Reproductive Health
بهداشت باروری
1
مونوپوز
مونوپوز
2
Menopause ((یائسگی
یائسگی یا منوپوز طبیعی به دوره ای فیزیولوژیک از زندگی زنان اطلاق می شود که تخمدانها تولید استروژن را متوقف می کنند.
دوره گذار یائسگی ( دوره پری منوپوز یا کلیماکتریک)
دوره زمانی بلافاصله قبل وبعد از شروع یائسگی است وبطور متوسط ۴ سال طول می کشد. این دوره معمولا با قطع قاعدگی به مدت یک سال بدون ارتباط با عوامل پاتولوژیک شناخته می شود. سایرعلائم کلیماکتریک شامل گرگرفتگی، تغییرات خلقی ، مشکل خواب و خشکی واژن است سن متوسط شروع یائسگی ۵١ سال (از ۴٧ تا ۵٣ سال ) است .
دوره پست منوپوز بعد از آخرین قاعدگی آغاز می شود.
مونوپوز
3
مونوپوز
4
اختلال قاعدگی یکی از علائم دوره پری منوپوز است که به دلیل عدم تعادل هورمونی و تاثیر آن بر تخمک گذاری اتفاق می افتد و منجر به ادامه ترشح استروژن و ضخیم شدن آندومتر ودر نتیجه خونریزی نامنظم و لکه بینی می شود.
در اغلب موارد خونریزی غیر طبیعی در دوره پری منوپوزبه علت یعنی اختلال تخمک گذاری است، در این حالت معمولا قاعدگی ها کم تعداد ( الیگو منوره ) ، طول مد ت آن نامنظم و حجم خونریزی غیر قابل پیش بینی است و معمولا علائم (PMS) یا سندرم قبل قاعدگی هم وجود ندارد.
اختلالات دوران یائسگی
مونوپوز
5
اگر اختلال قاعد گی ناشی از فقدان تخمک گذاری باشد درمان با LD بخصوص اگر نیاز به پیشگیری از بار داری نیز مطرح باشد یا ترکیبات پروژسترونی از زمان مراجعه بیمار بمدت 12 الی 14 روز( روزانه ١٠ میلی گرم مدروکسی پروژسترون استات ).
در صورتی که بیش از سه ماه طول کشیده و به درمان پاسخ نداده است، باید درمورد رد اختلالات خونریزی دهنده، سرطانها وسایر دلایل خونریزی اقدام نمود.
توجه به این نکته ضروری است که ادامه تاثیر استروژن بر جدار رحم در افراد مستعد می تواند ایجاد پولیپ وحتی سرطان آندومترنماید .
مونوپوز
6
خونریزی رحمی به صورت منوراژی ایدیوپاتیک همراه با تخمک گذاری(Ovulatory) به طور معمول از نظر طول مدت ، فواصل و حجم خونریزی منظم و قابل پیش بینی است . در اغلب موارد می تواند منجر به فقر آهن گردد که باید برای پیشگیری از آنمی ویا درمان آن اقدام کرد.
تجویز مفنامیک اسید هر ٨ ساعت ٢۵٠ میلی گرم کمک کننده است و در صورتی که خونریزی کنترل نشد می توان از مدروکسی پروژسترون استات روزانه ١٠ میلیگرم از روز 15- ١٢ قاعدگی به مدت ١۴ استفاده کرد.
مونوپوز
7
قبل از توقف کامل دوره قاعدگی یعنی در دوره پری منوپوز، ممکن است اختلال قاعدگی حداکثر تا ۶ ماه وجود داشته باشد . اما فرد مبتلا به اختلال قاعدگی در موارد زیر باید ارجاع شود :
١- در معرض خطر سرطان رحم باشد (عدم تخمک گذاری طولانی ،سابقه سرطانهای خانوادگی ، چاقی ، دیابت ، فشار خون بالا )
٢- میزان خونریزی زیاد باشد (طولانی شدن دوره قاعدگی تا ٢ هفته و استفاده از تعداد زیاد نوار بهداشتی در شبانه روز )
مونوپوز
8
3- پس از دوره منوپوز به خونریزی غیر طبیعی رحمی مبتلا شود . این افراد چه تحت درمان هورمونی جایگزین باشند و چه نباشند ، ریسک سرطان آندومتر( ١٠ در صد )در آنان باید مورد توجه قرار گرفته و بیمار برای بررسیهای لازم از جمله انجام سونوگرافی ترانس واژینال و تعیین میزان ریسک براساس ضخامت آندو متر ارجاع گردد.
4- در بیمارانی که تاموکسیفن دریافت می کنند و مبتلا به خونریزی واژینال هستند، به عنوان رده اول اقدام تشخیصی بیوپسی آندومتر باید انجام گیرد ،زیرا بافت رحم در اثر مصرف طولانی مدت تاموکسیفن تغییر کرده و سونو گرافی قادر به تعیین علت افزایش ضخامت جدار رحم نخواهد بود .
مونوپوز
9
اختلال وازوموتور به صورت احساس گرم شدن شدید در قسمت فوقانی بدن (سر و صورت و گردن و قفسه سینه ) می باشد . این اختلال بیشتر شبها اتفاق می افتد و مانع خواب و استراحت فرد می شود.
گرگرفتگی پس از 4 الی 5 دقیقه با عرق سرد و احساس سرما تمام می شود . دفعات گر گرفتگی در افراد مختلف متفاوت است و در بعضی از زنان اصلا اتفاق نمی افتد .
