تحلیل چهار انقلاب بزرگ
Stages of revolution
این فایل برگرفته از کتاب کالبدشکافی چهار انقلاب اثر کرین برینتون ، ترجمه محسن ثلاثی و تحلیلی از دکتر مهدی جباریان و با برداشت شخصی از نسخه ترجمه شده تهیه و تدوین گردیده است.
تعریف انقلاب
انقلاب در لغت به معنای «دگرگونی» و معادل انگلیسی آنRevolution است.
در فقه به معنای استحاله و به عنوان یکی از مطهرات است؛
در فلسفه به معنای تغییر در ذات یک شی ء در اقتصاد، فرهنگ و علوم مختلف به معنای تحول بنیادی است.
انقلاب صنعتی، انقلاب علمی و انقلاب سبز، به معنای دگرگونی در زمینه صنعت، علم و کشاورزی است. در گذشته انقلاب یکی از اصطلاحات علم ستاره شناسی بود که حرکت دورانی منظم و قانونمند ستارگان را تشریح می کرد..
در نگاه جامعه شناسان، هر جنبش اجتماعی توده ای که به فرایندهای عمده ی اصلاح یا دگرگونی اجتماعی بینجامد، انقلاب است. انقلاب های بزرگ به آن دسته از انقلاب ها گفته می شود که با تغییرات اساسی در حکومت و ساختار اجتماعی یک کشور یا جامعه همراه بوده اند. از انقلاب های مهم می توان به انقلاب فرانسه، انقلاب روسیه و انقلاب اسلامی ایران و انقلاب دوم فرانسه اشاره کرد
(کتاب / انفجار نورمرکز پژوهشهاى اسلامى صدا و سیم فصل اول: انقلاب، ویژگی های آن)
In political science, a revolution is an attempt to achieve fundamental and relatively sudden change in political power and political organization. It typically involves a revolt against the government due to perceived oppression (political, social, economic) or political incompetence.
Revolutions have occurred throughout human history and vary widely in terms of methods, success or failure, duration, and motivating ideology. Their results include major changes in culture, economy, and socio-political institutions, usually in response to perceived overwhelming autocracy or plutocracy.
کالبدشکافی چهار انقلاب
«کالبدشکافی چهار انقلاب»کتابی است در سال 1938 توسط کرین برینتون که به تشریح “یکنواختی” چهار انقلاب سیاسی بزرگ می پردازد:
کتاب «کالبدشکافی چهار انقلاب» از نُه فصل تشکیل شده است. فصل نخست کتاب «کالبدشکافی چهار انقلاب»، شامل مقدمه است و فصل های بعدی آن عبارتند از: «رژیمهای پیشین»، «نخستین مرحله های انقلاب»، «سخنهای انقلابیان»، «فرمانروایی میانه روها»، «به قدرت رسیدن تندروها»، «عصر وحشت و پاکدامنی»، «ترمیدور» و «چکیده ای از کار انقلابها».
درباره کرین برینتون، نویسنده کتاب «کالبدشکافی(آناتومی) چهار انقلاب»
کلارنس کرین برینتون متولد 1898 و درگذشته به سال 1968، مورخ امریکایی است. برینتون دارای دکترای فلسفه از دانشگاه آکسفورد و استاد دانشگاه هاروارد بود. او از استادان محبوب دانشگاه هاروارد بود و به خاطر نوشته ها و تفسیرهای باطراوت و آمیخته به شوخ طبعی اش مشهور بود.
برینتون در جنگ جهانی دوم هم حضور داشت و بعد از جنگ از طرف ارتش امریکا، بابت سهم قابل توجهش در آزادی فرانسه، مورد ستایش قرار گرفت. او به زبان و تاریخ فرانسه مسلط بود و به طور تخصصی روی تاریخ فرانسه کار می کرد. تاریخ عقاید یکی دیگر از تخصص های برینتون بود.
برینتون در سال 1963 رییس انجمن تاریخ امریکا شد. او همچنین ریاست انجمن مطالعات تاریخی فرانسه را به عهده داشت.
کتاب «کالبدشکافی چهار انقلاب» معروف ترین اثر کرین برینتون است. از دیگر آثار او می توان به کتاب های «شکل گیری افکار مدرن»، «ژاکوبن ها: جستاری در تاریخ جدید»، «شرحی مفصل درباره رادیکال های سیاسی انقلاب فرانسه» و «اندیشه سیاسی انگلیسی در قرن نوزدهم» اشاره کرد.
