شوک
حالتی که دستگاه گردش خون درست کار نکند ← اکسیژن و موادغذایی به قلب و مغز و سایر ارگانهای بدن نرسد
علل شوک
دستگاه گردش خون شامل قلب، خون و رگها میباشد
اختلال هر یک از این اجزاء ← شوک
پس علل شوک:
1-اختلال عملکرد قلب مثلاً در سکتههای قلبی
2-کاهش حجم خون بدلیل:
الف) خونریزهای داخلی یا خارجی
ب) از دست رفتن مایعات بدن مانند اسهال، استفراغ و یا سوختگی شدید
3-گشاد شدن رگها مثلاً در شوک عفونی و شوک آنافیلاکسی
تعریف شوک
در مراحل اولیه:
خون به پوست نمیرسد←
– پوست سرد و رنگ پریده و مرطوب +عرق سرد
خون کافی به اندامهانمیرسد ←
– ضعف و بیحالی
خون کافی به مغز هم نمیرسد←
-سرگیجه و خواب آلودگی
تلاش بدن برای جبران شوک ←
– نبض تند میزند
شوک به علت کاهش حجم خون (مثل خونریزیهای داخلی و خارجی) ←
– تشنگی (نیاز به آب برای جبران حجم خون از دست رفته)
– فشار خون بیمار کاهش یافته (نبض ضعیف)
علایم شوک
اگر شوک درمان نشود و پیشرفت کند←
– نبض ضعیف میشود
تلاش بدن برای دریافت اکسیژن←
-نفس نفس میزند
عدم خونرسانی به مغز←
– بیقرار شده و نهایتاً بیهوش
نرسیدن خون به خود عضله قلب ←
– قلب هم از کار میایستد(مرگ)
1-کمک خواستن و تماس با اورژانس
2-شناسایی و درمان علت شوک (مثلاً کنترل خونریزی)
3-رساندن خون کافی به مغز و قلب و ریهها← مصدوم را بخوابانید و پاهای وی را بالا نگهدارید
اقدامات لازم در برخورد با مصدوم دچار شوک
4-روی مصدوم پتو بیندازید و او را گرم کنید.
5-رساندن اکسیژن کافی به مصدوم : اگر بیهوش است ←راه هوایی را باز کنید
6-اگر تنفس دارد ← وضعیت ریکاوری
7-علایم حیاتی را هر 10 دقیقه یکبار چک کنید.
8-در صورت نیاز CPR
نکته مهم
در صورتیکه مصدوم در شوک است، به هیچ وجه نباید چیزی بخورد و بیاشامد و اگر از تشنگی شدید شاکی است فقط لبهای او را با کمی آب، مرطوب کنید.
مهارت خود را افزایش دهید.
فرض کنید دوست شما دچار شوک شده است. اقدامات لازم را به صورت عملی برای او انجام دهید.
1-شوک ناشی از خونریزی (داخلی-خارجی)
2-شوک آنافیلاکسی (ازدیاد حساسیت)
3-شوک ناشی از حمله قلبی
انواع شوک
خونریزی خارجی: خون از سطح پوست به صورت واضح خارج میشود.
خونریزی داخلی: خونریزی به داخل حفرههای بدن (مثل گوارش، ریهها، مغز، شکم، لگن، درون اندامها).
علت خونریزی داخلی: ضربه، شکستگی، زخم نافذ و یا خودبخودی (مثلاً بدنبال زخم معده)
مهمترین خطر خونریزی داخلی: شوک است.
خونریزی
1-پس از یک ضربه، بدون خونریزی آشکار فرد دچار شوک شود
مثال: پس از یک تصادف، بدون خونریزی از سطح پوست این علایم دیده شود: رنگ پریدگی، پوست سرد و مرطوب، نبض ضعیف اما تند، تشنگی، گیجی، بیقراری و نهایتاً بیهوشی.
