1
2
موسسه ی پژوهشی فرهنگی مصباح اندیشه
شخصیت زن در اسلام
3
مقام معظم رهبری مد ظله العالی :
اسلام واقعاً حیات دوباره ای به زن بخشید؛ با وجود این زن در جامعه ی ایرانی ما، نه از لحاظ حقوق اجتماعی، نه از لحاظ تمکن و قدرت و تصرف فردی، هنوز در آن سطحی که اسلام خواسته است، قرار ندارد.
4
فهرست مطالب
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
اشتراک زن و مرد در انسانیت
آفرینش اصیل حوا
بهره مندی زن از ارزش های انسانی
یکسان بودن ارزش ها برای زن و مرد
تفاوت راه های کمال
تفاوت های تکوینی زن و مرد
علت آفرینش انسان به صورت زن و مرد (راز تفاوت ها)
تفاوت های جسمی
تفاوت های روانی
5
دیدگاه قدیم
فیثاغورث: اصلی خوب وجود دارد که نظم، نور و مرد را آفریده و اصلی بد
وجود دارد که آشوب، تیرگی و زن را آفریده است.
ارسطو: زن چیزی نیست مگر مرد ناکام، خطای طبیعت و حاصل نقصی در آفرینش
سقراط فیلسوف بزرگ یونانی معتقد بود: وجود زن بزرگترین منشا انحطاط بشریت است.
فلاسفه ی یونان
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
توجه:
یونان یکی از تمدنهای بزرگ و باستانی دنیا بوده است.
اشتراک زن و مرد در انسانیت
6
تورات تحریف شده:
حوا عامل گناه اولیه ی آدم و مسئول خروج وی از بهشت است.
مرد یهودی در دعای صبحگاهی از خداوند تشکر می کند که او را زن نیافریده است.
انجیل تحریف شده:
زن عامل گناه کاری انسان اولیه است و گناه اولیه آدم سبب شد
که این گناه در گوهر همه ی انسان ها سرشته شود لذا همه ی انسانها به جز عیسی علیه السلام و مریم سلام الله علیها با گناه متولد می شوند.
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
دیدگاه قدیم
اشتراک زن و مرد در انسانیت
7
زن و مرد هر دو از یک نوع هستند:
الذی خلقکم من نفس واحده و خلق منها زوجها. [نساء:1]
کسی که همه ی شما را از یک پدر آفرید و جفت آن پدر را از جنس خود او قرار داد.
قرآن کریم مریم و آسیه علیهما لسلام را نمونه ای نیک برای مردان و زنان مومن معرفی می کند:
ضرب الله مثلاً للذین آمنوا امرات فرعون … و مریم ابنت عمران … و کانت من القانتین. [تحریم:11-12]
خداوند برای مومنان به همسر فرعون مثل زده است … و همچنین به مریم دختر عمران … و از مطیعان فرمان خدا بود.
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
دیدگاه اسلام
اشتراک زن و مرد در انسانیت
8
امام مهدی علیه السلام می فرماید:
زن مانند مرد سه ویژگی انسانی
1
اختیار
مسولیت پذیری
را دارد یعنی توان پیمودن راه کمال را دارد، مختار است که راه خیر و شر
را انتخاب کند و در مقابل انتخاب خود مسوول است .
زن ومرد در گوهر وجودی خود یعنی انسانیت یکسان و مشابه هستند و زن بودن و مرد بودن خارج از ذات آن ها و مربوط به نظام تکوینی و عالم طبیعت است.
2
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
دیدگاه اسلام
اشتراک زن و مرد در انسانیت
توان ارتقاء و کمال
فی ابنه رسول الله لی اسوه حسنه
دختر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فاطمه زهرا سلام الله علیه السلام
برای من الگویی نیکوست. [احتجاج،ج 2،ص466]
9
عبارت اصیل در این جا در مقابل طفیلی است
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
آفرینش اصیل حوا
10
شخصیت زن در اسلام
در بررسی آفرینش حوا دو دیدگاه کلی جود دارد:
آفرینش از باقی مانده گل آدم
آفرینش از دنده چپ آدم
بررسی آیات:
قرآن کریم زن و مرد را از یک جنس و آن ها را هم سرشت می داند:
بررسی روایات:
اصول شخصیت زن در اسلام
در این باره دو دسته روایات وجود دارد
آفرینش اصیل حوا
الذی خلقکم من نفس واحده و خلق منها زوجها. [نساء:1]
11
شخصی از امام باقر علیه السلام از ماده ی اولیه ی خلقت حوا پرسید، امام نظر مردم
معاصر خود را از پرسش کننده جویا شد او رای غالب آن زمان را که خلقت حوا از
دنده آدم بود به امام عرضه کرد. امام ضمن انکار و تخطئه ی آن فرمود:
آفرینش اصیل حوا
شخصیت زن در اسلام
یک دسته از روایات که سند آن ها معتبر نیز می باشد تاکید دارند که خداوند حوا را از باقی مانده ی گل آدم آفرید.
