باروری و ناباروری

1- باروری و ناباروری
برای باروری, اسپرم مرد به تخمک زن ملحق شده و منجر به پدید آمدن نطفه می شود. با این وجود بسیاری از مردان مطالب اندکی از باروری مردان می دانند و به آن توجهی ندارند.
2- ناباروری فقط مشکل زنان نیست.
بر اساس آمارهای موجود, 35% موارد نا باروری زوجین مربوط به مردان است. یک مرد سالم در هر نوبت انزال 120 تا 600 میلیون اسپرم خارج می کند و در طول زندگی خویش حدود 400 میلیارد اسپرم تولید می کند. شایعترین علت ناباروری مردان, عدم توانایی آنان در تولید تعداد کافی اسپرم های سالم است. همچنین مردان ممکن است در رساندن اسپرم به واژن زن مشکل داشته باشند. این مشکل مربوط به سیستم تناسلی مردان است. در این موارد ممکن است اختلال مربوط به آلت تناسلی و بیضه ها باشد. (عدم تخلیه اسپرم). در بعضی از مردان ناهنجاری وجود دارد که در آن، بیضه ها در جای مناسب خود قرار نمی گیرد. همچنین ممکن است بیماری هایی سبب آسیب رساندن به سیستم تولید اسپرم در مردان شوند.
مشخصات اسپرم های طبیعی در مردان کدامند؟
– حجم کافی باید داشته باشند.
– باید فعال باشند.
– نباید به هم بچسبند.
– دارای اندازه و شکل مناسب باشند.
– قادر به نفوذ در تخمک باشند و بتوانند به آسانی در درون واژن و رحم حرکت کنند و خود شان را به تخمک برسانند.
اگر زوجین نتوانند پس از آمیزش مکرر صاحب فرزند شوند باید یک آزمایش تست منی مرد انجام شود.
3- مایع منی از چه ساخته شده است؟
منی سالم دارای 120 تا 600 میلیون اسپرم در هر نوبت انزال است. مایع منی علاوه بر اسپرم دارای آب, قند های ساده, مواد قلیایی (برای محافظت در مقابل محیط اسیدی میزراه مرد و محیط اسیدی واژن زن است. همچنین در مایع منی موادی به نام پروستاگلندین ها هستند که سبب انقباض رحم ولوله های تخمدانی می شوند. علاوه بر این موادی از قبیل ویتامین C, روی و کلسترول نیز در مایع منی وجود دارند.
بطور کلی مایع منی سالم, فاقد مواد میکروبی, و آلوده کننده است.
4- در آزمایش چه مواردی اندازه گیری می شوند؟
× حجم مایع منی
× تعداد اسپرم (مقدار اسپرم در حجم معینی از مایع منی).
× اندازه وشکل اسپرم
× تحرک اسپرم (در صد اسپرم های فعال)
اکنون با استفاده از کامپیوتر تمام موارد فوق ارزیابی می شوند.
5- مایع منی سالم چه مشخصاتی دارد؟
حجم: 3 میلی لیتر (بین 2 تا 6 میلی لیتر)
غلظت: 20 میلیون یا بیشتر در هر میلی لیتر
تحرک/ 50% فعال پس از 2 ساعت
شکل طبیعی: 60%
مایع منی معمولاً در عرض 1 ساعت به صورت مایع در می آید.
PH: بین 7 تا 8.
6- برای افزایش سلامتی برای تولید مثل چکار باید کرد؟
سیگار نکشید:
کشیدن سیگار معمولاً سبب کاهش تعداد اسپرم و تحرک ضعیف می شود. تحقیقات اخیر نشان دادند زمانی که هم مرد و هم زن سیگار می کشند, احتمال ناباروری تا 64% بالا می رود.
مصرف حشیش :
استفاده درازمدت از حشیش توسط مردان سبب کاهش اسپرم سالم و افزایش اسپرم ناقص می شود.
مصرف الکل:
مصرف زیاد الکل سبب کاهش تولید اسپرم سالم توسط مردان می شود.
فعالیت شدید بدنی:
فعالیت شدید بدنی سبب کاهش تولید اسپرم می شود.
ویتامین C:
کمبود ویتامین C سبب می شود که اسپرم ها به هم بچسبند و این حالت سبب 16% موارد ناباروری در مردان می شود.
مصرف آنتی بیوتیک ها:
بعضی از آنتی بیوتیک ها به طور موقت سبب کاهش تعداد و تحرک اسپرم ها در مردان می شوند. بعضی از این آنتی بیوتیک ها شامل اریترومایسین, نیتروفورازون یا نیتروفورانتوئین هستند.
تماس با سموم در محیط:
تماس با حشره کش ها, سموم آفت کش, حلال های آلی, سرب, تشعشعات یونیزه, فلزات سنگین و مواد شیمیایی سمی سبب کاهش قدرت باروری در مردان می شود. مردانی که در محیط شغلی خود با این مواد سرو کار دارند, (چاپخانه ها, سرب, سموم کشاورزی, دستگاههای رادیولوژی و … ) باید از پوشش ها و ماسک های محافظ استفاده نمایند.
تغذیه:
سوء تغذیه و مصرف ناکافی غذاهای ضروری سبب اختلال در تولید و کار اسپرم ها می شود.
خنک نگه داشتن بیضه ها:
بیضه ها نباید زیاد گرم شوند. سعی کنید شورت ها ی تنگ نپوشید. مردانی که مشکل ناباروری دارند, نباید از دوش آب گرم, سونا استفاده کنند و همچنین کار در محیط گرم برای آنها مفید نمی باشد.
فعالیت جنسی:
فاصله گذاری در فعالیت جنسی (3 تا 6 روز در هفته), سبب افزایش حجم و قدرت باروری می شود. ولی اگر وقفه زیادی در فعالیت جنسی ایجاد شود, سبب می شود که اسپرم ها تخلیه شده و پیر و نا توان و کم تحرک شوند.
7- چه مواردی سبب اختلال در باروری مردان می شود؟
× کشیدن سیگار
× مصرف حشیش و مشتقات آن
× مصرف زیاد و دراز مدت الکل
× استفاده از داروهای استروئیدی آنابولیک (این داروها توسط افرادی که می خواهند دارای اندام های عضلانی حجیم شوند استفاده می شود, این داروها سبب می شوند که بدن نتواند هورمون تستوسترون را به طور طبیعی بسازد که سرانجام سبب کاهش تولید اسپرم خواهد شد. (بسیاری از ورزشکارانی که به عنوان دوپینگ از این داروها استفاده مکرر می کنند, دچار این مشکل خواهند شد).
× برخی آنتی بیوتیک ها (اریترومایسین, نیتروفورانتوئین و …)
× داروی سولفاسالازین (این دارو برای درمان اختلالات گوارشی به کار می رود.)
× داروی کتوکونازول (ضد قارچ)
× داروی آزولفیدین (Azulfidine) این دارو برای درمان بیماری گوارشی کولیت اولسروبه کار می رود.
× واریکوسل (کلافی از وریدهای اضافی دور لوله منی بر را می گیرند و سبب گرمی بیش از حد آن، می شوند که این حالت سبب آسیب رسانی به اسپرم ها و کشتن آنها خواهد شد.
× عفونت دستگاه تناسلی (مثل التهاب پروستات, التهاب لوله های اپیدیدیم در بیضه, التهاب بیضه (ارکیت).
× بیماری اوریون, (که سبب آلوده شدن بیضه ها می شود).
× ضربات وارده به بیضه
× مصرف داروی دی اتیل استیل استرول (DES) توسط مادر در دوران بارداری (سبب کاهش اسپرم و ناهنجاری اسپرم می شود)
× تب
× شورت های سفت
× سونا, آب گرم, کار در محیط گرم
× تماس با آفت کش ها, حشره کش ها, اشعه ها, مواد رادیواکتیو, جیوه, بنزن, و فلزات سنگین.
× داروهای ضد سرطان (شیمی درمانی)
× نقص انسدادی در لوله منی بر
× صدمات وارده به کانال های اسپرماتیک در بیضه (به علت بیماری های سوزاک و عفونت کلامیدیا)
× سوء تغذیه و کم خونی, سل
× استرس شدید در زندگی
8- توصیه های خوب برای زوج های علاقه مند به بارداری:
× ترک سیگار, الکل, داروهای مضر و …
نکته ای که زوجین باید بدانند این است که بر اساس تحقیقات کنونی, حتی اسپرم های آسیب دیده هم قادر به بارداری تخم هستند.
بنابراین نا امیدی در باروری معنی ندارد.
از قول پزشکان متخصص, قبل از هر گونه عمل لقاح مصنوعی بهتر است به مدت 3 ماه توصیه های فوق را اجرا کنید.
چون ممکن است بدون نیاز به روش های مصنوعی توانایی باروری خود را بازیابید.
انتخاب جنسیت فرزند:
از دیر باز تا کنون دانشمندان در اندیشه انتخاب جنسیت فرزندان بودند. در حال حاضراز روش موفقی (با موفقیت 80%) که توسط دکتر دونالد اریکسون ابداع شده است, استفاده می کنند. در این روش اسپرم های x و y را از هم جدا نموده و اسپرم های دارای جنسیت مورد نظر را وارد رحم می کنند.
طول مدت این عمل حدود 4 ساعت است و میزان موفقیت آن (80%) می باشد.
در حال حاضر هزاران نوزاد با این روش در دنیا متولد شده اند .
9- علل ناباروری
ناباروری را این طور تعریف کرده اند: ناتوانی یک زوج در باردار شدن پس از یک سال رابطه جنسی بدون جلوگیری از بارداری.
ناباروری در ده تا پانزده درصد از زوج ها دیده می شود. علل ناباروری می تواند مربوط به زن یا مرد یا هر دو باشد. حدود 40% از مشکلات ناباروری مربوط به مردان، 40% مربوط به زنان و حدود10% مربوط به هر دو است. در حدود 10% از زوج ها نیز عامل ناباروری مشخص نیست. به عبارت دیگر در این زوج ها هر دو نفر با توجه به انجام آزمایش های موجود مشکلی ندارند ولی به علل نامشخصی بچه دار نمی شوند.
طی دو دهه اخیر گام های بلندی در رابطه با تشخیص و درمان ناباروری برداشته شده است و حدود 65 درصد از زوج های نابارور با استفاده از روش های موجود صاحب فرزند شده اند.
9-1- علل ناباروری در زنان
1) اختلال در تخمک گذاری
اختلال در تخمک گذاری، علت عمده ناباروری در زنان است. به طوری که 39% علل ناباروری زنان مربوط به این مسئله است . بدون عمل تخمک گذاری لقاح انجام نمی شود و بنابراین زن باردار نمی شود . بعضی از زن ها ممکن است تخمک گذاری نکنند و یا به طور نامنظم و کم تخمک گذاری کنند و بنابراین ممکن است یا عادت ماهیانه نداشته باشند و یا عادت ماهیانه آنها کم و نامنظم باشد و حتی بعضی خانم ها با آنکه دارای عادت ماهیانه منظم هستند، دارای اختلال در تخمک گذاری هستند.
2) اختلال در لوله های رحمی
در بعضی زنان، لوله های رحمی به طور کامل و یا ناقص بسته است. در نتیجه اسپرم به تخمک نمی رسد. بسته بودن لوله های رحمی می تواند به دلیل عفونت، آندومتریوز و یا چسبندگی هایی پس ازعمل جراحی باشد. همچنین ممکن است این لوله ها پس از یک حاملگی خارج رحمی بسته شوند. در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسه یافته به علت شیوع بیماری های عفونی دستگاه تولیدمثلی، میزان اختلال در لوله های رحمی بیشتر است. به طور کلی 30% علل ناباروری زن ها مربوط به اختلال در لوله های رحمی است.