2- خروج خون از دهانه حفرات بدن مانند دهان، گوش، بینی، مقعد، پیشابراه و واژن میتواند نشانه خونریزی داخلی در حفرههای مرتبط باشد
چه زمانی به خونریزی داخلی شک می کنیم؟
حساسیت بسیار شدید بدن به بعضی مواد ← مواد شیمیایی به داخل خون آزاد میشود ← گشاد شدن رگها و تنگ شدن راه هوایی← – فشار خون کاهش مییابد
– تنفس مختل میشود
راههای ایجاد حساسیت و شوک:
الف) تماس پوستی با مواد (مانند مواد شیمیایی)
ب) تنفس مواد حساسیتزا (مانند گرده گیاهان)
ج) تزریق دارو (مانند پنی سیلین)
د) نیش حشرات (مانند زنبور)
و) خوردن غذای حساسیتزا (مثل بادام زمینی یا فلفل)
شوک آنافیلاکسی (ازدیاد حساسیت)
نکته مهم
در بسیاری از موارد، ایجاد حساسیتها خفیف است و فقط به صورت ضایعات قرمز پوستی در تمام بدن و قرمزی و تورم اطراف چشمها بروز میکند و منجر به شوک نمیشود. اما اگر باعث کاهش فشار خون و اشکال در تنفس شود به آن شوک آنافیلاکسی گوئیم که نیاز به درمان اورژانسی دارد.
اقدامات لازم در برخورد با شوک آنافیلاکسی
درخواست کمک و رساندن فرد به بیمارستان
اپی نفرین (آدرنالین)
اگر هوشیار است طوری بنشیند که به راحتی نفس بکشد.
علامت حمله قلبی :
– درد در کل قفسه سینه که گاهی به بازوی چپ یا فک انتشار پیدا میکند.
– تهوع و تعریق سرد و تنگی نفس
-قلب نتواند خون را پمپ کند ← علایم شوک
شوک ناشی از حمله قلبی
1-درخواست کمک و تماس با اورژانس
2-اگر هوشیار است :
-نیمه نشسته باشد
-وی را آرام کنید.
– یک عدد آسپیرین 325 میلیگرم را بجود
– قرص یا اسپری زیرزبانی نیتروگلیسیرین
3-مرتباً علایم حیاتی کنترل و در صورت نیاز، CPR
اقدامات لازم در برخورد با شوک ناشی از حمله قلبی
نرسیدن خون به مغز در یک زمان کوتاه ←
کاهش هوشیاری موقت و کوتاه← افتادن فرد روی زمین ← بلافاصله بهبود
– ضربان قلب بسیار کند (در شوک ضربان قلب تند میشود)
– پوست فرد، سرد و رنگ پریده و مرطوب ( مثل شوک)
غش کردن یا سنکوپ (Fainting)
1-ایستادن طولانی مدت(تجمع خون درقسمتهای تحتانی بدن)
2-درد شدید و یا ترسیدن (رگهابوسیله اعصاب سمپاتیک گشاد می شوند)
3-خستگی شدید، احساس غمگینی شدید.
4-عدم مصرف غذای کافی.
علل غش کردن یا سنکوپ
فرد را روی زمین بخوابانید و پاهای وی را بالا ببرید تا خون بیشتری به مغز برسد.
هوای تازه
وقتی بهتر شد ← کمک کنید تا بنشیند.
اگر باز هم احساس ضعف کرد← دوباره دراز بکشد و پای او را بالا بگیرید.
نکته مهم
اگر مصدوم سریعاً هوشیاری خود را بدست نیاورد، اقدامات لازم برای یک فرد بیهوش را انجام دهید یعنی راه هوایی را باز کنید، تنفس را بررسی کنید و در صورت داشتن تنفس، او را در وضعیت ریکاوری قرار دهید. در صورت نیاز CPR کنید و با اورژانس تماس بگیرید.
اقدامات لازم در برخورد با غش کردن یا سنکوپ
مهارت خود را افزایش دهید.
فرض کنید فردی به دنبال ترسیدن یا دیدن خون دچار سنکوپ (غش) شده است. کلیه اقدامات لازم را به صورت عملی بر روی دوست خود انجام دهید.