ادبیات نظری و پیشینه تحقیق ناباروری

عنوان:
ادبیات و پرسشنامه استرس ناباروری
فهرست مطالب
بررسی ناباروری
علل ناباروری
علل ناباروری در زنان
علل ناباروری در مردان
علل ناباروری ژنتیکی
عوامل ناشناخته
درمان ناباروری
انواع درمان ناباروری
ناباروری
استرس ناباروری
زنان و ناباروری
پیشینه تجربی پژوهش
منابع
پرسشنامه استاندارد سنجش استرس ناباروری نیوتن و همکاران 1999

بررسی ناباروری
تعریف: نازایی چندین تعریف دارد که ممکن است تفاوت هایی از نظر مدیکال و آنچه در عامه مردم استفاده می شود داشته باشد. که در اینجا به تعریف این واژگان می پردازیم.
عقیمی1، به فردی اطلاق می گردد که دارای فاکتورهای اساسی ممانعت کننده جهت باروری است و این حالت حتی با درمان نیز غیرقابل بازگشت است.
باروری2، به معنی توانایی بالقوه باردار شدن با احتمال حاملگی طی یک دوره قاعدگی است.
باروری(زایندگی)3، به معنی توانایی بالفعل باردار شدن است.
ناباروری4: عبارت است از یک سال نزدیکی بدون پیشگیری از بارداری و بدون حاملگی که بر دو نوع ناباروی اولیه و ناباروری پانیه است.
باروری در زنان پس از 35 سالگی کاهش می یابد. گاتمچر5 در طی مطالعه ای بین خانم های دارای همسر، گزارش کرده است:
جدول2-1
درصد ناباروری در سنین مختلف در گزارش گاتمچر
دامنه سنی
درصد ناباروری
16-20
5/4
35-40
8/31
بالای 40
70
بالای 50
نادر

جدول2-2
درصد ناباروری در سنین مختلف بر اساس گزارش بنگورتس6
دامنه سنی
درصد ناباروری
20-24
4
25-29
5/5
30-34
4/9
35-39
20
2-3 علل ناباروری

علت ناباروری وابسته به سن مشخص نیست، اگرچه ممکن است نقص در تخمک سبب ناباروری گردد. با توجه به مطالعات انجام گردیده درمان ناباروری با گذشت زمان و افزایش سن کاهش می یابد. اما علل ناباروری بصورت کلی به شکل زیر می باشد:
2-3-1علل ناباروری در زنان
1)اختلال در تخمک گذاری
اختلال در تخمک گذاری، علت عمده ناباروری در زنان است. به طوری که 39% علل ناباروری زنان مربوط به این مسئله است. بدون عمل تخمک گذاری لقاح انجام نمی شود و بنابراین زن باردار نمی شود. بعضی از زن ها ممکن است تخمک گذاری نکنند و یا به طور نامنظم و کم تخمک گذاری کنند و بنابراین ممکن است یا عادت ماهیانه نداشته باشند و یا عادت ماهیانه آنها کم و نامنظم باشد و حتی بعضی خانم ها با آنکه دارای عادت ماهیانه منظم هستند، دارای اختلال در تخمک گذاری هستند.
2) اختلال در لوله های رحمی
در بعضی زنان، لوله های رحمی به طور کامل و یا ناقص بسته است. در نتیجه اسپرم به تخمک نمی رسد. بسته بودن لوله های رحمی می تواند به دلیل عفونت، آندومتریوز و یا چسبندگی هایی پس ازعمل جراحی باشد. همچنین ممکن است این لوله ها پس از یک حاملگی خارج رحمی بسته شوند. در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسه یافته به علت شیوع بیماری های عفونی دستگاه تولید مثل، میزان اختلال در لوله های رحمی بیشتر است. به طور کلی 30% علل ناباروری زن ها مربوط به اختلال در لوله های رحمی است.
3) آندومتریوز
آندومتریوز، حالتی است که در آن سنگفرش رحم (آندومتر) رشد می کند و از رحم هم فراتر می رود و لوله های رحمی را نیز می پوشاند و حتی آنها را می بندد و در عمل تخمک گذاری اختلال به وجودمی آورد. آندومتریوز علت 13% موارد ناباروری است و حدود 70% زنان دارای آندومتریوز، نابارور هستند.
4)اختلال درگردن رحم یا رحم
ناهنجاری های گردن رحم می تواند سبب ناباروری شود که از آن جمله می توان به مشکلات مربوط به ساختمان بدن، عفونت های گردن و رحم و یا کیفیت نامناسب ترشحات رحم اشاره کرد. از طرفی تومورهای بدخیم رحم و یا بعضی جای زخم های موجود در دیواره رحم مسبب ناباروری است.
5) مشکلات دستگاه ایمنی بدن
مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن و عوامل ایمونولوژیک نقش مهمی در ایجاد ناباروری دارند. تشخیص و درمان اینگونه بیماران مشکل است. در بعضی خانم ها، بدن علیه اسپرم مرد ماده ای بنام آنتی بادی ترشح می شود که اسپرم ها را از بین می برد و یا آنها را غیرفعال می کند و یا حتی سبب سقط خود به خود در بعضی از حاملگی ها می شود.

