طراحی و برنامه ریزی
پژوهش علمی
از آغاز تا انجام
الف) طرح مباحث کلی و بنیادین
ب) مراحل تحقیق از آغاز تا انجام
طرح مباحث کلی و بنیادین
تحقیق
اهمیت و اهداف روش تحقیق
1- نقش پر اهمیت روش تحقیق در حل مشکلات و معضلات زندگی انسان ها و نیز رشته ها
و حوزه های مختلف تخصصی علوم.
2- نقش روش تحقیق در گسترش روزافزون و تراکم نظام مند اطلاعات و دانش بشری.
3- در پرتو روش تحقیق، شناخت های عامیانه و سطحی یا حسی آدمیان به شناخت علمی
تبدیل می شود و بینش های عالمانه جانشین نگاه عامیانه می گردد.
4- موجب پویایی ذهن و خلاقیت تفکر می گردد و تفکر همگرا را به سوی تفکر واگرا
هدایت می کند.
5- کسب مهارت لازم برای اجرای پروژه های تحقیقاتی.
6- کسب مهارت لازم برای تهیه پایان نامه های تحصیلی و تحقیقات دانشگاهی.
دیدگاه های شناختی
دیدگاه تجربه گرایی و پوزیتیویسم
دیدگاه عقل گرایی
دیدگاه استنباطی
دیدگاه ساختاری
این دیدگاه شامل دو رویکرد به شرح ذیل است:
1- نظریه لاکاتوش درباره برنامه های پژوهشی، وی نظریه ها را مجموعه های ساختاری می داند.
2- نظریه توماس کوهن درباره پارادایم ها و انقلاب های علمی
دیدگاه هرمنوتیک
انواع شناخت
الف) شناخت سطحی
ب) شناخت علمی
معانی علم در متون فارسی
1- علم گاه به معنای دانستن و در مقابل جهل و ندانسته های بشری به کار
برده می شود.
2- گاهی علم به معنای اعتقادات جزمی و قطعی در مقابل اطلاعات مبتنی بر
شک و ظن استفاده می شود.
3- گاهی علم به مجموعه مسایلی که دارای موضوعی علم باشد و حول
محور واحدی دور بزند تعبیر می شود مثلاً علم پزشکی حول محور سلامت
علم روان شناسی حول محور روان، جامعه شناسی حول محور جامعه، به این
معنا فلسفه هم جزء علم محسوب می شود زیرا دارای موضوع عام است و
حول محور وجود می چرخد.
4- معنی دیگر علم، عبارت است از مجموعه ی مسایلی که با روش تجربی
قابل اثبات است (در این معنی علم شامل فلسفه نمی شود) لذا علم را
«مجموعه ی دانستنی های قابل اثبات» می دانند.
تعاریف متعدد علم
1- علم عبارت است از تراکم سیستماتیک اطلاعات.
2- علم عبارت است از دانستنی های قابل اثبات (در همه جا و به وسیله ی هر کس).
3- علم عبارت است از آن چیزی که هست نه آن چیزی که باید باشد.(اخلاق)
بحث می کند.
4- علم معرفتی است منظم که با روش های معین به دست می آید و قوانین و
روابط پایدار واقعیت ها را بیان می کند.
ملاحظه نمودیم که از علم تعاریف متعددی ارایه شده است شاید بتوان همه ی این
تعاریف را در دو مقوله طبقه بندی نمود:
الف) تعاریف محتوایی.
ب) تعاریف فرایندی.
تعریف و هدف علم
«عبارت است از کاربرد روش علمی در پیدا کردن جواب برای مسایل حل شدنی.»
هدف اساسی علم تبیین، درک، پیش بینی و کنترل پدیده های طبیعی است.
همه اینها جزیی از تئوری هستند پس هدف اصلی علم «تئوری» است.
ویژگی های علم
1- علم فعالیتی است منطقی.
2- علم نتیجه ی عوامل مادی و معنوی از پیش اتفاق افتاده است.
3- علوم جبری اند.
4- علوم کلی اند.
5- علوم از اصل امساک گری پیروی می کنند.
6- علوم تخصصی اند.
7- علوم تغییر و تحول پذیرند.
8- علم: نظامند و سیستماتیک است، روش مند است و هدفش کشف
روابط و خصوصیات پایدار پدیده ها و واقعیت ها است.
روش (متد)
مجموعه ی طرق و راه ها، قواعد و ابزاری تعریف کرد که برای رسیدن به
حقیقت و برکناری از لغزش و خطا به کار برده می شود.
روش علمی تحقیق
کلیه ی وسایل و مراحل جمع آوری سیستماتیک اطلاعات و نحوه ی تجزیه و تحلیل
منطقی آنها را برای نیل به یک هدف معین روش علمی تحقیق گوییم.
مفهوم تحقیق و ویژگی های آن
واژه ی تحقیق در لغت به معنای رسیدگی کردن، بررسی، وارسی واقعیت و به حقیقت
امری، رسیدگی کردن است تحقیق روندی رسمی تر، منظم تر و قوی تر از روش علمی
است کالینجر تحقیق را بررسی و مطالعه منظم، کنترل شده و آزمایشی قضیه های
فرضی درباره ی روابط احتمالی بین پدیده های طبیعی با دیدی انتقادی می داند.
الف) کنترل دقیق
ب) نمونه گیری صحیح
ویژگی های تحقیق علمی
1- نظام دار بودن. 2- عقلانی، منطقی و عینی بودن.
3- تجربی بودن. 4- واقع گرایی.
5- روح علمی. 6- شک دستوری.
7- تحقیق علمی داده ها را خلاصه می کند. 8- افزایشی بودن.
9-تعمیم پذیری. 10- تخصص طلبی.
11- دقت و صحت در مشاهده و توصیف. 12- دقت طلبی در تحقیق
13- جرات طلبی 14- صبر طلبی.
15- پژوهش علمی تکرارپذیر و انتقال پذیر است.
16- عینیت در مقابل ذهنیت یکی از ویژگی های تحقیق علمی است.
17- میل به تعویق قضاوت.
18- رعایت اصل پارسیمونی
کوویلیه
الف) قاعده ی واقعیت نگری
ب) قاعده ی تجاهل.
ج) قاعده ی قضاوت عینی
د) تعیین امر اجتماعی
هـ) اصل کل عناصر به هم پیوسته
مراحل روش تحقیق
1- مراحل روش تحقیق از نظر آنتونی گیدنز
1- تعریف مساله.
2- بررسی منابع مربوط به موضوع تحقیق.
3- تنظیم فرضیه ی تحقیق.
4- انتخاب طرح تحقیق.
5- تفسیر نتایج تحقیق.
6- گزارش یافته های تحقیق.
2- مراحل روش تحقیق از نظر جی.بی.چیتامبار
1- تشخیص و بیان مسئله تحقیق.
2- تنظیم فرضیه تحقیق.
3- برنامه ریزی طرح پژوهشی تحقیق.
4- گردآوری داده ها.
5- سازماندهی و تجزیه و تحلیل داده ها.
6- تعبیر و تفسیر و نتیجه گیری.
7- گزارش یافته های تحقیق.
3- مراحل روش تحقیق از دیدگاه ریمون کیوی و لوک وان کامپنهود
واقعیت علمی از راه غلبه، ساختن و مقایسه به دست می آید.
مرحله اول: پرسش آغازی.
مرحله دوم: مطالعات و مصاحبه های اکتشافی.
مرحله سوم: طرح نظری مسئله تحقیق.
مرحله چهارم: ساختن مدل تحلیلی.
مرحله پنجم: مشاهده.
مرحله ششم: تحلیل اطلاعات.
مرحله هفتم: نتیجه گیری.
4- هر مطالعه ی علمی از چهار مرحله ی اساسی تشکیل می شود:
1- مرحله ی مقدماتی یا تهیه و تنظیم طرح مطالعه.
