جهت یابی در روز و شب
جهت یابی در بسیاری از موارد کاربرد دارد. برای نمونه وقتی در کوهستان، جنگل، دشت یا بیابان گم شده باشید، با دانستن جهت های جغرافیایی، می توانید به مکان مورد نظرتان برسید.
یکی از استفاده های مسلمانان از جهت یابی، یافتن قبله برای نماز خواندن و ذبح حیوانات است.
کوهنوردان، نظامیان، جنگل بانان و … هم به دانستن روش های جهت یابی نیازمندند.
مقدمه
اگر شما رو به سمت شمال بایستید سمت راستتان می شود مشرق (شرق، باختر)، سمت چپ شما می شود مغرب (غرب، خاور) و پشت سرشما می شود جنوب . جهت های جغرافیایی، که شمال با رنگ قرمز مشخص شده این چهار جهت را جهت های اصلی می نامند. بین هر دو جهت اصلی یک جهت فرعی وجود دارد. مثلاً نیمساز جهت های شمال و شرق، جهت شمالِ شرقی (شمالِ شرق) را مشخص می کند.
اگر شما رو به سمت شمال ایستاده باشید، دست راست شما می شود شرق، دست چپ شما می شود غرب، و پشت سر شما جنوب است
جهت های اصلی و فرعی
حرکت خورشید همواره از سمت شرق به غرب است. در هنگام ظهر خورشید در وسط آسمان و رو به جنوب قرار دارد. بنابراین سایه اجسام سمت شمال را به شما نشان می دهند.
استفاده از خورشید برای تعیین ساعات شبانه روز و جهت یابی از قدیمی ترین و راحت ترین روش های جهت یابی می باشد.
جهت یابی به وسیله خورشید
وقتی که ماه به شکل هلال باریکی تولد می یابد و در نیمه های ماه قمری به قرص کامل تبدیل می شود. سپس در جهت مقابل هلالی می شود. در زمان نیمه اول ماه های قمری قسمت خارجی ماه (تحدب و برآمدگی و برجستگی ماه) مانند پیکانی جهت غرب را نشان می دهد. در نیمه دوم ماه های قمری، تحدب ماه به سمت مشرق است.
اگر خطی از بالای هلال به پایین آن وصل کنیم و ادامه دهیم، در نیمه اول ماه قمری شکل p و در نیمه دوم شکل q خواهد داشت.
کره ماه در نیمه های اول ماه های قمری پیش از غروب آفتاب طلوع می کند و در نیمه دوم پس از غروب، تا پایان ماه پس از نیمه شب طلوع می نماید.
جهت یابی با هلال ماه
در ساعت های عقربه دار دو عامل «ساعت 12» و «عقربه ساعت شمار» می توانند در جهت یابی به شما کمک کنند.
اگر عقربه ساعت شمار را طوری بگیرید که سایه آن منطبق بر خودش باشد، (یعنی درست به سمت خورشید باشد) نیم ساز زاویه ای که عقربه ساعت شمار با ساعت 12 می سازد جنوب را به شما نشان می دهد. (این در صورتی است که در نیم کره شمالی باشید.) در این صورت پشت سر شما شمال، دست چپ شما شرق و دست راست شما غرب است.
به این ترتیب جهت تقریبی قبله را هم تشخیص داده اید. اگر کمتر از 10 درجه به غرب منحرف شوید جهت قبله را هم تشخیص داده اید
جهت یابی با ساعت مچی عقربه دار
مورچه ها خاک لانه خود را به سمت شرق می ریزند تا هنگام روز مانند سایه بان برایشان باشد و هنگام روز راحت تر کار خود را انجام دهند. با شناختن شرق جهات دیگر را نیز به راحتی می توانید تشخیص دهید.
جهت یابی با کمک لانه مورچه ها
چوبی رو به طور عمودی هنگام بودن خورشید در آسمان در زمین فرو کنید .
