درس سوم: عرب پیش از اسلام «۲»
منبع: کتاب فراز هایی از تاریخ پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله
نویسنده:آیت الله سبحانی حفظه الله
بسم الله الرحمن الرحیم
موقعیت زن در میان اعراب
موقعیت زن در میان اعراب
زن محرومیت عجیبی در میان آنان داشته و با فجیع ترین وضع زندگی می کرده است. قرآن کریم، عمل ناشایست آنان (کشتن دختران) را چنین حکایت می کند و می فرماید:
وَ اِذَا الْمَوْوُدَهُ سُئِلَتْ
یعنی روز قیامت روزی است، که از دختران زنده به گور شده سئوال می شود!
راستی انسان باید تا چه اندازه گرفتار انحطاط اخلاقی باشد، که میوه دل خود را پس از رشد و نمو، یا در همان روزهای ولادت، زیر خروارها خاک پنهان کند، و از فریاد و ناله او متاثر نشود!
موقعیت زن در میان اعراب
نخستین طایفه ای که در این موضوع پیش قدم شدند؛ قبیله «بنی تمیم» بودند.
وقتی قیس بن عاصم، خدمت رسول اکرم صلی الله علیه و آله شرفیاب شد، یکی از انصار، از دختران وی سئوال نمود.
«قیس»، در پاسخ گفت؛ من تمام دختران خود را زنده به خاک کرده ام، و کوچک ترین تاثر در دل خود احساس ننموده ام (مگر یکبار!)، …
وقتی سخنان قیس پایان یافت، چشم های رسول خدا صلی الله علیه و آله پر از اشک شده بود، این جمله را فرمود: «انَّ هذِهِ لَقَسوَهٌ ومَن لایَرحَمْ لَایُرحَم»؛ یعنی این عمل یک سنگ دلی است و ملتی که رحم و عواطف نداشته باشند؛ مشمول رحمت الهی نمی گردند!
خرافات و افسانه پرستی نزد عرب
یکی از بزرگترین افتخارات پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله این است که: با خرافات و اوهام و افسانه و خیال؛ مبارزه نمود، و عقل و خرد بشر را از غبار و زنگ خرافات شستشو داد. و فرمود: من برای این آمده ام که قدرت فکری بشر را تقویت کنم؛ و با هرگونه خرافات به هر رنگ که باشد، حتی اگر به پیشرفت هدفم کمک کند سرسختانه مبارزه نمایم.
تاریخ، برای مردم شبه جزیره، خرافه و افسانه های زیادی ضبط کرده است، که این یکی از علل عقب افتادگی این ملت، از ملل دیگر بود. بزرگترین سد، در برابر پیشرفت آیینِ اسلام، همان افسانه ها بود؛ و از این جهت پیامبرصلی الله علیه و آله با تمام قدرت می کوشید که آثار «جاهلیت» را، که همان افسانه و اوهام بود از میان بردارد.
هنگامی که «معاذ بن جبل» را به یمن اعزام نمود، به او چنین دستور داد:
«وَ اَمِتْ اَمْرَ الجاهِلیَّهِ الّاما سَنَّهُ الاسلام وَ اظهِرْ اَمرَ الاسلامِ کُلَّهُصَغِیرَهُ وَ کَبیرَهُ»
«ای معاذ، آثار جاهلیت و افکار و عقاید خرافی را، از میان مردم نابود کن، و سنن اسلام را که همان دعوت به تفکر و تعقل است، زنده نما.»
خرافات و افسانه پرستی نزد عرب
… یگانه فرزند ذکور حضرت پیامبرصلی الله علیه و آله، به نام «ابراهیم» درگذشت. پیامبرصلی الله علیه و آله در مرگ وی غمگین و دردمند بود؛ و بی اختیار اشک از گوشه چشمان او سرازیر می شد. روز مرگ او آفتاب گرفت، ملت خرافی و افسانه پسند عرب، گرفتگی خورشید را نشانه عظمت مصیبت پیامبرصلی الله علیه و آله دانسته و گفتند:آفتاب برای مرگ فرزند پیامبرصلی الله علیه و آله گرفته است.
