پاورپوینت راهبردهای شناختی و فراشناحتی


موضوع: راهبردهای شناختی و فراشناحتی
نام درس: طراحی و مطالعه مسائل یادگیری و آموزش

مقدمه
شناخت
فراشناخت
راهبردها
الف- راهبردهای شناختی
راهبرد تکرار و تمرین
راهبرد بسط یا گسترش معنایی
راهبرد سازماندهی
ب- راهبردهای فراشناختی
فهرست مطالب
رشد و پرورش مهارت های شناختی و فراشناخت
راهبردهایی را برای پرورش فراشناخت دانش آموزان
تمایز راهبردهای شناختی و فراشناختی
نتیجه گیری

مقدمه
از زمانیکه محرکهای محیطی توسط گیرنده های حسی دریافت مشوند واز حافظه حسی به حافظه کوتاه مدت منتقل شده وبارمزگذاری و تکرار به حافظه درازمدت فرستاده میشوند نیاز به تدابیری داریم که به این فرایند سهولت ببخشند.
راهبردهای یادگیری(راهبرد های شناختی و فراشناختی )
اینکه ما چگونه فکر می کنیم، چگونه و چه چیزی را به یاد می آوریم و چگونه مسایل را حل می کنیم، همه فرایندهایی شناختی هستند که روان شناسان بسیار به آن توجه دارند.
همین فرایندهای ذهنی برای معلمان نیز،که مسوول هدایت همه گونه های یادگیریند، مهم است. در واقع، بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت معتقدند که وظیفه اساسی معلم پرورش فرایندهای شناختی دانش آموزان است.

شناخت
شناخت عبارت است: از جریانهای فکری، یادگیری، نحوه سازماندهی، ذخیره سازی و به کارگیری اطلاعات.
فراشتاخت
فراشناخت دانش یا فعالیت شناختی است که به هر جنبه ای از هر اقدام یا عمل شناختی نظم می بخشد و آن فراشناخت نامیده شده، زیرا مفهوم اصلی آن «شناخت درباره شناخت» است.

راهبردها:
الف- راهبردهای شناختی
ب- راهبردهای فراشناختی
راهبردهای شناختی، راهبردهایی هستند که به ما کمک می کنند تا اطلاعات تازه را برای ترکیب با اطلاعات و تجارب قبلی ذخیره سازی آنها در حافظه بلند مدت آماده کنیم
راهبردهای فراشناختی تدبیرهای هستند برای نظارت بر راهبردهای شناختی و هدایت آنها

الف- راهبردهای شناختی
راهبردهای شناختی به سه دسته تقسیم شده است
1- راهبرد تکرار و تمرین
2- راهبرد بسط یا گسترش معنایی
3- راهبرد سازماندهی

تکرار نامی کلی برای راهبردهای گوناگون حافظه است که همگی از تکرار برای به یاد سپاری مطالب استفاده می کنند.نوشتن هر لغت دیکته برای پنج بار، تکرار شماره تلفن …. همگی نمونه هایی از راهبرد تکرار هستند.
در واقع هنگامی که ما اطلاعات را از طریق حواس می گیریم و به حافظه حسی می فرستیم و از آنجا به حافظه کوتاه مدت اگر آن اطلاعات را مورد تکرار و تمرین قرار ندهیم آن اطلاعات حفظ نمی شوند و به حافظه بلند مدت انتقال نمی یابند.
ب) راهبرد تکرار و تمرین پیچیده: این راهبرد بیشتر خاص موضوعات پیچیده تر و معنی دارتر است و علاوه بر تکرا ساده شامل نسخه برداری، یادداشت برداری و خط کشی زیر نکات مهم هم می شود.
الف) راهبرد تکرار و تمرین پایه: همان تکرار و تمرین ساده مطالب است که منجر به حفظ آن مطالب می شود و بیشتر خاص مطالب ساده از قبیل حفظ نام اشیاء و پدیده ها می شود.
راهبرد تکرار و تمرین
ب- راهبرد تکرار و تمرین پیچیده
الف- راهبرد تکرار و تمرین پایه

راهبرد بسط یا گسترش معنایی
این راهبرد بیشتر برای ارتباط برقرار کردن بین مطالب و اطلاعات تازه و اطلاعات قبلی مورد استفاده قرار می گیرد. این راهبرد هم براساس مطالب مورد یادگیری به دو دسته تقسیم شده است.
ب) راهبردهای گسترش معنایی ویژه مطالب پیچیده
الف) راهبردهای گسترش معنایی ویژه مطالب ساده و پایه
مواد و مطالب آموزشی مانند لغات جفت، لغات زبان خارجی، فهرست ترتیبی مثل یادگیری حروف الفبا و یادآوری فهرست اسامی با استفاده از این راهبرد به صورت راحت تری یاد گرفته می شوند از هدفهای اصلی این راهبرد، ایجاد اتصال و ارتباط بین دو یا چند مورد اطلاعاتی در حافظه فعال است.
این راهبرد شامل روشهایی از قبیل بیان یا بازنویسی متن با استفاده از کلمه ها و جمله های فراگیر، خلاصه نویسی، ارائه تمثیل، شرح ارتباط معلومات جدید با معلومات قبلی فراگیر و پاسخگویی به سوالات است.