2-3-2علل ناباروری در مردان
1)اختلالات مربوط به اسپرم
به طور طبیعی، در بیضه مرد اسپرم تولید می شود و به هنگام انزال از وی خارج می شود. اگر در موارد زیر اختلالی باشد، شانس لقاح کم شده و مرد نابارور محسوب می شود.
* تعداد کم اسپرم
* عدم بلوغ اسپرم
* شکل غیرطبیعی اسپرم
* عدم توانایی حرکت مناسب اسپرم
عواملی که بر تعداد، شکل، بلوغ و حرکت اسپرم تاثیر منفی دارند عبارتند از:
1. بیماری های عفونی: بیماری های عفونی با شرایط التهابی نظیر بیماری اوریون سبب عفونت مجاری تناسلی یا التهاب و از بین رفتن بیضه ها در مرد می شوند. حدود 25%مردانی که بعد از بلوغ دچار اوریون می شوند، نابارور خواهند بود.
2. اختلالات هورمونی: اختلالات هورمونی سبب حدود 5-2% مشکلات ناباروری در مردان می شود. تولید نامناسب هورمون هایFSH و LH بر تولید هورمون مردانگی یا تستوسترون و تولید اسپرم تاثیر دارند.
3. مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن: در بدن بعضی مردان علیه اسپرم خودشان ماده ای به نام آنتی بادی تولید می شود که سبب کاهش حرکت اسپرم یا به هم چسبیدن آنها می شود.
2) ناهنجاری های مربوط به ساختمان بدن؛ بعضی عوامل نظیر بسته بودن لوله های خروج اسپرم (دفران، اپیدیدیم) سبب ناباروری در مردان می شود:
بسته شدن لوله های خروج اسپرم می تواند به علل مادرزادی، نقص ژنتیکی، عفونت ها یا التهاب های دستگاه ادراری – تناسلی باشد. البته جای جراحی های قبلی نیز می تواند این لوله ها را ببندند.
3) واریکوسل:
از جمله عوامل دیگر ناباروری در مردان واریکوسل است. در این حالت رگهای درون کیسه بیضه متسع می شود و کیفیت اسپرم کاهش می یابد.
4) عوامل دیگر:
عوامل دیگری نظیر ناتوانی جنسی و یا انزال زودرس نیز می تواند عامل ناباروری در مردان باشد.