3)آندومتریوز
آندومتریوز، حالتی است که در آن سنگفرش رحم (آندومتر) رشد می کند و از رحم هم فراتر می رود و لوله های رحمی را نیز می پوشاند و حتی آنها را می بندد و در عمل تخمک گذاری اختلال به وجودمی آورد. آندومتریوز علت 13% موارد ناباروری است و حدود 70% زنان دارای آندومتریوز، نابارور هستند.

4) اختلال درگردن رحم یا رحم
ناهنجاری های گردن رحم می تواند سبب ناباروری شود که از آن جمله می توان به مشکلات مربوط به ساختمان بدن، عفونت های گردن و رحم و یا کیفیت نامناسب ترشحات رحم اشاره کرد. از طرفی تومورهای بدخیم رحم و یا بعضی جای زخم های موجود در دیواره رحم مسبب ناباروری است.

5) مشکلات دستگاه ایمنی بدن
مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن و عوامل ایمونولوژیک نقش مهمی در ایجاد ناباروری دارند. تشخیص و درمان اینگونه بیماران مشکل است. در بعضی خانم ها، علیه اسپرم مرد ماده ای بنام آنتی بادی ترشح می شود که اسپرم ها را از بین می برد و یا آنها را غیرفعال می کند و یا حتی سبب سقط خود به خود در بعضی از آبستنی ها می شود.

9-2- علل ناباروری در مردان
1)اختلالات مربوط به اسپرم
به طور طبیعی، در بیضه مرد اسپرم تولید می شود و به هنگام انزال از وی خارج می شود. اگر در موارد زیر اختلالی باشد، شانس لقاح کم شده و مرد نابارور محسوب می شود.

* تعداد کم اسپرم
* عدم بلوغ اسپرم
* شکل غیرطبیعی اسپرم
* عدم توانایی حرکت مناسب اسپرم

عواملی که بر تعداد، شکل، بلوغ و حرکت اسپرم تاثیر منفی دارند عبارتند از:

* بیماری های عفونی: بیماری های عفونی با شرایط التهابی نظیر بیماری اوریون سبب عفونت مجاری تناسلی یا التهاب و از بین رفتن بیضه ها در مرد می شوند. حدود 25% مردانی که بعد از بلوغ دچار اوریون می شوند نابارور می شوند.
* اختلالات هورمونی
* اختلالات هورمونی سبب حدود 5-2% مشکلات ناباروری در مردان می شود. تولید نامناسب هورمون های FSH و LH بر تولید هورمون مردانگی یا تستوسترون و تولید اسپرم تاثیر دارند.
* مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن
* در بدن بعضی مردان علیه اسپرم خودشان ماده ای به نام آنتی بادی تولید می شود که سبب کاهش حرکت اسپرم یا به هم چسبیدن آنها می شود.

2) ناهنجاری های مربوط به ساختمان بدن
بعضی عوامل نظیر بسته بودن لوله های خروج اسپرم (دفران، اپیدیدیم) سبب ناباروری در مردان می شود . بسته شدن لوله های خروج اسپرم می تواند به علل مادرزادی، نقص ژنتیکی، عفونت ها یا التهاب های دستگاه ادراری – تناسلی باشد. البته جای جراحی های قبلی نیز می تواند این لوله ها را ببندند.
از جمله عوامل دیگر ناباروری در مردان واریکوسل است. در این حالت رگهای درون کیسه بیضه متسع می شود و کیفیت اسپرم کاهش می یابد.
3)عوامل دیگر
عوامل دیگری نظیر ناتوانی جنسی و یا انزال زودرس نیز می تواند عامل ناباروری در مردان باشد.

