ضرورت نهادینه شدن مدیریت مصرف آب کشاورزی
سیاست ها، قوانین و آیین نامه های مرتبط با مدیریت تقاضا مصرف آب کشاورزی تا کنون
1- ماده 2 سیاست های کلی نظام : ارتقاء بهره وری و توجه به ارزش اقتصادی، امنیتی و سیاسی آب در استحصال و عرضه و نگهداری و مصرف آن
2- ماده 37 سیاست های کلی برنامه چهارم (بهره وری عوامل تولید)
3- ماده 40 سیاست های کلی برنامه چهارم توسعه : توجه به ارزش اقتصادی، امنیتی و زیست محیطی آب در استحصال و عرضه و نگهداری و مصرف آن
4- مواد قانون توزیع عادلانه آب بخصوص تبصره 1 ماده 21 ، ماده 26و ماده 51
5- بند ط تبصره 19 قانون برنامه دوم توسعه و آیین نامه اجرایی آن
6- ماده 107 و بند ب ماده 109 قانون برنامه سوم
7- ماده 3 راهبردهای توسعه بلند مدت منابع آب کشور
8- ماده 18 قانون برنامه سوم (واگذاری تاسیسات آبی به انجمن های آب بران)
9- ماده 5 قانون برنامه چهارم توسعه (بهره وری)
10- اکثر سیاست های سند ملی فرابخشی مدیریت منابع آب
11- مواد 17 و 18 برنامه چهارم توسعه
ساختارهای مدیریت جامع آب (فرابخشی) موجود
– شورای عالی آب
– کمیته مشترک ستادی بهینه سازی مصرف آب کشاورزی (وزارت جهادکشاورزی ، وزارت نیرو و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور)
– کمیته های مشترک استانی بهینه سازی مصرف آب کشاورزی
– کمیته اجرائی قانون تشویق سرمایه گذاری در طرحهای آب کشور
– هیات های 3 نفره و 5 نفره موضوع ماده 19 و 20 قانون توزیع عادلانه آب
– کارگروه آب کشاورزی و منابع طبیعی شورای برنامه ریزی استانها
چرا مدیریت مصرف؟
محدودیت منابع آب شیرین
افزایش جمعیت
ارتباط مستقیم آب و امنیت غذایی
ضرورت توسعه پایدار با حفظ محیط زیست
کمبود و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی
متوسط تبخیر بیش از سه برابر متوسط جهان
ضرورت نهادینه شدن مدیریت مصرف آب کشاورزی
بروز خشکسالی های ادواری
پایان یافتن استحصال آبهای شیرین ارزان و سهل الوصول
محدودیت منابع مالی
برداشت بی رویه منابع آب
افزایش میزان آلودگی آب
کارائی و بهره وری پائین آب کشاورزی
اقدامات
1- اقدامات مدیریتی وغیر سازه ای
2 – اقدامات سازه ای
هویت بخشی مدیریت مصرف آب در کنار مدیریت استحصال آب
اولویت بخشی به اعمال روشهای فراگیرمدیریت تقاضا و مصرف آب نسبت به مدیریت تامین آب در تخصیص منابع مالی
نهادینه سازی مدیریت مصرف آب در برنامه های توسعه و بودجه های سنواتی کشور
همزمانی و هماهنگی در اجرای طرحهای ذخیره سازی و تامین و مصرف آب
اعمال مدیریت جامع نگر و بهم پیوسته در حوضه های آبریز
استفاده از ظرفیتها و ساختارهای قانونی
ایجاد تعادل بین تغذیه و برداشت از طریق تمهیدات غیر سازه ای و سازه ای
اقدامات غیر سازه ای
اعمال حمایتهای هدفمند از تشکلها و بهره برداران
واگذاری مدیریت نگهداری و بهره برداری تاسیسات آبی به بهره برداران
مشارکت بهره برداران در طرحهای آب کشور
اصلاح و بهبود روشهای آبیاری
تحویل حجمی آب در زمان و مکان مورد تقاضا
تعیین شاخصهای کارائی و بهره وری آب کشاورزی
بهنگام و اجرائی نمودن سند ملی الگوی مصرف بهینه آب کشاورزی
تغییر نحوه وصول و هزینه کرد آب بهاء
ظرفیت سازی و تربیت نیروی انسانی متخصص
دستیابی به روشها و فن آوری نوین جهانی
آموزش و ترویج بهره برداران
اقدامات سازه ای
تجهیز و نوسازی اراضی در سطح 750/7 میلیون هکتار
(تا کنون از 4/8 میلیون هکتاراراضی فاریاب 500 هزار هکتار انجام شده است.)
تکمیل شبکه های اصلی در سطح 5/1 میلیون هکتار
(تاکنون از 2/3 میلیون هکتار 7/1 میلیون هکتار انجام شده است.)
تکمیل شبکه های فرعی در سطح 5/2 میلیون هکتار
(تاکنون از 2/3 میلیون هکتار 700 هزار هکتار انجام شده)
اجرای روشهای آبیاری مدرن بویژه آبیاری تحت فشار در سطح 750/7 میلیون هکتار
(تاکنون از 4/8 میلیون هکتاراراضی آبی و 5/4 میلیون هکتار اراضی مستعد آبیاری تحت فشار فقط 500هزار هکتارتحقق پیدا کرده است.)