2-3-3علل ناباروری ژنتیکی
علل ناباروری اعم از مشکلات هورمونی و چاقی تا غیر طبیعی بودن سلول های جنسی (تخمک و اسپرم) همگی می تواند به نوعی تحت تاثیر عوامل ژنتیکی باشد. برای مثال استعداد چاقی، ابتلا به عفونت و حتی لزوم انجام یک جراحی که به ناباروری می انجامد همگی هر چند کوچک می توانند به عوامل ژنتیکی مربوط باشند. امروزه مطالعات بر روی ژنهای خاص در انسان و مدل های آزمایشگاهی تا حدودی تاثیر عوامل ژنتیکی بر ناباروری را آشکار ساخته اند.
بعضی از عوامل ژنتیکی بر ناباروری مردان تاثیر می گذارند، در حالی که بعضی عوامل دیگر بر روی هر دو جنس و یا فقط بر روی زنان تاثیر گذارند. برای مثال جابجایی های کروموزومی می تواند بر روی مردان و زنان تاثیر بگذارد اما سندروم کلاین فلتر که در آن ترکیب کروموزوم های جنسی به صورت XXY در می آید تنها مختص مردان است و سندروم ترنر که در آن بیمار فقط دارای کروموزوم جنسیX است تنها مختص زنان است.

2-3-4عوامل ناشناخته
گاه ممکن است پس از یک معاینه دقیق پزشکی، زن و شوهر کاملا سالم تشخیص داده شوند ولی به علل ناشناخته بارور نشوند. اگرچه معمولا بعد از دو سال تعداد زیادی از این زوج ها بچه دار می شوند، اما تعدادی از آنها حتی بعد از گذشت سه سال بدون استفاده از روش های جلوگیری بچه دار نمی شوند، در این صورت باید تحت درمان قرار بگیرند.
علت ناباروری می تواند مربوط به خانم، آقا، هردو و یا علل ناشناخته باشد که درصد این موارد به گزارش مرکز ناباروری رویان به قرار زیر است:
نمودار2-1
سبب شناسی ناباروری

2-4 درمان ناباروری
اولین قدم مهم در بررسی ناباروری مصاحبه کامل با زوج است که در این مصاحبه هر دو زن و شوهر باید حضور داشته باشند. در این مصاحبه اطلاعاتی از قبیل: تاریخچه دقیق طبی، جراحی و مشکلات دستگاه تناسلی و کسب اطلاعاتی در خصوص عادات جنسی از زوجین توسط متخصص گرفته می شود. اطلاعاتی در خصوص مسائل روانشناختی و احساسی زوجین نیز کسب می گردد. بعد از انجام مصاحبه مرد و زن معاینه فیزیکی می شوند که این پروسه بین 2 تا 6 ماه کامل می شود.

2-4-1 انواع درمان ناباروری
2-4-1-1 تلقیح مصنوعی7
یکی از قدیم ترین روش های درمان نازایی که هنوز کاربرد دارد تلقیح مصنوعی است، این روش اولین بار در سال 1790 در فردی که دچار هیپوسپادیاس شدید بود بکار رفت. به این شکل که مایع منی مرد در یک سرنگ گرم جمع آوری شده و بداخل واژن همسرش تزریق می گردد.
2-4-1-2 روشIUI8
در این روش از اسپرم شسته شده استفاده می گردد. تئوری IUI این است که تعداد اسپرم هایی که در مجاورت تخمک قرار می گیرد را افزایش می دهد. زمان انجام IUI مشابه روش های دیگر تلقیح مصنوعی می باشد، یعنی یک روز بعد از LH Surge.
2-4-1-3 تحریک تخمک گذاری
درمان تحریک گذاری در کنار پیشرفت علوم پایه در مورد محور هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان ابداع شد. درمان خانم هایی که فقط اختلال در تخمک گذاری دارند بسیار ساده و درضمن موفقیت آمیز است.
2-4-1-4 گنادوتروپین های انسانی
در سال 1958 عصاره هیپوفیز توسط جمزل برای تحریک تخمک گذاری بکار رفت. HMG از ادرار خانم های یائسه جدا و خالص گردید و برای تحریک تخمک گذاری بکار رفت. گنادوتروپین ها به هیپوتالاموس و هیپوفیز کاری ندارند و مستقیما تخمدان را تحریک می کنند.
2-4-1-5 هومون آزادکننده گنادوتروپین(GnRH)
این هورمون از هیپوتالاموس ترشح می شود و هیپوفیز را تحریک می کند و منجر به آزاد شدن گنادوتریپین ها از هیپوفیز می گردد. برای این کار پمپ های کوچکی وجود دارد که هر 60تا90 دقیقه یکبار ضربات یک دقیقه ای ایجاد می کنند.
2-4-1-6 درمان کمک باروری(ART)9
در درمان کمک باروری گامت های زن و مرد درکنار یکدیگر قرار می گیرند و بهترین روش های آن، IVF10 و 11ET است.

