عنوان:
بودجه بندی صفر (ZBB)
مقدمه:
بیشتر سازمانهای دولتی , تجاری یا غیر انتفاعی از بودجه بندی جهت اطمینان نسبت به اینکه منابع آنها طبق مقاصد و اهداف مدیریت به مصرف می رسد استفاده میکنند. ﺑﻮدﺟﻪ اﺑﺰاری اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آن،ﻋﻤﻼٌ ﮐﻠﯿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه و در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﯾﮏ ﺿﺎﺑﻄﻪ ﮐﻤﯽﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. ﭘﺲ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ دو وﻇﯿﻔﻪ ﻋﻤﺪه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﯾﻌﻨﯽ "ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی"و "ﮐﻨﺘﺮل"دو وﯾﮋﮔﯽ اﺳﺎﺳﯽ روﻧﺪ ﺑﻮدﺟﻪ رﯾﺰی را ﻧﯿﺰ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ.یکی از شیوه های بودجه بندی (ZBB) میباشد که در ادامه به بررسی ان میپردازیم.
ﺳﯿﺮ ﺗﮑﻮﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ:
ﻣﻔﻬﻮم ﺑﻮدﺟﻪ ﻫﻤﮕﺎم ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻣﻞ دوﻟﺖ ﻫﺎ و ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺗﺮ ﺷﺪن وﻇﺎﯾﻒ دوﻟﺖ، ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ . اﯾﻦ ﺗﮑﺎﻣﻞرا ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد .در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ از1920 ﺗﺎ 1935ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ، ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻋﻤﺪه روی اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﻮدو ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﯿﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاری وﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻄﺮح ﺑﻮد .ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﮐﻪ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ، اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰار ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮد و ﺧﻮد را در اﺻﻼح ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ،ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﺎر ﻇﺎﻫﺮﺳﺎﺧت ﻮ ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ای ﺗﺎﮐﯿﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﮐﺎر وﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺳﺎزﻣﺎن را اﻧﺪازه ﺑﮕﯿﺮد.ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﺑﺎ ﭘﯿﻮﻧﺪ دادن ﺑﻮدﺟﻪ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﯿﺎری ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺎه اﻗﺘﺼﺎدی آﻏﺎز ﺷﺪ و روی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﻬﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ رخ داده ﺑﻮد ﺗﻤﺮﮐﺰداﺷﺖ.ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه وﺑﺎﻋﺚ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاربرای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی راﻫﺒﺮدی اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ شده اﺳﺖ. ( ﻓﺮج وﻧﺪ،1383 )
ﺗﻌﺎرﯾﻒ بودجه:
ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﯾﮏ اﺑﺰار ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﺑﺮای ﻃﺮاﺣﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی آﯾﻨﺪه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮآورد ﻓﺮوش, ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎ, ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻏﯿﺮه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮای ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر و ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﻣﻤﮑﻨﯽ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﯿﻤﻮده ﺷﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد.
در جای دﯾﮕﺮ ﮐﺮان و ﻫﻮارد ﺑﻮدﺟﻪ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده اﻧﺪ:
"ﯾﮏ ﺑﻮدﺟﻪ ﯾﮏ ﺻﻮرت ﺣﺴﺎب از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺮای ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ در ﺧﻼل ﯾﮏ دوره ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮای ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ واﻗﻌﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ"
مفهوم بودجه صفر:
ﻫﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ از ﻧﺎم آن ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ از ﯾﮏ «ﻧﻘﻄﻪ ﺻﻔﺮ» ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد . در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﻫﺮ ﺳﺎل ﺑﻌﻨﻮان ﺳﺎل ﺟﺪﯾﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ و ﭘﺎﯾﻪ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد. ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﮔﺮدد.ﺻﻔﺮ ﺑﻌﻨﻮانﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ وﺿﻌﯿﺖ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﺷﻮد.اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﻧﯿﺎز دارد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ در ﻧﺮم اﻓﺰار ﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﯾﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار گﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎی ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﮏ و ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اوﻟﻮﯾﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮔﺮدد. در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﯾﮏ ﻣﺪﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﺷﻮد ﭼﺮا او ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ.ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﻤﻮدن او روی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت و اوﻟﻮﯾﺖ و ﺣﻖ ﺗﻘﺪم ﺑﺮای ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﻤﻮدن دارد.او ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﺳﺎس اﺳﺖ و ارﻗﺎم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺷﺪه دﻻﯾﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ و واﻗﻌﯽ دارند ﮐﻪ براساس ﺣﺠﻢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ شده اند.
