1
تشکیل خانواده (حین ازدواج)
ارائه دهندگان :
استاد مربوطه :
2
ازدواج و کارکردهای آن:
1) تکامل شخصیت
2) کامل شدن ایمان
3) ایجاد آرامش
4) ارضای نیازهای جنسی
5) کسب استقلال
6) تجربه ی مدیریت
7) بهره مندی از حمایت های گسترده
8) کسب اعتبار اجتماعی
9) ارضای میل به جاودانگی
3
تکامل شخصیت
تجربه ی همسر شدن و پس از آن پدر یا مادر شد، نوعی کمال شخصیت محسوب می شود. فرد بر اثر این دو تجربه، دیگران را بخشی از خود احساس می کند که این نوعی «توسعه خود» است. شهید مطهری می فرماید:
ازدواج اولین مرحله خروج از خود طبیعی فرد و توسعه پیدا کردن شخصیت انسان است. بعد از ازدواج وقتی می خواهیم کار کنیم، برای من تنها نیست. آن «من» تبدیل به «ما» می شود؛ به طوری که انسان به سرنوشت خانواده علاقه مند تر است تا به سرنوشت شخص خودش، و رنج می برد تا آنها در آسایش باشند. این یک درجه از «خود» است.
4
بنابر این ازدواج، عواطف لطیف انسانی را به خروش می آورد. در حقیقت عشق به همسر و سپس فرزندان سبب رشد عاطفی فرد متاهل می شود.
هنگامی که دختر و پسر ازدواج می کنند، به دلیل عشق به همسر خویش و به دلیل آنکه زندگی جدید را، خانه و خانواده خود، می دانند که با انتخاب خویش آن را بنا نهاده اند، نسبت به آن احساس مسئولیت می کنند و درصدد رفع نیازهای خود و همسرشان برمی آیند. این تلاش جدی و شیرین سبب شکوفایی استعدادها می شود و بدین ترتیب خصلتهای اخلاقی همچون خلاقیت و سازندگی، صبر و سازگاری، امیدواری و تلاش و نشاط و سرزندگی در آنان رشد می یابد.
5
کامل شدن ایمان
یکی از دروازه های ورود انسان به روح و روان آدمی، غریزه ی جنسی است و ازدواج عامل تسکین این نیاز است. همین امر سبب می شود که فرد به رفتارهای خلاف اخلاق روی نیاورد. پیامبر اکرم فرمود:
هرجوانی که در آغاز جوانی خویش ازدواج کند، شیطان فریاد برمی آورد:«ای وای! ای وای! دو سوم از دین خود را از دستبرد من در امان داشت». پس این بنده باید در یک سوم باقی مانده، تقوای الهی پیشه کند.
بنابراین اگر فرد ازدواج نکند، ممکن است براثر فشار نیازهای جنسی به گناه کشیده شود. انجام چنین رفتارهایی باعث بروز احساس حقارت در فرد می شود و به کرامت نفس وی آسیب می رساند.
6
ایجاد آرامش
زن و شوهر محرک مثبت برای یکدیگرند و هنگام بروز مشکلات همراه و رفیق و حامی عاطفی هم اند. آنان با پیوند به هم، از ناراحتی ناشی از بی اعتمادی به آینده می کاهند. سعدی به زیبایی می گوید:
زن خوب و فرمنبر پارسا کند مرد درویش را پادشاه
برو پنج نوبت بزن بر درت چو یاری موافق بود در برت
فرد پیش از ازدواج به دلیل نیازهای مختلف از جمله نیاز جنسی و نیاز به همراه در زندگی دچار نوعه ناآرامی و اضطراب است. بررسی وضعیت روانی دختران و پسران قبل از ازدواج، چگونگی تاثیر ازدواج در آرامش روانی را آشکار می سازد.
