

مهمترین ماشینهای کاشت عبارتند از:
وجین کن ها
تنک کن ها
سله شکن
کودپاش ها
سم پاش ها
ماشین های آبیاری
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

وجین کن ها
منظور از وجین کردن، از بین بردن علف های هرز بین خطوط کشت و بین گیاهان روی خطوط می باشد .
عمل وجین معمولاً برای محصولاتی لازم می شود که ردیفی کشت می شوند. به سبب فاصله نسبتاً زیاد خطوط کشت این محصولات، علف های هرز فرصت رشد و رقابت با محصول را می یابند.
دو نوع وجین کن معمول، پنجه غازی و چرخدندانه ای هستند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر یک ماشین وجین کن پنجه غازی
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر یک وجین کن چرخدندانه ای
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تنک کن ها
وسایلی هستند که ضمن عبور از روی ردیف کشت، تعدادی از جوانه ها را قطع یا ریشه کن می نمایند. بذر چغندر معمولی ، مجتمعی از چند بذر به هم چسبیده است. از این بذر پس از کاشت، ممکن است چندین جوانه سبز شود که مطلوب نیست چون رقابتی بین آنها پدید می آید که به کاهش عملکرد منجر می گردد. بدین سبب باید تعدادی از آنها را از بین برد. معمول ترین تنک کنها نوع چرخی است. یک چرخدندانه دار برای هر ردیف کشت در نظر گرفته میشود که در راستای عمود بر خط کشت نصب می شود. با پیشروی تراکتور دندانه های این چرخ در هر چند سانتیمتر یک بار، به خاک برخورده، یک یا چند جوانه را می کند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر یک ماشین تنک کن در حال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

سله شکن
این ماشین نیز شبیه کولتیواتر دندانه میخی است. گاهی دراثر بارندگی بهاری، سطح خاک سفت شده و ممکن است
مانع سردرآوردن جوانه از خاک گردد. این خاک سطحی سفت شده را سله نامند و سله شکن وسیله ای است که آن را خرد می نماید.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

کودپاش ها
کودها را میتوان به سه نوع شیمیایی، دامی مایع و دامی جامد تقسیم بندی نمود.
کود شیمیایی ممکن است بصورت دانه ای جامد یا گازی (آمونیاک) باشد. برای هر یک از این کودها، ماشین مخصوصی وجود دارد.
برای پخش کود شیمیایی دانه ای (کود دانه ) از بذر افشانها بهره گرفته می شود.
پخش کن های کود دامی در اشکال مختلف ساخته می شوند. حرکت قطعات متحرک ماشین از محور تواندهی تامین می گردد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر یک ماشین کود پاش کود دامی
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر یک ماشین کود پاش کود شیمیایی دانه ای
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

سم پاش ها
سم پاش ها در انواع بسیار متفاوتی ساخته شده اند و به دو دسته تقسیم می شوند. مایع پاش و گردپاش. هر دسته نیز در انواع مختلف دستی، موتوری پشتی، زنبه ای، فرغانی، تراکتوری، باغی و غیره ظاهر می شوند.
مزارع بزرگ غلات را به سبب پر پشتی محصول که ماشین نمی تواند درآن وارد گردد و نیز برای سرعت عمل با هواپیما سمپاشی می کنند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

سمپاشی دستی
برای سم پاشی درختان و گیاهان در منازل یا باغ های کم وسعت به کار می رود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

سم پاش موتوری پشتی
اصول ساختمانی و کاری آن شبیه سم پاش های دستی است با این تفاوت که پمپ موتوری جایگزین پمپ دستی شده است.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

سم پاش موتوری دستی
سم پاش هایی کاملاً شبیه سم پاش های موتوری پشتی هستند ولی مخزن آنها گنجایش بیشتری داشته طوری که نمی توان بر پشت حمل نمود. بدین سبب آنها را روی یک یا دو چرخ حمل و با دست جابجا می کنند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

سم پاش مزرعه ای
در اندازه ها و شکل های متفاوتی ساخته شده اند. گنجایش مخزن معمولاً 1000 لیتر و بیشتر است. پمپ آن از محور تواندهی تراکتور توان می گیرد. بعضی دارای تفنگی دستی هستند که تراکتور حامل ماشین و کارگر عامل پاشش سم است ولی معمولاً پاشش سم نیز بطور خودکار انجام می گیرد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر ماشین سم پاش خودکار مزرعه ای
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