انتهای سایه چوب را علامت بزنید.
این کار را پس از ده دقیقه تکرار کنید.
اگر خطی از نقطه اول به دوم خط وصل کنید .
این خط جهت مشرق را نشان میدهد. پس جهت مخالف به شما غرب، روبرو شمال و پشت سرتان جنوب است.
جهت یابی به کمک سایه
به تنه بریده شده درخت نگاه کنید.
آن سمت از درخت که حلقه های سنی آن تداخل بیشتری با هم دارند شمال را نشان می دهد .
سمتی که دوایرش از هم دورتر هستند، سمت جنوب است .
در نیمکره جنوبی، جهت ها عکس این وضعیت خواهد بود.
جهت یابی با تنه بریده شده درخت
ستاره دب اکبر که به شکل ملاقه در آسمان دیده می شوند.
اگر فاصله دو ستاره لبه ی آبریز ملاقه را یک برابر در نظر گرفته و آن را پنج برابر کنید به ستاره ای می رسید که نسبت به ستارگان اطراف خود پر نورتر است. این ستاره ی قطبی بوده و دقیقاً بالای قطب شمال است. تقریباً قرینه ی ستاره ی قطبی با دب اکبر ستارگان ذات الکرسی که به آن ام دبلیو (مجموع پنج ستاره که به دلیل چرخش در آسمان شبیه M و گاهی اوقات W است) هم می گویند، بوده و اگر ستاره ی وسط حرف لاتین ( M یا ( Wدر مسیر مستقیم فاصله بین دو ستاره را پنج برابر بنمایید به ستاره ی قطبی می رسید
جهت یابی به کمک ستاره قطبی
باد غالب، باد است که وزش آن طولانی تر بوده و در جهت خاصی می وزد. با دانستن جهت بادهای غالب می توانید، چهار جهت اصلی را تشخیص دهید.
باد غالب در نواحی معتدل آب و هوایی چه در قطب شمال و چه در قطب جنوب عموما از غرب می زود.
باد غالب در نواحی گرمسیری، بین مناطق شمال شرقی و جنوب شرقی جریان دارد.
باد غالب در نواحی استوایی، معمولاً از سمت شرق می وزد.
جهت یابی به وسیله باد
وزش باد و تابش آفتاب بر درختان تاثیر مستقیم دارد. درخت به وسیله تپه و یا بین سایر درختان و ساختمان محصور نباشد. درخت باید کاملا در محیط طبیعی خود قرار داشته باشد. عموما درختان به سمت ورزش باد غالب منطقه خم می شوند و خزه ها و گل سنگ ها بیشتر در جهت شمالی رشد پیدا می کنند. به همین دلیل محل رشد خزه و گل سنگ معرف جهت شمال است.
شاخه درختان اگر عمودی باشد یعنی به سمت شمال است و اگر بیشتر حالت افقی داشته باشد جهت جنوب را نشان می دهد. سمت رویش بعضی از درختان به سوی جنوب است زیرا به سمت خورشید رشد می کنند. پوست بعضی درختان به سمت شمال تیره تر و خشن تر است. حلقه های تنه درخت به سمت شمال ضخیم تر از قسمت جنوبی هستند.
جهت یابی به وسیله درختان
با توجه به اینکه ایران در نیمکره شمالی قرار دارد ، زاویه تابش خورشید متمایل به جنوب است ، همین مقدار زاویه ای که موقعیت قرار گیری خورشید در طول روز نسبت به راستای شرقی غربی دارد سبب می شود که دامنه کوه ها و تپه هایی که به سمت جنوب قرار دارند آفتاب بیشتری داشته باشند .
دامنه های کوه هایی که در مقایسه با دامنه های روبرویی برف آنها کمتر آب شده و یا اینکه رطوبت بیشتری دارند به سمت جنوب قرار دارند
جهت یابی به کمک برف یا رطوبت دامنه کوه ها
با تشکر فراوان از توجه شما عزیزان