7
دربین انسانها نزدیک ترین رابطه میان زن و شوهر برقرار می شود و این رابطه در کاهش نگرانی ها، اضطراب ها و آشفتگی ها نقشی بنیادین دارد. بنابراین خانواده برای تامین حمایت روانی و عملی درمقابله با تنشها پایگاه مهمی شمرده می شود. نقش روابط زن و شوهر آن هنگام روشن می شود که تاثیر نبود این روابط یا آسیب به آن مشاهده شود. بی تردید شدیدترین فشارها براثر ازهم گسیختگی روابط خانوادگی پدید می آید.
8
ارضای نیازهای جنسی
رابطه ی جنسی ، به نشاط فردی و تسکین دردها و تنشهای بدن می انجامد. این امر برای افسردگی و رسیدن به شادمانی و برطرف شدن سستی و عدم تحریک، عاملی موثر است و حتی تندخویی و خشم را کنترل می کند.
9
کسب استقلال
از جمله مهمترین تحولات دوران جوانی، احساس نیاز به استقلال از خانواده است. بی گمان ازدواج بهترین پاسخ به این نیاز است؛ چراکه هم فرد را مستقل می کند و هم همگان، این استقلال را به رسمیت می شناسند.
10
تجربه ی مدیریت
با گذر از دوران کودکی و نوجوانی، افراد تمایل دارند افزون بر مستقل شدن از خانواده، مدیریت مجموعه جدیدی را نیز تجربه کنند. دختر و پسر پس از ازدواج، مدیران خانواده نوپای خود خواهند بود؛ به آن سان که هر یک به تناسب خویش به برنامه ریزی و اجرای ایده های خود می پردازند. بدیهی است با تولد فرزندان، حیطه این مدیریت نیز گسترده تر خواهد شد.
11
بهره مندی از حمایت های گسترده
انسان تا قبل از ازدواج و به تناسب نیاز خویش از حمایت های مادی و غیرمادی خانواده و بستگان خود بهره مند است. با ازدواج و تشکیل خانواده جدید بر تعداد بستگان فرد افزوده می شود و فامیل همسر او نیز در زمره بستگان او قرار می گیرند. بنابراین چتر حمایت های عاطفی، روانی و گاه مالی بستگان بسیار گسترده تر می شود.
12
کسب اعتبار اجتماعی
ازدواج، اعتبار اجتماعی خاصی به فرد می بخشد. در واگذاری شغل، مسکن، وام و… معمولا تاهل یک اولویت است. مردم نیز برای افراد متاهل احترام بیشتری قائل هستند.
13
ارضای میل به جاودانگی
ازدواج و سپس تجربه شیرین پدر یا مادر شدن سبب می شود که انسان با گذر زمان، خود را رو به افول نبیند. بدین سان، فرد تداوم حیات خویش را در فرزندان خود می یابد که حاصل دسترنج مادی و معنوی اوست.
14
موانع ازدواج و راه های برطرف کردن آنها :
1) اشتغال به تحصیل
2) سطح تحصیلات
3) مسائل اقتصادی
4) خدمت سربازی
5) طلاق پدر و مادر
6) سوء سابقه والدین
7) سن
8) بیماری والدین
9) سخت گیری در معیارهای ظاهری
10) باورهای اشتباه
11) اختلاف نظر سیاسی
12) تفاوت های فرهنگی
13) ازدواج با فرزند تک سرپرست
14) مخالفت والدین
15) سراغ نداشتن فرد مناسب
16) ازدواج فامیلی
17) ازدواج با سرپرست خانواده
18) معلولیت
19) تعداد جمعیت اعضای خانواده
20) ازدواج مجدد
15
اشتغال به تحصیل
فاصله میان عقد تا عروسی کمی بیشتر باشد .
بهتر است ازدواج در مقاطع تحصیلی (کنکور، امتحانات و… ) صورت نگیرد .
مراسم عروسی پس از یک یا دو ترم برگزار شود تا پایه تحصیلی محکم شود .
عروس و داماد یکدیگر را در تحصیل یاری دهند .
16
اشتغال به تحصیل
زوج در امور خانه به یکدیگر کمک کنند .