اختلالات دوران یائسگی
مونوپوز
10
توصیه ها برای رفع علائم وازوموتور
این توصیه ها قدم اول درمان هستند:
استفاده از پوشش نخی ، لباس چندلایه برای کم کردن لایه ها در مواقع لزوم خنک نگهداشتن محیط زندگی ، خوابیدن در جای خنک ،
ورزش سبک ،
قطع مصرف سیگار و الکل و ادویه جات ،
قطع مصرف مایعات گرم و دوش آب گرم قبل از خواب
رژیم غذایی سبک و مصرف بیشتر میوه و سبزی وماست
استفاده از تکنیکهای آرام سازی و ماساژ و به خصوص تنفس عمیق و آهسته
مشاوره خانواده و سایکوتراپی و کاهش استرسها
تغییر شیوه زندگی ونگهداشتن BMI در حد مناسب
مونوپوز
11
درمان دارویی اختلال وازوموتور ابتدا با درمانهای غیر هورمونی شروع می شود درمان غیرهورمونی از جمله فلوکسی تین ٢٠ میلی گرم روزانه و یا پاروکستین ٢۵ میلیگرم روزانه نیز بر کنترل علائم تا بیش از ۵٠ در صد موارد موثر بوده است. گاباپنتین و کلونیدین ( بویژه در مبتلایان به فشار خون بالا ) نیز از درمانهای مناسب هستند .
برای علائم وازوموتور شدید درمان انتخابی هورمون درمانی است اما در صورت خفیف بودن علائم ،عدم پذیرش درمان هورمونی از سوی بیمار یا وجود کنترا اندیکاسیون خاص می توان از داروهای غیر هورمونی استفاده کرد.
درمان اختلال وازوموتور
مونوپوز
12
در صورت عدم پاسخ به درمان غیر هورمونی ، استروژن درمانی صورت می گیرد. درمان کوتاه مدت هورمونی با دوز پایین معمولا در کاهش علائم وازوموتور و اختلالات خواب موثر است.
تاثیر دارو پس از یک ماه روشن می شود و می توان دوز آن را تنظیم کرد درمان برای مدت ١ الی 4سال می تواند ادامه پیدا کند. باید توجه داشت که ممکن است پس از قطع مصرف دارو علائم عود کنند. قطع تدریجی استروژن بهتر از قطع ناگهانی آن است.
اگر نتوان از استروژن استفاده کرد ، پروژستین – انتخاب بعدی است که البته اثر بخشی کمتری دارد.
در مرحله بعدی و در صورت عدم پاسخ به توصیه ها ووجود علائم آزار دهنده لازم است رد هیپر تیروئیدی ، فئوکروموسیتوم و سندرم کارسینوئید مورد توجه قرار گیرد .
مونوپوز
13
اختلال اوروژنیتال
• کاهش استروژن ناشی از منوپوز سبب تغییرات بافتی در واژن می شود که شامل موارد زیر است :
کاهش جریان خون ، کاهش کلاژن بافت و افزایش PH آن می شود . آتروفی دستگاه ادراری تناسلی منجر به علائم گوناگونی میشود که بر کیفیت زندگی تاثیر می گذارد. اورتریت به همراه دیزوری ،بی اختیاری فوریتی و تکرر ادرار بیشتر نتیجه نازک شدن مخاط پیشابراه و مثانه هستند. عفونتهای مکرر ادراری بطور موثری از طریق درمان استروژنی داخل واژن در زنان یائسه قابل پیشگیری هستند .
اختلالات دوران یائسگی
مونوپوز
14
Urinary incontinence به صورت حاد یا مزمن دیده می شود .در نوع حاد آن عواملی مانند دیابت ، عفونت ، مشکلات نورولوژیکال و آناتومیک موثرند . نوع مزمن آن در دو حالت با مثانه خالی و مثانه پر دیده می شود .
stress incontinence ممکن است به کمبود استروژن دوره مرتبط باشد . در اینحالت ترشح مختصر ادرار همراه با سرفه ، عطسه ، و … وجود دارد درمان با استروژن موضعی به صورت کرم واژینال یک گرم روزانه ۵ روز در هفته یا استروژن خوراکی 0/3 الی 0/625 میلیگرم روزانه می توان استفاده کرد.
تمرین کگل(Kegel) یا انقباضات کف لگن، برای پیشگیری و درمان بی اختیاری استرسی ادرار کمک کننده است .
مونوپوز
15
استئو پروزیس یک بیماری شایع استخوانی است که در آن توده استخوانی بتدریج ازبین میرود و فراژیلیتی استخوانها و بدنبال آن خطر شکستگی بخصوص در استخوانهای مهره ، لگن ، و مچ افزایش می یابد و بدون آنکه علامت خاصی ایجاد کند ، معمولا با ایجاد این شکستگی ها فرد را از بیماری خود مطلع می سازد . شکستگی ها ممکن است بدنبال سقوط یا حتی بطور خودبخود با حرکات ساده ای مانند سرفه و عطسه ایجاد شود.
پیشگیری از استئو پورزیس با هدف حفظ ساختار اسکلتی و توده استخوانی ، پیشگیری از کاهش توده استخوانی ناشی از افزایش سن و عوامل ثانویه پیشگیری از شکستگی صورت می گیرد .