Crane Brinton-American historian
کتاب «کالبدشکافی چهار انقلاب» با ترجمه محسن ثلاثی در انتشارات تمدن علمی
کرین برینتون در کتاب «کالبدشکافی چهار انقلاب» انقلاب های انگلیس، امریکا، فرانسه و روسیه را مبنای مطالعه خود درباب انقلاب و عوامل و ریشه های بروز آن قرار می دهد و این چهار انقلاب را به عنوان الگویی برای ترسیم شاکله اصلی انقلاب ها در نظر می گیرد.
کتاب «کالبدشکافی چهار انقلاب» مراحل انقلاب را، از آغاز نارضایتی عمومی و عوامل این نارضایتی و عملکرد نیروهای انقلابی و مقابله دولت با انقلاب تا فروپاشی یک نظام و پیروزی نیروهای انقلابی و آن چه بعد از پیروزی انقلاب و استقرار آن آشکار می شود و اتفاق می افتد بررسی و تحلیل می کند و الگوهای تقریباً مشترکی را در چهار انقلاب مورد بررسی خود در این کتاب می یابد و نشان می دهد
مقدمه:
انقلاب انگلستان در دهه 1640
انقلاب سال ۱۶۸۸ انگلستان است که چون بدون درگیری به پیروزی رسید با عناوینی چون انقلاب بدون خونریزی یا انقلاب ۱۶۸۸ و انقلاب آرام نیز نامیده می شود و با توافقی که صورت گرفت، حکومتی دموکراتیک تر، جایگزین نظام پادشاهی شد.
این انقلاب زمانی شکل گرفت که شاه ویلیام سوم و ملکه ماری دوم به جای شاه جیمز دوم نشسته و تاج و تخت او را به دست گرفتند و در این جابجایی قدرت، شاه جدید موافقت نمود تا به عنوان یک پادشاه محدود عمل نماید، به علاوه؛ اختیارات و قدرت بیشتری به پارلمان واگذار کند.
نگاهی به انقلاب انگلیس-آستین وولریچ-ت محمد عبداللهی
انقلاب آمریکا،1765-1783
انقلاب آمریکا یک انقلاب ایدئولوژیک و سیاسی بود که طی سال های ۱۷۶۵ تا ۱۷۸۳ در مستعمرات آمریکای شمالی رخ داد و در نهایت منجر به استقلال سیزده ایالت آمریکای شمالی از پادشاهی بریتانیا و تاسیس ایالات متحده ی آمریکا به عنوان نخستین لیبرال دموکراسی مدرن در جهان گردید.
کتاب انقلاب آمریکا-استوارت موری- محمد علی کریمی
انفلاب فرانسه 1789-1799
انقلاب فرانسه جریانی بود که کشور فرانسه را از سال ۱۷۸۹ تا ۱۷۹۹ میلادی با اتفاقات تکان دهنده ای روبه رو کرد. سال ۱۷۸۹ شروع این جریان بود، به همین دلیل است که آن را با نام انقلاب سال ۱۷۸۹ می شناسند. نمی توان فقط از یک دلیل واحد به عنوان زمینهی اصلی این انقلاب نام برد. در واقع عوامل مختلفی در طی سال ها دست به دست هم دادند تا این تغییر بزرگ را در فرانسه به جود آورند. انقلاب کبیر فرانسه دوران تغییرات اساسی در نظام اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور فرانسه بود که به فروپاشی نظام سلطنتی و ایجاد جمهوری منجر شد. اثرات آن انقلاب بر دنیای امروز همچنان قابل مشاهده است.
مروری در تاریخ انقلاب فرانسه (از 14 ژوئیه 1789 تا کودتای ناپلئون) ایرج پزشکزاد
انقلاب روسیه در سال 1917
انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، جنبشی اعتراضی و ضد امپراتوری روسیه بود که در سال ۱۹۱۷ رخ داد و به سرنگونی حکومت تزارها و برپایی اتحاد جماهیر شوروی انجامید. مبانی انقلاب بر پایه صلح-نان-زمین استوار بود.
این انقلاب در دو مرحله صورت گرفت:
نخست، انقلاب فوریه ۱۹۱۷ رخ داد. در این انقلاب پس از یک سری اعتصابات، تظاهرات و درگیری ها، نیکولای دوم، آخرین تزار روسیه از سلطنت خلع شد و یک دولت موقت به قدرت رسید. دولت موقت زیر نظر گئورگی لووف و الکساندر کرنسکی تشکیل شد.
