عملیات والفجر8
مقدمه
روز 20 بهمن سالروز آغاز عملیات والفجر 8 است. این عملیات در سال 1364 انجام شد.
اگر عراق را سرزمینی مثلثی شکل فرض نماییم، فاو در منتهی الیه ضلع شرقی آن چسبیده به خلیج فارس قرار دارد. مهمترین شهر عراق نزدیک به فاو، بصره می باشد. ضمن آنکه شهرهای ابوالحسیب، زیبر، صفوان و ام القصر همگی در این منطقه واقع شده اند.
وجود شهرهای ایرانی آبادان، خرمشهر و محدوده شلمچه و اروندرود هم در این منطقه بیش از پیش بر اهمیت آن افزوده است.
کشور کویت نیز کمترین فاصله با این منطقه حساس را دارد. همچنین نزدیکی به جزیره بونیان، هورعبدالله و پایانه های نفتی الامیه و الوکر واقع در خلیج فارس بر اهمیت و حساسیت آن افزوده است.
عارضه مهم این منطقه رودخانه خروشان اروند است که از تلاقی دو رودخانه دجله و فرات سرچشمه گرفته و در عرض 400 – 1600 متر متغیر بوده و از جزر و مدهای بسیار شدیدی برخوردار است.
ساحل شرقی اروندرود در دهانه خلیج فارس مکان آرایش و مبداء حرکت رزمندگان اسلام جهت انجام عملیات و تحقق فتحی دیگر است.
فاو علاوه بر نقش استراتژیک و اهمیت نظامی خود دارای ارزش اقتصادی فراوان در روند ارزش اقتصاد عراق است به طوریکه در جغرافیای منطقه، شهر فاو به عروس بحر معروف است.
نخلستان های بسیار گسترده خرما، پایگاه های عظیم نفت، شاهرگ ارتباطی اسکله های الوکر و الامیه و فرآورده های بی شمار دیگر نظیر حنا و نمک فاو را ارزش استثنایی بخشیده است.
طراحی این عملیات، ابتدا در سال 1361از سوی سردار شهید حسن باقری پس از شناسایی منطقه اروند و فاو، آغاز و بعد از آن در سال 1364، تکمیل و اجرا شد.
وضعیت عراق در آستانه عملیات والفجر 8
برابر گزارش آنتونی کردزمن، کارشناس نظامی آمریکا، عراق در طول سالهای 1362 تا 1364 مبلغ 1/18 میلیارد دلار سلاح و تجهیزات نظامی خریداری کرده است. این کارشناس نظامی مجموع نیروهای نظامی ثابت ارتش عراق را در سال 1364 سال انجام عملیات والفجر 8 تعداد 750000 تن و نیروهای جیش الشعبی عراق را 650000 تن برآورد کرده است.
کردزمن آمار تجهیزات اصلی ارتش عراق در سال 1364 چنین اعلام کرده است:
تانک 4820 دستگاه
خودروهای زرهی 3200 دستگاه
توپخانه سنگین 3000قبضه
توپ پدافند هوایی بیش از 400 قبضه
خودرو تانک بر 2000 دستگاه
هواپیمای عملیاتی 580 فروند
هلی کوپتر 380 فروند
وضعیت ایران
در سال ششم جنگ در وضعیتی که دشمن حدود 550 گردان نیروی پیاده در اختیار داشت و برای مقابله با عملیات آفندی، از 300 گردان نیروی آزاد برخوردار بود. سپاه تنها 80 گردان نیرو برای 7 روز جنگ در اختیار داشت. ضمن این که بخشی از توان رزمی سپاه به عنوان نیروی دفاعی در مناطق تصرف شده مانند جزایر مجنون و هور زمین گیر شده بود.
سپاه در فاصله خرداد 1364 تا شهریور همان سال سلسله عملیات محدودی را انجام داد که آثار مثبتی بر جای نهاد و عملیات والفجر 8 را به عنوان عملیاتی بزرگ طراحی کرد.
استراتژی تنبیه متجاوز در بعد نظامی و به ویژه در بعد سیاسی اهمیت بسزایی داشت. مهمترین هدف های سیاسی- نظامی این عملیات چنین بود:
1- تصرف فاو
2- تسلط بر اروند رود
3- تهدید بندر ام القصر
4- هم مرزی با کویت
5- مسدود کردن راه ورود عراق به خلیج فارس
6- تامین خور موسی و امکان تردد کشتی ها به بندر امام خمینی(ره)
7- انهدام سکوهای پرتاب موشک عراق در منطقه فاو
اهداف عملیات
قطع ید دشمن از دریا و تامین امنیت راه های دریایی خلیج فارس و دور نمودن آتش دشمن از شهرهای مرزی جمهوری اسلامی ایران، تسخیر پایگاه های موشکی و تاسیسات مخابراتی رژیم صهیونیستی بغداد، قطع شریان صدور نفت از طریق اسکله های الامیه و الوکر، وارد کردن ضربه اقتصادی و نظامی بر دشمن و در نهایت شکست رویای پوچ ضربه ناپذیری او در این منطقه همراه با نمایش قدرت و توان رزمی ظفرمندان لشکر اسلام.