مونوپوز
16
اختلالات دوران یائسگی
اصول کلی پیشگیری از استئوپورزیس :
رژیم غذایی با کلسیم کافی
تغذیه صحیح
دریافت کافی ویتامین D
تمرینات ورزشی متحمل وزن بطور منظم
ترک مصرف سیگار و الکل در شرایط ویژه مداخلات دارویی پیشگیری کننده مانند مکمل کلسیم و ویتامین D
هورمون درمانی جایگزین و بی فسفوناتها به کار گرفته می شود .
مونوپوز
17
عوامل خطر برای ابتلا به استئو پروزیس و شکستگی ناشی ازآن:
جنس :استئو پروزیس بطور کلی در زنان بیشتر از مردان اتفاق می افتد .
بطوری که در زنان ۵٠ ساله 2 برابر افزایش می یابد
سن : در سن بالا تر از ۶٠ سال بیشتر و با گذشت هر دهه از عمر بعد از ۵٠ سالگی ریسک نسبی ابتلا به استئو پورزیس 2 الی 3 برابر افزایش می یابد.
یائسگی و کمبود استروژن
یائسگی زودرس
آمنوره طولانی مدت ( بیش از یک سال ) قبل از یائسگی : منظور از آمنوره طولانی قبل از یائسگی مواردی از آمنوره غیر طبیعی است که با نقص عملکرد تخمدان همراه باشد (هیپو گونادیسم ، تخمدان پلی کیستیک و……..)
منارک دیر هنگام ( بعد از ١۵ سالگی )
کمبود دریافت کلسیم در رژیم غذایی
الکلیسم
افتادنهای مکرربه هر دلیل ( اختلال بینایی ، اختلال عضلانی اسکلتی، مصرف دارو و …..)
مونوپوز
18
عوامل خطر برای ابتلا به استئو پروزیس و شکستگی ناشی ازآن:
سابقه استئو پروز و شکستگی با ضربه خفیفlow Threshold trauma در فردریسک شکستگی را ٨ برابر می کند. حدود ۵٠ در صد موارد این شکستگی ها در گروه استئوپنیک اتفاق می افتد. وجود شکستگی های خاموش و بدون علامت در رادیوگرافی مهره افرادی که کاهش قد به میزان ٢ سانتی متر داشته اند، نیز خطر شکستگی را افزایش می دهد .
سابقه استئوپروز، کیفوز و شکستگی در اثرlow Threshold trauma در بستگان درجه یک فرد بویژه مادر 1/5 الی 2 برابر ریسک شکستگی را افزایش می دهد.
هر گونه شکستگی در زنان بعد از منوپوز، حتی شکستگی تروماتیک نیز باید از نظر پوکی استخوان مورد توجه قرار گیرد.
لاغری و جثه کوچک ( BMI<19,WT< 59) یا کاهش وزن اخیر به میزان بیش از ۵ کیلو گرم یا بیش از ۵ در صد وزن پایه.
مونوپوز
19
سیگاری بودن : سیگار یها عموما لاغرتر هستند ، زودتر به منوپوز می رسند.
مصرف الکل هم به دلیل کاهش دانسیته استخوان وهم افزایش ریسک سقوط ریسک استئو پوروزیس و شکستگی را افزایش میدهد .
مصرف زیاد کافئین
فعالیت فیزیکی متحمل وزن ناکافی ، زندگی کم تحرک و بیماریهایی که منجر به بی حرکتی طولانی مدت می شوند .
دریافت ناکافی کلسیم و ریز مغذیها
وضعیت بد اجتماعی اقتصادی
افراد سفید پوست و نژاد آسیایی
عوامل خطر برای ابتلا به استئو پروزیس و شکستگی ناشی ازآن:
مونوپوز
20
مصرف دارو هایی که تاثیر منفی بر دانسیته استخوان دارند مانند: کورتیکو استرویید به مدت بیشتر از سه ماه ، داروی ضد انعقاد ( هپارین ) به مدت طولانی ،
داروی ضد صرع ، فنی توئین و فنو باربیتال به دلیل تاثیر بر همو ستازیس ویتامین D
وجود بیماری زمینه ای : وجود اختلالات هورمونی مانند هیپر پاراتیروئیدیسم ، هیپر تیروئیدیسم ، هیپو گونادیسم ناشی از دارو یا بیماری ،سندرم کوشینگ ، بیماریهای اتوایمون و آرتریت روماتویید، سندرم سوء جذب و….
افتادن مکرر یک عامل مهم پیش بینی کننده برای شکستگی بخصوص شکستگی لگن در سنین بالا است .
کمبود ویتامین D
عوامل خطر برای ابتلا به استئو پروزیس و شکستگی ناشی ازآن:
مونوپوز
21
مونوپوز
22
اسکرینینگ با استفاده از دانسیتومتری تقریبا در هیچ جا توصیه نشده است.
انجام دانسیتومتری استخوان در زنان گروه 45 الی 60 سال درایران در شرایط زیر توصیه می شود :
تصمیم گیری برای شروع درمان در افراد پرخطر نیازمند تشخیص قطعی با دانسیتوتری (یائسگی زود رس، سابقه فامیلی کیفوز یا کوتاه شدن قد وشکستگی بویژه شکستگی لگن در یکی از والدین بخصوص در مادر در، استئو پنی در Ray X ،افتادن مکرر به هر دلیل)
یائسگی زود رس ،
مونوپوز
23
درمان استئوپورزیس:
1 – در زنان در دوره منوپوز و پس از آن با سابقه شکستگی یا سابقه استئوپورزیس بدون سابقه شکستگی ،برای پیشگیری از شکستگی در همه سایتهای بدن ، (بی فسفوناتها + کلسیسم +ویتامین د ) به صورت آلندرونیت ١٠ میلیگرم روزانه یا ٧٠ میلیگرم هفتگی + ۵٠٠ میلیگرم کلسیم روزانه + ۴٠٠ واحد ویتامین D روزانه اساس درمان می باشد .