2- مرحله ی جمع آوری اطلاعات و داده ها.
3- مرحله ی استخراج، تحلیل و تفسیر داده ها.
4- مرحله ی تدوین و تنظیم گزارش نهایی.
فرایند تحقیق علمی و استدلال قیاسی و استقرائی
قضایا و معلومات کلی
قضایا و معلومات کلی
تدوین فرضیه ها
طراحی و ابزارها و روشهای کار
نتیجه گیری و تعمیم
تجزیه و تحلیل
طبقه بندی و تلخیص
گردآوری اطلاعات
استدلال قیاسی
استدلال استقرائی
انتخاب مسئله
وموضوع تحقیق
الف: اشتباهات رایج در تنظیم موضوع تحقیق
1- جمع آوری اطلاعات بدون داشتن یک طرح و قصد مشخص و به امید اینکه
عاقبت از این اطلاعات، موضوع مفید و جالب به دست خواهد آمد.
2- داشتن هدف تحقیقی کلی و مبهم.
3- به عهده گرفتن یک طرح تحقیق بدون اینکه فرد از نوشته ها و پژوهش های
موجود در رابطه با موضوع اطلاعی داشته باشد.
4- عدم تشخیص محدودیت های تحقیق شامل، محدودیت هایی در کنترل و
محدودیت هایی خارج از کنترل.
5- تعیین روش تحقیق قبل از تعیین موضوع و اطلاعات لازم.
6- بی توجهی به نظریات مناسب و منابع موجود در تدوین مساله تحقیق.
ب: منابع و مراجع انتخاب موضوع تحقیق
1- استفاده از تجارب و تمایلات شخصی.
2- استنتاج از نظریه ها.
3- استفاده از متون مربوط به موضوع تحقیق.
4- اطلاعات منتشره از سوی رسانه ها.
5- رشته های تخصصی محققین.
6- زندگی روزمره.
7- فرصت ها و تهدیدها.
8- اولویت تحقیقی موسسات و سازمان ها.
ج: ویژگی های مساله و موضوع تحقیق
موضوع تحقیق باید ویژگی های ذیل را دارا باشد:
1- رابطه ی بین دو یا چند متغیر را بیان می کند.
2- رابطه را شفاف، روشن و بدون ابهام بیان می کند.
3- دامنه ی موضوع باید محدود باشد تا از این طریق امکان حذف یا کنترل متغیرها و عوامل مزاحم فراهم شود.
4- آزمون پذیر باشد.
5- نباید مسایل اخلاقی و ارزشی را بسنجد زیرا پژوهش ماهیت خنثی دارد در حالی که مسایل اخلاقی و
ارزشی با خوب و بد و باید و نباید همراه است.
6- حوزه یا محیط پژوهش مشخص باشد.
7- زمان پژوهش مشخص باشد.
8- جامعه ی آماری مشخص باشد.
9- بهتر است بیشتر از 15 کلمه نباشد (خیلی طولانی نباشد)
10- هدف اصلی تحقیق در موضوع مشخص باشد.
11- به شکل سئوالی نباشد.
د: ارزشیابی موضوع تحقیق
در ارزشیابی مساله یا موضوع تحقیق پاسخ به سئوال زیر ضروری است:
1- آیا مساله کاملا روشن است.
2- مقاهیم دقیقا تعریف و تعیین شده است.
3- توانایی مهارت برای انجام پژوهش وجود دارد.
4- وقت و هزینه های تحقیق قابل برآورد است.
5- آیا چهارچوب نظری برای موضوع فراهم شده است.
6- آیا موضوع قابلیت تحقیق را دارد (آیا برای آزمون مساله و یافتن جواب می توانیم
داده های تجربی مناسب را جمع آوری کنیم).
7- آیا ابزار اندازه گیری معتبر داریم یا می توانیم تهیه کنیم.
کنترل و ارزیابی نگارش مساله تحقیق
ترتیب صفحات اولیه تحقیق پیش از فصل اول:
1- عنوان تحقیق پشت صفحه
2- بسم ا… الرحمن الرحیم
3- عنوان پشت جلد بدون آرم
4- تقدیر و تشکر
5- سپاسگذاری- گاهی در صفحه ها ادغام می شود.
6- مربوط به تاییدیه ها (خصوصاً در پایان نامه)
چکیده تحقیق:
موضوع تحقیق، روش تحقیق، هدف تحقیق،
فرضیه ها، جامعه آماری، جامعه نمونه، روش
نمونه گیری، ابزار جمع آوری اطلاعات، روش
تجزیه و تحلیل نتایج، محدودیت ها و پیشنهادات
فهرست مطالب:
فهرست مطالب
فهرست جداول
فهرست نمودارها
فهرست تصاویر و شکلها
فهرست فرمها
فهرست اجمالی
فهرست تفصیلی
مقدمه یا پیشنگار:
در مقدمه بهتر است مطالب مستند و علمی را بیاوریم تا بر غنای علمی
تحقیق بیفزاید.
ساختار تحقیق (برای چه کسی و چه سازمانی …..)
هدف تحقیق (به طور کلی)
محدودی گزارش تحقیق
چهارچوب کلی تحقیق (مدل)
فصل اول- طرح تحقیق
1- بیان موضوع تحقیق. 2- اهمیت و ضرورت تحقیق.
3- انگیزه تحقیق.
4- اهداف تحقیق
اهداف کلی
اهداف جزئی
5- تاریخچه و پیشینه تحقیق . 6- سئوالات و فرضیات تحقیق.
7- متغیرهای تحقیق. 8- نوع متغیرها.
9- تعریف متغیرها . 10- مقیاس اندازه گیری متغیرها.
11- محدودیت های تحقیق . 12- روش انجام تحقیق.
1- بیان موضوع تحقیق:
الف) یک موضوع محوری وجود دارد که باید روشن شود.
ب) در مورد موضوع مشکل اساسی وجود دارد که باید توضیح داده شود
که چگونه این مشکل در جامعه حضور دارد.
ج) بیان موضوع از طریق افشای نیاز محقق برای انجام تحقیق.
د) اینکه چرا این تحقیق انتخاب شده است.
هـ ) چرا عنوان تحقیق چنین انتخاب شده است.
و) چرا این موضوع قابلیت تحقیق دارد.
ز) همه این مسائل با استفاده از متغیرهای مرتبط با تحقیق توضیح داده می شود.
2- انگیزه تحقیق:
محقق ممکن است پژوهش را با سه انگیزه به انجام رساند:
1. علاقه ی خود محقق و ارضاع کنجکاوی علمی اش.
2. پیشنهاد از جانب یک سازمان، موسسه یا دانشگاه.
3. تلفیقی از این دو.
3- اهمیت و ضرورت تحقیق:
الف) چرا انجام این تحقیق ضروری است.
ب) به چه سئوالاتی پاسخ می دهد.
ج) به حل چه مشکلاتی خواهد پرداخت.
د) چه نتایجی به بار خواهد آورد.
هـ ) چه کاربردهایی؟ برای چه کسانی؟ و چه سازمانهایی و ……. دارد؟
4- اهداف تحقیق:
الف) اهداف کلی:
محقق هدف را کلی بیان می کند.
بر علمی بودن نتایج پیش از عملی بودن آن تاکید دارد.
معمولا اهداف کلی به نوعی از موضوع تحقیق مشخص می شود.
ب) اهداف جزئی:
این اهداف از اهداف کلی تحقیق گرفته می شود.
به صورت جزئی تر و عملی تر بیان می گردد.
بر جنبه های عملی آن تاکید می شود زیرا در مراحل بعدی تحقیق به آزمایش
گذاشته می شود.
5- پیشینه تحقیق:
بخش مستقلی از تحقیق را به خود اختصاص می دهد.
لذا در این فصل به اختصار به آن پرداخته می شود.