دومین مرحله، انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ بود. انقلاب اکتبر، تحت نظارت حزب بلشویک و به رهبری ولادیمیر لنین به پیش رفت و طی یک یورش نظامی همه جانبه به کاخ زمستانی سن پترزبورگ و سایر اماکن مهم، قدرت را از دولت موقت گرفت. در این انقلاب افراد بسیار کمی کشته شدند
کتاب انقلاب روسیه-جان ام دان-ت سهیل سمی
مراحل انقلاب
سقوط رژیم قدیم
انقلاب ها با تنگناهایی در رژیم قبل از انقلاب آغاز می شود. «کسری های دولتی، شکایات بیش از حد معمول در مورد مالیات، حمایت آشکار دولت از یک مجموعه از منافع اقتصادی بر دیگری، درهم تنیدگی ها و سردرگمی های اداری». مشکلات اجتماعی نیز وجود دارد، مانند احساس برخی از این که مشاغل “به روی استعدادها باز نیستند” و قدرت اقتصادی از قدرت سیاسی و تمایز اجتماعی جدا شده است. «از دست دادن اعتماد به نفس در بین بسیاری از اعضای طبقه حاکم»، «رسیدن بسیاری از اعضای آن طبقه به این باور که امتیازات آنها ناعادلانه یا مضر برای جامعه است». «روشنفکران» بیعت خود را از حکومت دور می کنند. به طور خلاصه، «طبقه حاکم از نظر سیاسی ناتوان می شود».
مشکلات مالی نقش مهمی ایفا می کند، زیرا “سه انقلاب از چهار انقلاب در میان افرادی که به برخی مالیات ها اعتراض داشتند، شروع شد، که برای اعتراض به آنها سازماندهی شدند … حتی در روسیه در سال 1917 مشکلات مالی واقعی و مهم بود”
دشمنان و حامیان انقلاب بر سر این که آیا توطئه ها و دستکاری های انقلابیون، یا فساد و ظلم رژیم قدیم مسئول سقوط رژیم قدیم است، اختلاف نظر دارند. برینتون استدلال می کند که هر دو درست هستند، زیرا هم شرایط و هم تحریک فعال برای موفقیت انقلاب ضروری است.
در مرحله ای از مراحل اول انقلاب ها «نقطه ای وجود دارد که اقتدار تشکیل شده با اقدامات غیرقانونی انقلابیون به چالش کشیده می شود» و پاسخ نیروهای امنیتی به طرز چشمگیری ناموفق است. در فرانسه در سال 1789، «شاه واقعاً تلاشی نکرد» تا شورش ها را به طور موثر تحت کنترل درآورد. در انگلستان، پادشاه “سربازان خوب کافی نداشت”. در روسیه “در لحظه حساس سربازان از سرکوب علیه مردم خودداری کردند” و در عوض به آنها پیوستند.
پیشینه انقلابیون
انقلاب ها به جای بدبختی «زاییده امید» هستند. بر خلاف این باور که انقلابیون به طور نامتناسبی فقیر یا ضعیف هستند، “انقلابیون کم و بیش بخشی از انسانیت مشترک به شمار می روند”. در حالی که انقلابیون “به گونه ای رفتار می کنند که ما نباید انتظار داشته باشیم که چنین افرادی رفتار کنند”، این را می توان با “محیط انقلابی” و نه پیشینه آنها توضیح داد. انقلاب های بردگان موفق، مانند هائیتی، از موارد انگشت شمار تاریخ محسوب می شوند. انقلابیون «شکست نمی خورند»، اما «به جای اینکه ظلم را کاملاً در هم بشکنند، احساس محدودیت، گرفتگی و… می کنند».
رژیم های انقلابی
در هر انقلاب یک دوره کوتاه «ماه عسل» به دنبال سقوط رژیم قدیم می آید، تا زمانی که «عناصر متضاد» در میان انقلابیون پیروز خود را تثبیت کنند. سپس قدرت تمایل دارد «از راست به مرکز به چپ برود». در این فرآیند، برینتون به نقل از Pierre Victurnien Vergniaud می گوید: «انقلاب، مانند زحل، فرزندان خود را می بلعد».
میانه رو و دو قدرتی
انقلاب های مورد مطالعه ابتدا یک دولت میانه رو «قانونی» ایجاد می کنند. این کشور با یک دولت “غیرقانونی” رادیکال تر در روندی به نام “قدرت دوگانه” یا همانطور که برینتون ترجیح می دهد آن را “حاکمیت دوگانه” بنامد، رقابت می کند. در انگلستان «میانه روهای پروتستان در پارلمان» رقیب «حکومت غیرقانونی مستقل های افراطی در ارتش مدل جدید» بودند. در فرانسه، مجلس ملی توسط «میانه روهای ژیروندین» کنترل می شد، در حالی که «تندروهای مونتانارد» «شبکه ژاکوبن»، «کمون پاریس» و انجمن های دوستان قانون اساسی را کنترل می کردند. در روسیه، دولت موقت میانه رو دوما با بلشویک های رادیکال که حکومت غیرقانونی آنها «شبکه ای از شوراها» بود، درگیر شد.
