تحلیل و بررسی معماری خانه عباسیان کاشان
1
فهرست:
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4
وسعت بنا و تاریخچه ساخت خانه عباسیان کاشان …………………………………………………………………………………………….. 5
معماری خانه عباسیان ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6
استفاده از سبک گودال باغچه ……………………………………………………………………………………………………………………….. 6
قرینه سازی و فضاهای فصلی ………………………………………………………………………………………………………………………… 6
معماری درونگرا و اسلامی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 7
بخش های مختلف خانه عباسیان کاشان ………………………………………………………………………………………………………… 10
ورودی و هشتی ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 10
بخش بیرونی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 13
طبقه های بالای بخش بیرونی ……………………………………………………………………………………………………………………….. 13
اتاق شاه نشین …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 13
سرپوشیده بزرگ ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 15
ایوان بهاره ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 16
اتاق های آینه …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 17
سرپوشیده کوچک ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 19
اتاق مرکزی …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 21
طبقه های پایین بخش بیرونی ………………………………………………………………………………………………………………………. 24
آب انبار …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 24
2
فهرست:
بخش اندرونی ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 25
اتاق شاه نشین …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 26
دریچه راه مخفی ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27
اتاقک مخفی …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27
طبقه های پایین بخش اندرونی …………………………………………………………………………………………………………………….. 27
سرویس های بهداشتی قدیمی ……………………………………………………………………………………………………………………… 27
سردر راه پله بخش اندرونی ……………………………………………………………………………………………………………………….. 29
چاه آب …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 29
حوض خانه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 31
حیاط باغ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 33
رخت شوی خانه، سرداب بزرگ وعبادتگاه …………………………………………………………………………………………………… 35
بخش خدمه، مطبخ و حیاط خدمه …………………………………………………………………………………………………………………. 38
تزئینات خانه عباسیان ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 40
ایوان جبهه غربی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..41
تصاویری از بنا …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 42
منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 51
3
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه:
خانه عباسیان که از آن به عنوان شاهکار معماری ایران یاد می شود در دوره قاجار ساخته شده است و در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد. جلوه هایی از معماری اصیل ایرانی اسلامی در طرح های بدیع و نقش های گچ بری و انواع تزیینات این خانه، سبب شده است که کارشناسان، این مجموعه را به عنوان نامزد دریافت جایزه زیبا ترین بنای مسکونی ایرانی اسلامی در نظر بگیرند.
4
وسعت بنا و تاریخچه ساخت خانه عباسیان کاشان:
خانه تاریخی عباسیان همزمان با دوره قاجار توسط محمد ابراهیم تاجر کاشی (پدر بزرگ سید محمد علوی بروجرودی) که از تاجران معروف چینی و بلور در کاشان بود و درحدود سال 1245 هجری قمری آغاز شد ساخته شد و بعدها شخصی با شهرت عباسیان خانه برا به مبلغ 1000 تومان خریداری نمود. متاسفانه هیچ اطلاعاتی از معمار این مجموعه در دسترس نیست اما شواهد نشان دهنده آن است که ساخت این بنا 20 سال به طول انجامیده است.
وسعت زیربنای ساختمان به ۷۰۰۰ متر مربع می رسد. حدود ۵۰۰۰ متر مربع از آن برای ساخت خانه درنظر گرفته شده است. این خانه ۵ طبقه، دارای ۵ حیاط مجزاست.
بعد از وفات صاحب ملک، هرکدام از ۵ طبقه از هم تفکیک شدند و به صورت ۵ خانه مستقل از هم درآمدند. بنابراین، هر کدام از طبقات مربوط به شخصی خاص بودند و نامی جداگانه داشتند. شخصی به نام عباسیان کل ملک را از وارثان خریداری نمود . از آن زمان به بعد این ملک به نام خانه عباسیان شهرت یافت.
علاوه بر آن، این خانه در سال ۱۳۷۴ خورشیدی خریداری و مرمت شد. کل مجموعه، هم اکنون تحت پوشش سازمان رفاهی-تفریحی شهرداری کاشان قرار دارد. این سازمان بخشی از مجموعه را به بنیاد سهراب سپهری و حفظ و نگهداری از آثار ارزنده ایشان اختصاص داده است
5
معماری خانه عباسیان:
در ادامه این مقاله قصد داریم به معماری این بنا که بخش اصلی آن را تشکیل می دهد بپردازیم.