تجهیز 13000 نقطه تحویل آب سطحی به ابزار اندازه گیری مناسب جهت تحویل حجمی آب
(تاکنون از کل 20000 نقطه 7000 نقطه تجهیز شده است.)
تجهیز 450 هزار نقطه تحویل آب زیر زمینی به ابزار اندازه گیری هوشمند جهت تحویل حجمی آب
(از450هزارحلقه چاه عمیق و نیمه عمیق تاکنون اقدام موثری صورت نگرفته است.)
مرمت شبکه ها و تاسیسات آبی فرسوده
(روی 5/1 میلیون هکتار اراضی زیر شبکه های مدرن و نیمه مدرن تا کنون اقدامی موثری در این خصوص انجام نگرفته است.)
قا نون جامع آب کشور
هشدار!
برنامه ریزی برای حذف جایگاه مهم آب کشاورزی در قوانین آتی کشور
– کمرنگ کردن نقش شورای عالی آب در مدیریت فرابخشی
– عدم دخالت دادن وزارت جهاد کشاورزی در تدوین قانون جامع آب
– برخورد بخشی با آئین نامه اجرایی ماده 17 قانون برنامه چهارم
– تلاش در اخذ مصوبات قانونی به صورت یکجانبه
– تلاش در جهت انحصار مدیریت آب کشور بویژه مدیریت تقاضا و مصرف
مصداق:
نگاه اجمالی به ویرایش چهارم غیررسمی قانون جامع آب
ویرایش چهارم پیش نویس قانون جامع آب مورد بررسی کارشناسی قرار گرفت. نکته جالب و قابل توجه این است که پیش نویس مذکور بصورت کاملاً یک سویه و در جهت منافع و حاکمیت مطلقه وزارت نیرو و بدون در نظر گرفتن سیاستهای کلی نظام و برنامه چهارم توسعه، راهبردهای توسعه بلند مدت و سند فرابخشی منابع آب کشور تدوین شده و مغایر تعاملات انجام شده می باشد و علی رغم بند الف ماده 1 فصل 16 راهکارهای اجرائی برنامه سوم توسعه که بر تدوین قانون جامع آب بر اساس سیاستهای بنیانی و درازمدت کمی وکیفی منابع آب متناسب با اهداف کشاورزی تاکید شده، هیچگونه توجهی به جایگاه ویژه وزارت جهاد کشاورزی بعنوان متولی بخشی که سرمایه گذاری و مصرف حدود 90% آبهای کشور را عهده دار می باشد، نداشته است.
مصادیق بارزی که در پیش نویس بصورت یکسویه به وزارت نیرو اختصاص داده شده است عبارتند از:
ایجاد ساختار مدیریت تقاضا و مصرف آب کشور توسط وزارت نیرو(مواد 5 و 17)
تدوین نظام بهره برداری آب کشاورزی، ایجاد تشکلهای آب و خاک و ….توسط وزارت نیرو(ماه 26)
تعیین آب مورد نیاز مصرف کنندگان با توجه به نیاز آبی و الگوی کشت توسط وزارت نیرو(ماده 24)
الزام بهره برداران به اجرای شیوه های نوین آبیاری با تشخیص وزارت نیرو(ماده 21)
اجرای طرحهای آبخیزداری و آبخوان داری توسط وزارت نیرو(ماده 47)
الزام بهره برداران به تصفیه و استفاده از پساب به تشخیص وزارت نیرو(ماده 32)
درآمدهای حاصل از بهره برداری بعنوان درآمد اختصاصی وزارت نیرو(ماده 70)
عدم لحاظ اصل مشارکت مردم و پرداختن به مسائل پلیسی(ماده 19)
عدم لحاظ هیئتهای سه نفره و پنج نفره قانون توزیع عادلانه آب
و…..
با عنایت به موارد فوق، پیش نویس فعلی مغایر سیاستها و قوانین بوده و برازنده ، نام قانون جامع آب کشور نبوده و ضروری است بصورت کلی تغییر نماید.
پیگیریهای انجام شده در خصوص قانون جامع آب کشور
1 – اقدامات کمیته بهینه سازی مصرف آب کشاورزی 2 – اقدامات کمیته تخصصی شورای عالی آب
3 – مکاتبات وزیرمحترم جهاد کشاورزی با وزارت نیرو(نامه شماره 011/22497 مورخ17/12/82 و نامه شماره 3608/20 مورخ 3/3/84 )
4- ارسال ویرایش مذکور به اعضای محترم کمیسیون تخصصی آب کشاورزی برای اعلام نظر (نامه شماره1277/1/600 مورخ 15/4/84 معاون محترم آب وخاک) 5 – پاسخهای واصله
1- استفرار دبیرخانه شورای عالی آب در وزارت جهادکشاورزی 2- تدوین قانون جامع آب توسط دولت با محوریت جهادکشاورزی
3- اختصاص یک ردیف اعتباری خاص برای مدیریت مصرف آب کشاورزی
پیشنهادات
پایان