معمولاً به 4 الی 5 تحقیقی اشاره می شود که طی 2، 3 سال اخیر
انجام شده است.
6- سئوالات تحقیق:
1- سئوالات توصیفی
2- سئوالات رابطه ای
3- سئوالات تفاوتی
– از نگاهی دیگر سئوالات تحقیق
الف) توصیفی
ب) تبیینی
ج) ترکیبی
– با نگاهی دیگر.
1- سئوالات واقعی
2- سئوالات تطبیقی
3- سئوالات تکوینی
4- سئوالات نظری
7- پیش فرض های تحقیق
پیش فرض ها جملات، عبارت ها یا بیان هایی هستند که درباره ویژگی های
موضوع یا جامعه تحقیق ارایه می شوند و معمولاً درستی و اعتبار آنها
پذیرفته شده است و احتیاجی به اثبات یا استدلال ندارند. پیش فرض ها نیز
همانند محدودیت های تحقیق باید شناسایی و مطرح شوند. معمولاً مساله
تحقیق و فرایند آن مبتنی بر پیش فرض ها می باشند.
8- فرضیات تحقیق
چند نکته:
1- پس از انتخاب موضوع تحقیق مهم ترین مرحله ی تحقیق تنظیم فرضیات تحقیق است.
2- موضوع تحقیق به شکل کلی پژوهش را هدایت می کند لذا موضوع تحقیق به صورت
عملی قابل حل نخواهد بود مگر این که موضوع به فرضیه یا فرضیاتی تبدیل شود که در
این صورت قابلیت حل مساله را در خود جای می دهد.
3- لذا می توان ادعا نمود موثرترین روش حل مساله فرضیات تحقیق می باشد.
4- رابطه ی بین موضوع تحقیق و فرضیه را می توان رابطه ای دوسویه فرض کرد موضوع
تحقیق بدون فرضیه و فرضیه ی بدون موضوع وجود ندارد.
8-1- تعریف فرضیه
«اگر موضوع تحقیق را به شکل سئوالی مطرح کنیم پاسخ های احتمالی، بخردانه و
سنجیده به موضوع تحقیق که درستی یا نادرستی آن در مراحل بعدی تحقیق مشخص
می شود را فرضیه ی تحقیق گویند.»
بنابراین و به عبارتی دیگر می توان گفت:
«فرضیه در واقع، بیان حدسی و فرضی در مورد روابط احتمالی بین دو یا چند متغیر
است. پس در درجه ی اول، فرضیه ی بیانی است مبنی بر احتمال نه یقین، در درجه ی
دوم، فرضیه ها، معمولاً به شکل جملات تفسیری یا اخباری بیان می شوند و طبعاً به طور
اعم یا اخص متغیری را به متغیر دیگر مرتبط می سازد، فرضیه را می توان در حکم پاسخ
محقق به سئوال مربوط به مساله علمی تلقی کرد.»
شکل بیان فرضیات تحقیق:
1- فرضیه جهت دار (یک سویه)
2- فرضیه غیر جهت دار (دو سویه)
B A
A B
8-2- منابع و شیوه ی ساختن فرضیات تحقیق
فرضیه های تحقیق می تواند از منابع ذیل به دست آید:
الف) از طریق قیاسی .
ب) از طریق استقراء و مشاهده.
ج) از طریق کشف و شهود.
د) تحقیقات پیشینیان.
ه ) فرهنگ.
و) به شکل تلفیقی.
8-3- ویژگی ها و ملاک های فرضیه ی تحقیق
1- فرضیه ی تحقیق باید قابلیت آزمون تجربی را دارا باشد: بدین معنی که متغیرهای موجود در
فرضیه های تحقیق قابل اندازه گیری باشد، روش های آماری برای سنجش آنها مشخص باشد تعداد
گروه ها و متغیرهای تحقیق نیز معین باشد.
2- فرضیه تحقیق باید با منطق عقلی سازگاری داشته باشد.
3- با ساده ترین و روشن ترین اصلاحات بیان شود.
4- با حقایق شناخته شده ی علمی سازگاری داشته باشد و حتی خوب است فرضیه، تحقیق مبتنی بر
یکی از نظریات علمی باشد.
5- فرضیه ی تحقیق معمولاً به شکل جلمه ی خبری بیان می شود و خوبست جهت فرضیه نیز مشخص
باشد.
6- فارغ از مفاهیم اخلاقی و ارزشی باشد: «در علم جایی برای قضاوت های اخلاقی وجود ندارد، به
عبارتی دیگر، مسئله علمی یک مسئله اخلاقی نیست» لذا از لغاتی مانند باید، بهتر از، خوب، بد، حتماً
و … که کلماتی ارزشی و اخلاقی اند در فرضیه ی تحقیق باید پرهیز شود.
7- فرضیات تحقیق باید در ارتباط با موضوع تحقیق طراحی گردند.
ارزیابی فرضیه تحقیق
8-4- انواع فرضیه ی تحقیق:
فرضیات تحقیق را به چند نوع تقسیم بندی کرده اند:
1- فرضیه ی توصیفی: که خود به دو نوع تخمینی و تاریخی تقسیم می شود.
2- فرضیه ی تحلیلی: که به دو نوع ارتباطی و اختلافی تقسیم می شود.
3- فرضیه ی آماری: که به دو شکل فرضیه ی صفر و فرضیه ی جانشین
(مقابل صفر و خلاف)طبقه بندی می شود.
9- متغیرهای تحقیق
در خصوص متغیرهای تحقیق در پنج بخش توضیحات لازم ارایه خواهد شد:
1- تعریف متغیرهای تحقیق
2- انواع متغیرهای تحقیق
3- روابط متغیرهای تحقیق
4- چگونگی تعریف متغیرهای تحقیق
5- انواع تعریف متغیرهای تحقیق
6- شاخص سازی متغیرهای تحقیق
7- مقیاس اندازه گیری متغیرهای تحقیق
9-1- انواع متغیرهای تحقیق:
1- براساس وابستگی یا پیوستگی و نقش
الف) متغیر مستقل (محرک – درونداد)
ب) متغیر وابسته (ملاک – برونداد)
ج) متغیر تعدیل کننده
د) متغیر کنترل
هـ ) متغیر مداخله گر
3- براساس امکان دست کاری
فعال (مستقل عملی)
خصیصه ای (مستقل هویتی یا تشخیص)
4- از حیث بودن آشکار و پنهان
اطلاعاتی
مزاحم (ناخواسته)
5- از حیث سادگی و پیچیدگی
ساده
سازه ای
متغیرها از حیث صفت یا حالتی که به خود می گیرند.
متغیر کیفی
متغیر کمی
اسمی
رتبه ای یا ترتیبی
دو ارزشی
پیوسته
قراردادی
ذاتی
چند ارزشی
گسسته
روابط بین متغیرها:
1- رابطه ی همبستگی
الف) ساده ی خطی
ب) چند متغیری
ج) قانونی
2- رابطه ی واسطه ای
3- رابطه ی علی
4- رابطه ی کاذب
تعریف متغیرهای تحقیق:
1- تعریف باید جامع باشد.
2- تعریف باید مانع باشد.
3- تعریف باید تحلیلی باشد.
4- تعریف باید جنبه ایجابی داشته باشد نه سلبی.
5- تعریف نباید یک حلقه ی تسلسل دور را طی کند، یا به
عبارتی همان گویی باشد.
6- تعریف نباید جنبه ی ارزشی داشته باشد.
7- در تعریف باید از کلماتی استفاده کرد که روشن و معلوم باشند.
