وابستگی به مواد
توصیفات رفتاری
1-تغییر مشهود در رفتار؛یعنی دوری گزینی از خانواده ودوستان نزدیک،فقدان علاقه به انجام فعالیتهای معمول،انرژی پایین،خواب زیاد،افت نمره های تحصیلی.
2-مسمومیت ویااستفاده از داروبرای دو یا چند موقعیت.
3-نوسان خلقی.
4-عدم حضوریاتاخیرمتوالی برای حضوردرمدرسه.
5-تغییرگروه همتاها به گروهی که به طورقابل توجهی در کار مصرف موادهستند.
6-((تصویرخود))ضعیف،توصیف خودبه عنوان یک فردشکست خورده،هنگام گفتگوبادیگران تماس چشمی بسیارکمی دارد.
7-دیدگاه خصومت آمیزیا منفی نسبت به زندگی و افراددیگر.
8-داشتن وسایل مربوط به مصرف مواد.
9-تشویش درمورددزدیدن مشروبات الکلی ازیک مغازه،منزل، دوستان یاوالدین.
10-دستگیری به خاطرخلافهای کوچک یاجریمه شدن به خاطر رفتارهای نابجاناشی از مستی ومصرف مشروبات الکلی.
11-داشتن سابقه خانوادگی درخصوص وابستگی به مواد.
12-گزارش شخصی ازمصرف روزانه یک ماده تغییردهنده خلق یا مصرف ماده به صورت منظم تا به حالت خوشی برسد.
هدفهای بلند مدت
1-وجود اعتیاد و وابستگی به مواد تایید یا رد شود.
2-خویشتن داری کلی فردنسبت به مواد تغییردهنده خلق هنگام اجرای برنامه بازپروری.
3-هنگام اجرای طرح درمان،درخصوص مسایل مربوط به عود مجدد،هشداری لازم داده شودتافرد نسبت به فرایندبازپروری کاملامطلع وهشیارشود.
4-وابستگی به مواد به عنوان یک موضوع خانودگی شناخته شده ودرخانواده مطرح شود.
5-مهارتهای لازم برای حفظ یک زندگی بدون دارووالکل ایجادشود.
6-سطح تنیدگی خانواده درارتباط باوابستگی به مواد کاهش یابد.
7-پیوندورابطه بافامیل وگروههایی که بهبودی را حمایت کرده وبازپروری راپیش میبرند،تثبیت شود.
8-درک وفهم درست ازالگوی عودمجددوراهبردهای مقابله موثر برای حفظ بهبودی بلندمدت ایجادشود.
هدفهای کوتاه مدت ومداخلات درمانی آن
1- یک ارزشیابی کلی از وابستگی به مواد به عمل آورید.(1،2،6)
الف:یک ارزشیابی کامل وابستگی به مواد از مراجع به عمل آورید.
ب:الگوی سوءمصرف موادرا بامراجع موردبررسی قراردهید.
ج:برای ارزشیابی وابستگی به موادبه مراجع وخانواده آنهاتوصیه های لازم رانموده وآنهارابه متابعت ازآن تشویق نمایند.
2-الگوی استفاده ازموادراصادقانه(بدون انکار)تائیدکند.(2،3،8،12)
الف:الگوی سوءمصرف موادرابامراجع موردبررسی قراردهید.
ب:ازمراجع بخواهیدتاالگوی سوءمصرف مواد رادرجلسات گروه درمانی موردبحث قراردهد.
ج:مراجع راموظف کنیدکه فرم درخواست ترک مشروبات الکلی رابه عنوان اولین گام پرکندوسپس آن را درجلسه گروه درمانی به درمانگرارائه نمایدتابازخوردلازم رادریافت نماید.
د:باافکارمراجع مقابله کنیدوبرای پذیرفتن وابستگی اش به مواد در جلسات گروهی وانفرادی به وی کمک کنید.
3-باهرگونه درخواست برای سنجش اولیه(مصرف)موادموافقت کند.(4،6،10،11)
الف: تمام ارزیابیهای دارویی رابرای مراجع انجام داده وموردبررسی قراردهید.
ب:برای ارزشیابی وابستگی به مواد به مراجع و خانواده آنها توصیه های لازم را نموده و آنها را به متابعت از آن تشویق نمائید.
