IN THE NAME OF GOD
تغییرات ساقه بر حسب شرایط محیطی
1-بر حسب شرایط آب و هوائی (کلیماتیک):
مناطق معتدل: ارتفاع کم و قطر زیاد
نواحی حاره : ارتفاع زیاد و ساقه بدون انشعاب
نواحی خشک: ارتفاع کم و قطر زیاد و رشد ریشه زیاد – به صورت بوته و کمتر به صورت درختچه
نواحی مرطوب: مخالف گیاهان مناطق خشک – نمو زیاد
تغییرات ساقه بر حسب شرایط محیطی
2-بر حسب شرایط ادافیک (edaphiqucs):
شرایط ادافیک: جنس خاک –ارتفاع محل –جهت تابش نور- ارتفاع از سطح دریا-جنس خاک
الف- گیاهان مناطق کوهستانی
ارتفاع گیاه کم –به دلیل کم بودن حرارت و فشار هوا اختلال در تغذیه گیاه و نمو کم ساقه
ب- گیاهان مناطق استپی
گیاهان کوتاه و عاری از برگ و شور پسند
ساختمان اولیه ساقه
1- اپیدرم (بشره)
2- پوست
3- استوانه مرکزی
ساختمان اولیه ساقه
1- اپیدرم (بشره)
یک طبقه سلول مسطح فاقد کلروفیل
دارای روزنه(انجام تبادلات گازی)
– جدار خارجی ضخیم که کوتیکول یا پوستک نام دارد.حفظ ساقه از تغییرات محیطی
گاهی دارای موهای یک یا چند سلولی و موهای ترشحی
برش عرضی مریستم ساقه
ساختمان اولیه ساقه در گیاهان دو لپه ای
2- پوست( (cortex الف-پوست خارجی
زیر اپیدرم-یک لایه سلولهای چند وجهی- فاقد مئا و مجاری هوائی
دارای کلروفیل
اغلب دارای بافت مقاوم جهت قائم نگهداشتن ساقه (بافت کلانشیم- تیره نعنا به علت ایجاد یک حلقه مسدود از این بافت قابلیت ارتجاعی دارد –در کنف و کتان استفاده در صنعت
ب- پوست داخلی
زیر پوست خارجی و سلولهای چند وجهی و بی نظم
پ- آندودرم
استوانه مرکزی را احاطه می کند. مانند آندودرم ریشه متمایز و مشخص نیست.
ساختمان اولیه ساقه
3- استوانه مرکزی
در زیر آندودرم-قطر آن بیش از پوست – ساختمان داخلی تقریبا مشابه ریشه
– پارانشیم استوانه مرکزی
دایره محیطیه
دستجات چوب و آبکش
اشعه وسطی
مغز
برش عرضی استوانه مرکزی
دستجات چوب و آبکش
دستجات چوب آبکشی یک جانبه:
اگر دسته های چوب و آبکش به هم وصل شده و تشکیل حلقه دهند به صورت میله هایی دیده می شوند که به صورت منظم درون استوانه مرکزی اند. دستجات آبکشی بین دسته های چوبی و آندودرم اند.
هر دسته چوب با یک دسته آبکش همراه است(دسته چوب آبکشی)
دستجات چوب آبکشی دو جانبه:
اگر دسته آبکشی در طرفین دستجات چوبی باشد( کدو – سیب زمینی)
دستجات چوب آبکشی هادرو سانتریک:
احاطه شدن دسته های چوبی بوسیله یک دسته آبکشی
دستجات چوب آبکشی لپتوسانتریک:
احاطه شدن دسته های آبکشی بوسیله حلقه مسدودی از دسته های چوبی
دستجات چوب و آبکش
مقطع دستجات چوبی مثلثی شکل : قاعده متوجه دستجات آبکش و راس به مرکز ساقه
تشکیل آوندهای چوبی از داخل به خارج : سانتریفوژ
آوندهای راس مثلث کامل و قطور تر و قطب مولد آوندهای ساقه
دستجات چوب و آبکش باز
در نباتات دو لپه ای: در بین دستجات چوب و آبکشی یک طبقه سلولهای نازک و سلولزی وجود دارد که طبقه مولد داخلی را تشکیل می دهد.
دستجات چوب و آبکش بسته
در نباتات تک لپه دسته های چوب و آبکش فاقد طبقه مولد هستند.
پارانشیم استوانه مرکزی
در فاصله دستجات چوب و آبکش
دایره محیطیه: یک یا چند طبقه سلولهای منظم در زیر آندودرم- منشا ریشه های نابجا و جانبی
اشعه وسطی : سلولهای پارانشیمی در فواصل دستجات چوب آبکشی
مغز: سلولهای چند وجهی بی رنگ در محور ساقه- محل ذخیره مواد غذائی
منطقه مغزی یا پریمدولر: سلولهای پارانشیمی مغزی که مجاور آوند چوبی اند کوچکتر از سلولهای مرکزی مغز اند.
ساختمان اولیه ساقه در گیاهان تک لپه ای
اختلافات اساسی بین ساقه تک لپه ای و دو لپه ای
1- اپیدرم (بشره)
به دلیل چوبی شدن و ماده سیلیس دارای مقاومت بیشتر –
2- پارانشیم اساسی
در زیر اپیدرم ساقه است که حاوی تعداد بالای دستجات چوب آبکشی است.