در صورتی که امکانات برای دانسیتومتری وجود داشته باشد ، پیگیری تاثیر درمان در گروههای مختلف را میتوان با انجام دانسیتومتری کنترل کرد . اما در هر حال فواصل انجام آن حتی در افراد استئوپنیک درحال درمان نباید کمتر از دو سال باشد.
مونوپوز
24
بی فسفوناتها ( آلندرونیت ) ریسک شکستگی را بخصوص در مهره ها در افراد استئو پروتیک کاهش می دهند وBMD را افزایش میدهند. این دارو در پیشگیری از کاهش توده استخوانی در زنانی که اخیرا به منوپوز رسیده اند، درمان بیماران مبتلا به استئوپورز قطعی در دوره بعد از منوپوزودرمان استئوپورز ناشی از مصرف گلوکوکورتیکوئید ها موثر است .
طول مدت درمان : تاثیر درمان و بی ضرری آن تا ١٠ سال اثبات شده است. پس از قطع درمان ممکن است بطور خفیفی توده استخوانی کاهش یابد. این درمان در مصرف کنندگان استروئیدها تا زمانی که استروئید دریافت می کنند باید ادامه داشته باشد و برای سایر افراد گروه A(پرخطر) حداقل به مدت ۵ سال تجویز شود . در شروع درمان با مکمل کلسیم ، کلسیم ادرار و سرم و سپس سالی یک بار کلسیم ادرار کنترل شود .
درمان استئوپورزیس:
مونوپوز
25
2- رالوکسیفن ۶٠ میلیگرم روزانه + کلسیم ۵٠٠ میلیگرم روزانه + ویتامین D۴٠٠ واحد روزانه
٣ – کلسیتونین اینترا نازال ٢٠٠ واحد روزانه + ۵٠٠ میلیگرم کلسیم روزانه + ۴٠٠ واحد ویتامین D روزانه
مونوپوز
26
4-هورمون درمانی جایگزین ( ( HRT
HRT(Hormone Replacement Therapy) به میزان ( ۵%) برافزایش BMD وکاهش خطر شکستگی مهره و لگن به میزان
( ٣4 %) تاثیر دارد.
هورمون درمانی به عنوان درمان اولیه استئوپورزیس توصیه نمی شود و سایر داروها ترجیح داده می شوند مگر آنکه دلیل دیگری بجز استئو پوروزیس برای تجویز استروژن وجود داشته باشد.
مونوپوز
27
اختلال در سلامت روان
در زنان گروه هدف مشکلات عمده سلامت روان شامل افسردگی ، اضطراب ، اختلال خواب و اختلال عملکرد جنسی است.
بسیاری از مواقع اختلالات روانی فوق ناشی از علائم جسمانی هیپو استروژنمی می باشند و گاهی در تشخیص افتراقی علائم ونشانه ها باید مورد توجه قرار گیرند. به عنوان مثال اختلال خواب ممکن است ناشی از علائم وازوموتور ناشی از یائسگی بوده و با درمان آن بهبود یابد و یا ممکن است حملات اختلال وازوموتور شبانه به حساب اختلال اضطرابی گذاشته شود.
مونوپوز
28
اختلالات دوران یائسگی
افسردگی : عمده ترین اختلا ل روانی در دوره یائسگی افسردگی است . بهترین راه برای پیشگیری از افسردگی و اختلال شناخت در این گروه شیوه زندگی سالم با تاکید بر حفظ وزن مناسب ( تغذیه صحیح ، فعالیت فیزیکی مناسب ) ، عدم استفاده از سیگار ، انجام فعالیتهای فکری و اجتماعی و گذراندن صحیح اوقات فراغت است. همچنین درمان مشکلاتی مانند چاقی ، فشارخون بالا و دیس لیپیدمی به رفع عوامل خطر اختلال شناخت کمک می کند .
مونوپوز
29
بیخوابی یکی دیگر از مشکلات سلامتی در این گروه است .اگر شکایات زیر به مدت حد اقل یک ماه در فرد ادامه داشته باشند نیاز به مداخله وجود دارد :
١- اشکال در به خواب رفتن
٢- بیدار شدن مکرر شبانه
٣- بیدار شدن در ساعات اولیه صبح و مشکل در به خواب رفتن مجدد
۴- احساس خستگی و کسلی و نبودن نشاط با وجود ساعات خواب وخواب غیر نیرو بخش علیرغم ساعات خواب کافی
مونوپوز
30
برای اداره اختلال خواب به نکات زیر توجه کنید :
١ – علل طبی بیخوابی مانند درد ، مشکل ادراری ، تنفسی و … را رد یا درمان شود .
علل طبی شامل موارد زیر می باشند :
• وضعیت های همراه با درد (بدخیمی ها/آرتریت/ریفلاکس/اختلالات قلبی تنفسی)
(Nocturia) • ناکتوریا ناشی از عفونتهای ادراری
• اختلالات اندوکرین یا متابولیک (بیماری های تیرویید/نارسایی کبد یا کلیه)
• ضایعات سیستم عصبی مرکزی (ترومای سر/ضایعات عروقی مغز)
• اختلالات خواب مربوط به تنفس
• مصرف مواد، قهوه،چای و سایر محر کها
• الکل
• ترک مصرف سیگار
مونوپوز
31
٢- علل روانی بیخوابی شامل اختلالات اضطرابی، افسردگی واختلالات سایکوتیک می باشد.