استفاده از سبک گودال باغچه
معماری خانه عباسیان به این صورت است که بنا پایین تر از سطح کوچه ساخته شده و اصطلاحاً گود است. این سبک معماری «گودال باغچه» نام دارد. این سبک معماری به چند دلیل انجام می شد:
دسترسی خانه به آب قنات میسر و فشار آب لازم برای جریان داشتن تامین شود.
عایق خوبی برای ساختمان در برابر گرمای تابستان و سرمای زمستان باشد.
تامین مصالح از خاک گودبرداری راحت تر است. به این صورت که خشت خام ساخته شده از خاک های عملیات گودبرداری را در کوره های آجرپزی مجاور مجموعه می پختند. با این اقدام، علاوه بر صرفه جویی در زمان و هزینه ها، به دلیل همگونی جنس مصالح با خاک زمین های مجاور، استحکام بنا نیز حفظ می شد.
قرینه سازی و فضاهای فصلی
اگر شما یک خط فرضی در وسط خانه عباسیان بکشید، خواهید دید که هر یک از اضلاع خانه به دو قسمت کاملاً قرینه تقسیم خواهند شد؛ به همین دلیل اصل قرینه سازی به خوبی در این خانه رعایت شده است. یکی دیگر از نکات جالب توجه خانه عباسیان، قسمت های زمستانه و تابستانه آن است که توجه به تنوع فصلی در این خانه را به خوبی نشان می دهد. در واقع از این سبک معماری می توان به این نتیجه رسید که در هر فصلی از سال، قسمت هایی از بنا که مخصوص فصل و متناسب با همان آب وهوا بودند، مورد استفاده بوده است.
6
معماری درونگرا و اسلامی:
شهر کاشان از گذشته به دارالمومنین شهرت دارد؛ همین موضوع سبب شده است که مسائل مذهبی به معماری خانه ها نیز کشیده شود. بنابراین زمانی که شما سراغ معماری خانه عباسیان بروید، متوجه ظاهر بی آلایش و درون باشکوه و زیبای بنا خواهید شد و معماری درون گرای آن برایتان جذاب خواهد بود. همان طور که در دیگر بناهای مربوط به دوره قاجار دیده می شود، معماری محجبه (نقاب دار) در ساخت خانه عباسیان کاشان به کار برده شده است. از مشخصه های معماری محجبه می توان به تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی، وجود اتاق های تودرتو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و زنان در تالارها و دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا اشاره کرد. همچنین دو کوبه با صداهای متفاوت روی درب این خانه نصب شده است تا اهالی خانه از روی صدای کوبه ها تشخیص دهند که مهمان آن ها آقا است یا خانم.
7
8
پلان طبقه اول و دوم
9
پلان خانه عباسیان کاشان
بخش های مختلف خانه عباسیان کاشان
ورودی و هشتی:
در همان ابتدای ورود به خانه عباسیان، نمای ساده بیرونی آن، شما را جذب خود می کند. در همین حال که از زیبایی بی بدیل نمای این خانه متحیر شده اید، مسیر خود را ادامه می دهید تا وارد یک هشتی شوید که در کناره آن، سکوهایی برای استراحت مسافران و منتظران دیده می شود. حین گذر از هشتی، متوجه شیب آن می شوید که نشان دهنده پایین تربودن سطح خانه از خیابان است. به کمک این سطح شیب دار تغییر ارتفاع به تدریج اتفاق می افتد. به دلیل شیب و سقف هشتی، دید مستقیم از کوچه به داخل بنا از بین می رود که از محاسن این بنا محسوب می شود.
همچنین می توان همزمان وارد بخش خدمه و از طرف دیگر وارد قسمت اصلی بنا شد. بعد از عبور از دالان شیبداری موسوم به دالان حجاب، به هشتی روباز و بزرگی خواهید رسید. یکی از مزیت های وجود چنین هشتی بزرگی در محوطه خانه، استفاده از آن به عنوان اصطبل موقت برای افرادی که قصد ورود به عمارت را نداشتند، بود. به همین دلیل محلی برای علوفه حیوانات و پله هایی با ارتفاع کم برای سهولت حرکت چهارپایان در این قسمت تعبیه شده بود. از این هشتی می توان به سه قسمت اصلی بیرونی، اندرونی و طبقات پایین بنای اصلی خانه عباسیان رفت. ما در ادامه نوشته به معرفی این سه بخش می پردازیم
10
11
قبل از ورود به خانه عباسیان، این نمای ساده بیرونی است که شما را متحیر می کند؛ به طوری که اصلا باور نمی کنید خانه ای تاریخی در این محل وجود داشته باشد.