راهبرد سازماندهی
این راهبرد هم نوعی راهبرد بسط معنایی است با این تفاوت که در این راهبرد یادگیرنده علاوه بر ایجاد ارتباط بین مطالب و اطلاعات جدید و قبلی، یک چهارچوب سازمانی هم برای آنها ارائه می کند. این راهبرد را بهترین و کاملترین نوع راهبرد یادگیری و مطالعه می داند.
ب) راهبرد سازماندهی پیچیده
الف) راهبرد سازماندهی پایه
در این راهبرد طبقه بندی و سازماندهی می تواند برحسب تلفظ لغات، معنای آنها یا برحسب ترتیب ارائه انجام شود، همچنین سازماندهی براساس شکل ظاهری لغات یا به صورت تصادفی هم می تواند انجام شود.در حقیقت این راهبرد بیشتر برای طبقه بندی و سازماندهی مطالب ساده و پایه مورد استفاده قرار می گیرد.
این راهبرد بیشتر برای مطالب و اطلاعات معنی دار و پیچیده تر مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله روشهای سازماندهی در این راهبرد می توان به سرفصل بندی مطالب همانند سر فصل بندی مطالب کتابهای درسی، روش شبکه که در آن بین قسمت های مختلف شبکه ارتباط برقرار می شود و تهیه نقشه مفهومی اشاره کرد.

ب- راهبردهای فراشناختی
راهبردهای فراشناختی به سه دسته تقسیم شده است
1- راهبردهای برنامه ریزی
2- راهبردهای کنترل و نظارت
3- راهبردهای نظم دهی

1- راهبرد برنامه ریزی
این راهبرد شامل تعیین هدف مطالعه، پیش بینی زمان لازم برای مطالعه و یادگیری، تعیین سرعت مطالعه، تحلیل چگونگی برخود با موضوع یادگیری و انتخاب راهبردهای شناختی مناسب است
3- راهبرد نظم دهی
2- راهبرد کنترل و نظارت
این راهبرد شامل ارزشیابی از پیشرفت، نظارت بر توجه طرح سوال در ضمن مطالعه و یادگیری و کنترل زمان و سرعت مطالعه است.
منظور از این راهبرد، قضاوت و ارزیابی یادگیرنده از یادگیری خود و میزان پیشرفت و موفقیت خود است در حقیقت در این راهبرد، یادگیرنده خودش ناظر بر اعمال و رفتار خودش هست.
وارسی کردن و خود پرسشی برای آگاهی از میزان موفقیت ها شکست ها و یا کم و کسری ها در درک و فهم مطلب و نیز هدایت جریان مطالعه و یادگیری نمونه هایی از راهبردهای نظارتی هستند
این راهبرد شامل تعدیل سرعت مطالعه و اصلاح یا تغییر راهبردشناختی می شود.یکی از ویژگی های یادگیرندگان موفق توانایی اصلاح کردن راهبردهای شناختی غیرموثر خود یا تعویض آنها با راهبردهای شناختی موثر است.خود نظم دهی یکی دیگر از روشهای این راهبرد است و عبارت است از سازگارسازی های فراشناختی پایدار و بهسازی هایی که از سوی فراگیر در برابر بازخوردی های مربوط به خطاها عرضه می گردد و ریشه های آن را می توان در نظریه یادگیری رشدنگر جستجو کرد.

رشد و پرورش مهارت های شناختی و فراشناخت
برای رشد و پرورش مهارتهای شناختی و فراشناختی روشهای گوناگونی ذکر شده است که از مهمترین این روشها می توان به روش پس ختام، روش مردر، روش آموزش دو جانبه، روش مطالعه مشارکتی، روش یادگیری مشارکتی، و روش پرسیدن دو جانبه اشاره کرد.