٣- ا گر بیخوابی به دلیل علائم وازوموتور یا تعریق شبانه است ، با درمان این اختلالات مشکل بیخوابی نیز بهبود می یابد .
۴ – توصیه های بهداشت خواب در بسیاری از موارد کمک کننده است :
• قطع مصرف داروها یی مثل کافئین ، نیکوتین ، الکل ، و محرکها
• پرهیز از چرت زدن روزانه
• حفظ تناسب جسمانی به کمک برنامه تدریجی ورزش صبحگاهی
• استفاده بیشتر از رادیو یا مطالعه در حال آرامش به جای تماشای تلویزیون
• حمام آب داغ ٢٠ دقیقه قبل از خواب
• صرف غذا در ساعت معینی از روز
• میل نکردن غذای سنگین قبل از خواب
• استفاده از روش آرام سازی هنگام غروب
• فراهم کردن شرایط خواب راحت
مونوپوز
32
اختلا ل عملکرد جنسی
اختلال عملکرد جنسی در زنان تحت تاثیر عوامل روانی ، فیزیولوژیک و اجتماعی بوده و به ۴ گروه تقسیم می شود :اختلال در چرخه جنسی (اختلال میل جنسی، desire ، اختلال برانگیختگی arousal، اختلال orgasm ) مقاربت دردناک یا dyspareuniaناشی از خشکی واژن .هورمون درمانی در رفع مشکل دیسپارونیا ناشی از خشکی و آتروفی ژنیتال موثر است. کاهش لیبیدو یا اختلال desire
بیشتر تحت تاثیر روابط قبلی زناشویی قرار دارد و مسائل فرهنگی بر آن موثر است .
مونوپوز
33
اختلالات دوران یائسگی
مقاربت دردناک : خشکی واژن ناشی از کاهش استروژن با لوبریکانتها یا هورمون درمانی بهبود می یابد .
بیان نیاز های جنسی کمک کننده است. به بیماران توصیه شود که در زمان مناسبی بدون خشم و عصبانیت یا انتقاد از همسر در باره جنبه های مثبت روابط جنسی خود بی پرده گفتگو کنند و نیاز های خود را بیان نمایند وتمایلات همسر خود را متقابلا مورد توجه قرار دهند .
مونوپوز
34
اقدامات لازم اولیه برای کمک به رفع اختلال عملکرد جنسی
شناخت وجود مشکل عملکرد جنسی از اولین قدمهای یک مشاوره و ارتباط صحیح بین پزشک و بیمار است.
در مورد مصرف داروها توسط بیمار سوال کنید. برخی داروها مانند داروهای ضد فشار خون و داروهای ضد افسردگی عامل ایجاد اختلال فونکسیون جنسی هستند.
هیپر پرولاکتینمی ، دیابت و کم کاری تیروئید از عوامل طبی اختلال عملکرد جنسی می باشند .
با حضور زوجین مشاوره انجام شود و درمورد منوپوز و تغییرات طبیعی آن توضیح دهید .
روابط بین فردی و عاطفی زوجین را اصلاح گردد.
در باره ترس و اضطراب یا خجالت از برقراری تماس جنسی و شیوه مقابله با ان توضیح دهید .
مونوپوز
35
اقدامات لازم اولیه برای کمک به رفع اختلال عملکرد جنسی
مشکلات اوروژنیتال برای برقراری تماس جنسی رفع گردد.
در صورت عدم موفقیت مشاوره ، آموزشها، اصلاح روابط بین فردی زوجین درمان دارویی را بر حسب نوع مشکل شروع می شود.
در صورت وجود افسردگی باید درمان شود.
بهترین درمان موجود برای اختلال عملکرد جنسی در خانمهای یائسه روزانه 2/5 میلیگرم تیبولون می باشد که داروی گرانی است و امکان استفاده وسیع از آن وجود ندارد .
در صورت عدم موفقیت یا عدم امکان مداخله مناسب بیمار را به متخصص اعصاب و روان ارجاع گردد .
مونوپوز
36
ورزش و فعالیت جسمانی منظم
ورزش منظم سبب افزایش قدرت عضلانی ، افزایش چابکی بدن ، افزایش تعادل بدن ،افزایش قدرت و استحکام استخوانها ،کاهش احتمال زمین خوردن و شکستگی ناشی از آن می شود .
بطور کلی فواید فعالیت فیزیکی عبارت است از : سلامت قلب و عروق ،سلامت عصبی روانی ، سلامت دستگاه گوارش ، سلامت عضلات و استخوانها ، افزایش کیفیت زندگی ، کمک به کار و خلاقیت ،حفظ تعادل و تناسب وزن و بالاخره کاهش هزینه زندگی و بیماری و مرگ و میر . ورزش منظم یکی از راههای مهم پیشگیری از مهمترین بیماریهای دوره منوپوز یعنی استئو پوروزیس می باشد .
مونوپوز
37
فعالیت ورز شی باید بگونه ای تنظیم شود که سبب فشار زیاد بر استخوانها و افزایش احتمال شکستگی نشود . حرکات ورزشی زیر برای پیشگیری از پوکی استخوان در زنان کمتر از ۶٠ سال موثر است :
ورزشهای متحمل وزن بدن مناسب ترین تمرینها برای سلامت استخوانها و عضلات هستند. ورزشهایی مانند پیاده روی ، دویدن آهسته ، کوه پیمایی انجام حرکات هوازی با شدت ملایم، بالا رفتن از پله ها ، ورزشهای راکتی از این دسته هستند. انجام این ورزشها سه بار در هفته هر بار به مدت ٣٠ دقیقه به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می کند .