9-3- علل ناباروری ژنتیکی
علل ناباروری اعم از مشکلات هورمونی و چاقی تا غیر طبیعی بودن سلول های جنسی (تخمک و اسپرم) همگی می تواند به نوعی تحت تاثیر عوامل ژنتیکی باشد. برای مثال استعداد چاقی، ابتلا به عفونت و حتی لزوم انجام یک جراحی که به ناباروری می انجامد همگی هر چند کوچک می توانند به عوامل ژنتیکی مربوط باشند. امروزه مطالعات بر روی ژنهای خاص در انسان و مدل های آزمایشگاهی تا حدودی تاثیر عوامل ژنتیکی بر ناباروری را آشکار ساخته اند.
بعضی از عوامل ژنتیکی بر ناباروری مردان تاثیر می گذارند، در حالی که بعضی عوامل دیگر بر روی هر دو جنس و یا فقط بر روی زنان تاثیر گذارند. برای مثال جابجایی های کروموزومی می تواند بر روی مردان و زنان تاثیر بگذارد اما سندروم کلاین فلتر که در آن ترکیب کروموزوم های جنسی به صورت XXY در می آید تنها مختص مردان است و سندروم ترنر که در آن بیمار فقط دارای کروموزوم جنسی X است تنها مختص زنان است.

9-4- عوامل ناشناخته
گاه ممکن است پس از یک معاینه دقیق پزشکی، زن و شوهر کاملا سالم تشخیص داده شوند ولی به علل ناشناخته بارور نشوند. اگرچه معمولا بعد از دو سال تعداد زیادی از این زوج ها بچه دار می شوند، اما تعدادی از آنها حتی بعد از گذشت سه سال بدون استفاده از روش های پیشگیری بچه دار نمی شوند، در این صورت باید تحت درمان قرار بگیرند.

10- چگونه مشکلات ژنتیکی باعث ایجاد ناباروری در مردان می شوند؟
پیشرفت علم ژنتیک در سالهای اخیر منجر به یافته های جدیدی درباره فرآیند تولیدمثل و باروری شده است. امروزه در گروهی از مردان نابارور ، مشکلات ژنتیکی به عنوان علت ناباروری شناخته می شوند. اما همچنان سوالات زیادی دراین باره وجود دارد از جمله آنکه چگونه این مشکلات باعث ناباروری می شوند؟ آیا قابل درمان هستند؟ چه زمانی بررسی ژنتیکی افراد لازم است؟و…
حدود ۵۰% موارد ناباروری ناشی از وجود مشکل در دستگاه تولید مثل مردان (به تنهایی و یا همراه با همسر ایشان ) می باشد. به همین دلیل ارزیابی و درمان مردان در مسیر حل مشکل ناباروری اهمیت فراوانی دارد.
بیش از ۹۰% موارد ناباروری مردان به علت کاهش کمیت یا کیفیت اسپرمها و یا هر دو آن ها می باشد که علت آن در ۳۰ تا ۴۰درصد موارد ناشناخته است. این موارد ناشناخته می تواند در اثر عواملی همچون بیماری های مزمن، سوء تغذیه، عوامل محیطی و یا اختلالات ژنتیکی باشد. فرآیند ساخت اسپرم در مردان (اسپرماتوژنزیس) در بیضه انجام شده و تحت تاثیر ژن های متعددی قرار دارد. هم اختلال در این ژن ها و هم بیماری های خاص ژنتیکی می توانند باعث ناباروری شوند. ژن های معیوب می توانند به صورت ارثی از والدین یا جهش ژنی در اثر عوامل محیطی (مثل اشعه رادیو اکتیو و…) و یا هر دو ایجاد شوند.
نکته دیگر آنکه در حالت عادی اسپرم معیوب توانایی بارورسازی تخمک را ندارد، ولی با روش های لقاح مصنوعی امکان بارورسازی مستقیم تخمک توسط اسپرم وجود دارد.به همین دلیل، امروزه یکی از نگرانیهادرمورد مردان ناباروری است که ژن های معیوب دارند و با استفاده از روش های لقاح مصنوعی دارای فرزند می شوند، چرا که احتمال انتقال ژن های معیوب به فرزند پسر آنها نیز وجود دارد.
به طورکلی ناباروری مردان در اثر مسایل ژنتیکی می تواند ناشی از علل زیر باشد:
1- ساختار ژنتیکی معیوب اسپرم: DNA اسپرم حاوی نیمی از ژن هایی است که برای ایجاد فرزند لازم است. در مردان نابارور در صد زیادی از اسپرم ها دارای DNA شکسته شده یا آسیب دیده هستند و بنابراین قادر به ایجاد جنین نمی باشند.
2- جهش های ژنتیکی که فرآیند تولید کمی یا کیفی اسپرم را تحت تاثیر قرار می دهند: اختلال در ژن هایی که به طور ویژه تعداد و یا کیفیت اسپرم ها را تعیین می کنند، بخش مهمی از علل ژنتیکی ناباروری را تشکیل می دهد. برخی مطالعات تخمین می زنند که در حدود ۱۵% از مردان نابارور از چنین مشکلاتی رنج می برند که می تواند باعث خرابی آکروزوم شود(آکروزوم ناحیه ای در سر اسپرم است که در بارورسازی تخمک نقش بسیار مهمی دارد).
3- برخی بیماری های ارثی که باعث ناباروری می شوند: گروهی از بیماری های ارثی علاوه بر آن که باعث بروز علائم در تمام دستگاه های بدن می شوند، به توانایی باروری نیز آسیب می رسانند. به عنوان مثال در سندرم کلاین فلتر، مردان مبتلا یک کروموزوم Y دارند ولی به جای یک کروموزوم X، دو عدد X دارند. این بیماری باعث تخریب بخش های سازنده اسپرم در بیضه در زمان بلوغ می شود، ولی در سایر فعالیت های دستگاه تولید مثل اثری ندارد.در بیماری فیبروزکسیتیک هم که یک بیماری ارثی است، علاوه بر اختلال در دستگاه تنفسی، گوارش و … ، لوله وازدفران (که در انتقال اسپرم از بیضه به مجاری تناسلی نقش دارند) وجود نداشته یا انسداد دارد. یک مثال دیگر از این بیماری ها، کلیه پلی کیستیک است که طی آن کیستهای بزرگی در کلیه و سایر اعضاء بدن ایجاد می شود. در این بیماری، یکی از اولین علائم می تواند بروز کیست در دستگاه تولید مثل و ناباروری باشد.
11- داروهای درمان ناباروری
داروهای زیادی برای درمان ناباروری بکار می روند که باعث افزایش تعداد تخمک ها، آزاد سازی تخمک, آماده سازی آندومتر، تنظیم زمان آزاد سازی تخمک و حمایت رشد جنین می گردند.
کلومیفن سیترات (کلومید, سروفن):
متفورمین :
گونادوتروپین ها :
سوپرفاکت :
آنتاگون و ستروتاید :
HCG پرگنیل , پروفازی :
پروژسترون :
استروژن ( استرادیول والرات , استروژن کونژوگه) :
کلومیفن سیترات (کلومید, سروفن): برای نخستین بار در سال 1956 ساخته شده و برای انجام آزمایشات کلینیکی در سال 1960 مصرف گرد ید. تا آن زمان ، این دارو بطور گسترده ای بعنوان (( اولین دارو )) برای افزایش رشد فولیکول های تخمدان ("کیست های" کوچک در تخمدان یعنی جایی که تخمک ها در آن رشد می کنند ) مورد استفاده قرار می گرفت.تجویز کلومیفن سیترات غالبا در روز 7-3 و یا 9-5 سیکل قاعد گی صورت می گیرد. ( روز اول بعنوان اولین روز جریان خون قاعد گی تعریف شده است).هورمون محرک فولیکو ل " FSH " رشد تخمک را در فولیکول تخمدان تحریک می کند.برای رشد, رسیدن به بلوغ و آزاد سازی تخمک ها باید FSH به میزان کافی موجود باشد. هورمون محرک فولیکول (FSH ) توسط غده هیپوفیزو در اثر تحریک هورمونهای آزاد کننده گونادوتروپین(مترشحه از هیپوتالاموس) ترشح می شود.کلومید در سطح هیپوتالاموس باگیرنده های استروژن در مغز پیوند می شود. وقتی که این گیرنده ها بهم پیوند خوردند، مغز مبنا را بر این می گیرد که میزان استروژن خون خیلی پائین بوده وهورمون آزاد کننده گونادوتروپین بیشتری را ترشح می کند. و این امر سبب می شود تا هیپوفیز FSH بیشتری را تولید کند تا موجب تحریک رشد فولیکول شود.
قرص های کلومیفن بصورت خوراکی مصرف می شوند وبهتر است که این قرصها در زمان معینی در هر روز مصرف گردند . (( زمان باروری )) یا زمان تخمک گذاری معمولا 8 – 5 روز پس از مصرف آخرین قرص کلومیفن می باشد .
گاهی کلومیفن برای تحریک تخمک گذاری در سیکلهای تلقیح اسپرم به داخل رحم IUI ومعمولا به صورت ترکیبی با هورمون محرک فولیکول تجویز می گردد .
تعیین چگونگی کنترل سیکل های کلومیفن بعهده پزشک است . بنا به دلایل گوناگون ، ممکن است پزشک بخواهد مراحل سیکل را از نزدیک تحت کنترل داشته باشد .