ج:در نگارش و امضای یک موافقت نامه برای خودداری از مصرف مواد به مراجع کمک کنید.
د:موافقت نامه ای را با مراجع در خصوص خاتمه دادن به مصرف مواد تنظیم کنید و نتایج را مورد بازبینی قرار داده در موقع مناسب به او بازخورد بدهید.
4- یک فرم شجره نامه تکمیل کند که در آن اعضای خانواده که به مواد وابستگی دارند و نیز الگو های روابط خانواده مشخص
شود(1،2،5)
الف:یک ارزشیابی کامل وابستگی به مواد از مراجع به عمل آورید.
ب:الگوی سوءمصرف موادرا بامراجع موردبررسی قراردهید.
ج:برای تدوین یک شجره نامه جلسات انفرادی و خانوادگی بر پا کنید.
5- با همه توصیه ها در مورد ارزشیابی وابستگی به مواد موافقت کند. (1،4،6،7)
الف:یک ارزشیابی کامل وابستگی به مواد از مراجع به عمل آورید.
ب: تمام ارزیابیهای دارویی رابرای مراجع انجام داده وموردبررسی قراردهید.
ج:برای ارزشیابی وابستگی به مواد به مراجع و خانواده آنها توصیه های لازم را نموده و آنها را به متابعت از آن تشویق نمائید.
د: به مراجع و خانواده اش در یافتن برنامه های درمانی مناسب و گروههای حمایتی برای بهبودی کمک کنید.
6- تایید شفاهی الگوی مشکلات مربوط به اعتیاد در زندگی مراجع .(3،8،9،12)
الف:ازمراجع بخواهیدتاالگوی سوءمصرف مواد رادرجلسات گروه درمانی موردبحث قراردهد.
ب:مراجع راموظف کنیدکه فرم درخواست ترک مشروبات الکلی رابه عنوان اولین گام پرکندوسپس آن را درجلسه گروه درمانی به درمانگرارائه نمایدتابازخوردلازم رادریافت نماید.
ج:از مراجع بخواهید فهرستی از راههای استفاده از مواد که برزندگی وی تاثیر منفی گذاشته است،تهیه کند و این فهرست را با درمانگر یا افراد گروه مورد بررسی قرار دهید
د:باافکارمراجع مقابله کنیدوبرای پذیرفتن وابستگی اش به مواد در جلسات گروهی وانفرادی به وی کمک کنید.
7- یک توافق شفاهی در جهت تلاش برای خاتمه دادن به استفاده از مواد تغییر دهنده خلق به عمل آورد(6،10،11)
الف:برای ارزشیابی وابستگی به مواد به مراجع و خانواده آنها توصیه های لازم را نموده و آنها را به متابعت از آن تشویق نمائید.
ب:در نگارش و امضای یک موافقت نامه برای خودداری از مصرف مواد به مراجع کمک کنید.
ج:موافقت نامه ای را با مراجع در خصوص خاتمه دادن به مصرف مواد تنظیم کنید و نتایج را مورد بازبینی قرار داده در موقع مناسب به او بازخورد بدهید.
8- به امضا رساندن یک توافق کتبی برای خودداری از مصرف مشروبات الکلی تا سن قانونی(4،7،10،11)
الف: تمام ارزیابیهای دارویی رابرای مراجع انجام داده وموردبررسی قراردهید.
ب: به مراجع و خانواده اش در یافتن برنامه های درمانی مناسب و گروههای حمایتی برای بهبودی کمک کنید.
ج:در نگارش و امضای یک موافقت نامه برای خودداری از مصرف مواد به مراجع کمک کنید.
د:موافقت نامه ای را با مراجع در خصوص خاتمه دادن به مصرف مواد تنظیم کنید و نتایج را مورد بازبینی قرار داده در موقع مناسب به او بازخورد بدهید.
9- پذیرفتن وابستگی به مواد و نیاز به کمک بطور زبانی (3،8،9،12)
الف:ازمراجع بخواهیدتاالگوی سوءمصرف مواد رادرجلسات گروه درمانی موردبحث قراردهد.