3- پوست
قطر پوست کمتر – در نباتات زینتی
(تیره لاله) قطر قابل ملاحظه دارد .دارای دانه کلروپلاست و وظیفه برگ را انجام میدهد.
داخل پوست الیاف چوبی وجود دارد که در تیره گرامینه سیلیسی شده است . که موجب استحکام ساقه های طویل و نازک می شود.
معمولا طول ساقه نسبت به قطرشان بسیار زیاد است.
سلولهای پارانشیم استوانه مرکزی دارای جدار نازک و سلولزی اند.
ساختمان ثانویه یا پسین ساقه
طبقه مولد خارجی ساقه (فلوژن)
طبقه مولد پوست و چوب پنبه – از تقسیم متوالی آن دو بافت مختلف تولید میشود.
سلولهای جدیدی که در خارج فلوژن ساخته می شوند تبدیل به چوب پنبه می شوند.
سلولهای جدیدی که در زیر فلوژن و به طرف داخل ساخته می شوند فلودرم نامیده می شود.
پریدرم: به مجموع ساختمان ثانویه پوست که از فلوژن ایجاد می شود.
ساختمان ثانویه یا پسین ساقه
سانتریپت
طرز تشکیل طبقه چوب پنبه که از خارج به داخل است. یعنی سن آنها ازخارج به داخل کم می شود.
سانتریفوژ
طرز تشکیل طبقه فلودرم ازداخل به خارج است.
هر چقدر بعد سلولهای تولید شده از فلوژن بیشتر باشد سن آن به همان نسبت بیشتر می شود.
ساختمان ثانویه یا پسین ساقه
در گیاهان چوبی-راش ،نارون،بلوط- فعالیت فلوژن دائمی است(بهار شروع و در زمستان قطع و در بهار سال آینده دوباره فعال)
ریتیدوم
در اغلب گیاهان فعالیت فلوژن یکساله-در زمستان متوقف و در بهار جدید فلوژن جدید فعال می شود.در خارج چوب پنبه و در داخل فلودرم
پس با تولید چوب پنبه جدید و غیر قابل نفوذ بودن آن و نرسیدن مواد غذائی پریدرم سال گذشته از ساقه جدا می شود.
پس مجموع طبقات که در نتیجه تولید فلوژن جدید از ساقه جدا می شود ریتیدوم گویند.
ساختمان ثانویه یا پسین ساقه
عدسک
به دلیل وجود چوب پنبه و عدم رسیدن اکسیژن به داخل ساقه
دسته ای از سلولهای پارانشیمی سوراخی به نام عدسک در چوب پنبه ایجاد می کنند.
محل تبادلات گازی-
عدسکها از فلوژن ایجاد شده – سلولهای پارانشیمی عدسک به اپیدرم فشار آورده و آنرا پاره می کنند.
ساختمان ثانویه یا پسین ساقه
طبقه مولد داخلی ساقه (کامبیوم)
طبقه مولد چوب و آبکش– در نباتات دو لپه ای در بین دستجات چوب و آبکش اولیه و پارانشیم استوانه مرکزی است.
پس از اتمام رشد اولیه شروع به تقسیم می کند.
از خارج آبکش ثانویه و از داخل چوب ثانویه را تولید می کند..
جهت تشکیل آبکش ثانویه از خارج به داخل است.سانتریپت
جهت تشکیل چوب ثانویه از داخل به خارج است. سانتریفوژ
فعالیت کامبیوم –ازدیاد حجم استوانه مرکزی –رانده شدن پوست اولیه ساقه به خارج-پاره شدن ریتیدوم
برش عرضی منطقه رشد
تناوب فعالیت کامبیوم چوب آبکش سبب ایجاد چوبهای بهاره و تابستانه می شود. که در مجموع حلقه سالانه را بوجود می آورند
ساختمان لپتوم ثانویه ساختمان آن تقریبا منظم بصورت طبقات متحد المرکز شامل لوله های غربالی و بافت پارانشیم آّبکشی ساختمان چوب ثانویه قطر چوب ثانویه بیشتر از آبکش ثانویه است. قسمت اعظم ساقه را شامل می شود. شامل آوند ها،الیاف،پارانشیم چوبی یا اسکلرانشیم
چوب بهاره به دلیل سریع بودن جریان شیره خام دارای مجاری سریع و تعداد بیشتری آوند است واسکلرانشیم و الیاف آنها کمتر است. مقطع عرضی آنها روشن و به دلیل وجود آوندهای قطور تا حدی متخلل است. چوب پائیزه در اواخر تابستان و پائیز با کاهش فعالیت گیاه،کاهش تعداد آوندها و ایجاد الیاف و سلولهای چوبی به جای آنها ایجاد چوب تیره تر و فشرده تر در پائیز می شود. پس طبقه مولد داخلی هر سال یک طبقه چوب تولید می کند ابتدا روشن و به تدریج تیره و در زمستان متوقف می شود. در بهار سال آینده دوباره چوب روشن تولید از روی شمارش این طبقات می توان به سن گیاه پی برد.
THE END