تمرینهای قدرتی مانند کار با وزنه های دستی ، نوارهای ارتجاعی و دستگاههای متنوع وزنه برای افزایش توده و قدرت عضلانی و استحکام استخوانها .
مونوپوز
38
مقدار کلسیم غذایی دریافتی لازم برای گروه سنی 20 الی ۵٠ سال ١٠٠٠ میلیگرم روزانه و برای ۵١ سال و بالاتر، ١٢٠٠ میلیگرم روزانه است .
فواصل دریافت مواد حاوی کلسیم برای جذب بهتر آن باید حداقل 5 الی 6 ساعت باشد و هر بار از ۵٠٠ میلی گرم کلسیم بیشتر مصرف نشود .
مونوپوز
39
مونوپوز
40
بهترین منبع تامین کلسیم مورد نیاز منابع غذایی حاوی کلسیم است . مقدار توصیه شده برای زنان 45 الی 60 سال 3 سهم از منابع غنی از کلسیم در روز است.
اگر حداقل سه سهم منابع غنی کلسیم دریافت و جذب شود ، نیاز به مکمل کلسیم وجود ندارد. متوسط سهم مصرف شده درهر روز می تواند ملاک ارزیابی و تجویزمکمل کلسیم قرار گیرد.
مونوپوز
41
افزایش دهنده های جذب کلسیم :
کلسیم در روده کوچک جذب می شود .میزان جذب آن بستگی به نوع کلسیم دریافتی ، چگونگی هضم آن و مقدار کلسیم بدن دارد.
محیط اسیدی : برای جذب کربنات آلسیم محیط اسیدی لازم است . ترشح اسید معده با مصرف غذا افزایش می یابد ، بنابراین بهتراست مکمل کربنات کلسیم همراه غذا مصرف شود .
استروژن : هورمونی است که درکمک به جذب بهتر کلسیم نقش بازی می کند ، همچنین تولید ویتامین د را افزایش می دهد .
لاکتوز: لاکتوز که کربوهیدرات مهم شیر است ، با مکانیسم نا شناخته ای جذب کلسیم را افزایش میدهد .
نوع مکمل کلسیم مصرفی:
میزان دریافت مکمل کلسیم : هرچه دریافت کلسیم افزایش یابد ، جذب آن غیر موثر تر خواهد شد . بنا بر این بهتر است دریافت مکمل کلسیم در حداقل دوزمورد نیاز تنظیم گردد و در هر بار مصرف نیز نباید بیشتر از ۵٠٠ میلیگرم کلسیم دریافت شود و بین دریا فتها حد اقل 4 الی 6ساعت فاصله بیفتد . برای جلوگیری از عارضه توکسیسیتی کلسیم ، دریافت روزانه مکمل کلسیم نباید بیشتر از ٢۵٠٠ میلی گرم باشد .
مونوپوز
42
کاهش دهنده های جذب کلسیم :
اگزالیک اسید موجود در اسفناج ، لوبیای سویا و کاکائو ،چغندرقند، تانین موجود در چای و فیبر مواد غذایی به کلسیم باند شده و جذب آن را کاهش می دهد.
داروهای مسهل و اسهال به هر دلیلی نیز به علت سرعت عبور غذا از روده کوچک جذب کلسیم را کاهش می دهد.
نسبت بالای دریافت املاح فسفر و منیزیم به کلسیم به علت رقابت با کلسیم در مصرف ویتامین D برای جذب سبب کاهش جذب کلسیم می شود .
کافئین : مصرف زیاد قهوه به صورت قهوه بدون شیر ، شکلات ، چای پررنگ ونوشابه های کافئین دار دفع ادراری کلسیم را افزایش
می دهد .
مونوپوز
43
دریافت کافی ویتامین D سبب افزایش جذب کلسیم، افزایش مقاومت عضلات وپیشگیری از سقوط و در نتیجه کاهش شکستگی می شود.
جذب کلسیم نیز به سطح ویتامین بستگی دارد . کمبود ویتامین Dعلاوه بر آنکه سبب کاهش جذب کلسیم شده و ریسک شکستگی راافزایش میدهد ، سبب کاهش قدرت عضلانی ، دردهای استخوانی ،وافزایش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن متعددی از قبیل بیماریهای کاردیو واسکولار ،اتوایمون و برخی سرطانها می شود.
مونوپوز
44
ویتامین D از طریق غذاهایی مانند ماهی و شیر غنی شده و همچنین نور خورشید تامین می شود . ٩٠ در صد ویتامین D مورد نیاز بدن بطور معمول از طریق آفتاب تامین می شود . بطورکلی هفته ای سه بار هر بار ١٠ الی 15دقیقه در معرض آفتاب بودن صورت و دستها می تواند سطح مورد نیاز ویتامین Dرا تامین کند . حداکثرمکمل ویتامین D دریافتی روزانه ۵٠ میکروگرم یا 2000 واحد بین المللی است.