تعریف بودجه صفراز سایردیدگاه :
اﻟﻒ-اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﺧﺒﺮه ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ(( CIMAﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ZBBرا ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ:
ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﯾﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اوﻟﻮﯾﺖ روش ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﺗﮏ ﺗﮏ اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪﺑﺎﯾﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺗﻮﺟﯿﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ،اﻧﮕﺎر ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎراﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد.اﮔﺮ ﻣﺼﻮﺑﻪ ای وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﺑﻮدﺟﻪ از رﻗﻢ ﺻﻔﺮ اﻏﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد. اﯾﻦ روﯾﮑﺮد درﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺠﺎﺳﺖ،در اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ،وﺟﻮه از ﻣﺤﻞ درآﻣﺪﻫﺎی ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ تامین و ﭘﺮداﺧﺖ ﻫﺎی دوﻟﺘﯽ در ﻣﺒﺎﻟﻎ ﮐﻢ ﺗﺨﺼﯿﺺ داده ﻣﯽ ﺷﻮد.ﻫﺪف دارﻧﺪه وﺟﻮه ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ اراﺋﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻤﮑﻦ در ﻣﺤﺪوده ی ﺑﻮدﺟﻪ داده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ.
ب- ﭘﯿﺘﺮ ﭘﯽ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ :
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ و ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﻮدﺟﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان را ﻣﻠﺰم ﻣﯽ ﺳﺎزد ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺷﺎن را ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﮐﺎﻣﻞ،ﻣﺸﺮوح وﻣﺴﺘﺪل از ﭘﺎﯾﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺴﺌﻮل اﺛﺒﺎت اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺒﻠﻎ را ﭼﺮا ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﯽ رﺳﺎﻧﻨﺪ.
ﻣﺮاﺣﻞ 5 ﮔﺎﻧﻪ ZBB:
1)ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﺗﻌﯿﯿﻦ واﺣﺪ ﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ
واﺣﺪ ﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﻪ اﺟﺮای اﺟﺰای ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﯾﺎ ﻃﺮح را ﻋﻬﺪه دار ﻫﺴﺘﻨﺪ،ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﺳﻄﻮحﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺳﺎزﻣﺎن واﻗﻊ ﺷﺪه،ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﯾﺮان ﺳﻄﻮح ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ و اداره ﻣﯽﺷﻮد.ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺧﺖ واﺣﺪ ﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ، ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺮ اﻫﺪاف ﮐﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎن وﻗﻮف ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺖ.
2)ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻫﻤﯿﺖ واﺣﺪ ﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ
ﻫﺪف از اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ،ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻫﻤﯿﺖ و ﺳﭙﺲ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺮ ﯾﮏ از واﺣﺪ ﻫﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﺳﺖ.ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻻزم اﺳﺖاﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ و اﺟﺰای آﻧﻬﺎ ،روش ﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ،ﺑﺮآورد دﻗﯿﻖ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ، ﺣﺠﻢ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ،ﻣﻌﯿﺎر ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﻨﺠﺶ و اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﻋﻤﻠﯿﺎت و آﺛﺎر و ﻧﺘﺎﯾﺞ اﺟﺮایﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺑﻪ دﻗﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ﺗﺎ اﻣﮑﺎن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ آﯾﺪ.