والدین و خانواده ها از آنها حمایت کنند .
کارهای غیرضروری و اضافی مانند مهمانی های زیاد و تلویزیون و…حذف شود.
می توان همزمان با هم یا زمانی که همسر در منزل نیست درس خواند .
17
سطح تحصیلات
سطح تحصیلات پسر باید بالاتر از دختر باشد مگر در صورتی که :
پختگی لازم برای مدیریت خانواده را داشته باشد .
دوست دار دانش باشد و مانع تحصیل همسر نشود .
دارای ویژگیهای برتر دیگر باشد .
زن توان پذیرش مدیریت شوهری با تحصیلات کمتر را داشته باشد .
18
مسائل اقتصادی
توکل به خدا
پایین آوردن سطح توقعات
اشتغال پسران حتی در مشاغل پاره وقت و نیمه وقت
دختران پسری را انتخاب کنند که اهل کار و تلاش باشد
پایین آوردن توقعات طرفین و دوری از تجملات
دوری از افراط و تفریط در تعیین مهریه
عدم سختگیری در جهیزیه
19
خدمت سربازی مانعی برای ازدواج محسوب نمی شود.
با حمایت والدین میتوان به راحتی دوره کوتاه سربازی را گذراند.
می توان با توافق طرفین مراسم عروسی را تا پایان سربازی به تعویق انداخت.
خدمت سربازی
20
طلاق پدر و مادر
در برخورد با فرزندان طلاق باید فرایند تحقیق مانند دیگران صورت گیرد .
در جلسه خواستگاری دلایل طلاق والدین برای طرف مقابل توضیح داده شود .
21
سوء سابقه والدین
اعتیاد یا سوء سابقه والدین مانع ازدواج فرزندان نیست .
امادر این زمینه تحقیق و بررسی ضروری است.
فرزند والدین معتاد باید به طرف مقابل اطمینان بخشی دهد .
افزایش توانایی و کسب وجهه اجتماعی امری ضروری است .
22
سن
اگر دختر و پسر رشد فکری مناسبی داشته باشند ازدواج آنان نباید به تاخیر بیفتد
23
سخت گیری در معیارهای ظاهری
24
نباید انتظار بالا از زیبایی همسر را مانعی برای ازدواج خود قرار داد ؛ زیرا :
هیچ فردی زیبایی مطلق ندارد . از این رو باید سطح توقع خود را نسبت به زیبایی همسر تعدیل کرد .
زیبایی امری شدنی است و فردی که برای ازدواج انتخاب می شود ، با آرایش ،لباس و … زیبا خواهد شد ؛ همانگونه که برخی زیبارویان ، زیبایی واقعی ندارند و در صورت محو شدن آرایش هرگز مورد پسند نخواهند بود . باید دانست زیبایی پس از مدتی عادی می شود و آنچه که مهم جلوه میکند رفتار همسر است .
25
زیبایی امری ترکیبی است .
زیبایی نسبی است .
زیبایی زیاد دختر یا پسر برای کسانی که نسبت به برخورد جنس مخالف با همسرشان غیرت و حساسیت زیادی دارند ، گرفتاری ایجاد خواهد کرد .
گاهی زیبایی همسر سبب غرور ، تکبر و فخرفروشی او می شود که این امر زندگی مشترک را تلخ و تحمل ناپذیر خواهد ساخت .
26
باورهای اشتباه
ترس از محدود شدن آزادی های دوران مجردی
ترس از مشکلات زندگی
مقایسه با دیگران
تاکید بر ازدواج خواهر بزرگتر
27
اختلاف نظرهای سیاسی
اختلاف در ایده های سیاسی مانع ازدواج نیست، اگر :
دختر و پسر در کلیات اعتقادات سیاسی اختلاف نداشته باشند.
هردو یا یکی از آنها تعصب سیاسی نداشته باشد .
دیدگاه سیاسی خود را با مسائل زندگی در نیامیزند.