درمراحل ابتدائی درمان ،بهتراست بیماران به مدت 5 روز در ماه کلومیفن مصرف نمایند و اگرپس از گذشت 3ماه ازمدت درمان حامله نشدند ،برای انجام معاینات پیگیری مراجعه نمایند.
کلومیفن سالهای زیادی است که مورد استفاده قرارگرفته وبعنوان یک داروی بی خطر محسوب می گردد . با این وجود ممکن است عوارض جانبی داشته باشد . بسیاری از بیماران هیچگونه علائمی در زمان مصرف کلومیفن ندارند ولی ممکن است گاه وبیگاه عوارض جانبی مثل شکم درد یعنی احساس پری و یا سوزش ، برافروختگی ، کج خلقی ویا اختلال بینایی نیز بروز نمایند . استامینو فن در صورت بروز این عوارض می تواند مفید واقع گردد .در تعدادی از بیماران ، ممکن است کلومیفن موجب بزرگ شدن ( کیست ) تخمدان شود .
گاهی این عوارض بدون هیچ اقدام خاصی برطرف می شوند ، اما برای رعایت احتیاط ، به بیماران توصیه می شود طبق دستور پزشک خود معاینه شوند . ممکن است مشکلات بیشتری دراثر مصرف طولانی مدت کلومیفن برای بیماران ایجاد شود.درکل ،بیماران نباید بیشتراز شش ماه کلومید مصرف نمایند.اگرچه این زمان باتوجه به علل ناباروری متفاوت است.
کلومیفن در 10% موارد با چند قلوئی همراه است که بیشتر دوقلویی می باشد. هیچگونه خطری مبنی برتولد نوزاد ناقص الخلقه یا عوارض مشابه وجود ندارد.البته ، هیچکس قادر نیست که نتایج یک حاملگی را تضمین نماید.
متفورمین : درمان رایج "سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOD) القاء تخمک گذاری است که ازکلومیفن سیترات به عنوان اولین داروی انتخابی استفاده می شود. با توجه به ارتباط بین افزایش میزان انسولین و مقاومت انسولین، استفاده از داروهای حساس به انسولین مثل متفورمین برای وادار کردن تخمدان به تخمک گذاری اخیرا مورد بررسی قرار گرفته که حا کی ازنتایج مثبت است.
داروهای کاهش دهنده انسولین برای القاء تخمک گذاری در زنانی که به تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند ، به دلیل کم هزینه بودن، عوارض جانبی کمتر، وکمترین خطر چند قلویی در مقایسه با داروهای دیگر، ارجح می باشند.
گونادوتروپین ها(مترودین ، پرگونال، منوگان ، مریونال ، منوپور ، گونال)F: هورمون های محرک رشد فولیکول ( FSH ) حاوی ترکیباتی هستند که بطور مستقیم تخمدان ها را تحریک می کنند تا چند تخمک تولید نمایند. این داروها باید فقط توسط متخصصینی که در این زمینه تخصص کامل داشته و آموزش کافی دیده اند، تجویز گردند.
هورمون محرک رشد فولیکول ( FSH ) تقریبا در همه سیکل های تکنولوژی تولید مثل کمکی برای رشد تعداد زیاد تخمک ها مورد استفاده قرار می گیرد .

دوزاژ هورمون محرک رشد فولیکول ( FSH ) تا حد زیادی به پاسخ هر بیمار بستگی دارد وغالبا در حین سیکل دستخوش تغییر می گردد . رشد فولیکول بصورت دوره ای از طریق اولترا سوند واندازه گیری سطوح استرادیول تحت کنترل قرار می گیرد .تعداد واندازه فولیکولها از طریق اولتراسوند قابل مشاهده می باشند و افزایش میزان استروژن حاکی از رشد طبیعی فولیکول میباشد. استروژن به نسبت افزایش تعداد واندازه فولیکول ها افزایش پیدا می کند واندازه گیری آن ما راقادر می سازد تا بتوانیم به دوزاژ مطلوب برای هر بیماردست یابیم.
دوزاژ دارو وپاسخ بیمار باید در جهت کاهش احتمال عوارض جانبی ، مثل تحریک بیش از حد و حصول اطمینان از رشد کافی فولیکول ، توسط یک نفر متخصص بیماریهای زنان مورد ارزیابی قرارگیرد .
سوپرفاکت : یک داروی آگونیست هورمون آزاد کننده گونادو تروپین(GNRH) می باشد که اغلب در اواخر سیکل قاعدگی قبل از تحریک تخمدان تجویز می گردد . سوپر فاکت , سیستم تولید مثل بیماررا " غیر فعال " می کند ، به این صورت که آنرا قادر می سازد که به داروهای تولید مثل مثل FSH اگزوژن پاسخ مثبت نشان می دهد . سوپرفاکت بصورت تزریق زیر جلدی یا اسپری داخل بینی عرضه شده است .
سوپر فاکت ترشح زودرس هورمون "LH " را نیز کاهش می دهد ، این امر یک رویداد هورمونی است که حاکی از تخمک گذاری زودرس می باشد واغلب باعث کنسل شدن سیکل درمانی می شود . در موارد انتخابی, سوپر فاکت به مقدار کم قبل از سیکل تجویز می گردد ( روش میکروفلیر ) تا اینکه به بیمار در تولید تخمک کمک نماید . با مصرف سوپرفاکت ,متخصصین کنترل بیشتری بر (( فعالیت های اندو کرین )) که در زمان سیکل تحریک تخمدان صورت می گیرند دارند ، بنابراین شانس موفقیت تخمک گذاری ونهایتا حاملگی افزایش پیدا می کند .جالب است بدانیم که ، کاربرد اولیه سوپر فاکت در درمان آندومتریوز می باشد ، بطوری که این دارو میزان گردش استروژن را کاهش می دهدو این عمل برای مهار رشد بافت اندومتر مورد نیاز می باشد .
آنتاگون و ستروتاید : دو آنتا گونیست جدید هورمون آزاد کننده گونادو تروپین می باشند . این دودارو اخیرا در ایالات متحده معرفی شده اند . آنتا گون / ستروتاید درواقع ترشح هورمون آزاد کننده فولیکول" LH " را در عرض پنج روز کاهش می دهد در حالی که سوپر فاکت نیاز به 22 روز زمان دارد . در حال حاضر در مورد نقش مناسب کلینیکی آنتاگون / ستروتاید اختلاف نظر وجود دارد . کاهش کامل LH ممکن است نیاز به این داشته باشد کهFSH بیشتری تجویز گردد ، بنابراین هزینه درمان افزایش پیدا خواهد کرد . برخی از دست اندر کاران نیز براین باور هستند که میزان کمی از LH برای رشد کامل اووسیت مورد نیاز می باشد .
پرگنیل , پروفازی ) : ((HCG )گونادو تروپین کور یونیک انسانی )), برای القاء تخمک گذاری پس از تجویز گونادوتروپین ها در سیکل های تحریک تخمک گذاری مورد استفاده قرار می گیرد . این داروها تخمدان را دقیقا 36 ساعت پس از تجویز وادار به تخمک گذاری می نمایند . به دلیل این پدیده ، بین 35 – 34 ساعت پس از تجویز HCG تخمک گذاری انجام می شود . تلقیح داخل رحمی اسپرم ( IUI )نیز طبق زمان بندی معینی همزمان با تخمک گذاری انجام می گیرد .
پروژسترون : در تکمیل سیکل های درمانی جهت فراهم نمودن هورمون پروژسترون بیشتر برای تقویت رشد رویان در درون رحم وپس از تخمک گذاری تجویز می شود. پزشک ممکن است پروژسترون را برای حصول اطمینان از رشد کافی پوشش داخلی رحم تجویزنماید . پروژسترون هورمونی است که به صورت طبیعی توسط جسم زرد تولید وترشح می شود . جسم زرد هورمون پروژسترون واستروژن را تولید نموده ، این هورمونها مخاط رحم را برای پذیرش تخمک بارور شده آماده می سازند . کمبود پروژسترون ممکن است پس از تخمک گذاری ایجاد گردد ، که به آن نقص فاز لوتئال می گویند ومی تواند موجب عدم موفقیت حاملگی شود .
وجود جسم زرد برای استمرار حاملگی حیاتی است و تا هفته دهم پروژسترون ترشح می کند . پس از هفته دهم ، جفت می تواند پروژسترون کافی تولید نماید. امروزه پروژسترون بصورت شیاف واژینال یاتزریقات عضلا نی مورد استفاده قرارمی گیرد .