3)ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ
ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اﺟﺮاﯾﯽ ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ را در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺪاﻗﻞ ،ﻣﺘﻮﺳﻂ،و اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮاورد ﮐﻨﯿﻢ.ﻫﺪف ازاﯾﻦ ﮐﺎر ﺗﺴﻬﯿﻞ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻣﺪﯾﺮان در ﻣﻮرد ﮐﺎﻫﺶ ،ﺗﺜﺒﯿﺖ ﯾﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ،اﻫﻤﯿﺖ و ﺑﺎزدﻫﯽ آﻧﻬﺎﺳﺖ. ﻣﺜﻼ در اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽ ﯾﮏ واﺣﺪ آﻣﻮزش ﻓﻨﯽ و ﺣﺮﻓﻪ ای ، ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺮاورد ﻫﺰﯾﻨﻪ در ﺟﻬﺎر ﺳﻄﺢ 08،09،001،011واﺣﺪ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد و آﺛﺎر و ﻧﺘﺎﯾﺞ اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ در ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺳﻄﻮح ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد.
4)ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺖ آﻧﻬﺎ
در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ،ﻣﺪﯾﺮان ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از اﺟﺮای ﺑﻮدﺟﻪ درﺳﻄﺢ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ و ﻃﺮح ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ.در اﯾﻦ روﻧﺪ ﺿﻤﻦ ﺑﺮرﺳﯽ اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت رﺳﯿﺪ:ﺣﺬف ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ،ﮐﺎﻫﺶ اﻋﺘﺒﺎرات آن،ﺣﻔﻆ اﻋﺘﺒﺎرات در ﺳﻄﺢ ﺟﺎری و ﯾﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻋﺘﺒﺎرات.
5)اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ.ﭘﺲ از ﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در ﻣﻮرد فعالیتﻫﺎﯾﯽ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺳﯿﺖ اﺟﺮا ﺷﻮﻧﺪ.اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ اﺗﺨﺎذ ﻣﯽ ﺷﻮد. (ﺻﺎﻟﺤﯽ ،1387)
اﺻﻮل :ZBB
اﺻﻮل ﻣﻬﻢ در ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ روی ﮐﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﻪ ﻣﺨﺎرجﺟﺎری. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ روش ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﺮﺗﺐ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﻗـﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗـﺎ ارﺟﺤﯿﺖ ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﮐﻞ ﺑﻮدﺟـﻪ ،اﺑﺘـﺪاء ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎﺋﯽ ﺗﺨﺼﯿﺺ داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﺟﺤﯿﺖ ﺑـﺎﻻﺗﺮی ﺑﺎﺷﻨﺪ. و ارﻗـﺎم ﺑﻮدﺟـﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﺑﺎ ارﺟﺤﯿﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺣﺬف ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. (اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻧﮋاد؛ﻓﺮج وﻧﺪ ؛ 1386)
ﻣﺰاﯾﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺳﻨﺘﯽ:
1)ZBBروﯾﮑﺮد ﺳﻮال ﻣﺪاراﻧﻪ را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ،ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ،ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺰﯾﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﺠﺎد ﻣﯿﮑﻨﺪ را ﻫﻢ در ﻧﻈﺮ دارد.ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺪﯾﺮان ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺰﯾﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ.
2)ﺑﻮدﺟﻪ بندی مذکوربه اﯾﻦ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮﻧﺪ ؟ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮی دارد .
3)ﺗﻬﯿﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ درﮔﯿﺮ ﮐﺮدن ﮐﺎرﮐﻨﺎن اﺳﺖ پس اشتراک مساعی تمام کسانی را که با بودجه ارتباط دارند مجاز می داند .
4)از ﺳﺎده اﻧﮕﺎری ﻣﻮﺟﻮد در روﯾﮑﺮد اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻗﺪاﻣﺎت آﯾﻨﺪه ﺧﯿﻠﯽ ﺷﺒﯿﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺟﺎری اﻧﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
5)ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﮐﺎراﯾﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ.ﻫﺮ ﻣﺪﯾﺮ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﻤﺎﯿﺪ ﻓﻘﻂ آن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎﯾﯽ را ﻟﺤﺎظ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﭘﺬﯾﺮ و ﺿﺮوری ﺑﺮای ﺷﺮﮐﺖ اﺳﺖ.