28
تفاوت فرهنگی
در صورتی که قدرت انطباق با شرایط جدید را دارد این ازدواج را بپذیرد.
قبل از ازدواج با آداب و رسوم طرف مقابل آشنا شود.
خانواده خود را نیز در این زمینه توجیه کند .
اگر سطح تفاوت فرهنگی بسیار بالا بود این ازدواج چندان مناسب نیست.
29
ازدواج با فرزند تک سرپرست
در ازدواج با فرزند تک سرپرست باید توجه داشت که :
نیاز بیشتری به توجه عاطفی دارد.
با او مدارا شود .
ممکن است به دلیل فقدان الگوی پدارانه یا مادرانه ، همسر نیاز به زمان بیشتری داشته باشد تا نقش مردانه یا زنانه را به خوبی ایفا نماید .
30
مخالفت والدین
موافقت والدین باید جلب شود :
علت مخالفت را جویا شود و به دلایل آنها بیشتر بیندیشد .
از دیگران که دلایل او را درک می کنند برای میانجیگری استفاده کند .
بر محبت و احترام خود به آنها بیفزاید تا محبت و رضایت والدین را بیشتر جلب کند .
31
نیافتن فرد مناسب
امروزه به دلیل کم رنگ شدن ارتباطات فامیلی، کاهش مهمانی های دسته جمعه و صمیمانه و نیز کم شدن احساس مسئولیت بستگان، دوستان و آشنایان در معرفی دختر و پسرهای هم شان، یکی از موانع ازدواج، نیافتن فرد مناسب است. افزون بر این، تحول در زندگی های کنونی به خصوص در شهرهای بزرگ، مهاجرت ها، گسست های قومی و فرهنگی و نداشتن ارتباط های محلی باعث شده فرصت های شناخت خانوادگی در بین افراد کم شود.
32
کسی که همسر شایسته خویش را نیافته است، چند نکته را باید در نظر بگیرد:
انصارف از برخی معیارهای فرعی؛ برای مثال، اگر کسی در انتخاب همسر، سید بودن یا تحصیلات عالی معیار اوست، چون این دو از ملاک های اساسی نیست، باید آنها را کنار نهاد تا دایره ی انتخاب وسیع تر شود.
بالا بردن شایستگیها؛ به عنوان مثال پسر شغل مناسبی بیابد و دختر شیوه ی ارتباط اجتماعی و از همه مهمتر، اخلاق فردی خود را بهبود بخشد. همچنین شخص باید از رفتار و گفتار نامناسب بپرهیزد و نقاط ضعفی را که در ازدواج مورد توجه دیگران است، رفع کند.
33
حضور فعال در اجتماعات سالم؛ زیرا حضور اجتماعی بستری مناسب برای انتخاب شدن است. گذشته از این، حضور صمیمانه در جمع بستگان که علاقه ی ویژه ای به انسان دارند و کمک به آنها، سبب جلب رحمت الهی شده و موجب دل نگرانی آنان نسبت به سرنوشت فرد می شود و همین امر چه بسا زمینه ازدواج او را فراهم سازد.
در این زمینه احساس مسئولیت همگانی نیز حائز اهمیت است. بدین بیان اگر افراد در بین اعضای فامیل و دوستان، دختر و پسری را سراغ دارند که مناسب همدیگرند، با رعایت اصول اخلاقی آنها را به یکدیگر معرفی کنند. در روایات نیز به این موضوع توصیه شده؛ چنانکه امام کاظم فرمود:
در قیامت سه گروه در سایه ی رحمت الهی هستند و خداوند آنان را در سایه عرش خودش قرار می دهد:…یک گروه کسانی هستند که برای ازدواج مسلمانی وساطت کنند.
البته دعا و اصرار بر آن، توکل به خداوند و توسل به اهل بیت را نیز نباید نادیده انگاشت.
34
ازدواج فامیلی
نباید از ازدواج فامیلی هراس داشت چراکه :
– تناسب بیشتری وجود دارد . – حمایت فامیلی بیشتر صورت می گیرد .