سمپاش های باغی
سمپاش های باغی فاقد تیرک افشانک طویل بوده بلکه بصورت دایره یا نیم دایره ساخته شده اند. چون سم باید عمودی و به طرف تاج یا درتمام قامت درخت پاشیده شود. از طرفی، قطر ذرات سم در سمپاش های باغی بسیار کم است طوری که بصورت پودر پاشیده می شود. بدین سبب این نوع سمپاشی را گاهی مه پاش می نامند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر یک سم پاش باغی
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

سمپاشی هوایی
سمپاشی باید درموقع مشخص و طول زمان معین صورت گیرد. این زمان معمولاً بیش از یکی دو روز نیست.
برای سمپاشی زراعت های وسیع و یا آنها که خطی و پرپشت کاشته شده اند، امکان سمپاشی تراکتوری بعید است و لذا از هواپیمای سمپاش بهره گرفتـه می شود.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

ماشین های آبیاری
پیشرفت علم مکانیک و الکترونیک و احساس کمبود آب در بیشتر نقاط جهان، عامل ظهور روش های نوین آبیاری گشته است که به آبیاری تحت فشار نیز موسومند.
این روشها عبارتند از:
بارانی
قطره ای
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

آبیاری بارانی
لوله آب از منبع و با فشار از درون یک موتور هیدرولیکی گذشته و سپس به تیرک افشانکها می رود تا از مسیر افشانک ها مزرعه را آبیاری نماید.
این روش خود به سه دسته تقسیم بندی میشود:
افقی متحرک
دایره ای متحرک
ثابت

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر یک ماشین بارانی افقی متحرک
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر یک ماشین بارانی دایره ای متحرک

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

تصویر یک مزرعه در حال آبیاری بارانی با افشانکهای ثابت
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

آبیاری قطره ای
این روش آبیاری برای باغها به کار می رود. لوله های لاستیکی روی ردیف کشت درختان انداخته می شوند. درکنار هر درخت معمولاً یک افشانک روی لوله نصب می شود.
آب در طول زمان های معین به طور مداوم ولی قطره قطره به پای درخت می ریزد. بازده آبیاری این روش بیش از آن بارانی است .
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

نمایش ساختمان یک سیستم آبیاری قطرهای
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

نمایش یک مزرعه با سیستم آبیاری قطره ای
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل چهارم : داشت

فصل پنجم

ماشین های برداشت

عملیات برداشت به مجموعه اعمالی اتلاق می گردد که پس از اتمام عملیات داشت شروع شده و به خروج محصول از مزرعه خاتمه می یابند.
ماشین های متنوعی برای برداشت محصولات گوناگون و متناسب با نوع محصول ساخته شده اند. مضافاً که گاهی برای برداشت یک محصول ممکن است از چندین ماشین بهره گرفته شود.
ماشین های مختلف برداشت بعضی از محصولات ممکن است سرهم شده و دستگاهی بوجود آمده باشد که چند عمل را همزمان انجام میدهد. این ماشین ها را کمباین (Combine) می نامند.

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

مهمترین ماشینهای برداشت عبارتند از:
ماشینهای برداشت یونجه
قیمه کن ها (چاپر)
ماشینهای برداشت غلات (کمباین)
ماشینهای برداشت سیب زمینی
ماشینهای برداشت پنبه
ماشینهای برداشت نیشکر
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

ماشینهای برداشت یونجه
با توجه به شرایط خاص این محصول و موارد استعمال آن برداشت یونجه در سه مرحله کلی زیر انجام می شود:
درو کردن که توسط ماشینهای دروگر انجام میشود.
خشک و ردیف کردن که توسط ماشینهای جاروکننده انجام می شود.
بسته بندی که توسط ماشینهای بسته بندی انجام می شود.

