مطالعات اجتماعی
پنجم
درس ۲۱: کشورگشایان بی رحم
در زمان خوارزمشاهیان، در شرق ایران و شمال چین، سرزمینی به نام مغولستان وجود داشت. مغولستان سرزمینی با آب و هوای سرد و خشک بود و قبایل مغول با کمبود غذا روبه رو بودند. آنها قبایل بیابان گرد بودند و زندگی خود را بیشتر از راه غارت کاروان ها یا هجوم به سرزمین های دیگر می گذراندند.
در زمان سلطان محمّد خوارزمشاه، چنگیزخان حاکم مغولستان بود. چنگیزخان مردی بسیار بی رحم و خشن بود. او ابتدا به چین حمله کرد؛ اموال مردم را غارت کرد و ساکنان شهرها را کشت. سپس، چند نفر بازرگا ن را برای تجارت به ایران فرستاد. وقتی بازرگانان به شهر اُترار رسیدند، غایرخان، حاکم آن شهر، آنها را دستگیر کرد و به سلطان محمّد خوارزمشاه خبر داد که این افراد برای جاسوسی آمده اند و بهتر است کشته شوند. سلطان محمّد نیز سخنان حاکم را پذیرفت. پس حاکم شهر بازرگانان را کشت و اموال آنها را تصاحب کرد.چنگیزخان ماجرا را فهمید و از سلطان محمّد خواست که غایر خان را به او تحویل دهد امّا سلطان محمّد از این کار خودداری کرد.
مغول ها
حمله مغول ها به ایران
چنگیزخان مغول که به دنبال بهانه ای برای لشکرکشی به ایران می گشت، وقتی ماجرای قتل بازرگانان مغول را شنید، به ایران حمله کرد.در این زمان، حکومت ایران ضعیف شده بود و در همه جا اختلاف و هرج و مرج بود.
حمله ی مغول ها به ایران چه تاثیری بر زندگی مردم داشت؟
وقتی مغول ها به ایران حمله کردند، سلطان محمّد خوارزمشاه به جای ایستادگی در مقابل دشمن، پا به فرار گذاشت. به این ترتیب، مغول ها وارد ایران شدند. آنها به هر شهری که می رسیدند، مردم آنجا را با بی رحمی به قتل می رساندند و اموال آنان را غارت می کردند.
از جمله کسانی که در مقابل مغول ها ایستادگی کرد، سلطان جلال الدّین خوارزمشاه، پسر سلطان محمّد، بود. او در چند جنگ، مغول ها را شکست داد امّا سرانجام از چنگیزخان شکست خورد. حمله ی مغول ها از وحشیانه ترین و زیا نبارترین حمله ها در تاریخ ایران بوده است. مغول ها بسیاری از کتابخانه ها را سوزاندند و آثار هنری را از بین بردند. پس از مرگ چنگیز، فرزندان او تصمیم گرفتند بار دیگر به ایران حمله کنند. مردم مسلمان ایران حکومت مغول ها را نمی پذیرفتند؛ به همین دلیل، در بعضی از شهرها و روستاهای ایران، قیام هایی بر ضدّ حاکمان مغول صورت گرفت.
حمله ی هلاکو به ایران
چهل سال بعد از حمله ی چنگیز، هلاکوخان، نوه ی او با سپاهی بزرگ به ایران حمله کرد. هلاکو سپس به بغداد نیز لشکر کشید و آخرین خلیفه ی عبّاسی را به قتل رساند و به این ترتیب، حکومت عبّاسیان را برانداخت. سپاهیان هلاکوخان به هرجا که وارد می شدند، همه چیز را خراب می کردند. در نتیجه، بسیاری از شهرهای ایران، ویران شد.
هلاکو پس از فتح ایران، مراغه را پایتخت خود قرار داد و حکومتی را تاسیس کرد که به حکومت «ایلخانان» شهرت یافت.
حمله ی تیمور به ایران
تیمور فرماندهی بی رحم بود که حدود ۱۶۰ سال پس از حمله ی چنگیز، توانست به تدریج بر ماوراءالنّهر حاکم شود.
او ادعا می کرد که از بستگان چنگیز است. تیمور با سپاهیانش به ایران حمله کرد. در پی این حمله، حکومت های محلّی ایران از بین رفتند و دوباره بیشتر شهرها و روستاهای کشور ما ویران شدند.
تیمور چندبار به ایران هجوم آورد و سراسر ایران و کشورهای اطراف را ویران کرد.
موفق باشید