12
بخش بیرونی
بخش بیرونی شامل طبقه های بالا می شود که برای اسکان موقت مسافران، مهمانان تجاری و اقوام استفاده می شد. ضمن اینکه، اتاق های کار صاحب خانه نیز در این بخش قرار داشت. بخش بیرونی از قسمت های مختلفی نظیر اتاق آینه، سرپوشیده بزرگ، ایوان بهاره، اتاق های آینه، سرپوشیده کوچک و اتاق مرکزی تشکیل شده است. البته ناگفته نماند که قسمت هایی از طبقه های پایین بنا نیز جزو بخش بیرونی محسوب می شوند که در ادامه به معرفی تک تک آن ها می پردازیم.
طبقه های بالای بخش بیرونی
اتاق شاه نشین
در اکثر خانه های تاریخی کاشان و دیگر شهرهای ایران، مجلل ترین اتاق ها با تزئینات بسیار مانند آینه کاری، گچ بری، پنجره های رنگی و… مربوط به اتاق های شاه نشین بودند. از زیبایی های به کاررفته در اتاق شاه نشین بخش بیرونی خانه عباسیان می توان به آیینه کاری های زیبا به شکل ماه و شمسه مرکزی در سقف آن اشاره کرد. این تزئینات علاوه بر زیبابخشی اتاق، باعث شده است که هنگام روشن شدن چراغ در شب، روشنایی اتاق بیشتر شود. علاوه بر این با انعکاس نور یک آسمان مجازی در سقف ایجاد می شود که بسیار زیبا و جذاب است. از دیگر تزئینات جالب توجه اتاق شاه نشین، می توان به درهای «ارسی» آن اشاره کرد. این درها به صورت عمودی باز و بسته می شوند و بخش فوقانی آن ها دو جداره دارد. اغلب اوقات برای پذیرایی از مهمان های خاص و برگزاری مراسم های ویژه ای مانند عروسی از اتاق شاه نشین استفاده می شد؛ به همین دلیل به آن اتاق عروس نیز می گفتند.
13
14
اتاق شاه نشین
سرپوشیده بزرگ:
یکی دیگر از مهم ترین بخش های بیرونی خانه عباسیان، فضای موسوم به «سرپوشیده» است. اکثر جشن های بزرگ، مراسم های مذهبی، عزاداری و… در این محل برگذار می شد و در واقع نقشی معادل اتاق های کنفرانس یا سالن های اجتماعات امروزی را داشت. این فضا شامل دو طبقه بود که طبقه بالا آن برای بانوان و طبقه پایین برای آقایان بود. تهویه هوای فضای سرپوشیده به کمک یک بادگیر انجام می شد. سقف کلاه فرنگی یکی از جذاب ترین بخش های سرپوشیده است که نور داخل فضا را از طریق پنجره های مشبکی به نام «پنجره های موشی» تامین می کرد. از آنجا که سرپوشیده بزرگ در بخش بیرونی عمارت عباسیان قرار دارد، دارای تزئینات کمتری است.
15
ایوان بهاره:
ایوان بهاره یکی دیگر از بخش های بیرونی خانه عباسیان است که در فصول معتدل سال استفاده می شد. اصل قرینه سازی به وضوح در این بخش از عمارت به چشم می خورد؛ به این صورت که اگر یک خط فرضی از وسط ایوان بهاره بکشید، می توانید ببینید که طرفین ایوان کاملا قرینه و مشابه هم هستند. در ضلع چپ ایوان، اتاق های متصل به سرپوشیده قرار گرفته اند و در ضلع راست آن، اتاقی وجود ندارد. البته زمین همسایه پشت ضلع راست قرار دارد و با توجه به وجود «قناسی» در این قسمت از زمین، معمار تمام تلاش خود را کرده است که با به کارگیری اصل قرینه سازی، این عیب را بپوشاند و دو وجه را کاملا شبیه به هم بسازد.