در طرح ریزی مانور عملیات والفجر 8 دو عامل بسیار موثر بودند:
1- تجارب عملیات بدر 2- پیچیدگی های خاص این عملیات.
برادر محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران در جمع فرماندهان گفت: (( در این عملیات بایستی کل تجارب جنگ به کار گرفته شود. جنگ شهری، جنگ در دشت ، جنگ در آب))
در واقع عملیات فاو ، صحنه بروز تمام قابلیت های نظامی ، ابتکار عمل و خطر پذیری سپاه پاسداران برای پیشبرد اهداف جمهوری اسلامی بود. در طراحی مانور این عملیات مسایل مهمی وجود داشت که درباره آنها ساعت ها بحث کارشناسی شد. اهم این مسایل عبارت بودند از:
1- بررسی وضعیت جزر و مد آب در زمان های مختلف و در نوبت های متعدد و بررسی تاثیر عوامل مختلف از جمله: روز، شب، خورشید و ماه و ساعات مختلف شبانه روز در جزر و مد آب و سرعت آن.
2- بررسی تاثیر جزر و مد آب بر حرکت غواصان و قایق ها
3-هماهنگی عبور غواصان با جزر و مد و تاریکی مطلق هوا، سرمای شدید آب در فصل زمستان و حرکت غواصها در داخل آب در نیمه های شب.
4- بررسی چگونگی عبور غواصان از عرض بیش از یک کیلومتری اروند رود.
5- بررسی چگونگی خط شکنی غواصان و سرپل گیری، پاک سازی خط اول و آماده سازی سالم برای ورود نیروهای موج دوم با همت غواصان.
6- بررسی چگونگی هماهنگی حرکت نیروهای موج دوم(قایق سواران) با جریان جزر و مد آب و پر بودن نهرهای آب حاشیه اروند رود برای استفاده قایق ها.
7-بررسی چگونگی حرکت نیروهای موج دوم و نحوه پیاده شدن آنها در ساحل دشمن و توسعه سرپل با تلاش آنها.
8- تصرف نقاط استراتژی در ساحل دشمن مانند اسکله چهار چراغ، بندر فاو، شهر فاو، و پایگاه های موشکی.
9-تسلط بر 3 جاده البحار، استراتژیک فاو- بصره و ام القصر که در آستانه شهر فاو به یکدیگر نزدیک می شوند.
10- گسترش میدان عملیات به سمت کارخانه نمک.
11- مقابله با حرکت دشمن از شمال بصره به جنوب منطقه فاو.
12- تامین جناح های عملیات در سمت اروند رود و سمت خور عبدالله.
13- تشکیل خط پدافندی در شمال کارخانه نمک.
شرح عملیات
در ساعت 22:10 تاریخ 1364/11/20 برادر محسن رضایی فرمانده کل سپاه با قرائت رمز عملیات دستور حمله را صادر کرد:
بسم الله الرحمن الرحیم
لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم
و قاتلوهم حتی لا تکون فتنه
یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا
یگان های نیروهای زمینی سپاه پاسداران با پشتیبانی آتش طرح ریزی شده و شلیک هزاران گلوله، در محورهای تعیین شده حمله خود را آغاز و مبادرت به شکستن خط دشمن کردند.
عکس العمل های اولیه قوای دشمن از غیر منتظره بودن این حمله حکایت می کرد ، چنانکه یکی از فرماندهان یگان های درگیر دشمن در گزارشی به رده بالاتر خود وضعیت اولیه را چنین اعلام می کند « دشمن(ایران) مانند سیل با قایق نیرو پیاده می کند و باز می گردد اگر چاره ای نکنیم احتمالا می روند ام القصر را بگیرند ، وضعیت ما بسیار بد است» و صدام در پاسخ گزارش یاد شده می گوید «مقاوم باشید سه لشکر زرهی می فرستیم و ایرانی ها را شکست می دهیم»
در ادامه عملیات نیروهای خودی پس از درک موقعیت و نحوه گزارش قوای لشکر گارد، جمهوری عراق، حمله شبانه ای را از سه محور طراحی کرده اند.
بر اساس این طرح ، رزمندگان در تاریکی شب ، هنگامی که نیروهای لشکر گارد در حال استراحت بودند آرایش مناسبی گرفتند و با غافلگیری به دشمن یورش بردند و به طور همه جانبه لشکر گارد را هدف تهاجم قرار دادند.
