بسم الله الرحمن الرحیم
جوندگان و راه های کنترل آنها
مقدمه:
جوندگان راسته بزرگی از پستانداران می باشند
از روی خصوصیات دندانها از سایر گروهها متمایز می شوند
در فک پائین دارای یک جفت و در فک بالا دارای یک یا دو جفت دندان ثنایا می باشند
این دندانها درشت و فاقد ریشه بوده و ارتفاع آن همیشه ثابت است.
در این جانوران دندان آسیاب مطلقاً وجود ندارد
در اغلب جوندگان روده کور خیلی رشد کرده است
پاندمی جوندگان:
پاندمی های طاعون انسانی قرن هشتم میلادی
در آسیای صغیر و بین النهرین
پاندمی طاعون انسان قرن چهاردهم
اروپا و آسیای میانه
همه گیری تب راجعه اوایل قرن بیستم
در حوزه دریای کارائیب،
همه گیری تب راجعه و بیماری لایم دهه پنجاه میلادی
در آسیای جنوب شرقی،
همه گیری لپتوسپیروز سال 1377 استان گیلان
از نظر طبقه بندی جوندگان به دو زیر راسته تقسیم می شوند:
الف-Duplicidentata
در فک بالا دو جفت دندان ثنایا دارند که جفت دوم به صورت ستونهای کوچکی در پشت دندانهای جفت اول قرار گرفته اند و خرگوش ها از این گروهند.
ب- Sipmlicidentata
در فک بالا فقط یک جفت دندان ثنایا دارند. انواع موشها در این گروه طبقه بندی شده اند
مهمترین گونه های جوندگان موجود در اماکن شهری
موش سیاه Rathus rathus
موش خانگی Mus musculus
مریون ها Meriones Spp
موش نروژی (راتوس نروژیکوس)Rathus norvezhicus
مرفولوژی ، و روش های زندگی موش ها
اغلب جوندگان (موش های صحرائی و خانگی) در انتقال بیماریهای مختلف به انسان و سایر حیوانات اهلی نقش دارند بیماریهای منتقله بوسیله موش به انسان بخصوص در مناطق گرمسیر از اهمیت بیشتری برخوردار است.
موش حیوان زیرکی است
موجودی که همه چیز را می خورد
جای گرم و تاریک را برای زندگی خود انتخاب می کند
ریخت شناسی موش ها:
موش دارای بدن چهار قسمتی ، شامل سر، گردن ، تنه و دم است.
دست و پاها
چشم ها
گوش
دندان
پنج انگشت- دارای ناخن – عضوی برجسته به نام تیز زیر دست و پا
زبان
در موش ها گوشتی و حجیم است
دارای دو پلک ، مجهز به مژه و فاقد پیگمان است- دارای عروق خونی
گوش علاوه بر شرکت در سیستم شنوایی در تبادل و تنظیم حرارت نیز نقش دارد .
آرواره ی بالا و پایین مجهز به دندان «هترودنت» است، دندان نیش در موش تحلیل رفته که و جای خالی آن را در آرواره، «دیاستوم» می گویند.
حفره ی بویایی
توسط کام ثانوی از حفره ی دهان جدا شده و از طریق حلق به هم مرتبط شده اند
تولید مثل در موش ها:
لقاح در موش داخلی است
دارای عضو حقیقی برای جفت گیری می باشد
جنین بخشی از مراحل رشد را در رحم مادر سپری کرده و بعد از تولد تا مدتی از غدد شیری مادر تغذیه می کند
آنها در طــــول یکسال 5 تا 6 بار و هر بار 6 تا 14 بچه به دنیا می آورند، بطوریکه می توانند در سال 20 بچه موش را شیر دهند.
تغذیه موش ها :
آنها معمولاً مواد غذایی زیادی در لانه خود انبار می کنند
حس بویایی در آنها فوق العاده قوی است
از نظر تغذیه ای موش ها؛ دانهء غلات ،خشکبار ، گوشت و ماهی را بیش از سایر موادغذایی ترجیح می دهند
موش ها بیشتر به مکان هایی نظیر انبارها یا محل جمع آوری زباله، کانال فاضلاب ، خانه ها و بازارها برای تامین مواد غذایی خود راه می یابند.
1- اهمیت بهداشتی
در ایجاد 35 بیماری به انسان دخالت دارند، مانند؛ یرقان مسری، سالک، تیفوس ، انواع اسهال ، تیفوئید ، وبا ، طاعون ، هیداتیک ، تب خونریزی دهنده و … این بیماری ها می تواند از دو راه مستقیم ، و غیر مستقیم به انسان و دیگر حیوانات منتقل شوند.