در نقد این دسته از روایات باید گفت:
خداوند آدم را از گل و حوا را از
باقی مانده ی آن گل آفرید.
آفرینش اصیل حوا
اصول شخصیت زن در اسلام
مضمون دسته دوم روایات این است:
گل
دنده ی چپ آدم
ماده ی اولیه ی آفرینش جسم آدم
ماده ی اولیه ی آفرینش جسم حوا
اکثردانشمندان اهل سنت این روایات را پذیرفته و در کتب خود نقل کرده اند.
12
این روایات اتقان سندی ندارند تطبیق آن ها با تورات تحریف شده
خود موید این مطلب است.
احتمال تقیه در بیان این روایات از جانب معصوم وجود دارد
زیرا رای اغلب مردم و دانشمندان اهل سنت آن زمان این بوده است.
مجموع روایات از حد خبر واحد تجاوز نمی کنند.
روح انسانی حامل ارزش های الهی و معیار انسانیت است.
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
آفرینش اصیل حوا
13
نتیجه
روح آدمی همان حقیت شریفی است که خداوند خود را بر آفرینش
آن تحسین کرده است و آن در زن و مرد یکسان است.
جسم آدمی خواه از
باشد تاثیری در ارزیابی حقیقت انسانی او ندارد.
الذی احسن کل شی ءٍ خلقه و بدا خلق الانسان من طین ثم جعل نسله من سلاله من ماءٍ مهین ثم سویه و نفخ فیه من روحه. [سجده:10-7]
او همان کسی است که هر چه را آفرید نیکو آفرید، و آفرینش انسان را از گل آغاز کرد، پس نسل او را از عصاره ای از اب ناچیز آفرید پس (اندام) او را موزون ساخت و از روح خویش در وی دمید.
شخصیت زن دراسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
گل (آدم)
دنده ی ادم
(حوا)
نطفه
(بقیه ی انسان ها)
آفرینش اصیل حوا
14
در فرهنگ اسلامی ارزش های انسانی – که ملاک سنجش انسان هاست – برای زن و مرد یکسان وجود دارد ، زیرا منشا این ارزش ها را روح آدمی می داند نه جسم او:
ان المسلمین و المسلمات و المومنین و المومنات و القانتین و القانتات و الصادقین و الصادقات و… وعد الله لهم مغفره و اجراً عظیماً.[احزاب:35]
به یقین مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان باایمان و زنان باایمان، مردان مطیع فرمان خدا و زنان مطیع فرمان خدا، مردان راستگو و زنان راستگو و … خداوند برای همه ی آن ها مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است.
در سراسر قرآن کریم و سخنان معصومین علیهم السلام موردی نیست که برای کمالی از کمالات معنوی ، مذکر بودن را شرط کند یا مونث بودن را مانع بداند.
آثار دنیوی و اخروی اعمال زن و مرد یکسان است . قرآن کریم این مطلب را تایید می کند:
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
یکسان بودن ارزشهای زن و مرد
15
من عمل صالحاً من ذکر او انثی و هو مومن فلنحیینه
حیوه طیبه و لنجزینهم اجرهم باحسن ما کانوا یعملون:
هر کس کار شایسته ای انجام دهد، خواه زن باشد یا مرد در حالی که مومن است، او را به حیاتی پاک زنده می داریم و پاداش آن ها را به بهترین اعمالی که انجام می دادند خواهیم داد. [نحل/97]
در واقع هدف نهایی در آفرینش زن و مرد تقرب الهی و رسیدن به سعادت ابدی است.
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
یکسان بودن ارزشهای زن و مرد
16
یعنی
زن و مرد در عباداتی مانند نماز و روزه که به ارتباط آن ها با خداوند مربوط است تقریباً وظایف مشابهی دارند.
هر یک از زن و مرد مسولیت ها و وظایف خاصی در ارتباط با یکدیگر(درخانوا ده) و اجتماع دارند.
تفاوت در وظایف و نقش ها به دلیل تفاوت در ویژگی های طبیعی و لزوم هماهنگی در امور اجتماعی است.
زن و مرد هر یک با انجام وظایف خود ,راه کمال انسانی را طی می کنند.
نوع این وظایف معیار ارزش گذاری نیست بلکه انجام آن ها با نیت الهی و رعایت اصول
اخلاقی و انسانی ملاک ارزش است .