رادیکالیسم: اشخاصی که هواخواه و طرفدار «دگرگونی های بنیادی» جامعه و نهادهای اجتماعی موجود است. رادیکال، از نظر لغوی به معنای اصل و ریشه است و در علوم اجتماعی به آن اندیشه هایی می گویند که اقداماتی تند و سخت و ریشه ای را در بهبود جامعه خواهانند و دگرگونیهای بنیادی را در امور سیاسی و اقتصادی و اجتماعی طلب می کنند.
رادیکال(علوم سیاسی)
رادیکال ها پیروز می شوند زیرا:
آنها سازماندهی بهتر، کارکنان بهتر با اطاعت بهتر دارند.
آنها “مسئولیت های نسبتا کمی دارند، در حالی که دولت قانونی “باید برخی از عدم محبوبیت دولت رژیم قدیم” را با “ماشین های فرسوده، نهادهای رژیم قدیم” به دوش بکشد.
میانه روها با تردیدشان برای تغییر جهت و مبارزه با انقلابیون رادیکال، «که اخیراً متحد شده اند»، به نفع محافظه کاران، «علیه شان که اخیراً قیام کرده اند»، متوقف می شوند .
میانه روها از یک طرف توسط «محافظه کاران ناراضی که هنوز ساکت نشده اند، و از سوی دیگر تندروهای متجاوز و مطمئن» مورد حمله قرار می گیرند. سیاست های انقلابی معتدل نمی تواند هیچ یک از طرفین را خوشنود کند. به عنوان مثال می توان به لایحه ریشه و شاخه در انقلاب انگلیس اشاره کرد که حکومت اسقفی را لغو کرد، خشم محافظه کاران را برانگیخت و نهادهایی را بدون جلب وفاداری رادیکال ها شکل داد.
میانه روها «رهبران فقیر جنگ» جنگ های همراه با انقلاب ها را نشان می دهند که نمی توانند «انضباط، شور و شوق» مورد نیاز را فراهم کنند.
رادیکال ها و “حکومت وحشت و فضیلت”
برخلاف میانه روها، رادیکال ها از طریق فداکاری متعصبانه به آرمان، نظم و انضباط و (در انقلاب های اخیر) مطالعه تکنیک کنش انقلابی، اطاعت از رهبری، توانایی نادیده گرفتن تضادهای بین لفاظی و عمل خود، و انگیزه حرکت می کنند. حتی تعداد اندک آنها یک مزیت است و به آنها “توانایی حرکت سریع، تصمیم گیری روشن و نهایی، پیشبرد اهداف را بدون توجه به تمایلات انسانی آسیب دیده” می دهد.
رادیکال ها و “حکومت وحشت و فضیلت”
رادیکال ها در روسیه با انقلاب اکتبر، در فرانسه با پاکسازی ژیروندین ها، در انگلستان «پاکسازی غرور» قدرت را به دست گرفتند. انقلاب آمریکا هرگز یک دیکتاتوری رادیکال و حکومت وحشت نداشت، البته برخی از امتیازات هم در آن سیستم جابجا شده است.
رادیکال ها و “حکومت وحشت و فضیلت”
حکومت رادیکال شکلی از “ترور و فضیلت” است. ترور ناشی از فراوانی اعدام ها، جنگ های خارجی و داخلی، مبارزه برای قدرت. فضیلت در قالب «زهد سازمان یافته» خالصانه و سرکوب رذایلی چون مستی، قمار و فحشا. «تراژیکمدی» انقلابی در شور و شوق خود، شهروندان عادی را تحت تاثیر قرار می دهد.
رادیکال ها و “حکومت وحشت و فضیلت”
با به دست گرفتن قدرت، رادیکال ها از طریق دیکتاتوری و «تمرکز خشن و آماده» حکومت می کنند. «شکل مشخصه این مقام عالی هیئتی است»
رادیکال ها و “حکومت وحشت و فضیلت”
در برهه ای از این انقلاب ها، «فرایند انتقال قدرت از راست به چپ متوقف می شود» و گروه هایی که حتی رادیکال تر از صاحبان قدرت هستند، سرکوب می شوند. (در فرانسه، هبرتیست ها به گیوتین فرستاده می شوند، در روسیه شورش کرونشتات سرکوب می شود.)