– شناخت از فرد مقابل بیشتر است . – امکان فریب بسیار کم است .
– اعتقادات و اخلاق و آداب و رسوم بسیار بهم نزدیک است .
– تفاهم با همسر و خانواده اش بیشتر است .
35
در ازدواج فامیلی توجه به این نکات ضروری است :
از مشاوره ژنتیک غفلت نشود .
بر اساس انتخاب عاقلانه انجام شود نه فقط پیروی از آداب و رسوم .
ازدواج فامیلی
36
ازدواج با سرپرست خانواده
دختری که با سرپرست خانواده ازدواج می کند باید در نظر داشته باشد :
باید قدرت تحمل بالایی داشته باشد
پس از ازدواج نیز بر صبر خود بیفزاید
دخالت دلسوزانه خانواده همسر
آگاهی آنها از مسائل خصوصی زندگی
عدم استقلال در بسیاری از مسائل
توجه هم زمان همسر به دو خانواده
دوگانگی در تربیت کودکان
37
بنابراین توصیه می شود :
از ابتدا مسکن خویش را مستقل از مسکن خانواده همسر قرار دهید.
بکوشید از برکات ارتباط نزدیک با خانواده همسر بهرمند شوید.
38
معلولیت
معلولیت مانع ازدواج نیست اگر:
کسی که با معلول ازدواج می کند سعه صدر داشته و صبور باشد
شاکر باشد و او را به سبب معلولیت تحقیر نکند
مشورت با پزشک پیش از ازدواج
مشورت و استفاده از تجربه افرادی که با معلولان ازدواج کرده اند
توجه به ویژگی های اخلاقی و فرهنگی خانواده معلول
معمولا معلولانی که نقص جسمانی هریک از سوی دیگری جبران میشود برای ازدواج با یکدیگر مناسبند .
39
تعداد جمعیت اعضای خانواده
تعداد جمعیت اعضای خانواده مانع ازدواج نیست
در خانواده های پرجمعیت :
معمولا فرزندان روابط عاطفی بیشتری دارند .
افراد قانعتر و سازگارترند .
تعامل اجتماعی آنان بیشتر است و توان مدیریت بهتری برای مسائل خود دارند .
40
ازدواج مجدد
امروزه شاهد تعداد فراوان زنان و مردانی هستیم که به دلیل وقوع طلاق یا فوت همسر، مجرد هستند. لازمه ی پاسخ به نیاز این افراد آن است که خانواده، دوستان و بستگان این افراد مقدمات مناسب را برای ازدواج افراد همتا و هم شان از این گروه با یکدیگر فراهم سازند. بسیاری از دختران و پسرانی که به دلایل مختلف از همسر خود جدا شده اند یا همسر آنان فوت نموده است، افراد بسیار مناسبی برای ازدواج با یکدیگرند، هرچند لازمه موفقیت در ازدواج مجدد این افراد اموری چند است؛ از جمله:
41
از زمان طلاق یا فوت همسر حدود شش ماه گدشته باشد تا تنش های روانی پس از طلاق یا فوت همسر از بین رفته یا کاهش یافته و آرامشی که لازم تصمیم گیری صحیح است، فراهم شده باشد.
در ازدواج دوم نیز شایستگی های لازم و معیارهای اصلی ازدواج در نظر گرفته شود.
درصورت وجود فرزندان باید اطمینان یافت که آیا همسر جدید صلاحیت رسیدگی به فرزند را دارد یا خیر.
42
در ازدواج مجدد پس از طلاق باید در مورد علت طلاق تحقیق دقیق صورت گیرد.
یکی از مناسب ترین افراد برای ازدواج پس از طلاق، همسر سابق است. بنابراین اگر مرد یا زنی پس از جدایی به این نتیجه رسید که همسرش فرد سالمی با خطاهای جزئی و قابل رفع بوده و خودش نیز اشتباهاتی داشته که تصمیم دارد آنها را اصلاح کند، ازدواج مجدد آن دو با هم مناسب است .