6)ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اوﻟﻮﯾﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دارﻧﺪ ، ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎﻃﺮ ﺣﺬف ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ . و آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی دارﻧﺪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
7)از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻤﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ، ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﻟﺬا ارزﯾﺎﺑﯽ آﻧﻬﺎ روﺷﻦ و ﺧﺎﻟﯽ از اﺑﻬﺎم اﺳﺖ .
8)ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ در ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﺳﻄﻮح اﻗﺘﺼﺎدی و ﻏﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد.
ﻣﻌﺎﯾﺐ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ:
1)ﻣﯿﺰان ﮐﺎر ﻻزم ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ،و اوﻟﻮﯾﺖ ﮔﺬاری ﻧﺘﺎﯾﺞ آن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﯾﺮت ﺑﺎﻻ دﺳﺘﯽ،ﺑﺴﯿﺎرﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻟﻘﺐ ﺑﺪﺑﯿﻨﺎﻧﻪ "ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی زﯾﺮاﮐﺲ" (ﮐﻨﺎﯾﻪ از ﺑﻮروﮐﺮاﺳﯽ زﯾﺎد وﺗﻬﯿﻪ ﮐﭙﯽ زﯾﺎد از ﻣﺪارک)را ﺑﻪ آن داده اﻧﺪ. در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی ﺑﻮدﺟﻪ را ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد و ﮐﺎراﯾﯽ ﺳﺎزﻣﺎن را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد ، وﻟﯽ واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦﮐﺎری ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯿﺸﻮد ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮی ﮐﺎرﻫﺎی دﻓﺘﺮی اﻧﺠﺎم ﺷﻮد و اﺣﺘﻤﺎﻻً روﺣﯿﻪ اﻓﺮاد و ﻣﺪﯾﺮان ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای اﻗﻼم ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی دﻻﯾﻞ ﻣﻮﺟﻬﯽ اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮔﺮدد . ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎنﮐﻨﻮﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ﻫﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ از ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺻﻔﺮ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد.
2)اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی ﻋﻤﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻠﯽ اﺳﺖ ،ﭼﻮن درﮔﯿﺮ ﻗﻀﺎوت ﻫﺎی ارزﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد.در ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﯾﻦ ﮐﺎرﻣﺸﮑﻞ زﯾﺎدی اﯾﺠﺎد ﻣﯿﮑﻨﺪ،ﭼﻮن ﺑﺎﯾﺪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان زﯾﺎدی دﺳﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب زدﻣﺜﻼ ﺗﻌﯿﯿﻦﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ ﻣﺮاﻋﺎت آن،اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽﯾﺎ اﻣﻮر ﭘﻠﯿﺴﯽ و ﻗﻀﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﻗﺮار ﮐﺮد،ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ .در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﮔﺮ ﺑﺘﻮان اﯾﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی ﻫﺎ را ﺗﻠﻮﯾﺤﺎﯾﺎ ﺻﺮاﺣﺘﺎ اﻧﺠﺎم داد،ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺧﺘﺼﺎص وﺟﻮﻫﯽ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد،اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﻌﺎﯾﺐ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﺰاﯾﺎ یZBBدر ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ .اﻣﺎ ﺑﺪون ﭼﺎرﭼﻮب روﺷﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎ ،ﻓﮑﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ،اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی راﻣﺸﮑﻞ ﻣﯿﺪاﻧﺪ.اﮔﺮ Aﺑﺮ Bﺗﺮﺟﯿﺢ داردو Bﺑﺮ ،Cﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ Aﺑﺮ Cرﺟﺤﺎن دارد.ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﺎ اﻏﻠﺐ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی اﻣﮑﺎن و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی ﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ.
