درس 20مطالعات پنجم
وزیران کاردان، شهرهای آباد
ترکان مردمی بودند که در نواحی شمال شرقی ایران زندگی می کردند.
آن ها زندگی قبیله ای داشتند و کاراصلیشان، دامداری بود.
با گسترش دین اسلام تا منطقه ی ماوراءالنّهر، ترکان مسلمان شدند .
برخی از ترکان با استفاده از استعدادها و توانایی های خود به دربار پادشاهان نفوذ کردند و به مقامات مهمّی چون فرماندهی سپاه رسیدند.
ورود ترکان به ایران
حکومت های ترکان
سلسله های غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان
غزنویان
مشهورترین فرمانروای غزنوی، سلطان محمود غزنوی بود.
یکی از کارهای مهمّ سلطان محمود، لشکرکشی به هند بود.
او چند بار به آن سرزمین لشکر کشید؛ در آنجا بت خانه ها را خراب کرد وگنج های فراوانی را به غارت برد و بعد به ایران بازگشت.
پس از سلطان محمود، پسرش سلطان مسعود به حکومت رسید.
قلمرو غزنویان
مناره ی دوره ی غزنویان غزنین، افغانستان
سلجوقیان
سلجوقیان حکومتی قدرتمند و قلمرو بسیار وسیعی داشتند.
در زمان سلطان ملکشاه سلجوقی، قلمرو سلجوقیان از شرق تا نزدیکی چین و از غرب تا دریای مدیترانه گسترش یافت.
پایتخت سلطان ملکشاه، شهر اصفهان بود
قلمرو سلجوقیان
برج طُغرل در شهر ری
وزیران کاردان ایرانی
حاکمان ترک تبار، از کشورداری اطّلاع چندانی نداشتند.
به همین دلیل، آن ها وزیران باهوش و خردمند ایرانی را انتخاب می کردند.
یکی از وزیران مشهور سلجوقیان، خواجه نظام الملک توسی بود.
وی خدمات زیادی در راه عمران و آبادانی ایران انجام داد،
امّا سرانجام به فرمان سلطان سلجوقی به قتل رسید.
رونق دانش، هنر و معماری
در دوره ی سلجوقیان، زبان و ادب فارسی مورد توجّه قرار گرفت و در قلمرو پهناور آن ها رواج یافت.
در این دوره نامه ها و فرمان های حکومتی، به زبان فارسی نوشته شد. درحالی که قبل از آن، به زبان عربی نوشته می شدند.
از جمله شاعران ایرانی معروف دوره ی غزنویان، ابوالقاسم فردوسی است.
مدرسه ی نظامیه ،در دوره ی سلجوقیان، به دستور خواجه نظام الملک مدارسی در شهرهای بزرگ ساخته شد.
کاروان سرای رباط قره عشق، خراسان شمالی
مسجد جامع ساوه
پس از مرگ سلطان ملکشاه سلجوقی، بین جانشینان او اختلاف افتاد و حکومت سلجوقی، ضعیف شد.
یکی از فرمانروایان منطقه ی خوارزم، آخرین سلطان سلجوقیان را شکست داد و حکومت خوارزمشاهیان را تشکیل داد.
مهمترین سلطان خوارزمشاهیان، سلطان محمّد خوارزمشاه بود.
در زمان او، قلمرو ایران از سمت شرق گسترش یافت و کشور ما با مغولها همسایه شد.
حکومت خوارزمشاهیان با حمله ی مغو لها به ایران برچیده شد.
خوارزمشاهیان
قلمرو خوارزمشاهیان
مسجد جامع رُشتخوار،استان خراسان رضوی
طورکلّی، در زمان حکومت های غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان در ایران همچون گذشته، شغل بیشتر مردم، کشاورزی و دام پروری بود.
در این دوره، شهرهای بزرگ و آبادی در قلمرو پهناور ایران به وجود آمد.
در این شهرها شغل هایی چون سفالگری، آهنگری، بافندگی و تجارت، رواج داشت.
بازرگانی باسرزمین های دیگر نیز در این دوره بسیار رونق یافت.
شهرهای آباد