صبح روز 1364/11/24 ساعت 5:30 در حالی که هنوز هوا به طور کامل روشن نشده بود دشمن برای عقب زدن نیروهای خودی و به منظور پشتیبانی از لشکر گارد اقدام به حمله شیمیایی کرد، لیکن بمب های شیمیایی در میان دو تیپ از لشکر گارد جمهوری فرود آمد و به 70% از نیروها آسیب رساند به طوری که بسیاری از آنان بینایی خود را از دست دادند.
در عملیات والفجر 8 دو هدف تاثیرگذار در موازنه جنگ یعنی تصرف منطقه استراتژیک و انهدام قوای دشمن در حد بالایی به نفع جمهوری اسلامی ایران تحقق یافت ، توانایی و قابلیت سپاه در طراحی و اجرای عملیات گسترده در این ابعاد به صورت مستقل شگفت انگیز بود و برای بسیاری از کارشناسان باورکردنی نبود. در طی عملیات والفجر هشت، نزدیک به 800 کیلومتر مربع از خاک عراق آزاد و تلفات و خسارات سنگینی بر دشمن وارد شد. عراق در جریان این عملیات، بیش از 50هزار تن کشته زخمی و اسیر بر جای گذاشت.
در میان کشته شدگان، یک فرمانده لشکر و 5 فرمانده تیپ، همچنین 2105 تن از افراد دشمن اسیر شدند و در میان اسیران، چندین سرهنگ، خلبان هواپیما و چرخبال و تعدادی درجه دار وجود داشت و در مجموع، 10 تیپ پیاده کماندویی و نیروی مخصوص و 2 تیپ زرهی، 4 گردان ضد هوایی، 10 گردان جیش الشعبی و 5 گردان توپخانه دشمن منهدم شد.
در جریان عملیات والفجر هشت (فاو) همچنین بیش از 50 فروند هواپیما و چرخبال، صدها دستگاه تانک، نفر بر و خودرو نظامی، توپ صحرایی، توپ ضدهوایی و ناوچه موشک انداز منهدم گردید و ده ها دستگاه تانک و نفربر،180 دستگاه خودرو، 20 عراده توپ صحرایی، 120 عراده توپ ضدهوایی، 3 دستگاه رادار موشک و 34 دستگاه مهندسی از میان تجهیزات ارتش عراق به غنیمت قوای ایران درآمد.
در فرایند بیش از 75 روز نبرد گسترده که صحنه واقعی رویارویی نیروی نظامی و ماشین جنگی حزب بعث عراق با توان قوای ایرانی بود، ایران بر سواحل شمالی خورعبدالله در شبه جزیزه فاو (شهر فاطمیه) مسلط و راه ورود عراق به خلیج فارس بسته شد.
در واقع با فتح فاو و ظهور توانای سپاه در طرح ریزی فرماندهی ، اجرا و پشتیبانی و پدافند فعال به مدت 78 روز حیات جدید سپاه آغاز شد.
نتایج حاصل از فتح فاو به تثبیت قرارداد 1957 الجزایر انجامید. با تکیه بر این منطقه تصرف شده امکان ادامه جنگ و بعدها رویارویی با امریکا در خلیج فارس نیز فراهم شد.
نتایج عملیات
1- آزادسازی و تصرف 940 کیلومتر مربع شامل سرزمین خودی در اروندرود 30 کیلومتر مربع- ساحل خلیج فارس در خور عبدالله: 60 کیلومتر مربع- منطقه آبی آزاد شده و تصرف شده در خلیج فارس: 600 کیلومتر مربع- خشکی تصرف شده از دشمن 250 کیلومتر مربع.
2- آزادسازی شهر فاو و روستاهای حومه آن تصرف تاسیسات نفتی و پتروشیمی و اسکله های بارگیری آن.
3- قطع ارتباط عراق با آبهای آزاد جهان.
4- تصرف سه پایگاه موشکی زمین به دریا و پایگاه نیروی دریایی عراق در قشله.
5- تسلط بر خور عبدالله و تصرف قسمت متعلق به عراق و آزاد شدن تردد در اروندرود از شمال خور معامر تا دهانه فاو.
6- امنیت در شمال خلیج فارس و امکان تردد کشتی ها به بندر امام خمینی.
7-نزدیک شدن به شهر بندری ام القصر و تهدید آن.
8- محاصره اسکله های البکر و الامیه.
9- هم مرز شدن با کویت.
منابع
پایگاه صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران
پایگاه بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس
سایت جامع دفاع مقدس ساجد
پایگاه شخصی محسن رضایی
پایگاه تبیان
پایگاه دانشنامه رشد
با تشکر فراوان از توجه شما عزیزان