پیامبر این جمله را شنید، بالای منبر رفت و فرمود:آفتاب و ماه، دو نشانه بزرگ از قدرت بی پایان خدا هستند و سر به فرمان او دارند، هرگز برای مرگ و زندگی کسی نمی گیرند. هر موقع ماه و آفتاب گرفت، نماز آیات بخوانید. در این لحظه از منبر پایین آمد، و با مردم نماز آیات خواند.
خرافات و افسانه پرستی نزد عرب
خرافات و افسانه پرستی نزد عرب
1- آتش افروزی برای آمدن باران
شبه جزیره عربستان، در بیشتر فصول با خشکی روبرو است. مردم آنجا برای آمدن باران، چوب هایی را از درختی به نام «سلع» و درخت زودسوز دیگری، به نام «عشر» گرد می آوردند و آنها را به دم گاو بسته، گاو را تا بالای کوه می راندند. سپس چوب ها را آتش زده، به جهت وجود موادِ محترقه در چوب های «عشر»، شعله های آتش از آنها بلند می شد و گاو بر اثر سوختگی شروع به دویدن و اضطراب و نعره زدن می کرد؛ و آنان این عمل ناجوانمردانه را، به عنوانِ یک نوع تقلید و تشبیه به رعد و برق آسمانی انجام می دادند. شعله های آتش را به جای برق، و نعره گاو را به جای رعد، محسوب می داشتند، و این عمل را در نزول باران موثر می دانستند.
خرافات و افسانه پرستی نزد عرب
2- اگر گاو ماده آب نمی خورد، گاو نر را می زدند
گاوهای نر و ماده را برای نوشیدن آب، کنار جوی آب می بردند، گاهی می شد که گاوهای نر، آب می نوشیدند ولی گاوهای ماده لب به آب نمی زدند، آنان تصور می کردند که علتِ امتناع، همان وجود دیوها است که در میان شاخ های گاو نر جا گرفته اند و نمی گذارند گاوهای ماده آب بنوشند و برای راندن دیوها به سر وصورت گاوهای نر می زدند.
خرافات و افسانه پرستی نزد عرب
۳- شتری را در کنار قبری حبس می کردند، تاصاحب قبر هنگام قیامت پیاده محشور نشود.
اگر مرد بزرگی فوت می کرد، شتری را در کنار قبر او در میان گودالی حبس می کردند، و آب و علف به او نمی دادند، تا جان سپرد، و متوفی روز رستاخیز بر آن سوار شود، و پیاده محشور نگردد.
خرافات و افسانه پرستی نزد عرب
۴- قسمت دیگری از خرافات
برای رفع نگرانی و ترس، از وسایل زیر استفاده می کردند:
موقعی که وارد دهی می شدند و از بیماری وبا، یا دیو می ترسیدند، برای رفع ترس در برابر دروازه روستا، 10 بارصدای الاغ می دادند و گاهی این کار را با آویختن استخوانِ روباه به گردن خود، توام می نمودند.
و اگر در بیابانی گم می شدند، پیراهن خود را پشت رو می کردند و می پوشیدند.
علم و دانش در حجاز
مردم حجاز را مردم «امّی» می خواندند. «امّی»، به معنیِ درس نخوانده است، یعنی یک فرد به همان حالتی که از مادر زاییده شده است، باقی بماند.
برای شناخت میزانِ ارزش علم، در میان عرب کافی است بدانید که در دوران طلوع ستاره اسلام، در میان قریش فقط هفده نفر توانائی خواندن و نوشتن داشتند. در مدینه، در میان گروه «اوس» و «خزرج»، فقط یازده نفر دارای چنین کمالی بودند.
با توجه به این بحث کوتاه و فشرده، درباره مردم این منطقه، عظمتِ تعالیم اسلام، در کلیّه شئون اعم از اعتقادی و اقتصادی و اخلاقی و فرهنگی روشن و نمایان می گردد و پیوسته باید در ارزشیابی تمدن ها حلقه قبلی را بررسی کرد، آنگاه عظمت را ارزیابی نمود.
علم و دانش در حجاز
پایان جلسه سوم
اللهم صلی علی محمد و آل محمد
و عجل فرجهم