آمپولهای پروژسترون به صورت 50 و 25 میلی گرمی در دسترس می باشد که معمولا با دوز 50 میلی گرمی یا 100 میلی گرمی در روز بنا به توصیه مشاورین بصورت عضلانی تزریق می شود . شیاف ها باید در یخچال نگهداری شوند ، هر شب یک عدد شیاف ، درست قبل از خواب باید در واژن قرار داده شود . در صورتی که قرار باشد فعالیت جنسی در شب انجام شود ، لازم است شیاف پس از انجام فعالیت جنسی در واژن قرارداده شود.
مشاورین درمانی مرکز اطلاعات بیشتری در مورد چگونگی قرار دادن شیاف در داخل واژن ارائه خواهند نمود . مصرف شیاف ها را نباید قطع نمود مگر اینکه توسط مشاورین درمانی توصیه شود . البته این در صورتی است که بیمار خونریزی ، لکه های خونی یا شکم درد نداشته باشد . چنانچه هر کدام از موارد فوق در بیمار ملاحظه شد حتما باید گزارش شود .
استروژن ( استرادیول والرات , استروژن کونژوگه ) : برای آماده سازی آندومتر در سیکل های انتقال رویان های منجمد شده ونیز در زمانی که تخمک های اهدایی انتقال داده شدند ، مورد استفاده قرار می گیرد .
12- IVF چیست؟
IVF مخفف لغت های انگلیسی "باروری در درون بدن انسان" است. اولین بار با این روش در سال 1978 نوزادی را در یک زوج نابارور به دنیا بیاورند.
چه کسانی برای انجام این روش انتخاب می شوند؟
در ابتدا این روش برای زنانی به کار می رفت که لوله های تخمدانی شان دارای کارآیی لازم برای انتقال تخمک نبود. ولی امروزه از این روش برای موارد زیادی استفاده می شود. به طور مثال مردانی که دارای اسپرم های کافی برای باروری هستندبا این روش دارای فرزند می شوند.
فواید روش IVF: این روش توانسته نوزادان زیادی را چه از زنان نابارور و چه از مردان نابارور به دنیا آورد.
12-1- تاریخچهIVF:
عمل IVF برای اولین بار در دنیا در سال 1978 در انگلستان و به وسیله یک جنین شناس به نام دکتر ادواردز(Dr. Edwards) و یک متخصص زنان به نام دکتر استپتو (Dr. Steptoe) با موفقیت انجام شد. و بعد از ان به سرعت در سرتاسر جهان جایگاه خود را پیدا کرد. به طوری که تا امروز حدود 20 هزار کودک به این روش در دنیا متولد شده اند. از دیگر موفقیت های به دست امده در این روش افزایش شانس بارداری های متوالی و چندباره است . میزان موفقیت در این روش به عوامل مختلفی وابسته است از جمله سن زوجین و نیز درجه سلامت تولید مثلی در انها. با این وجود شانس موفقیت از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است و به منظور تخمین این شانس لازم است فاکتور های تاثیرگذار بر آن به صورت جامع در همه کسانی که تحت این عمل قرار گرفته اند بررسی شود.
برخی از دلایل ناباروری که باعث می شود این روش در دستور کار قرار بگیرد عبارتند از :
 وجود مشکل در لوله رحم زن: به این معنی که لوله فالوپ مسدود باشد و یا آسیب دیده باشد. این امر باعث می شود که اسپرم در رسیدن به تخمک دچار مشکل شود و یا تخمک بارور شده ( zygote ) قادر به عبور از لوله و رسیدن به حفره رحمی نشود.
وجود مشکل در اسپرم مرد : به این معنا که تعداد اسپرم های مرد کم تر از حد طبیعی باشد یا توانایی حرکتشان کم باشد و یا این که قدرت بارور سازی تخمک را علی رغم رسیدن به آن نداشته باشد.
وجود مشکل در تخمدان زن : به این معنی که تخمدان قادر به رها کردن تخمک و حتی تولید تخمک نباشد.
زن دجار بیماری های اندومتر (endometriosis) باشد. در این حالت جنین قادر به لانه گزینی در رحم نیست.
وجود حالات غیر طبیعی در شکل رحم زن.
وجود تومور های فیبروییدی در زن