انواع تعریف مفاهیم و متغیرها:
تعریف بر دو نوع است:
1- تعریف نظری (مفهومی، اسمی، صوری)
2- تعریف عملی (کاربردی، عملیاتی)
قبل از توضیح پیرامون این دو نوع تعریف چند نکته حائز اهمیت است که به اختصار بدان اشاره می کنیم:
1- در تحقیق ما با مفاهیمی سرو کار داریم و نیز متغیرهایی معمولاً ابتدا مفاهیم و سپس متغیرها تعریف می شوند
البته چون در تحقیق ما در پی سنجش متغیرها هستیم مفاهیم فقط تعریف نظری می شوند در حالیکه متغیرها
تعریف نظری و عملیاتی می گردند.
2- در تعریف متغیرها معمولاً ابتدا متغیر وابسته و سپس متغیر متسقل تعریف می شوند.
3- در تعریف متغیرها ابتدا تعریف نظری(مفهومی) و سپس تعریف عملیاتی صورت می گیرد پس از برشمردن
سه نکته فوق اکنون تعاریف نظری و کاربردی را روشن خواهیم ساخت.
تعریف عملیاتی به دو شیوه انجام می شود
1- شاخص سازی
بدین مفهوم که یک متغیر به ابعاد مختلف و قابل اندازه گیری و عینی تقسیم شود و
برآن اساس اطلاعات پیرامون یک مفهوم دریافت و سپس با وزن گذاری و ارزش گذاری
هر یک از ابعاد متغیر مورد نظر اندازه گیری شود.
2- از طریق مشخص نمودن ابزارها و عملیاتی که برای یک مفهوم یا متغیر لازم است
انجام گیرد.
به عنوان مثال برای سنجش هماهنگی چشم و دست کودک 7 تا 10 ساله از بازی «دارت»
استفاده کنیم و بگوییم به هر فردی 5 نیزه می دهیم و شاخص ما برای هماهنگی چشم و
دست کودک همان پرتاب نیزه در «بازی دارت» است این که دارت چقدر است فاصله
آن تا هدف چقدر است، تعداد نیزه ها و … (چگونگی عملیات)
متغیر یا صفت کیفی
معرف اول
معرف دوم
معرف سوم
معرف چهارم
شاخص
مرحله اول تجزیه متغیر
مرحله دوم ترکیب و ادغام
فرآیند فرمول شده شاخص سازی
روند تقلیل گرایی از مفهوم انگیزه کسب موفقیت تا شاخصهای آن
به طور مداوم کارکردن
بی میل به ترک کار
با پشتکار عمل کردن
همیشه به کار فکر کردن
( حتی در خانه )
فاقد هر گونه سرگرمی
عدم چشم پوشی از خطا
عدم تمایل به همکاری با
افراد کند و نا کار آمد
دریافت باز خور از دیگران
ناشکیبایی برای کسب
بازخور فوری
چسبندگی به کار
ناتوانی در استراحت کردن
نا شکیبایی در غیر اثر بخشی
جستجوی فعالیت چالشی
تمایل به کسب بازخور
1
2
3
4
5
انگیزه
کسب
فعالیت
مولفه ها
طبقه اجتماعی
1- درآمد
2- مالکیت
3- شغل
4- تحصیلات
5- اصل و نسب خانوادگی
6- نحوه گذراندن اوقات فراغت
7- محله مسکونی
عوامل اجتماعی – فرهنگی
فرصتها ی زندگی
عوامل اقتصادی
طبقه اجتماعی
سبک های زندگی
اصل و نسب خانوادگی
نحوه گذراندن اوقات فراغت
محله مسکونی
ویژگی های مقیاس های اندازه گیری
محدودیت های تحقیق
انجام هر تحقیق با تنگناها و محدودیت هایی رو به است، این محدودیت ها در دو قلمرو
ظهور می کنند:
محدودیت هایی در کنترل محقق
محقق به این محدودیت ها واقف است و سعی در کنترل آنها دارد مثلاً تصمیم گیری در خصوص
1- تعداد گروه تجربی و شاهد
2- انتخاب جنسیت افراد مورد تحقیق.
3- تعیین سن آزمودنی ها.
4- مشخص کردن وسعت و حوزه تحقیق.
5- تمرکز و تجسس در یک موضوع خاص و مورد علاقه
محدودیت های خارج از کنترل محقق
این محدودیت ها در کنترل محقق نیستند، محدودیت هایی مانند:
1- عدم کنترل همه ی متغیرهای تحقیق در موقعیت پژوهش.
2- محدودیت هایی که در صحت و دقت ابزار و وسایل تحقیق وجود دارد.
3- محدودیت هایی که در انتخاب نمونه وجود دارد.
4- کمبود منابع.
5- عدم همکاری مسئولین در جامعه ی آماری یا سازمان مربوطه.
6- نبود سوابق تحقیق در موضوع مورد مطالعه.
7- کمبود زمان در اختیار.
8- طبقه بندی از نظر نوع دسترسی به اطلاعات تحقیق.
روش تحقیق:
آخرین موضوعی که در فصل اول تحقیق به اختصار به آن پرداخته می شود
روش تحقیق است از این جهت در فصل اول به اختصار این موضوع مورد
بررسی قرار می گیرد که در فصل سوم تحقیق به تفصیل در خصوص روش
تحقیق بحث می شود آنچه در این فصل تحقیق به آن پرداخته می شود عبارتنداز:
نوع تحقیق، روش تحقیق، حوزه ی مطالعه، جامعه آماری، نمونه، حجم و شیوه ی
نمونه گیری، ابزار جمع آوری اطلاعات تحقیق، شیوه ی تجزیه و تحلیل یافته های
تحقیق، روایی و اعتبار، چهار چوب نظری و مدل تحلیل تحقیق.
مبحث مربوط به فصل دوم تحقیق
(ادبیات و پیشینه تحقیق)
فصل ادبیات تحقیق به دو بخش کلی تقسیم می شود:
الف) طرح مباحث نظری
پژوهشگر مباحث نظری تحقیق که پیرامون موضوع تحقیق وجود
دارند را مورد بررسی قرار می دهد این موضوعات در خصوص
پیرامون فرضیات تحقیق، متغیرها و مفاهیم و اهداف و مقاصد
تحقیق می باشند.
ب) طرح تحقیقات پیشینیان
در این قسمت از تحقیق، محقق باید پژوهش هایی را که در خصوص
موضوع وجود دارد را بررسی و نقد نماید.
اهداف کلی از پرداختن به ادبیات و پیشینه ی تحقیق عبارتند از:
1- تا کنون چه تحقیقاتی پیجرامون موضوع انجام شده است.
1- اهداف کلی
2- محققین در انجام تحقیق با چه مشکلاتی بر خورد کرده اند محدودیت هایی
تحقیق چه بوده است کدام فرضیه قابلیت آزمایش نداشته است.
3- نقد و بررسی تحقیقات پیشینیان.
4- توجه به توصیه های محققین از طریق مطالعه ی ادبیات تحقیق امکان پذیر است.
5- مطالعه ادبیات تحقیق، محقق را با چهارچوب نظری تحقیق آشنا می کند.
6- از طریق مطالعه ادبیات تحقیق ارتباط بین تحقیق ما و دیگران برقرار می گردد.
2- فواید و آثار پیشینه ی تحقیق
1- دیدگاه گسترده تری به موضوع تحقیق پیدا می کنیم.
2- از تکرار پژوهش های قبلی پیشگیری می شود.
3- از روش کار دیگران آگاه می شویم.
4- متغیرها را بهتر می شناسیم (روابط و …)
5- فرضیات مناسب تری می توانیم تنظیم کنیم.
6- در مرحله فرضیه آزمایی با استفاده از ادبیات تحقیق استناد می کنیم به
پیشینه ای که فراهم ساخته ایم.
3- اصول کلی حاکم بر مطالعه پیشینه تحقیق
برای مطالعه ی ادبیات و پیشینه ی تحقیق سه اصل کلی وجود دارد که عبارتند از:
1- اطلاعات از کل به جزء تدوین و تنظیم می گردد.