16
اتاق های آینه:
در قسمتی دیگر از بخش بیرونی، اتاق های کوچکی وجود دارد که به نظر می رسد به محل کار صاحب خانه اختصاص داشتند. یکی از نکات جذاب در رابطه با این اتاق ها، وجود درب های کوچکی در پشت اتاق است که فرد را مستقیما به بیرون از خانه می رساند. از دیگر جذابیت های اتاق های آینه، آینه های روبه روی درب ها است. به این صورت که اگر روبه روی یکی از درب ها بایستید، شاهد تکرار چارچوب درب ها خواهید بود؛ گویی تصویری را در آینه های موازی می بینید که همین تکرار سبب شده است منظره ای دیدنی به وجود آید.
یکی دیگر از نکات ریز و در عین حال هوشمندی که در معماری خانه عباسیان به آن پرداخته شده است، وجود تخته ای به نام «جناب در» در پایین تمام درب هاست. شاید با خود بگویید که وجود چنین تخته ای هنگام تردد باعث زحمت افراد شده است؛ اما وجود چنین تخته ای چند دلیل داشت. اولین دلیل این بود که از ورود گردوغبار و حشرات موذی جلوگیری کند. دومین دلیل نیز جلب توجه افراد برای درآوردن کفش های خود هنگام ورود به اتاق ها بود؛ همچنین به دلیل بلندبودن پای در و کوتاهی سقف آن، افراد مجبور به خم کردن سر خود می شدند که همین موضوع نشانه ای از ادب و احترام به اشخاص داخل اتاق بود.
17
18
اتاق های آینه
سرپوشیده کوچک:
سرپوشیده کوچک میان بخش اندرونی و بیرونی ساخته شده است که دقیقا شبیه به سرپوشیده بزرگ است با ابعاد کوچک تر. از این بخش برای برگزاری برنامه های خصوصی تر استفاده شده است و تزئینات بیشتری داشت؛ در سرپوشیده کوچک از رنگ های تیره و روشن در کنار هم استفاده شده است که همین تضاد رنگ ها باعث ایجاد منظره جذابی در این فضا شده است. در این بخش حلقه هایی مخصوص آویزان کردن وسایل روشنایی به چشم می خورد.
19
تالار سرپوشیده کوچک
20
تالار سرپوشیده کوچک
اتاق مرکزی
بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران معتقدند که اتاق مرکزی به نوعی قلب این عمارت محسوب می شود؛ چراکه تسلط و دید کافی به طرفین دارد و زمانی که درون آن می ایستید، می توانید بخش اندرونی و بخش بیرونی را هم زمان زیر نظر داشته باشید. به همین دلیل اکثر اوقات صاحب خانه از آن استفاده می کرد. تزئینات زیبایی مانند گچ بری ها، پنجره های مشبک گچی و درهای ارسی باعث شده است که اتاق جلوه تحسین برانگیزی داشته باشد. تمام این تزئینات با ظرافت هرچه تمام در این اتاق به کار رفته اند. به عنوان مثال اگر به پنجره های مشبک گچی دقت کنید، می توانید استفاده از گچ تقویت شده در آن را ببینید که با ظرافت هرچه تمام استفاده شده اند.
همچنین شیشه های رنگی به پشت آن ها چسبانده شده است که زیبایی اتاق را چندبرابر کرده است. از آنجایی که روی اصلی پنجره ها به طرف داخل اتاق است، می توان به معماری درونگرای آن پی برد. شومینه گچی موجود در اتاق اصلی نیز از ابتدا وجود نداشت و در جریان تفکیک بنای اولیه و به تقسیم شدن آن به دو قسمت، ساخته شد. با این حال، در زمان مرمت بنا، دیوار کاذب این اتاق برداشته و شومینه هم از آن جدا شد.
21
22
اتاق مرکزی
23
اتاق مرکزی
طبقه های پایین بخش بیرونی
آب انبار
با توجه به این که در روزگاران گذشته آب قنات در تمام ساعات شبانه روز در دسترس مردم نبود و جیره بندی می شد، مردم سعی می کردند آب لازم در طول روز را در مخازن مخصوصی ذخیره کنند. آب انبار خانه عباسیان دارای مخزن آب، چاه آب و چرخ چاه است که به کمک چرخ چاه، آب در مخزن ذخیره و سپس با روش های خاصی تصفیه و مصرف می شد. سیستم خنک سازی آب و عایق بندی آن ازجمله نکات قابل توجه آب انبار این خانه تاریخی است.