آسانترین راه اصلاح کمبود ویتامین D پر کردن ذخایر آن با تجویز ۵٠٠٠٠ واحد ویتامین D هر هفته تا ٨ هفته است و میزان نگهدارنده آن ۵٠٠٠٠ واحد ویتامین D یک تا دو بار درماه است. قرص ویتامین D حاوی ۴٠٠ واحد ویتامین D همراه با دریافت همزمان مواد غذایی و آفتاب ویتامین D مورد نیاز را تامین می کند.در کسانی که نیاز به مصرف مکمل کلسیم دارند و روزانه ٢ عدد قرص کلسیم D مصرف می کنند ، ویتامین D مورد نیاز خود را نیز به میزان 400 واحد دریافت می آنند .
مونوپوز
45
میوه و سبزی:
مصرف میوه و سبزی برای تامین انواع ویتامینها،تامین آنتی اکسیدانها ،تامین برخی املاح و تامین فیبر مورد نیاز بدن لازم است . به طور کلی سبزی ها و میوه ها سبب کاهش چربی های بد خون ( کلسترول LDL )، کاهش ایجاد لخته در خون ، بهبود اکسیژن رسانی به عضله قلب و محافظت ازسلولهای قلبی، شریانی و مویرگی قلب ، کاهش خطر سرطان ، افزایش مقاومت بدن در برابر عفونت و تسریع در بهبود زخمها و کاهش عوارض یائسگی (گر گرفتگی ، کوفتگی و افسردگی ) می شوند .
انواع آنتی اکسیدانها شامل ویتامین ها یA , C, E ومینرالها مانند سلنیوم ، روی و مواد مغذی گیاهی از قبیل فلاونوئید ها و کاروتنوئید ها (به ویژه بتا کاروتن) میباشند . میزان نیاز به آنتی اکسیدانها در دوران یائسگی و سالمندی ، مواجهه مکرر یا طولانی مدت با آلودگی های هوا، مصرف روغنهای حاوی ترانس بالا یا مصرف مکرر غذا های سرخ کرده ، آماده و مارگارین افزایش می یابد .
مونوپوز
46
امگا ٣
امگا ٣ یک اسید چرب ضروری است که در غذاهای دریایی بویژه ماهیهای چرب وجود دارد. این اسید چرب روی متابولیسم چربی و کلسترول ، موثر بوده و اثر محافظتی روی استخوان و عضله دارد .کمبود این اسید چرب فرد را مستعد ابتلا به بیماری قلبی عروقی ، دیابت ، استئوپورزیس ، آرتریت ، افسردگی و سایر اختلالات روانی ، آلزایمر و دمانس ،کاهش عملکرد ایمنی و انواع سرطان می سازد.
ماهی تون تازه که یک ماهی چرب محسوب می شود منبع خوبی برای تامین نیاز به امگا ٣ می باشد اما کنسرو آن گرچه انتخاب خوبی است اما به اندازه ماهی تازه مفید نیست .
نیاز زنان در گروه سنی پری منوپوز با مصرف ۴ سهم ماهی تون در هفته تامین می شود. هر سهم ماهی ١۴٠ گرم می باشد . مکمل امگا ٣ به میزان 2 الی 3 گرم روزانه همراه با مکمل ویتامین E ( ٢عدد کپسول ١ گرمی امگا ٣ و یک عدد قرص ۴٠٠ واحد ویتامینE ) برای حفظ سلامت قلب و عروق توصیه می شود. مکمل ویتامین E زیست فراهمی امگا ٣ را افزایش می دهد.
مونوپوز
47
فیتو استروژنها
یکی از درمانهای طبیعی جایگزین استروژن ، انواعی از مواد غیر استروئیدی هستند که خود یا متابولیتهای آنها دارای فعالیت استروژنی هستند و در اصطلاح به آنها فیتو استروژن گفته می شود. فیتو استروژنها شامل : ایزوفلاونها از قبیل دانه سویا ، عدس ، نخود – لیگنانها مثل دانه کتان ، غلات، شبدر قرمز ،سبزیها ، میوه ها – و کومستانها مانند آفتابگردان و جوانه لوبیا هستند .
بیشترین تاثیر گزارش شده فیتو استروژنها در مطالعات انسانی ، تاثیر پروتئین سویا بر کاهش سطح LDLکلسترول می باشد. مصرف روزانه ٢۵ گرم پروتئین سویا برای هیپر کلسترولمی توصیه می شود . این مقدار پروتئین با مصرف روزانه یک سوم فنجان سویای پخته یا برشته قابل تامین است .
مونوپوز
48
هورمون در مانی جایگزین (HRT)
اندیکاسیون ها ی هورمون درمانی :
درمان گرگرفتگی و تعریق شبانه و اختلالات خواب ناشی ازآن بهترین اندیکاسیون انجام HRTاست . همچنین روابط جنسی ، چروکهای پوست و Body shape در اثر هورمون درمانی بهبود می یابد.
خونریزیهای نامنظم رحمی نیز پس از اطمینان خاطر از عدم ارتباط آن با سرطانها با درمانهای هورمونی بهبود می یابند.
هوررمون درمانی باعث افزایش تراکم استخوانی و کاهش خطر شکستگی مهرها و لگن می شود. اما باتوجه به اثرات دیگر آن هورمون درمانی به عنوان پیشگیری ودرمان اولیه استئوپورزیس توصیه نمی شود و سایرداروها ترجیح داده می شوند. مگرآنکه دلیل دیگری بجز استئو پوروزیس برای تجویز استروژن وجود داشته باشد.