ب:مراجع راموظف کنیدکه فرم درخواست ترک مشروبات الکلی رابه عنوان اولین گام پرکندوسپس آن را درجلسه گروه درمانی به درمانگرارائه نمایدتابازخوردلازم رادریافت نماید.
ج:از مراجع بخواهید فهرستی از راههای استفاده از مواد که برزندگی وی تاثیر منفی گذاشته است،تهیه کند و این فهرست را با درمانگر یا افراد گروه مورد بررسی قرار دهید
د:باافکارمراجع مقابله کنیدوبرای پذیرفتن وابستگی اش به مواد در جلسات گروهی وانفرادی به وی کمک کنید.
10- افزایش و آگاهی و اطلاعات در خصوص اعتیاد و فرایند بهبودی.(13،14،15)
الف:مراجع را موظف کنید در جلسات گروه درمانی شرکت کند.
ب:مراجع را موظف کنید در کلاسهای آموزشی وابستگی به مواد شرکت کند تا اطلاعات خود راجع به الگوها و اثرات اعتیاد به مواد افزایش دهد.
ج:مراجع را به شرکت در کلاسهای آموزشی وابستگی به مواد ملزم کرده و از او بخواهید چندین نکته مهم را که در کلاس فرا گرفته،مشخص کند و این نکات را با درمانگر مورد بررسی قرار دهد.
11- به طور شفاهی مثال هایی بزنید که چه موقع یک عمل تکانشی باعث پیامدهای منفی می شود وچگونگی به تاخیر انداختن عمل مذکور را توضیح دهید.(14،15،18)
الف:مراجع را موظف کنید در کلاسهای آموزشی وابستگی به مواد شرکت کند تا اطلاعات خود راجع به الگوها و اثرات اعتیاد به مواد افزایش دهد.
ب:مراجع را به شرکت در کلاسهای آموزشی وابستگی به مواد ملزم کرده و از او بخواهید چندین نکته مهم را که در کلاس فرا گرفته،مشخص کند و این نکات را با درمانگر مورد بررسی قرار دهد.
ج:آگاهی مراجع را نسبت به تکانه ای بودن(از طریق اشاره به نمونه هایی از رفتار مذکور و پیامد های آن) افزایش دهید.در تدوین راهبردهایی برای کنترل انگیزه های آنی به مراجع کمک کنید.
12- تدوین راهبردهای کلیدی برای مقابله با عوامل تنش زای خانواده و عواملی که باعث مصرف مواد می شود.(5،18،24،27)
الف:برای تدوین یک شجره نامه جلسات انفرادی و خانوادگی بر پا کنید.
ب:آگاهی مراجع را نسبت به تکانه ای بودن(از طریق اشاره به نمونه هایی از رفتار مذکور و پیامد های آن) افزایش دهید.در تدوین راهبردهایی برای کنترل انگیزه های آنی به مراجع کمک کنید.
ج:احساس افسردگی و عزت نفس پایین مراجع را که ممکن است زیر بنای مصرف مواد باشد مورد کندوکاو قرار دهید.
د:احساسات طرد از سوی خانواده مراجع و یا دوستان او راکه میتواند باعث گریز از وابستگی به مواد شود مورد بررسی قرار دهید.
13- تغییرات لازم در سبک زندگی برای غلبه بر وابستگی به مواد را به طور شفاهی بیان کنید.(21،22،25،26)
الف:به مراجع توصیه کنید که در جلسات معتادان گمنام شرکت کرده و خلاصهآن جلسات را به درمانگر گزارش دهد.
ب:از مراجع خواسته شود تا با اعضا و پرسنل تیم درمانی ترک اعتیاد که سالها با برنامه اعتیاد 12 مرحله ای کار میکنند ملاقات نموده و فرایند کار آنها را بپرسد و سپس نتیجه را با درمانگر در میان بگذارد.
ج:با همکاری مراجع برنامه ای را طراحی کنید تا بتوان یک گروه از دوستان همسال که از وابستگی به مواد رها باشند،تشکیل داد تا او را در فرایند ترک حمایت نمایند.
د:مراجع را به شرکت در فعالیتهای اجتماعی،ورزشی یا هنری با یک گروه خوب همسال تشویق کنید تا باعث افزایش علایق اجتماعی در او شود.