2- اطلاعات در ارتباط با همدیگر ارایه می شود و از اطلاعات بدون ارتباط و غیر
مرتبط پرهیز می شود.
3- در تنظیم اطلاعات از گذشته دور شروع کنیم و به سمت زمان حال پیش می رویم.
4- مطالعه ی پیشینه ی تحقیق را چگونه شروع کنیم:
1- مفاهیم و واژه های اصلی را مشخص کنیم.
2- منابع اطلاعاتی را جستجو کنیم (کتاب ها، مقالات، نماها و …)
3- جستجوی مقالات مرتبط با تحقیق.
4- جایابی یا تعیین محل استفاده (از منابع یا مقاله)
5- گزینش مقالات مرتبط با موضوع.
6- طبقه بندی مقالات.
7- چکیده ی مقالات.
8- تهیه ی کتاب شناسی.
9- نقد مقاله ها، گزارش ها، کتاب ها، پژوهش ها.
5- روش دستیابی به منابع و فهرست برداری از آنها
الف) استفاده از کتاب شناسی ها.
ب) استفاده از فهرست مقالات موسسات دولتی و غیردولتی و کتابخانه ها.
ج) استفاده از نمایه ها.
د) استفاده از کتابخانه.
هـ ) استفاده از فهرست تحقیقات.
و) استفاده از چکیده ها.
ز) استفاده از مجموعه مقالات.
ح) استفاده از روش مصاحبه.
ط) استفاده از آرشیوها.
ی) استفاده از سیستم های اطلاع رسانی رایانه ای.
1- سیستم CD-ROM
2- سیستم on.line
3- سیستم شبکه اینترنت
6- شیوه های استناد کردن و ارجاع دادن
معمولاً به مطالبی که جنبه ی عمومی دارند استناد نمی شود محقق باید در
موارد زیر منبع مورد استفاده خود را گزارش کند.
1- نقل و قول های مستقیم و غیرمستقیم.
2- جدول هاو آمارها گزارش شده در متن.
3- شکل ها، نقشه ها، نمودارها، طرح ها و تصاویر.
4- رویدادها و رخدادها.
5-اظهارات کتبی یا شفاهی دیگران.
6- تعریف مفاهیم و اصطلاحات.
7- قوانین و حقایق علمی و نظریه ها.
الف) نقل قول مستقیم
نقل قول به انتقال بخشی از یک متن یا نوشته، منبع یا اثر مورد نظر گزارش تحقیق(بدون کم و کاست و
دستکاری) اطلاق می شود یعنی محقق عین مطالب را از اثر گرفته و در گزارش خود می آورد. گاهی
اوقات، محقق مطالبی را به متن نقل و قول اضافه می کند. در این موارد مطالب اضافه شده باید در
داخل [] قرار بگیرد. رعایت موارد زیر در نقل قول ضروری می باشد:
1- در مواردی که نقل قول کوتاه و در حد یک یا دو جمله است، محقق باید عین مطالب را بنویسد و ابتدا
و انتهای آن را با گیومه مشخص نماید.
2- نام و نام خانوادگی مولف و تاریخ اثر اگر در ابتدای پاراگراف قید شود، باید تاریخ اثر در داخل پرانتز
قرار گیرد اما اگر در انتهای پاراگراف آورده شود نام مولف، تاریخ اثر و صفحه مورد استفاده همگی در
داخل پرانتز قرار می گیرند.
3- در مواردی که نقل قول بسیار طولانی باشد که سمت راست پاراگراف به طور کلی با تورفتگی تایپ
می شود و مطلب با خط دیگری تایپ می شود. اما گذاشتن گیومه در ابتدا و انتهای نقل قول ضروری نیست.
4- گاهی در دنبال نقل قول چهار یا سه نقطه گذاشته می شود. برای مثال هنگامی که جمله با بنابراین
شروع می شود. چهار نقطه گذاشته می شود که بیانگر وجود فاصله در جمله و یا حذف مطالبی از جمله
می باشد. اما زمانی که چند کلمه از جمله حذف می شود ولی کلمات قبل و بعد از قسمت حذف شده قید
شوند سه نقطه گذاشته می شود.
ب) نقل قول غیر مستقیم
در مواردی که نقل قول غیرمستقیم باشد محقق مجبور نیست که عین مطالب اثر را گزارش کند،
بلکه می تواند مفهوم و محتوای مطالب را گرفته و به سبک و شیوه نگارشی خودش درآورد.
اما باید با استفاده از علامت ارجاع، توضیح مربوط به آن را در پاورقی بیاورد. محقق باید:
1- ابتدا اثر اصلی را گزارش کند، سپس منبع دست دوم را بیاورد به عنوان مثال کیمبل
یادگیری را به صورت زیر تعریف نموده است؟ «یادگیری عبارت از …»
2- اجزا و مشخصات اثر ار در پاورقی بیاورد و از گزارش مطالب اضافی اجتناب کند.
3- حداقل مشخصات اثر را در پاورقی بیاورد و از گزارش مطالب اضافی اجتناب کند.
4- در فهرست منابع باید کلیه ی مشخصات اثر گزارش شود و تنها شماره ی صفحه آن حذف
می گردد.
5- در مواردی که به منبع اصلی دسترسی ندارید منبع دست دوم را در فهرست منابع گزارش کند.
الف) آثار دارای یک مولف
1- در گزارش آثار دیگران به طور کلی باید از کاربرد القاب و پیشوندهای اسامی دیگران
مانند دکتر، مهندس، پروفسور، آقا، خانم، جناب و … اجتناب شود.
2- در گزارش آثار دیگران تنها نام خانوادگی مولف و سال انتشار اثر ذکر می شود.
3- در مواردی که نام مولف در ابتدای پاراگراف گزارش می شود. معمولاً بعد از نام مولف
سال انتشار اثر داخل پرانتز قرار می گیرد.
برای مثال:
حسینی(1368) در پژوهشی بر روی دانش آموزان ….
4- در مواردی که نام مولف بخشی از جمله متن تحقیق است، تاریخ انتشار اثر به دنبال نام محقق
می آید اما باید در داخل پرانتز قرار گیرد.
برای مثال:
در پژوهشی که جعفری(1379) انجام داد نتایج زیر به دست آمد:
5- هنگامی که نام مولف جزئی از جمله متن گزارش تحقیق نیست، نام مولف و سال انتشار اثر داخل
پرانتز قرار می گیرد و با ویرگول از جمله بعدی متمایز می شود.
برای مثال:
پژوهشی که اخیراً در این زمینه انجام شده است (کمال پور، 1382)، بیانگر این است که …
6- در برخی موارد جمله به گونه ای است که محقق می تواند گزارش خود را به صورت
توصیفی بیان کند. دراین شرایط نام مولف و سال انتشار اثر در متن ذکر می شود.
برای مثال:
پناهنده در سال 1378 همبستگی میان عزت نفس و … گزارش کرده است.
7- بیان سال انتشار اثر در ابتدا یا اواسط پاراگراف کافی است و تا پایان مطلب مورد نظر
نباید همراه با نام مولف سال انتشار اثر نوشته شود.
برای مثال:
اخیراً، پناهنده (1378) پژوهشی در رابطه با همبستگی عزت نفس با … نتایج پژوهش
پناهنده همچنین بیانگر این است که ….
8- در مواردی که ابتدا نتایج تحقیق گزارش می شود باید نام مولف و سال انتشار اثر درانتها
پاراگراف یا مطلب مورد نظر و هر دو در داخل پرانتز قرار گیرند.
برای مثال:
یافته های پژوهشی اخیر بیانگر این است که … (براهنی، 1386).
ادامه:
ب) آثار دارای دو مولف
کلیه شرایط استناد در آثار دارای یک مولف برای استناد درآثار دارای دو مولف نیز به کار برده
می شود، با این تفاوت که به جای یک مولف نام هر دو مولف گزارش می شود.