ملاک ارزشمندی فقط تقوا است. ان اکرمکم عند الله اتقکم
شخصیت زن دراسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
راه های رسیدن به کمال برای زن و مرد متفاوت است:
تفاوت راه های کمال
17
عوامل تاثیر گذار در رفتار انسان ها
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
انسان ها با هم متفاوت اند، رفتارهایشان نیز با هم تفاوت دارد.
رفتارهای متفاوت افراد بیانگر وجود تفاوت های عمیق در آن هاست.
وراثت
آب وهوا
تربیت
زن یا مرد بودن
تفاوت های تکوینی زن و مرد
18
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
رشد دختران یعنی رشد استخوان بندی، رویش دندان ها و رشد غدد جنسی زودتر و سریع تر از پسرهاست.
از نظر توان بدنی، جنس مذکر در همه ی سنین و همه ی موجودات زنده قوی تر است.
اندام های جنسی زن و مرد و هورمون هایی که در بدن آن ها ترشح می شود متفاوت است
و این هورمون های متفاوت تاثیرات مختلفی نیز در مغز و سایر اندام های آن ها می گذارد.
همین تفاوت های تکوینی منشا تفاوت های تشریعی هستند
مثل احکام مربوط به حقوق وتکالیف خانوادگی
نکته:
تفاوت های جسمی
19
شخصیت زن در اسلام
اصول شخصیت زن در اسلام
زنان عواطف بیشتری نسبت به مردان دارند و به ارتباطات عاطفی
علاقه نشان می دهند اما مردان بیشتر به ارتباطات فعالیت محور علاقه مندند.
گرایش قلبی به دین در میان زنان بیشتر از مردان مشاهده می شود.
حسادت، کنج کاوی، خیال بافی، اعتماد به نفس، مکانیسم های دفاعی و شیوه ی
زندگی از عناصر سازنده ی شخصیت انسان هستند و یکی از بارزترین
تمایزات روانی زن و مرد تفاوت در شخصیت آن هاست.
تفاوت های جسمی و نیز روانی – عاطفی زن و مرد منشا تفاوت
در حقوق و احکام خانوادگی و اجتماعی آن هاست.
نکته:
تفاوت های روانی
20
شخصیت زن در اسلام
راز تفاوت ها
خداوند متعال انسان را به صورت زن و مرد آفرید و در هر یک استعدادها و توانایی های خاصی قرار داد تا وظایف خاصی را نیز به عهده بگیرند تا نظام هستی به نحو احسن اداره شود.
قوله تعالی:
خداوند متعال در این آیه بیان می کند:
اهم یقسمون رحمت ربک نحن قسمنا بینهم معیشتهم فی الحیوه
الدنیا و رفعنا بعضهم فوق بعض درجات، لیتخذ بعضهم بعضاً سخریا و
رحمت ربک خیر مما یجمعون : [زخرف:32]
آیا آنان رحمت پروردگارت را تقسیم می کنند؟!ما معیشت آن ها را در حیات
دنیا در میانشان تقسیم کردیم و بعضی را بر بعضی برتری دادیم تا یکدیگر را مسخرکرده(و با هم تعاون نمایند)و رحمت پروردگارت از تمام آن چه جمع آوری می کنند بهتر است.
21
شخصیت زن در اسلام
خداوند انسان ها را متفاوت آفرید(با استعدادها و تواناییهای خاص) تا هر یک مسولیت خاصی بر عهده
گیرند و این خود باعث نیاز متقابل آن ها به یکدیگر می شود.
نیاز آن ها به هم باعث تسخیر متقابل آن ها نسبت به هم می شود (یعنی هر یک دیگری را به کار گیرد و خود نیز به او خدمت کند )
تسخیر متقابل انسان ها باعث تنظیم روابط و مناسبات اجتماعی می شود.
بارزترین و بهترین مصداق تسخیر متقابل افراد نسبت به هم در جامعه ی کوچک خانواده صورت می گیرد.
راز تفاوت ها
لیتخذ بعضهم بعضاً سخریا
نحن قسمنا .. و رفعنا بعضهم فوق بعض درجات
22
راز تفاوت های به کار رفته در آفرینش زن و مرد:
تشکیل نظام خانواده که سنگ اساسی تمدن بشری واساس همه ی خیرها و خوبی هاست.
به همین جهت خانواده در اسلام نهادی مقدس و الهی است.
منابع اسلامی ازدواج را زمینه ساز رشد و کمال و تجرد را زمینه ساز
انحطاط و عقب ماندگی می دانند.
شخصیت زن در اسلام
راز تفاوت ها
بنایی در اسلام که محبوبتر و عزیزتر از ازدواج باشد نزد
خداوند بنا نشده است.
ما بنی فی الاسلام بناء احب الی الله عزو جل من التزویج
23
24