14-پویاییهاوعوامل تنش زای خانواده راکه عوامل انگیزنده عود هستند مشخص کنید.(5،14،24،25)
الف:برای تدوین یک شجره نامه جلسات انفرادی و خانوادگی بر پا کنید.
ب:مراجع را موظف کنید در کلاسهای آموزشی وابستگی به مواد شرکت کند تا اطلاعات خود راجع به الگوها و اثرات اعتیاد به مواد افزایش دهد.
ج:احساس افسردگی و عزت نفس پایین مراجع را که ممکن است زیر بنای مصرف مواد باشد مورد کندوکاو قرار دهید.
د:با همکاری مراجع برنامه ای را طراحی کنید تا بتوان یک گروه از دوستان همسال که از وابستگی به مواد رها باشند،تشکیل داد تا او را در فرایند ترک حمایت نمایند.
15-تدوین فهرستی ازعلائم هشداردهنده بازگشت(عود)وراهبردهای شخصی برای مقابله موثرترباعوامل تحریک کننده . (27،28،29،30)
الف:احساسات طرد از سوی خانواده مراجع و یا دوستان او راکه میتواند باعث گریز از وابستگی به مواد شود مورد بررسی قرار دهید.
ب:به مراجع کمک کنیدتاراهبردهایی برای مقابله موثرباآن دسته ازعوامل خانوادگی که باعث برانگیختن مصرف موادیا الکل می شود تدوین نماید.
ج:مراجع را راهنمایی کنیدتا درکلاسهای گروهی درمورد عود مجدد مصرف مواد شرکت کند.
د:درتشخیص علائم عود و تدوین راهبردهایی برای پاسخ موثربه هریک از آنها به مراجع کمک کنید.
16-یک قرارداد مکتوب در مورد عود تدوین کرده وخانواده ویا دیگر افراد مهم رابه اجرای آن ملزم کنید.(29،30،33،34)
الف:مراجع را راهنمایی کنیدتا درکلاسهای گروهی درمورد عود مجدد مصرف مواد شرکت کند.
ب:درتشخیص علائم عود و تدوین راهبردهایی برای پاسخ موثربه هریک از آنها به مراجع کمک کنید.
ج:مراجع را موظف کنیدتا یک طرح شخصی پیشگیری از عود بنویسد،این طرح را با درمانگر یا فرد حمایتگر مورد بررسی قرار دهد.
د: مراجع را موظف کنیدتا یک طرح مراقبت بعدی بنویسدوآن رابا درمانگروخانواده مورد بررسی قرار دهد.
17-افکارواحساساتی که به عود بیماری منجر می شود شناسایی کنید.(24،27،28،29)
الف:احساس افسردگی و عزت نفس پایین مراجع را که ممکن است زیر بنای مصرف مواد باشد مورد کندوکاو قرار دهید.
ب:احساسات طرد از سوی خانواده مراجع و یا دوستان او راکه میتواند باعث گریز از وابستگی به مواد شود مورد بررسی قرار دهید.
ج:به مراجع کمک کنیدتاراهبردهایی برای مقابله موثرباآن دسته ازعوامل خانوادگی که باعث برانگیختن مصرف موادیا الکل می شود تدوین نماید.
د:مراجع را راهنمایی کنیدتا درکلاسهای گروهی درمورد عود مجدد مصرف مواد شرکت کند.
18-جزئیات شرایطی راکه به آخرین بازگشت منجرشده است بیان کنید.(13،29،30،32)
الف:مراجع را موظف کنید در جلسات گروه درمانی شرکت کند.
ب:مراجع را راهنمایی کنیدتا درکلاسهای گروهی درمورد عود مجدد مصرف مواد شرکت کند.
ج:درتشخیص علائم عود و تدوین راهبردهایی برای پاسخ موثربه هریک از آنها به مراجع کمک کنید.
د:به مراجع کمک کنیدتادرتشخیص پردازش ومقابله با افکار و احساسات مهارت بیشتری بدست آورد.
19-یک طرح درمانی شخصی مختصربرای پیشگیری از عود تدوین کنید.(29،30،32،33)
الف:مراجع را راهنمایی کنیدتا درکلاسهای گروهی درمورد عود مجدد مصرف مواد شرکت کند.