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

دروگرها (Mower)
ماشین هایی هستند که یونجه را درو نموده و در نواری، روی زمین می ریزند.
از نظر اصول کاری بر سه نوعند:
شانه ای
بشقابی
شلاقی یا عمودی
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

دروگر شانه ای :اصول کاری آن شبیه قیچی های خانگی یعنی برشی است. تیغه های متحرک در برابر تیغه های ثابت حرکت رفت و برگشتی دارند که در هر حرکت رفت یا برگشت، تعدادی از ساقه ها را می برد.
دروگرهای بشقابی :این دروگرها همانند داس، عمل برش را براساس ضربه به انجام میرسانند. عضو اصلی برش یک صفحه گرد است که 2، 3 یا 4 تیغه برش در پیرامون آن نصب شده اند.
دروگر عمودی یا شلاقی : از یک استوانه گردنده ترکیب یافته که تیغه هایی سر کج به شکل L در پیرامون آن بصورت زیگراگ نصب شده اند. این ماشین در حال درو، یونجه را قطعه قطعه می نماید و فقط در صورتی بکار می رود که بخواهیم یونجه را سیلو کنیم.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

تصویر یک دروگر شانه ای در حال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

یک ماشین دروگر در حال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

جاروها ((Rakes
مرحله دوم در سلسله مراتب برداشت یونجه، خشک و ردیف کردن آنست. یونجه بریده شده در تمام سطح مزرعه پخش است. برای خشک شدن آن برحسب درجه حرارت منطقه باید دوتا سه روز در زیر آفتاب بماند. اگر یونجه به همان صورت درو شده رها گردد، به زمین چسبیده و جمع آوری بعدی آن با اشکال صورت می گیرد. از طرفی به سبب خیس ماندن زیر نوار علوفه، یونجه های این قسمت می گندند. بنابراین باید یونجه را در مدت کوتاهی پس از درو ردیف نمود. این کار با ماشین های جارو انجام می گیرد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

جاروها در چهار نوع ساخته شده اند که عبارتند از:
جاروی کپه کن
جاروی خورشیدی
جاروی نیرویی
جاروی پخش کن
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

تصویر یک ماشین جاروکن خورشیدی درحال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

بسته بندها (Balers)
اینک که یونجه به طریقی خشک شده است، نوبت به بسته بندی می رسد. یونجه را با ردیف کردن، پخش کردن و تکرار این عملیات باید تا آن حد خشک نمود که به راحتی بتوان بسته بندی نموده و مضافاً در انبار فساد نپذیرد.
دو نوع ماشین بسته بند سیمی و نخی وجود دارند.
بسته بند نخی خود بر دو نوع است:
مکعب بند
استوانه بند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

مکعب بندها
این ماشینها بسته های مکعب مستطیلی می سازند. وزن این بسته ها تا 36 کیلوگرم میرسد بسته های بزرکتر تا 600 کیلوگرم نیز وزن دارند که باید وسایل مکانیکی جابجا شوند و برای فروش در بیرون مزرعه می باشند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

تصویر دو نوع ماشین بسته بندی مکعبی کوچک و بزرگ
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

استوانه بند
ماشین نسبتاً جدیدیست که یونجه ردیف شده را بصورت بسته های استوانه ای شکل تحویل می دهد. ابعاد بسته ها می توانند بسیار بزرگ باشند.
بسته های به قطر 1 متر و طول 5/1 متر و جرم تا حدود 1500 کیلوگرم هم تولید می شوند. جابجایی این بسته ها مسلماً با دست امکانپذیر نیست بلکه باید با وسیله مکانیکی انجام گیرد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

تصویر یک ماشین بسته بندی استوانه ای درحال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

قیمه کن (Chopper)
ذرت علوفه ای دومین خوراک مطلوب دام است. ذرت گیاهی است طویل به قامت تا 3 متر و قطر 3 سانتیمتر با خوشه ها یا بلال هایی حتی کلفت تر. این محصول را بیشتر برای تغذیه زمستانی دام سیلو می کنند. برای سیلو کردن باید گیاه را قطعه قطعه و در سیلو پرس نمود تا هوای موجود بین آنها خارج گردد. وظیفه یک قیمه کن بنابراین چیدن ذرت علوفه ای از ته و خرد کردن تمام اندام های گیاهی به قطعات 3-5 سانتیمتری می باشد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