12-2- مراحل انجام IVF:
1- مرحله جلوگیری از تخمک گذاری:
2- زن در روز دوم یا سوم پریود خود مصرف قرص ضد بارداری را شروع می کند. بعد از 2 تا 3 هفته, پزشک متخصص یک سونوگرافی از تخمدان های زن به عمل آورد. در صورتی که تخمدان ها حالت طبیعی داشته باشند, دارویی (Lupron) به زن تجویز می شود. این دارو از آزاد سازی تخمک توسط تخمدان ها جلوگیری می کند.
داروی Luopron به صورت زیر جلدی هر روز تزریق می شود. شایعترین عوارض این دارو سر درد, حالت برافروختگی چهره و خشکی واژن است. در برخی موارد از داروهای Antagon (آنتاگون) و یا Cetrotide (ستروتاید) به جای Lupron استفاده می کنند.
2- مرحله تحریک فولیکول:
3- یک هفته پس از شروع مصرف داروی Lupron یک سونوگرافی دیگر انجام می شود. اگر کیست تخمدانی مشاهده نشد (از عوارض داروی Lupron, داروی دیگری به نام گونال- اف (Gonal- F یا Follistim (فولیستیم) تجویز شده و کم کم از میزان مصرف داروی Lupron کاسته خواهد شد.
4- دارو های گونال- اف و یا فولیستیم می تواند تخمدان ها را برای تولید تخمک های زیادی تحریک نمایند. این موضوع خیلی مهم است چون که ما برای افزایش میزان موفقیت نیاز به این دارو داریم که به جای یک تخمک بارور شده چندین تخمک بارور شده را در رحم زن قرار دهیم ( به همین دلیل است که در بعضی موارد ممکن است بیشتر از یک نوزاد در یک نوبت به دنیا بیاید) و ما به این حالت چند قلویی می گوییم.
در روز پنجم یا ششم مصرف گونال اف یا فولیستیم, در ساعات 7 الی 9 صبح آزمایشات اندازه گیری هورمون های استروژن انجام می شوند و یک سونوگرافی دیگر از طریق واژن انجام خواهد شد. بر اساس این نتایج, پزشک میزان داروهای فوق را تنظیم می کند. این کار تا زمان بالغ شدن فولیکول های تخمدانی ادامه خواهد یافت.
3- مرحله بالغ کردن فولیکول ها:
در این مرحله داروی hCG برای بلوغ نهایی تخمک ها تزریق می شود.
4- مرحله جمع آوری تخمک ها:
در این زمان زن را وارد اتاق عمل می کنند. یک متخصص بیهوشی داروی بیهوشی را به صورت آرامش بخش وریدی تزریق می کند. سپس متخصص مربوطه یک لوله متصل به دستگاه سونوگرافی را همراه با یک سوزن به نزدیکی محل تخمدان ها می رساند و با کمک سونوگرافی محل دقیق فولیکول ها را در تخمدان ها پیدا می کند. سپس توسط سوزن مخصوص مایع فولیکول را همراه با تخمک های درون آن را به درون سوزن می کشد. این کار حدوداً 20 تا 30 دقیقه طول می کشد.
5- مرحله باروری:
در این مرحله اسپرم مرد تهیه می شود و این مقدار اسپرم را همراه با مایع فولیکول تخمدانی زن به آزمایشگاه IVF می برند.
برخی از مردان نمی توانند اسپرم کافی را از خود تخلیه نمایند. بنابراین با استفاده از روش های خاصی مقدار اسپرم مورد نظر را از داخل بیضه مرد توسط سوزن تخلیه می کنند.
اگر اسپرم مرد کافی بوده و مشکل ناباروری مربوط به زن باشد , مایع اسپرم مرد را با مایع فولیکول زن مخلوط می کنند و پدیده لقاح خود به خود رخ می دهد. یعنی اسپرم ها در تخمک ها نفوذ کرده و تخمک ها را بارور می کنند. ولی اگر اسپرم مرد ضعیف بوده و یا ناقص باشد, باید اسپرم های سالم را با سوزن های بسیار ریز زیر میکروسکوپ در درون تخمک تزریق نمود.
یک روز پس از انجام این کار, می توانیم بگوییم که چند تخمک را توانسته ایم بارور کنیم.
6- مرحله ریکاوری:
پس از آنکه تخمک های زن را در مرحله جمع آوری تخمک در اتاق عمل جمع آوری کردیم, زن مرخص می شود و برای استراحت به خانه می رود. زن ممکن است دچار درد خفیف شکم و یا خونریزی خفیفی نیز بشود. برای تسکین درد از استامینوفن استفاده می کنند.
7- مرحله تزریق پروژسترون:
در این مرحله پروژسترون (1 سی سی در روز) به زن تزریق می شود. البته ژل واژینال Crinone نیز همین خاصیت پروژسترون را دارد. در هر صورت پروژسترون سبب می شود که در جدار داخل رحم سطح مناسب برای چسبیدن و لانه گزینی جنینها ایجاد شود .
8- مرحله انتقال جنین:
حالا ما دارای جنین هایی هستیم که در محیط آزمایشگاهی با لقاح مصنوعی تولید کرده ایم. ما عموماً 2 تا 4 تا جنین را زیر میکروسکوپ انتخاب کرده و آنرا در درون رحم زن منتقل می کنیم.
پس از انجام این کار زن را به خانه منتقل نموده و پس از 36 ساعت استراحت او می تواند فعالیت روزمره خود را ادامه دهد.
9- مرحله تست بارداری:
دو هفته پس از انجام عمل یک تست بارداری قبل از ساعت 9 صبح انجام می شود. و نتیجه موفق یا ناموفق به زوجین اعلام خواهد شد.
12-3- IVF بدون جراحی:
در گذشته گرفتن تخمک از زن به کمک روش های جراحی انجام می گرفت اما امروزه با پیشرفت روش های سونوگرافی عمل جراحی کمتر در دستور کار قرار می گیرد. در روش " IVF بدون عمل جراحی " مراحل زیر انجام می گیرد:
ابتدا به منظور فراهم آوردن یک محیط مناسب در بدن زن و هم چنین افزایش شانس دستیابی به چندین تخمک بالغ و سالم ،زن تحت یک پروسه اماده سازی متمرکز و فشرده حدود دو هفته ای قرار می گیرد. این روش شامل یک دوره هورمون درمانی با استفاده از داروهای بارداری (fertility drugs) است. هم چنین به منظور تشخیص زمان مناسب جهت گرفتن تخمک، آزمایش خون و اسکن سونوگرافی از تخمدان انجام می گیرد.این ازمایشات به صورت روزانه انجام می گیرند. منظور از زمان مناسب دقیقا کمی قبل از تخمک گذاری است. در این زمان با یک عمل سرپایی و تحت بی هوشی موضعی ،تخمدان ها به کمک اولتراسوند قابل رویت می شوند. سپس پزشک یک سوزن مخصوص (شکل شماره 1) را با راهنمایی اولتراسوند از راه واژن به تخمدان ها می رساند و به این طریق تخمک های بالغ و رسیده را در غالب مایع فولیکل از تخمدان می گیرد.احساسی که شخص در این زمان دارد شبیه چیزی است که وی در زمان انجام یک PAP smear یا endometrial biopsy تجربه می کند. .(شکل شماره 2).
لازم به ذکر است تا امروز هیچ دلیلی مبنی برایجاد آسیب در اثر گرفتن تخمک با "لاپاراسکوپی معمولی" یا "بازیافت به کمک اولتراسوند" بر تخمدان مشاهده نشده است. همچنین وجود اسکار در اطراف تخمدان خللی در این عمل ایجاد نمی کند.
مایع فولیکل به دست امده در مرحله بالا توسط یک جنین شناس تحت ازمایش میکروسکپی قرار گرفته وتخمک ها در ان تعیین مکان شده و برداشته می شوند. سپس جنین شناس اسپرم ها و تخمک قادر به لقاح را در مجاورت هم قرار می دهند. معمولا زیگوت ایجاد شده در این مرحله شروع به تقسیم شدن کرده و به pre_embryos تبدیل می شود(2 تا 3 بار تقسیم)(شکل c-1 و c-2).این pre_embryos در ظروف ازمایشگاهی و در یک محیط مغذی نگهداری می شوند. این محیط شبیه محیط فراهم شده توسط لوله های
رحم عمل میکند.

سپس به کمک یک catheter مخصوص و از راه واژن این pre_embryos به رحم منتقل می شود(شکل 3و4). این عمل 2 روز بعد از لقاح یعنی همان زمانی که به طور طبیعی تخمک پس از لقاح طول لوله رحم را طی می کند انجام می گیرد. به منظور قرار گرفتن pre embryos در محل مناسب و افزایش شانس بارداری در این مرحله نیز از هدایت اولتراسوند استفاده می کنند.
این عمل 5 تا 10 دقیقه طول می کشد. معمولا قبل از عمل به زن توصیه می شود مقدار زیادی اب بنوشد که باعث می شود مثانه در حالت پر یا نیمه پر قرار گرفته و به قابل رویت شدن اندومتر و افزایش دقت در انتقال جنین به محل مناسب کمک می کند.
بلافاصله بعد از قرار دادن pre_embryos در دیواره رحم ،بیمار به مدت 1 ساعت در تخت خواب قرار می گیرد و سپس مرخص می شود. در ضمن توصیه می شود که شخص از انجام فعالیت های سنگین تا 48 ساعت پرهیز کند.
بعد از عمل catheter و سرنگ همراه ان به ازمایشگاه جنین شناسی فرستاده می شود تا ازباقی نماندن توده ی سلولی در ان اطمینان حاصل شود.
12-4- تعداد جنین های انتقال یافته:
اگر چه اولین زایمان موفق به روش IVF در اثر انتقال یک جنین (pre_embryo) حاصل شد اما پدیده انتقال یک جنین به زودی جای خود را به multifullicolar ovarian stimulation به همراه انتقال چند جنین transfer of multiple embryos) ( داد. گر چه در transfer of multiple embryos احتمال بارداری بیشتر است اما بارداری چند قلو(multiple gestation) از پیامد های جدی و مهم ان نسبت به single embryo transfer) به شمار می اید. میزان بروز (multiple gestation) در کسانی که تحت IVF قرار کرفته اند در اروپا 25/4 و در امریکا 35/3 است در حالی که این میزان در بارداری های طبیعی در حدود 1/1 می باشد.
در ضمن از دیگر عواقب این نوع بارداری ناخوشی و مرگ و میر بالای مادر و نوزاد در کمی قبل،بعد یا در حین تولد (perinatal morbidity & mortality) و تاتوانی های طولانی مدت است.
به همین دلیل روش single embryo transfer به منظور کاهش خطرات بالا و بروز بارداری های چند قلو بعد از IVF در حال حاظر نسبت به multiple transfer ترجیح داده می شود.
در این روش نیز مرحله (stage) از زندگی جنین را که برای انتقال انتخاب می کنیم مهم است.
دو مرحله 3 روزگی (single cleavage embryo) و 5 روزگی (blastocyst stage) (شکل
c-3) امروزه برای این عمل انتخاب می شود.