ب:درتشخیص علائم عود و تدوین راهبردهایی برای پاسخ موثربه هریک از آنها به مراجع کمک کنید.
ج:به مراجع کمک کنیدتادرتشخیص پردازش ومقابله با افکار و احساسات مهارت بیشتری بدست آورد.
د:مراجع راموظف کنیدتا یک طرح شخصی پیشگیری از عود بنویسد این طرح رابا درمانگر یافرد حمایتگر مورد بررسی قراردهد.
20-هرعضو خانواده خودش طرح پیشگیری از عود اعتیاد مراجع را تدوین کرده وطرح خودرا با اودر میان بگذاردوبا وی مشارکت نماید.(35،36،40)
الف:از خانواده مراجع بخواهیدتادر قسمت آموزش خانواده برنامه درمانی شرکت کنند.
ب:رفتارهای تقویت خانواده را کنترل کرده ودر جلسات خانواده به صورت مقتضی آنها را راهنمایی کنید.
ج:برای تدوین طرحهای پیشگیری از عود مراجع به اعضای خانواده کمک کنیدوجلسه ای را برگزار کنیدکه در آن طرحهارا به اتفاق فرد وابسته به مواد بررسی کنید.
21-یک طرح مکتوب برای مراقبتهای بعدی تدوین کنید که از میانه روی وهوشیاری در آینده محافظت می کند.(14،22،25،26)
الف:مراجع را موظف کنید در کلاسهای آموزشی وابستگی به مواد شرکت کند تا اطلاعات خود راجع به الگوها و اثرات اعتیاد به مواد افزایش دهد.
ب:از مراجع خواسته شود تا با اعضا و پرسنل تیم درمانی ترک اعتیاد که سالها با برنامه اعتیاد 12 مرحله ای کار میکنند ملاقات نموده و فرایند کار آنها را بپرسد و سپس نتیجه را با درمانگر در میان بگذارد.
ج:با همکاری مراجع برنامه ای را طراحی کنید تا بتوان یک گروه از دوستان همسال که از وابستگی به مواد رها باشند،تشکیل داد تا او را در فرایند ترک حمایت نمایند.
د:مراجع را به شرکت در فعالیتهای اجتماعی،ورزشی یا هنری با یک گروه خوب همسال تشویق کنید تا باعث افزایش علایق اجتماعی در او شود.
22-اعضای خانواده برداشت خودرا از نقش خویش درایجاد بیماری وفرایند بهبودی آن بیان کنند.(35،36،37،40)
الف:از خانواده مراجع بخواهیدتادر قسمت آموزش خانواده برنامه درمانی شرکت کنند.
ب:رفتارهای تقویت خانواده را کنترل کرده ودر جلسات خانواده به صورت مقتضی آنها را راهنمایی کنید.
ج:به اعضای خانواده مراجع دربه کارگیری فنون ارتباط دوستانه کمک کنید.
د:برای تدوین طرحهای پیشگیری از عود مراجع به اعضای خانواده کمک کنیدوجلسه ای را برگزار کنیدکه در آن طرحهارا به اتفاق فرد وابسته به مواد بررسی کنید.
23-افرادخانواده پس ازآن که بصورت کلامی رفتارهای قدرتمندانه کودک را به مواد توضیح دادند ازفراوانی کمک به آنهابکاهند.
24-اعضای خانواده مهارتهایی رابرای بکارگیری درجوی دوستانه تدوین کنند.(35،36،38،39)
الف:از خانواده مراجع بخواهیدتادر قسمت آموزش خانواده برنامه درمانی شرکت کنند.
ب:رفتارهای تقویت خانواده را کنترل کرده ودر جلسات خانواده به صورت مقتضی آنها را راهنمایی کنید.
ج:برای افزایش سطح آگاهی ودانش اعضای خانواده درخصوص این اختلال و بهبودی یافتن ازآن کتابهای متناسب دراین زمینه را به آنها توصیه نمایید.
د:به اعضای خانواده کمک کنیدتا طرحهای پیشگیری ازبازگشت خودشان رابرای مراجع تدوین کنندوسپس جلسه ای برپا کنید که در آن طرحهارابا فرد وابسته به مواد مورد بررسی قراردهید.
تهیه و تنظیم :
ریحانه گلشن – مهدیه شیردلی