برای مثال:
نتایج پژوهش باقری و حسینی (1376) بیانگر این است که …
ج) آثار دارای سه تا پنج مولف
1- در اولین گزارش اثر باید نام همه مولفان ذکر شود و سال انتشار اثر در داخل پرانتز قرار گیرد.
برای مثال:
خوبی نژاد، لطف آبادی، طهوریان، منشی موسی و نظری نژاد(1374) در تحقیقی وضعیت اسنادی
دانشجویان را مورد بررسی قرار دادند.
2- در گزارش مجدد اثر فوق نام مولف اول ذکر می شود و بقیه مولفان به عنوان همکاران در نظر
گرفته می شوند. در گزارش اخیر نوشتن سال انتشار اثر الزامی نیست.
برای مثال:
خوبی نژاد و همکاران (1374) همچنین به این نتیجه رسیدن که ….
ادامه:
3- هنگامی که استناد در پایان پاراگراف یا مطلب مورد استفاده گزارش می شود. محقق
باید نام تمام مولفان و سال انتشار را در داخل پرانتز قرار دهد.
برای مثال:
پژوهشی که وضعیت اسناد دانشجویان را مورد بررسی قرار داده است بیانگر این است که …
(خویی نژاد، لطف آبادی، ظهوریان، منشی طوسی و نظری نژاد، 1374).
4- در مواردی که یک پژوهش چندین بار مورد استفاده قرار می گیرد، تنها در استناد اول
همه اساسی و سال انتشار اثر گزارش می شود. در استنادهای بعدی تنها نام مولف اول
بدون اشاره به سال انتشار اثر گزارش می شود و سایر مولفان به عنوان همکاران در نظر
گرفته می شوند.
برای مثال:
پژوهش خویی نژاد و همکاران همچنین بیانگر این است که ….
د) آثار دارای بیشتر از پنج مولف
1-آثاری که بیشتر از پنج مولف دارند(در تمام موارد و حالت های مختلف استناد)، تنها نام
خانوادگی مولف اول گزارش می شود و سایر مولفان به عنوان همکاران وی در نظر گرفته
می شوند و سپس سال انتشار اثر گزارش می شود.
برای مثال:
براهنی و همکاران (1368) در پژوهشی آزمون ریون کودکان را برای … به کار بردند.
2- در مواردی که استناد به دو اثر دارای بیشتر از پنج مولف صورت می گیرد که دارای
مولفان مشابهی هستند. نام مولفان باید به تعدادی گزارش شود که دو اثر از یکدیگر
متمایز شوند.
برای مثال:
براهنی، بیرشک، حسینی و همکاران (1368) و براهنی، بیرشک، محرابی و همکاران (1372)
در پژوهشی بر روی وضعیت سلامت عمومی و …
3- در گزارش منابع تحقیق باید نام تمام مولفان گزارش شود.
هـ ) آثار بدون مولف
1- در آثاری علمی که نام مولف وجود ندارد، اما به نام یک موسسه، سازمان، شرکت، انجمن،
اداره، وزارت و یا گروهی انتشار می یابند، محقق باید به جای نام مولف، نام آن سازمان یا نهاد
را مورد استناد قرار دهد.
برای مثال:
مرکز نشر دانشگاهی(1373) در پژوهشی …
فرهنگستان علوم (1380) برای واژه ….
2- سازمان ها و نهادهایی که اسامی آن ها بسیار بزرگ است و می توان آن ها را با اسامی مخفف
گزارش کرد. در اولین استناد باید نام کامل آن سازمان یا نهاد گزارش شود اما در استنادهای
مجدد از نام مخفف آن ها استفاده گردد.
برای مثال:
گزارش پژوهشی انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) هم چنین حاکی از این است که …
3- سایر موارد و حالات استناد همانند استنادهای بند الف می باشد.
و) آثاری که نام مولفان آن ها مشابه است.
1- در استناد به این آثار باید نام هر دو مولف و سال انتشار هر دو اثر گزارش شود.
2- باید نام کوچک یا حروف اول نام هر دو مولف گزارش گردد.
3- سایر شرایط و حالات استناد همانند بند الف است.
برای مثال:
محمدنقی براهنی (1368) و محمدتقی براهنی (1376) در پژوهشی …
براهنی م.ن.(1368) و براهنی م. ت. (1376) در پژوهشی …
ز) آثار متفاوت از یک
1- در استناد به آثار متفاوت یک مولف باید تمام آثار گزارش شوند.
2- سال های انتشار آثار مولف باید به ترتیب تاریخ انتشار آثار باشد و با ویرگول از یکدیگر
متمایز شوند.
برای مثال:
حسینی (1369، 1372، 1373، 1376) در پژوهشی بر روی اختلال وسواس …
پژوهش های اخیر درباره اختلال وسواس فکری و عملی حاکی از این است که … (حسینی، 1369
،1372، 1373، 1376).
ادامه:
3- در گزارش منابع تحقیق باید هر از آثار فوق به طور جداگانه گزارش شوند..
4- به هنگام استناد به آثار یک مولف که در تاریخ مشابهی انتشار یافته اند، محقق باید هر یک از
آثار را با استفاده از حروف الفبا از یکدیگر تفکیک نماید. در گزارش منابع تحقیق نیز هر یک از
منابع باید با همان حروف الفبا گزارش شود.
برای مثال:
حسینی (1369 الف)، (1372 ب) در پژوهشی بر روی بیماران مبتلا به اختلال وسواس فکری و
عملی دریافت که …
5- استناد به آثار دو یا چند مولف که دارای آثار انتشار یافته در یک تاریخ خاص یا مشابه هستند
مستلزم این است که محقق آن ها را با حروف الفبا از یکدیگر تفکیی نماید و نام مولفان را نقطه
ویرگول متمایز کند.
برای مثال:
در پژوهشی (حسینی، 1369 الف، 1369 ب، قربانی، 1372 الف، 1372 ب و …) که بر روی اختلال
اضطراب منتشر انجام شد، محققان دریافتند که …
6- سایر حالات و موارد استناد شبیه بند الف می باشد.
ح) استفاده مکرر از یک اثر
در صورتی که بلافاصله از همان منبع استفاده شود (در منابع انگلیسی) اصطلاح Ibib (یا
Ibid ،p… ) که به معنای همان منبع است به کاربرده می شود. اما هنگامی که با فاصله
از همان منبع استفاده شود عبارت op.cit که به معنای پیشین است بعد از نام خانوادگی
صاحب اثر به کار برده می شود.
ط) آثار بدون مولف
1- دراین موارد به جای نام مولف یا سازمان، محقق باید نام اثر و تاریخ انتشار آن را
گزارش کند.
برای مثال:
هاله ی انسانی، رنگ های کوکی و صور فکری(1348)
2- در استناد به آثاری که نام بسیار طولانی دارند، تنها به چند کلمه اول آن اشاره نمایید.
ی) آثار ترجمه شده
1- در هنگام استناد به آثار ترجمه شده محقق باید نام مولف اصلی و سال انتشار اثر و نام
مترجم و سال انتشار اثر ترجمه شده را گزارش دهد.
2- سال انتشار اثر اصلی و تاریخ انتشار اثر ترجمه شده باید گزارش شود.
برای مثال:
هیوز (1994، ترجمه توزنده جانی، 1384) …
هیوز (1994)، ترجمه توزنده جانی (1384) …
هیوز (1994، به نقل از توزنده جانی، 1384) …
ک) سایر آثار
1- به هنگام استناد به نام ها، یادداشت ها، مکالمات تلفنی، روابط شخصی، مصاحبه و مانند
آن، محقق، باید نام خانوادگی و نام شخص مورد نظر را گزارش کند.