تصویر یک ماشین چاپر در حال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

برداشت غلات
از زمان رسیدن محصول یعنی دانه تا مصرف خوراکی غلات، اعمال مختلفی باید انجام گیرد.
برای گندم بعنوان مثال باید کارهای زیر انجام گیرند:
برش (درو)
کوبش (درآوردن دانه از خوشه)
جدا کردن (جدا کردن دانه از کاه و کلش)
تمیز کردن (جدا کردن خرده کاه از دانه تمیز)
جمع کردن دانه تمیز
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

در طی 150 سال گذشته، ماشین های گوناگون و جداگانه ای برای انجام هر یک از عملیات فوق اختراع شده اند ولی امروزه یک ماشین، همه این اعمال را انجام می دهد که کمباین (Combine) نامیده می شود.
کمباین غلات آخرین نوع ماشین اختراع شده می باشد که ترکیبی از داس، خرمنکوب و ماشین بوجاری است. علاوه بر آن، مخزنی برای ذخیره دانه تمیز یا محلی برای کیسه کردن آن دارد.

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

انواع کمباین های غلات
کمباین ها برحسب نوع کار، محل کار، چگونگی تامین حرکت، ذخیره دانه تمیز و نوع محصول طبقه بندی می شوند.
1- نوع کار
الف) بافه بند که محصول را درو و دسته بندی می کند.
ب) کمباین که محصول را درو، کوبیده، جدا، تمیز و ذخیره می کند.
2- محل کار
الف) کمباین دشت که در زمین های صاف کار می کند.
ب) کمباین تپه که قادر به کار کردن در مزارع دیمکاری و شیب دار می باشد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

3- چگونگی تامین حرکت
الف) دنباله بند که با تراکتور کشیده شده و حرکت اندام های آن از محور تواندهی تامین می گردد.
ب) موتور یدکی که با تراکتور کشیده شده ولی حرکت اندام های آن از موتوری تامین می شود که روی ماشین نصب است.
پ) خودگردان که پیشروی و حرکت اندام ها از موتوری است که روی ماشین نصب شده است.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

4- ذخیره دانه تمیز
الف) کیسه ای که دانه تمیز را کیسه می نماید. کیسه ها را پس از پر شدن، کارگر به روی زمین می اندازد تا بعدا از سطح مزرعه جمع آوری شوند.
ب) انباره ای که دانه در مخزن روی کمباین انبار شده تا پس از پر شدن، در تریلر تخلیه و از مزرعه خارج گردد.

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

5- نوع محصول
برای برداشت غله مختلف باید قطعاتی را پیاده یا سوار نمود.
الف) گندم و جو با دماغه مناسب آن
ب) ذرت با دماغه ردیفی
پ) برنج با تسمه نقاله ای در جلو
ت) کلزا با شانه برشی در دو طرف دماغه

بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

کمباین خودگردان دشت
کمباین حتی از نوع دنباله بند و کوچک آن، ماشینی نیست که هر زارع برای سطح کوچک مزرعه خود خریداری نماید. از طرفی، مجموع سطح زیر کشت غلات در دنیا آنقدر زیاد است که این ماشین باید کارکرد زیاد داشته باشد. برای کارکرد زیاد باید عرض کار بیشتر شود و مجموعه این عوامل سبب شده است که امروزه تقریباً عموماً از کمباین خودگردان استفاده شود.
کمباین خودگردان شاید گرانترین ماشین کشاورزی باشد. با وزنی بیش از 9 تن، عرض کار موثر تا 6 متر و بیشتر و کارکرد 1000 ساعتی و بیشتر در سال، نیازمند سرمایه گذاری و هزینه های تعمیر و رانندگی بالا می باشد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

اصول ساختمانی یک کمباین خودگردان
هر کمباین خودگردان را صرفنظر از موتور و دستگاه انتقال توان و فرمان آن می توان مرکب از پنج واحد یا اندام زیر دانست که هریک خود از اجزاء متعددی ترکیب می یابد.
واحد برش
واحد کوبش
واحد جدا کننده (جدایش)
واحد تمیز کننده (تمیزش)
واحد ذخیره و تخلیه
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

1- واحد برش (دماغه)
وظیفه این واحد، بریدن محصول و کمک به انتقال آن به واحد بعدی یعنی واحد کوبش است.
تاکنون چهار نوع دماغه ساخته شده اند. هریک از این دماغه ها برای برداشت محصول خاصی بوده که قابل تعویض هستند و عبارتنداز:
دماغه گندم و جو، دماغه ذرت شیرین، دماغه برنج و دماغه کلزا
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