در مقایسه این دو ابتدا باید گفت که استفاده از جنین های 5 روزه(blastocyst) نسبت به استفاده از جنین های 3 روزه احتمال بارداری (pregnancy) و زایمان (delivery) را افزایش می دهد. با این وجود هنوز بر روی این مطلب اتفاق نظر وجود ندارد.
اما مهم ترین عیب در استفاده از جنین های 3 روزه این است که معیار ها و مشخصات مورفولوژیکی که به منظور انتخاب جنین استفاده می شوددر این مرحله بسیار ذهنی است و با دقت کمتری، کیفیت ژنتیکی جنین را منعکس می کنند.منظور از کیفیت ژنتیکی euploidy status می باشد. در حالی که معیار های استفاده شده در مرحله blastocyst از دقت بیشتری برخوردار هستند. برای مثال در زنان 36 ساله و بالا تر از آن، 59% جنین های گرفته شده در مرحله 3 روزه که به عنوان top quality یا با کیفیت بالا تشخیص داده شدند،uneuploid بودند حال آنکه در جنین های 5 روزه در حدود 35% است. به عبارت دیگر استفاده از حتی یک مورد از جنین 3 روزه می تواند می تواند خطر انتقال جینن با ناهنجاری کروموزومی (chromosomally abnormal embryo) را به مراتب افزایش می دهد. در عین حال باید توجه داشت که برخی از embryo قادر به تبدیل شدن به blastocyst در داخل محیط کشت نمی باشد.
از دیگر نگرانی های موجود در استفاده از blastocyst افزایش خطر دو قلوهای تک تخمی (monozygotic twins) و تغییر در نسبت متولدین و نیز اثرات epigenetic در جنین می باشد.
در ضمن میزان بارداری نابجا (ectopic pregnancy) در انتقال جنین 3 روزه بیشتر از جنین 5 روزه است (به ترتیب 1/4 و1/7 ) . و نیز خطر سقط جنین در 3 ماه اول در جنین های 3 روزه 33 % و در 5 روزه ها 9/2 است.در عین حال پدیده multiple pregnancy یا حاملگی چند قلو ، از نوع "دوقلوهای یکسان" به نظر می آید در جنین 3 روزه بیشتر از 5 روزه باشد
13- لاپاروسکوپی:
در بعضی موارد پزشک لازم است از طریق جدار شکم توسط لوله ای وارد داخلی شکم شده و وجود آندومتریوز و یا چسبندگی های ناحیه لگن را تشخیص دهد. این روش به عنوان بهترین روش برای ارزیابی تخمدان ها به شمار می آید و اغلب 2 تا 3 روز قبل از قاعدگی و پس از مسجل شدن عدم حاملگی توسط آزمایش بتا HCG انجام می شود.
14- بیوپسی آندومتر:
در این روش مقدار کمی از بافت آندومتر در مدت کوتاهی قبل از قاعدگی (11 و 13 روز پس از LH Surge انجام می شود.
این تست زمانی انجام می شود که تست بتا HCG منفی باشد. با این تست وضعیت ناهنجاری در فاز لوتئال مشخص می شود. ناهنجاری در فاز لوتئال سبب جلوگیری از بارداری در زن می شود.
15- درمان ناباروری با سلول های بنیادی

ناباروری دغدغه 10 تا 15 درصد مردم دنیاست. آماری که کم و بیش، با همین رقم خودش را در مرزهای

کشور هم نشان می دهد.طبق اعلام سازمان جهانى بهداشت (WHO) تعداد زوج های نابارور دنیا به 510 میلیون زوج می رسد. با این حال، ایران در سال های اخیر در درمان ناباروری حرف های زیادی برای گفتن داشته است.
باز شدن پای تحقیقات مربوط به سلول های بنیادی هم در این میان، دریچه تازه ای است که شاید به زودی به روی جماعت در انتظار فرزند گشوده شود. محققان ایرانی امیدوارند با پیوند سلول های بنیادی به افراد نابارور قابلیت به وجود آمدن نطفه در آن ها را به وجود می آورند…

