آموزش کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی
درس دوازدهم : گوناگونی گیاهان
مینا، سوسن و بنفشه به همراه خانواده های خود به جنگل رفته بودند. بچّه ها در آنجا برای اوّلین بارگیاهانی را دیدند که با گیاهان محل زندگی آنها تفاوت داشتند. بچّه ها می خواستند بدانند که چگونه می توان این گیاهان را طبقه بندی کرد.
برای پاسخ دادن به این پرسش، دانش آموزان در گروه های خود پیشنهادهای زیر را برای طبقه بندی گیاهان بیان کردند.
* گروه شما چه پیشنهادی می دهد؟
برای دسته بندی گیاهان باید به شکل برگ های آنها توجّه کرد .
تعداد گلبرگ ها در گیاهان متفاوت است ؛ پس برای دسته بندی ، تعداد گلبرگ ها را در نظر می گیریم .
شکل ریشه ها برای دسته بندی گیاهان مهم است .
برای پی بردن به درستی یا نادرستی پیشنهاد های بچّه ها، فعّالیت زیر را انجام دهید.
تصویرهای گیاه کدو و سوسن را مشاهده کنید و در گروه خود، جدول زیر را کامل کنید.
کدو
سوسن
دانشمندان گیاهانی را که دانه ی یک قسمتی دارند، تک لپه و گیاهانی را که دانه ی دو قسمتی دارند، دو لپه می نامند.
همه ی گیاهان تک لپه و دولپه، از گیاهان گل دار هستند . کدام یک از گیاهان جدول قبل، تک لپه و کدام دو لپه است؟
گل از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟
در هر گروه، یک شاخه گل مانند گل سرخ، نیلوفر یا سوسن را از نزدیک مشاهده کنید. قسمت های متفاوت هر گل را جدا کنید و روی میز بچینید.
تصویر روبرو، قسمت های متفاوت یک گل را نشان می دهد.
گلی را که در گروه خود بررسی کردید، با تصویر رو به رو مقایسه کنید و نام بخش های آن را بنویسید.
از گل تا دانه
قسمت بالای پرچم گل گلایل را روی یک مقوای سیاه تکان دهید؛ چه می بینید؟
گرد زرد رنگی را که مشاهده می کنید، دانه های گَرده است.
دانه های گرده از پرچم به روی مادّگی منتقل می شوند. این عمل را گرده افشانی می گویند. باد، جانوران و انسان به گرده افشانی کمک می کنند.
زنبور عسل چگونه به گرده افشانی کمک می کند؟
زنبور عسل با جستجوی شهد یا گرده ی گل، از گل های زیادی بازدید می کند و وقتی روی گل ها می نشیند گرده ی گل به پرزهای بدنش می چسبد یا زنبور خودش آنها را جمع می کند و در بازدید از گل های دیگر گرده های گل باعث باروری آن گل می شود.
شکل های زیر، مراحل رشد میوه ی انار را از گل تا میوه نشان می دهد. درباره ی ترتیب مراحل رشد این میوه، گفت وگو کنید و این مراحل را شماره گذاری کنید.
معمولاً پس از گرده افشانی، قسمتی از مادّگی به میوه تبدیل می شود. دانه درون میوه، تشکیل می شود.
از دانه تا گیاه
دانه رشد می کند و یک گیاه جدید را به وجود می آورد. از دانه ی گوجه فرنگی، گیاه گوجه فرنگی و از دانه ی کاج، درخت کاج به وجود می آید.
مراحل رشد گیاه گوجه فرنگی
گیاهانی مانند کاج و گوجه فرنگی با دانه تولید مثل می کنند.یعنی گیاهی مثل خود را به وجود می آورند . این گیاهان را دانه دار می گویند.
گیاهانی که دانش آموزان برای اولین بار در جنگل دیدند، خزه و سرخس نام دارند. این گیاهان دانه ندارند ولی آنها هم تولید مثل می کنند.. گیاهان بدون دانه هاگ دارند و با هاگ تولید مثل می کنند. این گیاهان در مکان های مرطوب رشد می کنند
گیاهان بدون دانه
خزه
محل قرار گرفتن هاگ ها
محل قرار گرفتن هاگ ها
با توجه به آنچه تاکنون آموخته اید، جدول زیر را کامل کنید.
کدام گیاهان جدول بالا را در یک گروه طبقه بندی می کنید؟ به چه دلیل؟
دارد
ندارد
کاج، سوسن و کدو در یک گروه، چون هر سه با دانه تولید مثل می کنند.
خزه و سرخس در گروه دیگر، چون هر دو با هاگ تولید مثل می کنند.
دانشمندان گیاهان را بر اساس شباهت ها و تفاوت هایشان طبقه بندی می کنند.
چه گیاهانی را می شناسید که به روش های دیگری جز با دانه و هاگ زیاد می شوند؟
بسیاری از درختان و درختچه های خزان دار و همیشه سبز (زینتی و میوه ها) توسط قلمه – گیاهان کمیاب، گران و سخت ریشه را با روش خوابانیدن شاخه – بعضی از گیاهان اندام های گوشتی و ذخیره ای مانند موز، زنبق، اختر، شیپوری با عمل تقسیم – در انجیر و گل محمدی و برخی ارقام میوه مانند سیب، انار، گوجه، آلو، به و نخل پاجوش وجود دارد.
سهم شما در حفاظت از گیاهان چیست؟
ما از میوه، دانه، برگ، ساقه و ریشه ی گیاهان گوناگون استفاده می کنیم. از گیاهان، انواع داروها، روغن، رنگ، کاغذ و حتّی پارچه تهیه می کنیم. زندگی ما به گیاهان وابسته است. پس باید بکوشیم تا از گیاهان محافظت کنیم.
برای حفظ و نگهداری گیاهان:
* من شاخه ی درخت و گل ها را نمی شکنم.
* هیچ گاه روی درخت یادگاری نمی نویسم.
* من و هم کلاسی هایم گیاهانی مانند ریحان، گوجه فرنگی و خیار را در گلدان می کاریم و از محصول آنها استفاده می کنیم.
* از گل و درخت حیاط خانه ی خودمان مراقبت می کنم.
شما چه کارهای دیگری برای حفاظت از گیاهان می توانید انجام دهید؟