لورنس کلبرگ (مصاحبه تلویزیونی، 10 فوریه 1988) …
شیوه های ارجاع دادن
1- الگوی ترکیبی پاورقی و کتاب شناسی پایانی
در این روش که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد، مشخصات منبع یا اثر مورد استفاده با
شماره صفحه در پاورقی ذکر می شود. در استفاده مجدد تنها نام خانوادگی مولف و شماره
صفحه گزارش می شود. در فهرست منابع کتاب شناسی پایانی کلیه مشخصات اثر باید به
ترتیب حروف الفبا گزارش شود.
2- الگوی پیاپی با شماره تک مسلسل در بین متن
در این روش، محقق تمام ارجاع ها را به ترتیب شماره تک در پایان گزارش تحقیق یا مقاله یا
هر فصل کتاب و یا در انتهای کتاب می آورد. اما باید فهرست کامل کتاب شناسی را مطابق
الگوی اول در پایان گزارش یا کتاب تهیه و تنظیم نماید.
3- الگوی بین متن و کتاب شناسی پایانی
در این روش، محقق بلافاصله قبل از نقطه پایان پاراگراف پرانتزی می گشاید و نام خانوادگی
مولف، سال انتظار اثر و شماره صفحه مورد استفاده را در آن قرار می دهد. اما باید فهرست
منابع را مطابق روش متداول در پایان گزارش یا کتاب تنظیم نماید.
رعایت نکاتی که در ساختن چهارچوب نظری ضرورت دارد:
1- انطباق با موضوع
2- کلیت و عمومیت
3- وسعت و شمول
4- مفید و قابل استفاده بودن
آماده سازی طرح نظری مطالعه را طی سه مرحله میسر می داند
1- نخست جنبه های گوناگون مسئله ای را که در پرسش آغازین مطرح شده است و
آن طور که در خلال خواندن متون و مصاحبه های اکتشافی به نظرمان رسیده است
مشخص می کنیم. این عملیات مبتنی است از یک سو بر شناسایی و شرح تفصیلی
نگرش های مسئله و از سوی دیگر، تشخیص همگرایی و واگرایی هایی که میانشان
وجود دارد این نگرش های گوناگون صریحاً یا تلویحاً به نظام های نظری وابسته اند که
می توانند به عنوان چهارچوب نظری در بسیاری از تحقیقات محل استفاده باشند.
ادامه:
2- در مرحله (فاز) دوم کار محقق این خواهد بود که مسئله تحقیقش را یا در یک
چهارچوب نظری موجد طرح کند یا چهارچوب نظری تازه ای ابداع کند. به محقق تازه
کار توصیه می شود که ترجیحاً یک چهارچوب نظری شناخته شده انتخاب کند.این
انتخاب با در نظر گرفتن همگرایی های بارز میان پرسش آغازی، چهارچوب نظری و
اطلاعاتی که از مطالعات اکتشافی فراهم آمده است به عمل می آید.
در پرتو طرح نظری مسئله تحقیق، پرسش آغازی معنای خاص و دقیقی پیدا می کند.
چنانچه پرسش آغازی در ابتدای کار به صورت دقیق فرمول بندی نشده باشد، طرح
نظری مسئله تحقیق فرصتی است برای فرمول بندی مجدد پرسش آغازی در ارتباط
با یک چهارچوب نظری و دقیق تر گردانیدن آن.
3- در فاز سوم، کار محقق عبارت است از آشکارسازی نظری مسئله تحقیقش. عملیات
مبتنی است برمفاهیم اساسی و ساختار مفهومی که قضایایی را مطرح می کند. این قضایا
در پاسخ به پرسش آغازی حک و در ساختمان مدل نظری تازه ای از راه حک و اصلاح
چهارچوب های نظری از پیش موجود بسازد، این عملیات اهمیت زیادی پیدا می کند.
پیشرفت
تحصیلی
موقعیت شغلی مادر
سطح تحصیلات مادر
محیط فرهنگی خانواده
میزان درآمد مادر
مدل تحلیلی پیشرفت تحصیلی
مدل تحلیلی موقعیت تحصیلی
سطح تحصیلات مادر
میزان درآمد مادر
محیط فرهنگی خانواده
موقعیت شغلی مادر
موقعیت تحصیلی
فرزند
کاستی بنیادهای زیستی
فقدان پتانسیلهای تولیدی و اشتغال زا
کاستی خدمات عمومی
فقدان سرمایه های فیزیکی
تورم
سیاستهای اقتصادی فقرزا
حوادث و ناامنی طبیعی
حوادث و ناامنی اجتماعی
فقر عمومی و کمبود زمینه های اشتغال
فقدان شغل درآمد زا
افزایش هزینه و کاهش ارزش درآمدها
توسعه زمینه فقر عمومی و افزایش شگاف درآمدی
از دست رفتن شغل و سرمایه
از دست رفتن شغل و سرمایه
فقر خانواده ها
فقر والدین
تسلسل فقر
محیط زیست الوده
کمی یا فقدان امکانات بهداشتی و درمانی
سوتغذیه
عدم رعایت بهداشت
بی سوادی و تحصیلات پائین
رعیت وکارگر بودن
مدل عوامل فقر خانواده ها در جامعه مورد مطالعه
بیماری و معلولیت
فقدان یا ضعف نیروی کار
افزایش هزینه زندگی و نداشتن شغل درامد زا
عدم ارتقاء اقتصادی
فقدان شغل و در امد کم
مشاغل پست و ناپایدار
فقدان سرمایه های فیزیکی و ارث
آرزوها و تلاش محدود
افزایش جمعیت و بار تکفل
دست نیافتن به درامدهای بالا
ضعف آشنایی با مهارت
قدر گرایی منفی
بی اطلاع از روشهای کنترل جمعیت
عدم ارتقای اجتماعی اقتصادی
ویژگی های مهم مدل تحلیلی تحقیق
1- در مدل تحلیلی تحقیق، متغیرهای مرتبط با مساله ی تحقیق باید شناسایی و
تعیین شوند.
2- مدل تحلیلی باید چگونگی روابط بین دو یا چند متغیر وابسته و مستقل را تعیین
کند.
3- اگر ماهیت و جهت روابط براساس یافته های حاصل از تحقیقات قبلی به
صورت نظری بیان گردد و در این صورت باید خطوط کلی مثبت یا منفی بوده
این روابط را نشان دهد.
4- باید به روشنی با استفاده از یافته های تحقیقات قبلی به این سئوال پاسخ داد
که چرا ما انتظار داریم این روابط وجود داشته باشد.
5- مدل تحلیلی تحقیق باید به شکل نموداری ارایه شود تا بتوان روابط نظری را
مجسم نمایم.
مسایل مربوط به فصل سوم تحقیق
(روش تحقیق)
در فصل دوم محقق روش انجام مطالعه را توضیح می دهد مطالب
عمده این فصل عبارتند از:
1- نوع تحقیق.
2- روش تحقیق.
3- ابزار جمع آوری اطلاعات.
4- مقیاس ها.
5- روائی و اعتبار ابزار مطالعه.
6- حوزه ی پژوهش و جامعه آماری.
7- جامعه ی نمونه (تعیین حجم نمونه و شیوه های نمونه گیری).
8- شیوه ی تجزیه و تحلیل اطلاعات.
انواع تحقیقات
براساس هدف و انگیزه
براساس سطح مطالعه
براساس زمان مطالعه
براساس نوع متغیرها
بنیادی
کاربردی
توصیفی
گذشته نگر
اکتشافی
تبیینی
آینده نگر
حال نگر
کمی
کیفی
براساس اندازه ی جامعه و موضوع تحقیق
ژرفانگر
پهنانگر
ادامه:
انواع تحقیقات
براساس منابع و ابزار مطالعه
براساس مطالعات کلاسیک
مطالعات مبتنی بر مدل پیش از مطالعه
جامعه نگاری
آمار اجتماعی
جامعه شناسی تاریخی یا تاریخ اجتماعی
میدانی
کتابخانه ای(اسنادی)
مطالعات مبتنی بر مدل بعد از مطالعه
انواع روش های تحقیق:
روش تحقیق تاریخی.