رادیکال ها و “حکومت وحشت و فضیلت”
حداقل در فرانسه و روسیه، الحاق رادیکال ها با کاهش مشارکت سیاسی در آراء صادر شده همراه است، زیرا «مردان و زنان معمولی، صلح طلب»، «مردان و زنان دمدمی مزاج» طرفدار اعتدال، هیچ خروجی برای باورهای سیاسی خود پیدا نمی کنند.
رادیکال ها و “حکومت وحشت و فضیلت”
در کنار تمرکز، نیروی کشنده در سرکوب مخالفان، حکومت توسط کمیته، سیاست های رادیکال شامل صدور”انجیل انقلاب خود” به کشورهای دیگر است. این تلاش ها به ندرت تاثیر قابل توجهی می گذارند، زیرا انقلابیون «معمولاً خیلی فقیر هستند و در خانه بیش از حد گرفتاری دارند.
ترمیدور
دوره رادیکال ترور یا دوره «بحران» به زودی با دوره ترمیدور جایگزین می شود، دوره ای از رهایی از سیاست های انقلابی یا «نقاهت» از «تب» رادیکالیسم. ترمیدور برای دوره پس از سقوط ماکسیمیلیان روبسپیر در انقلاب فرانسه نامگذاری شده است، در روسیه سیاست اقتصادی جدید 1921 را می توان ترمیدور روسیه نامید و “شاید بهترین تاریخ” برای آن دوره در انگلستان «انحلال رامپ توسط کرامول» است.
دوره ترمیدور با ویژگی های زیر شناخته می شود:
«استقرار یک «ظالم»، یعنی «حاکم غیرقانونی که با انقلاب به قدرت می رسد».
بازسازی بسیاری از راه های قبل از انقلاب. در روسیه این به معنای کنار گذاشتن مواضع آوانگارد بلشویک ها علیه نهاد خانواده بود.
جایگزینی «روحیه تبلیغی» برای گسترش انقلاب با «ناسیونالیسم تهاجمی». در انگلستان کرامول دوباره ایرلند را فتح کرد و جامائیکا را تصرف کرد. در فرانسه ناپلئون امپراتوری ایجاد کرد.
نتایج ماندگار
برینتون نتایج پایدار انقلاب ها را ناامیدکننده می داند. در فرانسه، انقلاب «حوزه های قضایی قدیمی، سردرگمی ها و سازش های به ارث رسیده، مبارزه هزار ساله» بین تاج و تخت و اشراف فئودال را از بین برد. وزن ها و اندازه گیری ها «که از منطقه به منطقه، در واقع از شهری به شهر دیگر متفاوت بود» با سیستم متریک جایگزین شد. همچنین سکه های غیر اعشاری نامناسب “برای تقسیم طولانی”از بین رفت. برخی از شیوه های قدیمی نیز در انگلستان حذف شد. در روسیه بلشویک ها صنعتی شدن را به ارمغان آوردند و در نهایت ماهواره فضایی اسپوتنیک را به فضا فرستادند. زمین های مصادره شده بیشتر در دست مالکان جدید باقی ماند.
به طور کلی برینتون اینگونه اظهار می کند که نتایج یک انقلاب به هزینه های آن نمی ارزد.
برینتون نتیجه می گیرد که علی رغم جاه طلبی هایشان، انقلاب های سیاسی که مورد مطالعه قرار داده است، تغییرات اجتماعی بسیار کمتری را نسبت به اختلالات و تغییرات «آنچه که به طور کلی انقلاب صنعتی نامیده می شود»، و اصلاحات از بالا به پایین اصلاحات مصطفی کمال در ترکیه و میجی در ژاپن به ارمغان آورد.
کلیدواژه ها:
انقلاب
انقلاب های جهان
انفلاب فرانسه
انقلاب روسیه
انقلاب آمریکا
انقلاب انگلستان
مراحل انقلاب
کرین برینتون
انقلاب سیاسی
منابع:
نگاهی به انقلاب انگلیس-آستین وولریچ-ت محمد عبداللهی
کتاب انقلاب آمریکا-استوارت موری- محمد علی کریمی
مروری در تاریخ انقلاب فرانسه (از 14 ژوئیه 1789 تا کودتای ناپلئون) ایرج پزشکزاد
کتاب انقلاب روسیه-جان ام دان-ت سهیل سمی
(کتاب / انفجار نورمرکز پژوهشهاى اسلامى صدا و سیم فصل اول: انقلاب، ویژگی های آن)
کتاب «کالبدشکافی چهار انقلاب» با ترجمه محسن ثلاثی در انتشارات تمدن علمی
عکس:مجتبی صفابخش