24
بخش اندرونی:
اندرونی، محل زندگی روزمره افراد خانواده بود و به محارم تعلق داشت؛ از همین رو توسط راه ها و درهای مخصوصی از سایر بخش ها جدا شده بود تا نامحرم ها به آن دسترسی نداشته باشند. اتاقک مخفی و شاه نشین در طبقات بالای بخش اندرونی و بخش هایی نظیر سرویس های بهداشتی، سردر راه پله بخش اندرونی، حوض خانه، چاه آب، حیاط باغ، سرداب بزرگ، رخت شوی خانه و عبادتگاه در طبقه های پایین اندرونی قرار دارند.
25
اتاق شاه نشین
یک اتاق شاه نشین در قسمت اندرونی ساخته شده است که سقف آن با طرح های شمسه و ستاره و دیوارهای آن با تعداد زیادی آینه تزئین شده است. همچنین یک شومینه زیبا در این اتاق وجود دارد که اطراف آن با آب طلاکاری و رنگ های طبیعی تزئین شده است. یک فضای دوجداره در بالای شومینه قرار دارد تا دود را به بیرون هدایت کند. همچنین سوراخ هایی در پایین شومینه دیده می شود که با تزریق هوا به سوی آتش به سوختن بهتر آن کمک می کرد.
26
دریچه راه مخفی:
در گذشته که تعداد جنگ ها و درگیری ها بیشتر بوده است، طبیعی است که در هر خانه ای یک راه فرار ساخته می شد تا در مواقع اضطراری از آن استفاده شود. به همین منظور یک دریچه راه مخفی با تعدادی پله در زیر یکی از اتاق های اندرونی خانه عباسیان نیز ساخته شده است که راه فرار خانه بود. اهالی خانه همچنین از این راه برای تردد به خانه ها و محله های اطراف و همین طور حمام عمومی استفاده می کردند.
اتاقک مخفی:
در یکی از اتاق های اندرونی، یک دریچه متصل به اتاقکی کوچک و تاریک وجود دارد که درباره کاربرد آن حدس و گمان های مختلفی وجود دارد. برخی از کارشناسان حدس می زنند که این محل برای نگه داری اشیای قیمتی و گران قیمت استفاده می شد. چراکه بسیاری از عموم تصور می کنند که مکان های مخفی باید در زیرزمین و طبقه های پایین باشند؛ ولی معمار این مجموعه با هنرمندی و زیرکی هرچه تمام، این مکان مخفی را در طبقه های بالا طراحی کرده بود.
طبقه های پایین بخش اندرونی:
سرویس های بهداشتی قدیمی
حتی توالت های قدیمی خانه :عباسیان نیز با معماری کاملا حساب شده و دقیق ساخته شده اند. به این صورت که درست پشت راه پله های ساختمان قرار گرفته اند؛ مکانی که دید مستقیم روی آن ها وجود نداشت، بوی نامطبوع آن نمی توانست آزاردهنده باشد و رفت وآمد کمی هم در آن جا انجام می شد. علاوه بر این، فاصله توالت ها طوری بود که تا نزدیک ترین اتاق حداقل هفت قدم فاصله وجود داشت؛ چراکه از لحاظ شرعی اگر پا نجس باشد، با هفت قدم راه رفتن روی زمین پاک می شود.
27
28
طبقه های پایین بخش اندرونی
سردر راه پله بخش اندرونی:
شاید با خود بگویید که سردر راه پله چه اهمیتی دارد که ما قصد داریم به آن بپردازیم؛ خب باید بگوییم که سردر راه پله بخش اندرونی از آن جهت اهمیت دارد که طرح های گچ بری روی آن شامل شمعدان های بلورینی است که به شغل صاحب اول بنا اشاره دارد. چراکه در گذشته رسم بر این بود که شغل صاحب خانه در گچ بری ها و تزئینات منزل نمایش داده شود تا تبلیغ کار او هم باشد. مشابه این حرکت را می توانید در خانه طباطبایی ها با طرح فرش مزین شده و همین طور خانه بروجردی ها با طرح سماور و ساعت ببینید.
چاه آب:
سیستم آب رسانی در خانه عباسیان از طریق آب قنات و همین طور دو چاه آب انجام می شد. به این صورت که یکی از این چاه ها برای ذخیره آب و دیگری برای تامین آب باغچه ها، حوض ها و… به کار می رفت. برای بالاآوردن آب این چاه های عمیق از چرخ های مخصوصی استفاده می شد که دو سطل داشتند که در خلاف جهت هم حرکت می کردند. در ادامه، این آب در حوضچه های کناری ریخته می شد و از طریق کانال های زیرسطحی در ساختمان جریان می یافت.