محمدرضا نوروزی رئیس انجمن ناباروری ایران، می گوید: " یکی از روش های جدید درمان ناباروری استفاده از سلول های بنیادی برای مردان و زنانی است که توانایی تولید نطفه ندارند. آزمایش های مطالعات حیوانی این روش در ایران بر روی موش انجام شده و موفقیت آمیز بوده است. فاز انسانی مطالعه این روش هم شروع شده که اگر به جواب نهایی برسد، تحول مهمی در درمان ناباروری محسوب می شود."
بر اساس مطالعات انجام شده، 90 درصد زوج های نابارور می توانند با استفاده از یکی از روش های درمانی موجود صاحب فرزند شوند. استفاده از سلول های بنیادی می تواند مشکل 10 درصد باقیمانده را حل کند."
شیوع ناباروری
در حال حاضر، روش های درمانی مختلفی برای درمان ناباروری در ایران و جهان وجود دارد. لقاح مصنوعی، IVF و میترواینجکشن از جمله این روش ها هستند که به گفته درمانگران به طور معمول تا حدود 35درصد در درمان ناباروری موثر ند.
نوروزی می گوید: "روش تخمک گذاری و لقاح مصنوعی معمولا به تولد چند جنین منتهی می شود. در حالی که زوج های نابارور معمولا خواهان یک فرزند هستند و این یکی از عوارض این نوع درمان ها است که در برخی کشورها مانند چین با توجه به سیاست کشورشان محدودیت هایی برای این روش قائل شده اند. البته این مسئله در کشور ما هنوز بلاتکلیف است."
به گفته رئیس انجمن ناباروری ایران، در دنیای امروز عوامل مختلفی موجب ناباروری در مردان و زنان می شود که علاوه بر عوامل ژنتیک عوامل اجتماعی، زندگی شهری، برخورد با اشعه ها، بیماری های عفونی شایع جوامع، در این زمینه دخیل هستند.
تئوری هایی که مبنی بر تاثیر آلودگی هوا و امواج موبایل در این زمینه مطرح است که هنوز اثبات نشده است.
او ادامه می دهد: "عوامل روحی روانی هم موجب ناتوانی جنسی و کم شدن ارتباط جنسی می شود که در این زمینه دخیل هستند. علاوه بر این بالا رفتن سن ازدواج موجب شده است که شانس ناباروری در زوج های جوان افزایش یابد."
چالش های قانونی
احمد حسینی، دبیر انجمن باروری و ناباروری ایران می گوید: "درمان ناباروری از جمله درمان های جدید در علوم پزشکی است. به همین علت با خلاهای قانونی و حقوقی زیادی در این عرصه در کشور مواجهیم که باید حل شود. از جمله بحث هایی مربوط به ارث و هویت فرزند ناشی از اهدای جنین یا اهدای جنین از یک طایفه به طایفه دیگر و نیز مسائل شرعی و قانونی اهدای اسپرم که باید به مرور این اقدامات حل شود."
رئیس انجمن ناباروری ایران هم در این باره معتقد است: "درمان ناباروری مسائل حقوقی مختلفی دارد که باید حل شوند. از جمله دفاع از حقوق کودکانی که از این طریق متولد می شوند. آن ها حق دارند از نحوه تولدشان مطلع باشند. همچنین مطالبی که مانع از ازدواج محارم شود و بحث اهدای جنین بین اقوام مختلف ایرانی و موضوع ارث فرزندانی که از طریق اهدای جنین متولد می شوند، از جمله مواردی هستند که باید به روشنی مشخص شوند."
او ادامه می دهد: "ایران از نظر درمان ناباروری پا به پای دنیا در حال حرکت است و آخرین روش های نوین درمان ناباروری و حتی جدیدترین تحقیقات این زمینه، از جمله فرضیه های مربوط به تولید اسپرم یا تخمک از طریق هدایت و رشد سلول های بنیادی در کشورمان در حال انجام است. کمیت مراکزی که این نوع درمان ها را پوشش می دهند، در حد مطلوب است و با تدوین استانداردهای این درمان ها، در پی ارتقای کیفی در مان ناباروری در ایران هستیم."
در حال حاضر 45 مرکز درمان ناباروری در ایران فعال هستند و به گفته رئیس انجمن ناباروری ایران، سال آینده می توانند بین 30 تا 40هزار سیکل درمان ناباروری را به انجام رسانند که حدود 35 درصد از آن ها موفقیت آمیز خواهد بود.
در ایران، هزینه درمان هر سیکل درمانی ناباروری حدود 5/1 میلیون تومان است که یک دهم هزینه درمان در سایر کشورها محسوب می شود. با این وجود، در صورت تصویب قوانین پوشش بیمه ای این نوع درمان ها، این هزینه در ایران به کمتر از این مقدار هم کاهش خواهد یافت.
بیماری اندومتریوز عامل حدود 50 درصد ناباروری ها در زنان است
16- تغذیه درمانی ناباروری
اخیراً تحقیقاتی در زمینه تاثیر مواد سمی محیطی بر باروری زوجین صورت گرفته است. ما هر روز بامقادیر زیادی از مواد شیمیایی در تماس هستیم. برای مثال غذاهایمان مملو از حشره کش ها یا مواد افزودنی، مواد شوینده، مواد آرایشی و داروهاست و حتی در هوایی که تنفس می کنیم، نیز انواعی از آنچه ذکر شد، موجود است. اخیراً در تحقیقی بیان شد که مواد شیمیایی خاصی در فرش و مبل های منزل زنانی که نابارورند یا سابقه سقط های متعددی دارند، موجود است. البته امکان ندارد ما بتوانیم مواد شیمیایی را بطور کامل از زندگی مان حذف کنیم، ولی حداقل می توانیم تماس خود را با مواد شیمیایی که مضر به نظرمی آیند، کاهش دهیم. بررسی ها حاکی از تاثیر شدید مواد سمی بر تخریب کروموزومها است. تخریب کروموزومی در جنین در حال تکثیر، موجب سقط جنین می شود و اگر جنین سقط نشود کودکی با نقص های کروموزومی مثل عارضه سندرم داون(1) متولد خواهد شد.
تغذیه درمانی و تغییر شیوه زندگی بر زوج های ناباروری که پزشکان علت ناباروری آنها را غیر قابل توضیح و نامشخص بیان کرده اند، موثر است و به طور کلی 30 درصد زوج های نازا را در بر می گیرد.
بر اساس آمارهای موجود، 27 درصد خانم ها به علت عدم تخمک گذاری باردار نمی شوند که این دسته نیز به تغذیه درمانی پاسخ می دهند. ولی در خانمهایی که تنها راه باردار شدن آنها روش(2)IVF( روش استخراج و تلقیح تخمک و اسپرم و کاشت تخم در رحم ) است، تغییر شیوه زندگی و تغذیه درمانی بر ایجاد جنین بی فایده است .اگر ناباروری در مرد باشد ، او نیز می تواند با تغذیه درمانی چند قدمی به جلو بردارد.
مطالعه موردی:
برای توضیح بیشتر نحوه ی تغذیه درمانی افراد نابارور ، مثالی را مطرح می کنیم .
خانم 36 ساله ای به علت ناباروری به یک متخصص تغذیه مراجعه کرد. این خانم ، دختر 5 ساله ای داشت و یکسال بود که تصمیم گرفته بود دوباره صاحب فرزند شود، ولی باردار نشده بود. این خانم از کودکی مبتلا به آسم بود، از این رو مدت بسیار طولانی داروهای استروئیدی مصرف کرده بود. پوست بدن او کاملاً خشک بود که نشان از کمبود اسیدهای چرب ضروری داشت و عوارضی چون گرفتگی بینی، نوسان قند خون و ناتوانی در او مشاهده می شد. متخصص تغذیه، مکمل غذایی خاصی برای افزایش رشد باکتری های روده ، که در اثر مصرف استروئید مختل شده بود، تجویز کرد. یک رژیم غذایی کامل وشامل همه مواد غذایی به او داده شد. شیر و پنیر که موجب گرفتگی حفره های بینی می شود حذف گردید. عنصر منیزیم ( که در آسمی ها معمولاً کم است) و در نهایت عناصر کُرُم و روی برای حفظ ثبات قند خون، برای این فرد تجویز شد.
در ویزیت دوم پس از 5 هفته ، بیمار وضعیت بهتری داشت، شرایط پوستی او بهتر شده بود و قند خونش نوسان چندانی نداشت. پس از آزمایش تجزیه مو برای تعیین میزان املاح، مشخص شد که میزان جیوه در بدن او بالاست ( جیوه زیاد در بدن موجب ناباروری می شود ) ، از این رو موادغذایی حذف کننده جیوه به رژیم غذایی وی اضافه شد. در ملاقات سوم وضعیت او همچنان رو به بهبود بود و برای کاهش استرس های روحی ، راهکارهای تغذیه ای توسط متخصص به او ارائه گردید. این خانم پس از 3 ماه از شروع درمان باردار شد و همچنان رژیم غذایی خود را ادامه می داد. در نهایت باید گفت با انداختن یک دانه بر زمینی خشک، نمی توان درختی تنومند به عمل آورد. این را بدانید که برای شروع یک برنامه ی تغذیه ای اصولی جهت افزایش باروری ، هیچگاه دیر نیست.
17- منابع:
عاتکه موسوی – کارشناس تغذیه تبیان
پژوهشکده رویان
تهران، خبرگزاری جمهوری اسلامی ‪۸۷/۸/۲۳‬

فهرست:
1- باروری و ناباروری 1
2- ناباروری فقط مشکل زنان نیست. 1
3- مایع منی از چه ساخته شده است؟ 1
4- در آزمایش چه مواردی اندازه گیری می شوند؟ 1
5- مایع منی سالم چه مشخصاتی دارد؟ 2
6- برای افزایش سلامتی برای تولید مثل چکار باید کرد؟ 2
7- چه مواردی سبب اختلال در باروری مردان می شود؟ 3
8- توصیه های خوب برای زوج های علاقه مند به بارداری: 4
9- علل ناباروری 5
10- چگونه مشکلات ژنتیکی باعث ایجاد ناباروری در مردان می شوند؟ 8
11- داروهای درمان ناباروری 9
12- IVF چیست؟ 13
12-1- تاریخچهIVF: 14
12-2- مراحل انجام IVF: 15
12-3- IVF بدون جراحی: 17
12-4- تعداد جنین های انتقال یافته: 19
13- لاپاروسکوپی: 21
14- بیوپسی آندومتر: 21
15- درمان ناباروری با سلول های بنیادی 21
16- تغذیه درمانی ناباروری 24
17- منابع: 25

عنوان:

باروری و ناباروری

استاد راهنما:

تهیه و تنظیم:

27