43
قرآن کریم می فرماید:
وَ بُعُولَتُهُنَّ اَحَقَّ بردهِنَّ فی ذلک اِن اَرادوا اِصلاحاً.
در این [مدت]، شوهرانشان برای بازگرداندن آنها [به زندگی مشترک] سزاوارترند، اگر خواهان اصلاح باشند.
44
45
انتخاب همسر شایسته
معیار های همسرگزینی
مهارت های انتخاب همسر شایسته
یکی از مهمترین مراحل زندگی هر فرد، فرایند گزینش همسر است؛ چراکه انسان تا پایان عمر با پیامدهای انتخاب خود همراه است. اسلام در انتخاب همسر بر چند همسر بر چند معیار اساسی تاکید کرده است:
همتایی و همانندی : تعالیم اسلام در گزینش همسر بر اصل کفو بودن تاکید دارد؛ بدین معنا که زن و مرد در ویژگی های مناسب برای ازدواج، مشابه و تقریبا همتا باشند. البته این همسانی بیشتر در خصوص ایمان است و زن و مرد به سبب ایمان، همتای یکدیگر دانسته شده اند.
46
معیار های همسرگزینی
خوش اخلاقی: اساس زندگی زناشویی، سازگاری، تفاهم و همکاری است که این امور فقط در پرتو اخلاق نیکو فراهم می شود. سعدی می گوید:
زن بد در سرای مرد نکو هم در این عالم دوزخ او
زینهار از قرین بد زینهار و قنا ربنا عذاب النار
البته مردان بد نیز مصداق این کلام شاعر هستند.
47
سلامت: سلامت جسمانی و روانی نیز جزو شرایط لازم یک همسر مناسب به شمار می رود. بنابر این اگر فرد به بیماری جسمی شدید و بدون علاج یا به بیمار روانی شدید مبتلا باشد، گزینش او به عنوان همسر، کارکردها و اهداف مورد نظر ازدواج را تامین نخواهد کرد.
بجز صفات یاد شده، سایر ملاک ها نسبی است؛ بدین معنا که باید آنها را با توجه به سایر ملاک ها و ضعف یا قوت آنها در نظر گرفت.
48
خودشناسی مقدمه همسر گزینی
انسان تا خود را به خوبی نشناسد ، نمی تواند تشخیص دهد که چه کسی همتا و هم شان اوست . از این رو بهتر است ابتدا ویژگی های جسمانی ، اخلاقی ، اعتقادی و خانوادگی خود را مشخص کند .
49
مهارت های انتخاب همسر شایسته
برای شناخت خود باید از موضوعاتی در ابعاد مختلف ( اعتقادی و مذهبی ، اخلاقی ، ظاهری ، فرهنگی ، اقتصادی ، خانوادگی ، سیاسی ، اجتماعی ، میزان هوشمندی و سطح تحصیلات ، خصلت های شخصیتی ، سلیقه ها و …) شروع کرد و ضمن کمک گرفتن از نظر دیگران در مورد خود ، جواب آنها را مشخص نمود .
صداقت در هنگام خودشناسی به انسان فرصت می دهد تا شخصیت پنهان خود را بهتر بشناسد .
50
راه های شناخت فرد مناسب برای ازدواج
گفتگو با طرح سوالات دقیق
دقت در گفتار و رفتار
تحقیق از دوستان صمیمی ، بستگان ، همکاران و معرفان
مشورت با افراد آگاه ، دلسوز و مطمئن
مهم ترین روش ها برای شناخت همسر آینده عبارت اند از :
51
ویژگی های جسمانی ویژگی های اعتقادی
ویژگی های اخلاقی و رفتاری سطح درک و نیز میزان هوش
مشخصات خانوادگی مسائل اقتصادی
حساسیت ها و علایق خاص فرد
در گفتگو و تحقیق باید موارد زیر بررسی شود :
52
53