29
30
سردر راه پله بخش اندرونی
حوض خانه:
باتوجه به نزدیکی شهر کاشان به کویر، معماران آن زمان تمام تلاش داشتند که از حداکثر فضای خانه را استفاده کرده و با قراردادن بخشی مانند حوض خانه، دمای ساختمان را تعدیل کنند و از این طریق باعث خنک شدن ساکنان خانه شوند. به دلیل وجود حوض ها و کانال های گردش آب در اطراف اتاق ها و همچنین کانال های متصل به بادگیر، هوای مطبوعی در حوض خانه ایجاد می شود که در مقایسه با سایر قسمت های بنا کاملا حس می شود. بنابراین بیشترین کاربرد این مکان برای تفریح و خنک شدن افراد ساکن در خانه عباسیان در روزهای گرم سال بود.
علاوه بر این، این حوض خانه می توانست از طریق نورگیر مرکزی، روشنایی بخشی از اتاق های مخصوص اطرافش را تامین کند. آب قنات پس از عبور از حوض خانه، وارد یکی از اتاق های جانبی می شود که حوض کوچکی دارد؛ وجود کانال های آب در اطراف اتاق به خنکی فضای آن کمک می کند. تمام این کانال ها با دقت فراوان عایق بندی شده اند تا هیچ گونه نشتی آب نداشته باشند و صدمه ای به پایه ها و طبقات فوقانی وارد نکنند. درب ها و پنجره های حوض خانه نیز با هنر گره چینی تزئین شده است؛ یعنی هیچ گونه چسب و میخی در ساخت آن ها به کار برده نشده است و تنها با فرورفتن قطعه های چوب در یکدیگر شکل گرفته اند. علاوه بر این، یک حیاط دو طبقه در حوض خانه وجود دارد که مستقیما به ورودی اصلی خانه منتهی می شود.
31
32
حوض خانه
حیاط باغ:
محلی مملو از درختان سرسبز و حوض های آب است که محیط فرح بخشی را برای اهالی خانه ایجاد می کرد. این حیاط به همراه دو حیاط دیگر جزو سهم الارث آیت الله سید محمد علوی بروجردی، فرزند صاحب اولیه بنا بوده است که از حیاط حوض خانه به عنوان محل تدریس و از حیاط باغ برای اقامه نماز جماعت استفاده می کردند؛ به همین دلیل بین اهالی شهر به آسید محمد باغ یا سید باغ معروف است
33
34
حیاط باغ
رخت شوی خانه:
در داخل رخت شوی خانه شاهد کانال های ورود و خروج آب و حوض آب خواهید بود که همان طور که از اسمش برمی آید، از این فضا برای شستشوی لباس های کثیف استفاده می شد.
سرداب بزرگ:
در قسمت اندرونی سردابی بزرگ با سقفی کاربندی شده و دارای شاه نشین قرار دارد که با دو راه پله قرینه به حیاط متصل میشود. سرداب ها محلی مناسب برای گذراندن روزهای گرم تابستان مناطق گرم و کویری است. در کناره دیوارهای سرداب کانال هایی وجود دارد که مستقیماً به بادگیر های سقف مرتبط میشوند. گاهی در این کانال ها جریان آب از قنات یا چاه خانه جاری بود که با عبور باد از این محل، عمل تهویه انجام میشد
هوای سرداب در اثر عواملی مثل معماری خاص سرداب، بادگیرها، کانال های زیر سطحی آب و همچنین اختلاف سطح زیاد با کوچه، خنک است و با توجه به گرمای هوای مناطق کویری، از سرداب برای خنک شدن و استراحت استفاده می کردند. سرداب، اتاق کوچکی است که هیچ مصالحی در ساخت آن به کار نرفته؛ زیرا عملا در دل خاک حفر شده است و به خاطر هوای خنکی که دارد، مواد غذایی فاسدشدنی را در آن نگهداری می کردند.
