درس 21مطالعات پنجم
کشورگشایان بی رحم
مغول ها
در زمان خوارزمشاهیان، در شرق ایران و شمال چین، سرزمین مغولستان وجود داشت.
مغولستان سرزمینی با آب و هوای سرد و خشک بود و قبایل مغول با کمبود غذا روبه رو بودند.
آن ها قبایل بیابان گرد بودند و زندگی خودرا بیشتر از راه غارت کاروان ها یا هجوم به سرزمین های دیگر می گذراندند.
در زمان سلطان محمّد خوارزمشاه،چنگیزخان حاکم مغولستان بود.
حمله ی مغول ها به ایران
چنگیزخان مردی بسیار بی رحم و خشن بود.
او ابتدا به چین حمله کرد؛ اموال مردم را غارت کرد و ساکنان شهرها را کشت.
سپس چند نفر بازرگان را برای تجارت به ایران فرستاد.
وقتی بازرگانان به شهر اُترار رسیدند، غایرخان، حاکم آن شهر، آن ها رادستگیر کردو به سلطان محمّدخوارزمشاه خبر داد که این افراد برای جاسوسی آمده اند و بهتر است کشته شوند.
به دنبال کشتنه شدن بازرگانان چنگیزخان، ازسلطان محمّد خواست که غایرخان را به او تحویل دهد امّا سلطان محمّد از این کار خودداری کرد.
به این ترتیب چنگیز خان ، با بهانه ی قتل بازرگانان ، به ایران حمله کرد.
مسیر حرکت اقوام مغول به ایران و دیگر کشورها
حمله ی مغول ها به ایران چه تاثیری برزندگی مردم داشت؟
وقتی مغول ها به ایران حمله کردند، سلطان محمّد خوارزمشاه به جای ایستادگی در مقابل دشمن، پا به فرار گذاشت.
آن ها به هر شهری که می رسیدند، مردم آنجا را با بی رحمی به قتل می رساندند.و اموال آنان را غارت می کردند.
از جمله کسانی که در مقابل مغول ها ایستادگی کرد، سلطان جلال الدّین خوارزمشاه، پسر سلطان محمّد، بود. او درچند جنگ، مغو لها را شکست داد امّا سرانجام از چنگیزخان شکست خورد.
حمله ی مغول ها از وحشیانه ترین و زیانبارترین حمله ها در تاریخ ایران بوده است.
مغول ها بسیاری از کتابخانه ها راسوزاندند و آثار هنری را از بین بردند.
پس از مرگ چنگیز، فرزندان او تصمیم گرفتند بار دیگر به ایران حمله کنند.
مردم مسلمان ایران حکومت مغو لها را نمی پذیرفتند؛ به همین دلیل، در بعضی از شهرها و روستاهای ایران، قیام هایی بر ضدّ حاکمان مغول صورت گرفت.
حمله ی مغول ها به ایران
چهل سال بعد از حمله ی چنگیز، هلاکوخان، نوه ی او با سپاهی بزرگ به ایران حمله کرد.
هلاکو سپس به بغدادنیز لشکر کشید و آخرین خلیفه ی عبّاسی را به قتل رساند و به این ترتیب، حکومت عبّاسیان را برانداخت.
سپاهیان هلاکوخان به هرجا که وارد می شدند، همه چیز را خراب می کردند. در نتیجه، بسیاری از شهرهای ایران، ویران شد.
هلاکو پس از فتح ایران، مراغه را پایتخت خود قرار داد و حکومتی را تاسیس کرد که به حکومت ایلخانان شهرت یافت.
حمله ی هلاکو به ایران
نقّاشی مینیاتور، هلاکوخان
نقّاشی مینیاتور، حمله ی مغول و فرار سلطان محمّد خوارزمشاه
حمله ی تیمور به ایران
تیمور از فرماندهان بی رحم مغول بود که حدود 160 سال پس از حمله ی چنگیز، توانست به تدریج بر ماوراءالنّهر حاکم شود.
او ادعا می کرد که از بستگان چنگیز است.
تیمور با سپاهیانش به ایران حمله کرد. در پی این حمله، حکومت های محلّی ایران از بین رفتند و دوباره بیشتر شهرها و روستاهای کشور ما ویران شدند.
تیمور،چندبار به ایران هجوم آورد و سراسر ایران و کشورهای اطراف را تخریب کرد.