راهبردهایی را برای پرورش فراشناخت دانش آموزان
1- طرح راهبرد: معلمان بایستی پیش از هرگونه فعالیت یادگیرنده برای فراگیری، راهبردها و گامهایی را برای رویارویی او با مسئله ها آماده کند و اصولی را برای به یادسپاری و به یادآوری و پی گیری فعالیت ها پیش بینی کنند. دانش آموزان را باید هدایت کرد تا راهبردهای آماده شده در جریان یادگیری را در نظر داشته باشند. در پایان فعالیت یادگیری معلمان می توانند از دانش آموزان بخواهند تا نحوه پی گیری قواعد، راهبردها و …. را ارزشیابی کنند.
2- طرح سوال: بدون توجه به موضوع درسی، از دانش آموزان بخواهید تا پیش از آغاز درس و مطالعه کتاب و نیز در هنگام خواندن کتاب و پس از پایان درس به طرح سوال بپردازند. طرح سوال توسط دانش آموز درک مطلب را برای او آسان و او را به اندیشیدن وا می دارد.
3- انتخاب آگاهانه: معلمان می توانند به دانش آموزان کمک کنند تا در زمین] شرح نتیجه انتخاب ها و تصمیم های خود، فراشناخت را تقویت کنند.
4- ارزشیابی با معیارهای چندگانه: معلمان باید دانش آموزان خود را وادار کنند به اینکه کارها و فعالیت های خود را برپایه چندین معیار ارزیابی کنند و آنها را طبقه بندی نمایند.
5- اعتباریابی: معلمان باید از دانش آموزان خود بخواهند تا میزان درستی هر کاری که انجام داده اند را تعیین کنند. این کار موجب می شود تا فراگیران آگاهی کافی از عملکردشان داشته باشند.

راهبردهایی را برای پرورش فراشناخت دانش آموزان
6- ممنوع خواندن «من نمی توانم»: معلمان باید به دانش آموزان یادآور شوند که جملاتی همانند «من نمی توانم» «من نمی دانم» «من موفق نمی شوم» و …. نادرست و غلط هستند.
7- معنی کردن یا نمایاندن اندیشه دانش آموزان: معلم می تواند با گفتن سخنانی چون «آنچه از کار شما می فهمم، طرح نقشه ای است برای ….»، «آنچه شما انجام می دهید، نیاز به تجربه ای دارد که ….» برای دانش آموزان ایجاد اندیشه کنند و یا اندیشه آنان را گسترش بدهد.
8- برچسب زدن به رفتارهای دانش آموزان: معلمان با برچسب زدن به رفتارها یا فرآیندهای شناختی فراگیرندگان آنان را از اعمال خود آگاه می سازند.
9- روشن کردن اصطلاح های مورد استفاده دانش آموزان: فراگیرندگان معمولاً از واژگان گنگ، کلی، غیرتخصصی، و مبهم استفاده می کنند. معلمان بایستی این کلمات و اصطلاحات مبهم را برای دانش آموزان آشکار سازند.
10- نقش بازی کردن یا وانمودسازی: نقش بازی کردن می تواند فراشناخت را تقویت کند زیرا زمانی که دانش آموز نقش دیگران را می پذیرد، آگاهانه ویژگی های آنان را حفظ می کند. بازی نقش، به کاهش خود محوری فرد نیز کمک می کند.
11- گزارش نویسی: نوشتن و به تصویر کشیدن باورهای شخصی و رویدادهای روزانه، تجربه ای است که سبب می شود دانش آموز اندیشه ها و کارهای خود را گردآوری و آنها را به شکل نمادین درآورند یادداشت ها زمینه را برای بازنگری اندیشه های اولیه آماده می سازد.

تمایز راهبردهای شناختی و فراشناختی
همانطور که در قسمتهای قبلی توضیح داده شده شناخت به فرآیندهای یادگیری، درک و فهم، حل مساله، حفظ کردن مطالب و …. اشاره دارد. ولی فراشناخت یک فرآیند نظارتی و کنترلی است که شناخت را مورد ارزیابی و قضاوت قرار می دهد.
راهبردهای شناختی و فراشناختی با یکدیگر متفاوت هستند و در حقیقت راهبردهای فراشناختی در سطحی بالاتر از راهبردهای شناختی قرار دارند.
شناخت و فراشناخت را به ترتیب در برابر تفکر منطقی و تفکر انعکاسی قرار داده اند و تفکر منطقی را همان شناخت یا کار عقلانی ذهن می دانند که شامل استدلال و خود نظمی منطقی است و تفکر انعکاسی را همان فراشناخت یا سطحی از آگاهی که در میان کنترل شناختی و تجارب خود ارتباطی وجود دارد می دانند.

نتیجه گیری:
چگونه یاد گرفتن و آگاهی در مورد روش بهره گیری از اطلاعات گوناگون برای رسیدن به هدفهای مورد نظر بسیار مهم است. فراگیرنده ای راهبردی شدن دارای بسی اهمیت میباشد .چونکه فرد تنها نباید به فکر افزودن دانش و غنی سازی مهارتهایش باشد، بلکه باید یاد بگیرد که چگونه یاد بگیرد و یادگیری خودرا چگونه هدایت کند، فراگیر راهبردی توانایی این کار را دارد.آنان باید یاد بگیرند که میزان پیشرفت تحصیلی خود را چگونه مورد ارزیابی و بازنگری قرار دهند، دانش آموزان باید یادگیری را بعنوان یکی از نیازهای اساسی خود بدانند لذا توصیه می گرددمعلمان، دانشجویان و دانش آموزان روش استفاده از راهبردهای شناختی و فراشناختی را یاد گرفته و بصورت ترکیبی از آنها استفاده کنند.