مونوپوز
49
کنترا اندیکاسیونهای هورمون درمانی:
سرطان پستان یا رحم و سایر تومورهای وابسته به استروژن
خونریزی غیر طبیعی نامعلوم از مهبل
سابقه لخته شدن خون درپاها یا ریه ها
بیماری فعال کبد
سنگ کیسه صفرا یا بیماری کیسه صفرا
تریگلیسرید بالاتر از ۴٠٠
مونوپوز
50
HRT برای پیشگیری اولیه و ثانویه از بیماری عروقی کرونر ، مغز و عروق محیطی توصیه نمی شود.
در آموزشها تاکید بر لزوم تغییر شیوه زندگی با توجه به افزایش خطر بیماری قلبی عروقی به دلیل برداشته شدن اثر محافظتی استروژن در دوره یائسگی در آموزشها ضروری است .
تصمیم گیری برای شروع HRT به عوامل زیر بستگی دارد :
وجود علائم یائسگی
شرایط سلامت فرد
نظر و ترجیح شخصی فرد با توجه به مشکلات و مزایای هورمون درمانی
خطرهای موجود برای بیماری مزمن خاص در بیمار
جایگزینهای دارویی دیگر
ایجاد تعادل بین ریسکها و مزایای درمان هورمونی توسط پزشک و بیمار
وجود امکان انجام معاینات و آزمایشهای لازم برای شروع و ادامهHRT
مونوپوز
51
اقدامات لازم قبل از انجام هورمون درمانی :
تستهای روتین بویژه پروفایل چربی خون ، تستهای کبدی وماموگرافی الزامی است .
در صورت وجود امکانات بهتر است سونوگرافی لگن انجام شود .
پاپ اسمیر در چارچوب مراقبتهای روتین انجام گیرد .
برای شروع هورمون درمانی باید اطلاعات کافی در اختیار مراجعه کننده قرار گرفته و درمان با کمترین دوزآغاز شود و در صورت لزوم بتدریج دوز دارو افزایش یابد . همچنین قطع دارو باید بتدریج صورت گیرد تا عود علائم اتفاق نیفتد . طول مدت درمان در هر فرد باید کوتاهترین زمان مورد نیاز برای درمان را شامل شده ( ترجیحا کمتر از ۵ سال ) و پیگیری بیماراز نظر فشارخون، معاینات عمومی ، معاینه لگنی ، پروفایل لیپید و ما موگرافی به صورت سالانه و پاپ اسمیر طبق برنامه روتین انجام گیرد.
در صورت استمرار هورمون درمانی بیش از یک سال مشاوره با متخصص زنان انجام گیرد
مونوپوز
52
تنظیم خانواده
یک زن مسن تر در حوالی سن یائسگی در صورتی که شرایط خاص پزشکی نداشته باشد ، برای پیشگیری از حاملگی می تواند از هر متدی استفاده نماید . در واقع سن یک زن به تنهایی محدودیتی برای نوع کنترا سپتیو مورد استفاده ایجاد نمی کند ، اما در دوره پری منوپوز در انتخاب متد باید به نکات زیر توجه کرد :
زنان بالاتر از ٣۵ سال سیگاری با هر تعداد سیگار مصرفی روزانه نمی توانند از قرصهای ترکیبی پیشگیری از بارداری یا سایر روشهای استروژنی استفاده کنند .
زنان بالاتر از ٣۵ سال که بیش از ١۵ سیگار در روز استعمال می کنند از روش تزریقی ماهانه نیز نباید استفاده کنند.
زنان بالاتر از ٣۵ سال مبتلا به میگرن نباید از روشهای هورمونی استفاده کنند .
روشهای پروژستینی تنها (قرص ، تزریقی) انتخاب خوبی برای زنانی است که محدودیت مصرف استروژن دارند.
مونوپوز
53
پروژستین ها مانند DMPA در طول مدت مصرف ، دانسیته مینرال استخوان را مختصرا کاهش میدهند ولی مشخص نیست این کاهش دانسیته روی ریسک شکستگی بعدی استخوان در دوره بعد از منوپوز نیز موثر است یا خیر .
قرصهای پیشگیری اورژانسی از بارداری در هر دوره سنی از زندگی زنان می تواند مورد استفاده آنان قرار گیرد حتی در افرادی که نمی توانند بطور مستمر از روشهای هورمونی استفاده کنند. استفاده از قرصهای پیشگیری اورژانسی از بارداری مانعی ندارد .
وازکتومی و TL برای آن دسته از زنان که خانواده خود را تکمیل نموده اند انتخاب مناسبی است .
کاندوم و سا یر روشهای انسدادی با توجه به کاهش قدرت باروری در این گروه انتخاب خوبی است . آیودی مسی یا هورمونی نیز مناسب بوده و میزان دفع خودبخود آن با افزایش سن خانمها کاهش می یابد.
مونوپوز
54
تنظیم خانواده
زمان توقف استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری ١٢ ماه بعد ازآخرین قاعدگی است که مئوپوز قطعی به وقوع می پیوندد. توجه به اینکه متدهای هورمونی سبب منظم شدن قاعدگیها و ادامه آن می شوند، در حین مصرف این روشها تعیین زمان شروع منوپوز قطعی را نمی توان تعیین نمود . در این حالت بهتراست فرد پس از قطع روش هورمونی از روشهای غیر هورمونی استفاده کند تا به طور طبیعی قاعدگی قطع شده و ١٢ ماه از آخرین قاعدگی بگذرد.
مونوپوز
55
تنظیم خانواده
آزمایشات
در زنان 45 الی 60 سال آزمایشات زیر انجام میشود :
مونوپوز
56
57
Thalassemia
موفق باشید