2- واحد کوبش
این قسمت، محصول را با اعمال ضربه یا سایش می کوبد طوری که دانه از خوشه جدا شده یا بیرون آید.
این واحد شامل چهار عضو است:
الف) تسمه نقاله تغذیه
ب) کوبنده
پ) ضد کوبنده
ت) کلش کش
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

3- واحد جداکننده (جدایش)
همانند روش دستی برداشت محصول، پس از عمل کوبیدن، مخلوطی از دانه، کزل، کلش، کاه و خرده کاه بر جای می ماند که باید از یکدیگر جدا شوند. این عمل در بخش جدا کردن صورت می گیرد. این واحد از اعضاء زیر ترکیب می یابد:
الف) غربال ها
ب) میل لنگ
پ) کزل گیر
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

4- واحد تمیز کننده
مرحله نهایی جدا کردن دانه از بقایا یعنی خرده کاه و کزل می باشد. این واحد شامل قطعات و اندام های زیر است.
الف) الک رویی
ب) الک زیری
پ) بادزن یا دمنده
ت) کزل برگردان
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

5- واحد ذخیره و تخلیه
دانه های تمیز را باید پس از پایین ریختن از الک ها از کمباین گرفته و در وسایل نقلیه همچون تریلر یا کامیون بارگیری نمود تا از مزرعه به سیلو یا بازار فروش برده شوند.
واحد ذخیره و تخلیه دارای اندام های زیر است:
الف) بالا بر دانه تمیز
ب) انباره
پ) لوله تخلیه
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

ساختمان یک کمباین غلات
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

تصویر یک کمباین غلات
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

برداشت سیب زمینی
ساقه و برگ سیب زمینی پس از رسیدن، خشک شده و می ریزند. لذا ماشین برداشت کافی است که غده ها را از زیر زمین در آورد. این ماشین ها را سیب زمینی کن نامیم.
کمباین سیب زمینی نیز وجود دارد. ماشین های عظیم الجثه ای هستند که خاک و کلوخه را بهتر جدا کرده، کارگرانی ممکن است روی ماشین بایستند تا غده های بریده شده را از سالم ها جدا کنند چه در غیر اینصورت، پوسیدگی سایر غده ها را در انبار فراهم می آورند. در بعضی از کمباین ها حتی سیب زمینی را با آب می شویند. کمباین های سیب زمینی ممکن است از نوع دنباله بند یا خودگردان باشند. سیب زمینی ها در مخزن روی ماشین ذخیره می شوند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

تصویر یک ماشین سیب زمینی کن
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

تصویر یک کمباین سیب زمینی در حال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

برداشت پنبه
محصولی است با ساقه های سخت و خاردار. الیاف پنبه و پنبه دانه در درون غلافی مخفی که مجموعاً غوزه نامیده می شوند. پس از رسیدن محصول، غوزه 3-4 چاک خورده و پنبه از آن سر در می آورد.
برداشت پنبه ممکن است به دو طریق صورت گیرد:
چیدن یک باره غوزه ها و سپس جداکردن پوسته غوزه از الیاف.
برداشت الیاف پنبه که با پنبه چین صورت می گیرد.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

تصویر یک ماشین پنبه چین
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

برداشت چغندرقند
برداشت این محصول در سه مرحله انجام می گیرد:
سرزدن
درآوردن چغندر از زمین
جمع آوری و حمل به انبار یا سیلو
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

یک ماشین برداشت چغندر قند
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

برداشت نیشکر
دو نوع ماشین برداشت نیشکر وجود دارند.
کمباین برداشت قدی: ساقه ها را از ته بریده و تمام قد در کنار ردیف های کشت روی زمین قرار می دهد. ساقه های بریده شده را سپس با ماشین های دیگری بلند کرده و در تریلر می ریزند تا به کارخانه حمل شوند.
کمباین برداشت نیم قدی: نی ها را به قطعات حدود 60 سانتیمتری بریده، سپس در تریلری که همراه با کمباین حرکت می کند ریخته می شوند.
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

یک ماشین برداشت نیشکر در حال کار
بخش 3: ماشینهای کشاورزی – فصل پنجم : برداشت

پایان