جوندگان ممکن است میزبان واسط انگل باشند
موش ها میزبان بسیاری از حشرات نظیر کک ، کنه و …
به عنوان حامل بیماری ، سبب انتقال بیماری های خطرناکی
همچون طاعون، تیفوس ، جذام ، تب راجعه و …
نقش کلیدی در بقاء میکروارگانیسم های واگیردار
مثل: کیست هیداتیک آلوئولار (Alveolar cyst)
که یک بیماری کشنده کبدی در انسان است
موش ها، به عنوان مخزن یا ناقلین بیولوژیکی و مکانیکی عمل کرده ، که می توانند ،عوامل بیماریزایی از نوع ،ویروسی ،ریکتزیایی ،باکتریایی ،تک سلولی، کرمی و یا ترماتودی را انتقال دهند
جوندگان علاوه بر اینکه بعنوان مخزن بیماری مطرح هستند نقش مهمی نیز در انتقال بیماری دارند
عامل بیماری زا بیشتر در بزاق و مدفوع و ادرار آنها دیده می شوند
جونده ممکن است مستقیماً از طریق گاز گرفتن عامل بیماریزا را به انسان منتقل نماید
نظیر تب گزش رات RAT- BITE FEVER
2- اهمیت اقتصادی:
از نظر خسارات کشاورزی ، اساساً جوندگان یکی از مهمترین آفات نباتی بشمار می روند. یک موش صحرایی در روز می تواند بالغ بر 60 گرم دانه بخورد . بنابراین در سال 22 کیلوگرم مواد دانه ای خواهد خورد.
840 موش در طول یکسال 15 تن مواد غذایی مصرف می کنند و طبق برآورد سازمان بهداشت جهانیWHO) ) حدود 33 میلیون تن مواد غذائی توسط موشها از بین می رود، این معادل 5% کل تولید مواد غذائی جهان بوده و برای تغذیه 130 میلیون انسان گرسنه کفایت می کند.
موش می تواند همچنین سبب بروز صدماتی به تاسیسات صنعتی ( کابل ها ، لوله ها و … ) وهمچنین کانال های مخصوص آبیاری و … شوند.
شناسایی محل و تخمین جمعیت موشها:
برای مبارزه با موشها باید اطلاعات کافی از محل زندگی و تعداد تقریبی آنها در اختیار داشته باشیم
راهنمایی وجود موش در یک محل
سوراخ محل ورود موش در نقاط روباز و دیوارها
آثار لکه چربی بدن موشها در مسیر عبورآنها (روی لوله ها و …)
وجود فضله به صورت پراکنده یا زیاد
آثار جویدگی و خوردگی روی مواد غذایی
ضمناً چنانچه موش زنده در هنگام روز دیده شود درخصوص فراوانی موش باید تعداد موش مشاهده شده در عدد بیست (20) ضرب شود.
مبارزه با جوندگان:
انواع روشهای مبارزه با موش
الف) روشهای بیولوژیکی
ب) روشهای میکانیکی
ج) روش فیزیکی
د) روشهای شیمیایی
روش فیزیکی
دشمنان طبیعی نظیر گربه و …
روش بیولوژیکی
حذف غذا
حذف آب
حذف پناهگاه یا حذف راههای ورود به اماکن
تله موش-5% جمعیت انسانی
روش میکانیکی
روش شیمیایی
طعمه گندم مسموم
طعمه با مغز گردو
طعمه سبز
طعمه سیب زمینی یا هویج
طعمه با نان و مربا و…
طعمه با یونجه خشک
100 کیلوگرم گندم
و 2 لیتر روغن پارافین
و 10 کیلو فسفوردوزنگ
10کیلوگرم مغز گردو
و 200 گرم روغن پارافین،
5/0کیلو فسفودوزنگ
100 کیلوگرم،فسفوردوزنگ مخلوط با خاکستر
یا پودر تالک حدود 10 کیلوگرم .
موش کش
1-موش کش هایی که نیاز به مراقبت معمولی دارند:
الف:فلوئورواستات سدیم
ب:فلوئورواستامید
ج:استرکنین
2-موش کش هایی که بیشترین احتیاط را لازم دارند:
الف:عنصل قرمز(Red squill)
ب:فوربروماید
ج:فسفید روی
3-موش کش هایی که بیشترین خطر را دارند:
الف:تری اکسید آرسنیک
ب:فسفر
ج:گوفاسید
سم های چند مقداره:وارفارین-دیناسینون-کومافوریل-پنیدون
بخورهایی که برای کشتن موش ها استفاده می شود:
سیانید کلسیم
دی سولفید کربن
متیل بروماید