روش توصیفی.
روش تداومی و قطعی (طولی- عرضی)
روش موردی یا زمینه ای (پیمایشی)
روش همبستگی یا همخوانی.
روش علی پس از وقوع (پس رویدادی)
روش تجربی حقیقی (آزمایشگاهی)
روش شبه تجربی یا نیمه تجربی.
روش تحلیل محتوا.
روش های خاص و ویژه تحقیق شامل:
الف) روش اجرای نقش
ب) روش کارتوگرافی رفتار.
ج) روش آزمون (تست های) غیر شفاهی
خلاصه ای از هدفهای انواع روشهای تحقیق
شروع کنید
گزارش تحقیق را بخوانید
تحقیق یا تجربی است یا علّی
تحقیق تجربی است
آیا
هدف مطالعه یافتن روابط
علت – معلولی بود
آیا
متغیر مستقل دستکاری شده بود ؟
آیا
روابط به وجود می آید؟
روش کار رفته یا توصیفی
است یا تاریخی
تحقیق ، تحقیق همبستگی است
تحقیق ، تحقیق علّی یا پس از وقوع است
ایا
مطالعه وقایع گذشته را توصیف می کند؟
تحقیق ، تحقیق تاریخی است
تحقیق توصیفی است
خیر
خیر
خیر
خیر
بلی
بلی
بلی
بلی
شمای عملیاتی انواع تحقیقات علمی
ابزار گردآوری اطلاعات و یافته های تحقیق:
1- پرسشنامه
2- مصاحبه
3- مشاهده
4- نظرسنجی
5- فیش
6- فرم
7- نقشه گنگ
8- آزمون های پیشرفت تحصیلی
9- آزمون استعداد
10- آزمون هوش
11- رغبت سنج
12- آزمون فراشکن
13- اسناد
روشهای گردآوری
اطلاعات
روشهای کتابخانه ای
روشهای میدانی
متن خوانی و
استفاده از فیش
روش آزمون
روش پرسشنامه ای
روش مصاحبه
روش مشاهده
روش صوتی و تصویری
آمارخوانی و
استفاده از جدول
تصویر خوانی و استفاده از نقشه و کروکی
روش ترکیبی
سند خوانی
روش ترکیبی
انواع روشهای گرداوری اطلاعات
انواع سند
1- کیفی- کمی
2- دست اول – دست دوم
3- رسمی – غیررسمی
4- مادی
5- مکتوب
6- شفاهی
7- سمعی – بصری
8- فردی – سازمانی
روایی و پایایی (اعتبار)
عواملی که بر پایایی و ابزار سنجش تاثیر منفی دارد.
1- تعریف نشدن اصطلاحات .
2- عدم توجیه پرسشگران.
3- عدم تجانس و همگونی پاسخگویان.
4- تغییر شرایط و زمینه های اجرای پرسشگری.
5- وضعیت ظاهری و درونی ابزار.
6- عدم تناسب مراحل مختلف فرایند تحقیق.
اطمینان از روایی و پایایی:
1- استفاده از روش های دوگانه و موازی.
2- استفاده از روش های مقایسه با معیار.
3- استفاده از روش های پیش آزمون ( Pre Tast)
روش های اندازه گیری اعتبار:
1- ثبات در درون آزمون یا تست.
2- روش دو نیم کردن.
3- روش آزمون مجدد.
4- روش اشکال موازی.
5- روش توافق بین داوران
طلاق و زوج
همبستگی هر گزاره با سایر گزاره ها
اندازه گیری اعتبار
انواع روش های تخمین روائی
1- روائی محکی (ملاکی)
روش پیش بینی
روش متقارن
روش پیش بینی بعدی
2- روائی تخمین ملاکی (روش سازه ای)
3- روش محتوایی.
حوزه مطالعه
جامعه آماری (پارامتر)
جامعه نمونه (شاخص آماری)
تعیین حجم نمونه:
1- منحنی طبیعی یا زنگوله گاووس.
2- منحنی و جدول وبلکس.
3- آزمون معناداری x2 پیرسون.
4- فرمول کوچران.
5- جدول کهن، مورگان و ورجسای.
عواملی که باید در انتخاب روش نمونه گیری در نظر گرفته شود:
1- ماهیت اطلاعات و داده های موجود راجع به جامعه ی آماری.
2- درجه ی هنگنی جامعه آماری.
3- وسعت حوزه ی تحقیق.
4- وسایل و امکانات مادی.
5- ماهیت خود تحقیق.
شیوه ها یا انواع نمونه گیری
در یک تقسیم بندی کلی شیوه های نمونه گیری را می توان به سه نوع تقسیم بندی نمود:
1- نمونه گیری احتمالی (علمی).
2- نمونه گیری غیر احتمالی (غیرعلمی).
3- سایر انواع نمونه گیری.
انواع نمونه گیری احتمالی (تصادفی):
1- نمونه گیری تصادفی ساده
2- نمونه گیری تصادفی با استفاده از جدول اعداد تصادفی
3- نمونه گیری تصادفی منظم، سیستماتیک خطی
4- نمونه گیری تصادفی احتمالی طبقه بندی شده
5- نمونه گیری گروهی یا خوشه ای
با جایگزینی
بدون جایگزینی
نمونه گیری متناسب
نمونه گیری نامتناسب
خوشه ای یک مرحله ای
خوشه ای چند مرحله ای
دانش آموزان
راهنمایی تهران
روش های نمونه گیری غیراحتمالی
1- روش نمونه گیری تیپیک
2- نمونه گیری اتفاقی.
3- نمونه گیری سهمیه ای (کوتاه)
4- نمونه گیری زمانی.
5- نمونه گیری مکانی.
– نمونه گیری داوطلبانه
– نمونه گیری مادر (پایه)
جدول خلاصه جنبه های مثبت و منفی روش های نمونه گیری احتمالی
تعیین حجم نمونه از روی حجم جامعه با توجه به سطوح اطمینان و خطاهای نمونه گیری
مسایل مربوط به فصل چهارم تحقیق
(یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آنها)
الف) شیوه های جمع آوری داده ها و اطلاعات تحقیق
ب) توصیف و تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات تحقیق
جمع آوری و اطلاعات تحقیق:
1- انتخاب همکاران.
2- آموزش پرسشگران و همکاران.
3- کنترل داده ها در حین مطالعه.
4- کنترل پرسشنامه ها.
استخراج و تحلیل اطلاعات گردآوری شده
1- کنترل نهایی اطلاعات.
2- کد گذاری.
3- استخراج
4- تهیه جداول نهایی.
5- تحلیل اطلاعات.
مراحل کاربرد آمار در تحقیق:
1- مرحله نمونه گیری.
2- مرحله گردآوری و طبقه بندی اطلاعات
3- مرحله تجزیه و تحلیل اطلاعات
4- مرحله پسین و نمایش نتایج تحقیق
شاخص های گرایش مرکزی
شاخص های پراکندگی
شاخص های مربوط به سنجش روابط همبستگی ها و پیوستگی ها
میانگین
میانه
نما (مد)
دامنه تغییرات
واریانس
انحراف استاندارد
تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق:
الف) توصیفی
ب) استنباطی
ج) مقایسه ای
د) تحلیل محلی
هـ) فرا تحلیل
شیوه های آماری
1- میانگین
2- میانه
3- نما
4- واریانس
5- شاخص
6- همبستگی (دگرسیون)
7- تحلیل پیوستگی یا آزمون x2
8-دگرسیون
9- آزمون T
10- آزمون F
حسابی
هندسی
نقطه یابی (اسکترگرام)
ضریب همبستگی پیرسون
ضریب همبستگی اسپیرمن
پایان