عبادتگاه:
خانه عباسیان از آن دسته خانه های تاریخی کاشان است که هر نوع امکانات لازم برای زندگی را دارد. از جمله آن می توان به عبادتگاه یا نوعی مسجد درون فضای بنا اشاره کرد. بعد از سردابی که میان اندرونی و بیرونی قرار دارد، یک عبادتگاه با تزئینات گچ بری اسما مقدسه، آیات قرآن و ادعیه وجود دارد که اهالی منزل از آن برای برگزاری نماز و عبادت استفاده می کردند. تاریخ «سنه ۱۲۵۲» که تنها سند موجود در بنا است، سال اتمام ساخت عبادتگاه را نشان می دهد.
35
36
سرداب
37
عبادتگاه
بخش خدمه
سومین بخش خانه متعلق به بخش خدمه یا همان بخش خدمتکاران است. برای عبورومرور خدمه به حیاط و دیگر بخش های خانه، راه جداگانه ای وجود دارد که شامل مطبخ و حیاط خدمه می شود. در ادامه به معرفی این دو بخش از محل اقامت خدمه می پردازیم.
مطبخ
مطبخ یا همان آشپزخانه محلی برای پخت وپز اعضای خانه بود که بیشتر خدمه در آن عبورومرور داشتند. در کنار تنور و اجاق مطبخ، محل هایی برای نگهداری ظروف نیز وجود داشت تا هنگام آشپزی و پذیرایی، دسترسی بهتری داشته باشند. علاوه بر این، برای شست وشوی ظروف، یک حوض آب مجهز به کانال های ورود و خروج آب در مطبخ وجود داشت که در تسریع امور نقش فراوانی داشت. نکته جالب توجه این است که هواکشی در بالای تنور و اجاق ها تعبیه شده بود تا دود ناشی از پخت غذا را به بیرون منتقل می کرد و کاربرد هواکش های امروزی را داشت. نورگیرهایی که به حیاط خدمه راه داشتن، این فضا را روشن می کردند. این نورگیر ها در حال حاضر مسدود هستند.
حیاط خدمه
یکی دیگر از بخش های مربوط به خدمه، حیاط است که برای استراحت، اقامت و کار خدمه کاربرد داشت. این حیاط به مطبخ راه داشت که در حال حاضر بسته است. درواقع تنها قسمت خانه عباسیان که تاکنون از صاحبان این ملک خریداری نشده، همین حیاط است که در حال حاضر به عنوان محل سکونت به کار می رود.
38
39
مطبخ
تزئینات خانه عباسیان
تزئینات به کاررفته در ساخت خانه عباسیان، یکی از دلایل شهرت این عمارت است. به عنوان مثال اگر به گچ بری های به کاررفته در گوشه وکنار عمارت نگاهی بیندازید، محو زیبایی و ظرافت آن خواهید شد. رسمی بندی، کادربندی، یزدی بندی، مقرنس، مشبک، قطاربندی و… همه از جمله تزئینات خانه عباسیان است که نگاه هر بیننده ای را به خود جذب می کنند. علاوه بر این، می توانید انواع و اقسام تزئینات را در مجلل ترین بخش های این خانه مانند اتاق آینه و اتاق شاه نشین مشاهده کنید تا به معماری زیبای خانه عباسی پی ببرید. درواقع علاوه بر انواع گچ بری های زیبا که در این اتاق ها به کار رفته است، آینه کاری های زیبا، پنجره های گچی هنرمندانه، درب ها و پنجره های رنگی و… وجود دارد و زیبایی این خانه را چندین برابر کرده است. تزیینات اتاق شاه نشین، به خصوص آینه کاری های سقف و منشورهای شیشه ای آویزان از نخ های ابریشمی، اوج هنر دوران قاجار را به رخ می کشند.
40
ایوان جبهه غربی
از فضاهای چشم نواز حیاط اصلی ایوان جبهه غربی میباشد. استفاده از طاق یزدی بندی شده و تزئینات سقف سبب زیبایی ایوان شده است.
41
42
دالان حجاب
در ادامه تصاویری از خانه عباسیان مشاهده می کنید.
43
شیشه های رنگی در پنجره های اتاق
44
اتاقی با پنجره های مشبک و رنگی
45
ایوان خانه عباسیان کاشان
46
سقفی مملو از تزیینات
47
طبقه دوم خانه عباسیان
48
دیوار گچی آینه کاری و گچبری
49
تابش نور از شیشه های رنگی اتاق
50
ورودی خانه عباسیان
منابع:
1- https://fa.wikipedia.org/wiki/
2- https://www.destinationiran.com/fa/
3- https://www.kojaro.com/attraction/
4- https://www.homsa.net/blog/
51