3)در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی ،ZBBﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﻔﻬﻮم ﮐﻨﺶ ﻫﺎی دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ،ﻫﻤﺎن اﻣﻮر ﺳﻨﺘﯽﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد،و ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ را از دﻏﺪﻏﻪ ﻫﺎی ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻞ،ﻣﻨﺤﺮف ﮐﻨﺪ.ﻣﺜﻼ در ﺑﺤﺚ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻣﻮﺟﺐ ارزش اﻓﺰوده ﯾﺎ ﻓﺎرغ ازارزش اﻓﺰوده ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی واﺣﺪ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﭘﺲ از ﻓﺮوشﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺴﺘﺮده ای ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد ﻗﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺴﺘﮕﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ،ﮐﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت واﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن در واﺣﺪ ﻫﺎی دﯾﮕﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺸﻮد.اﮔﺮ ﺑﺎ واﺣﺪ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ درZBBﺑﺮﺧﻮرد ﺷﻮد،ﺗﻮﺟﻪ اﺻﻠﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اراﺋﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﻄﺢ ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺲ از ﻓﺮوشﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﮐﻤﺘﺮ ،ﯾﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﮐﺮدن ﺳﻄﺢ ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺲ از ﻓﺮوش ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺟﻠﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ،و ﻓﻠﺴﻔﻪ ی اﺻﻠﯽ ارﺗﺒﺎط ﻫﺰﯾﻨﻪ –ﻣﺤﺼﻮل در ZBBﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. (ﻣﯿﺮ اﺳﮑﻨﺪری،1386)
ZBB دراﯾﺮان:
چنین روشی تا به حال در نظام بودجه بندی دستگاه های دولتی ایران اجرا نشده است، چرا که نه ارزیابی صحیحی از برنامه های اجرا شده ارائه شده است و نظارت ذی حساب های دستگاه های اجرایی و دیوان محاسبات و سازمان بازرسی کل کشور بر عملیات بودجه، عمدتاً نظارت کمّی است نه کیفی و از سوی دیگر کسی شهامت قطع بودجه ی برخی برنامه های بی فایده یا دستگاه های بی بازده را نداشته است و ضمناً اجرای این روش متضمن در اختیار داشتن نیروهای خبره در امر برنامه ریزی، تصویب، اجرا و نظارت بر بودجه است که در حال حاضر چنین ظرفیتی به میزان لازم در دستگاه های مرتبط با بودجه اعم از دولت، مجلس و قوه ی قضائیه وجود ندارد.
ﺧﻼﺻﻪ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی:
دربودجه بندی برمنبای ZBB (صفر) برای هر فعالیت یا برنامه باید توجیهی وجود داشته باشد که آیا لازم است یا نه؟ دربودجه برمبنای صفر هزینه ها به جای این که برمبنای سطح جاری محاسبه شوند، از صفر شروع میشوند. با چنین بودجه ای برای هر ریالی که مصرف میشود باید توجیه منطقی داشت.در ظاهر ، بودجه بندی برمبنای صفر باعث میشود که بتوان اولویتهای بودجه را به شیوهای بهتر تعیین کرد و کارآیی سازمان را بالا برد، ولی واقعیت این است که چنین کاری باعث میشود تا مقدار بیشتری کارهای دفتری انجام شود واحتمالاً روحیه افراد و مدیرانی که باید برای اقلام هزینه های پیشنهادی دلایل موجهی ارائه نمایند تضعیف گردد
ﻣﻨﺎﺑﻊ:
1. ﻣﯿﺮاﺳﮑﻨﺪری ،ﻣﺠﯿﺪ(1386)ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ارزﯾﺎﺑﯽﻋﻤﻠﮑﺮد،اﻧﺠﻤﻦ ﺣﺴﺎﺑﺪاران ﺧﺒﺮه اﯾﺮان
2. ﺷﺒﺎﻫﻨﮓ ،رﺿﺎ، (1385)؛ﺣﺴﺎﺑﺪاری ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ/ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﺷﻤﺎره 131ﺟﻠﺪ 1
3. ﻓﺮج وﻧﺪ،اﺳﻔﻨﺪﯾﺎر، (1380)؛ﻓﺮآﮔﺮد ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻮدﺟﻪ، اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮوزش
4.مجتبی مطلبیان (1389) مقاله بودجه بندی بر مبنای صفر
با تشکراز توجه شما