1. ICSI برای اولین بار در سال 1988 توسط لن زندورف12 و همکارانش بر روی اووسیت انسان انجام شد و در سال 1992 برای اولین بار بر روی انسان انجام گردید(اشرف معینی،1386).
2. ET اولین بار در سال 1890 انجام شد که جنین یک خرگوش را از رحم یک خرگوش به رحم خرگوش دیگر منتقل کردند.
3. IVF در انسان توسط روک و منکین در بیمارستان بوستون در سال 1944 انجام شد و در سال 1978 لوئیز بروان اولین نتیجه موفق IVF و ET متولد گردید، این کار توسط استپتوو ادوارد انجام شد.
مزایا و معایب IVF
در سال 2003، میزان حاملگی در هر سیکل IVF با تخمک تازه 34/. و میزان تولد زنده واقعی به ازای هر سیکل 28/. بوده است. سن خانمی که تحت IVF قرار می گیرد، اثر قابل توجهی بر پیامد آن دارد. میزان تولد زنده، در هر سال 2-6% کاهش می یابد به طوریکه میزان تولد زنده در هر سیکل در سن 43 در حدود 5% است.
از طرف دیگر، IVF با تخمک دهنده از خانم جوان خیلی موفقیت آمیز است و میزان حاملگی فرد گیرنده به افزایش سن، کاهش چندانی ندارد. انتقال همزمان چند رویان به رحم فرد منجر به افزایش میزان حاملگی و چند قلویی می شود و چند قلویی به نوبه خود با افزایش میزان نوزاد نارس و عوارض ریوی و نورولوژی همراه است.
در ابتدا از IVF برای نازایی به علت مسدود بودن لوله های خانم، جهت ایجاد ارتباط بین گامت های زن و مرد استفاده می شد اما بعدها برای علل نازایی مردانه نیز استفاده شد.
در مورد انتخاب بیماران مناسب جهت IVF سن عامل مهمی تلقی می گردد. میزان تولد زنده با IVF در خانم های بالای 39 سال بسیار کم است. در این گروه میزان بالایی از سقط خود به خود دیده می شود، به علاوه پاسخ نامناسب به تحریک تخمک گذاری در این گروه سنی بالاتر است. میزان موفقیت IVF به تعداد جنین هایی که به حفره رحم منتقل می شوند بستگی دارد. زمانیکه تنها یک جنین منتقل شود میزان موفقیت 10 تا 15 درصد است. وقتی 2 جنین منتقل شود این موفقیت به 33% می رسد و درصورتی که تعداد جنین ها بیش از 2 باشد، میزان موفقیت بیشتر نمی شود.
در زمینه IVF روش دیگری که بکار می رود(GIFT)13 است. در این روش تا مرحله خارج نمودن اووسیت ها مشابه IVF است اما لقاح در آزمایشگاه انجام نمی گیرد بلکه اووسیت ها و اسپرم ها فورا به داخل رحم بازگردانده می شوند و لقاح در همان جا صورت می گیرد. در مواردی که آزمایشگاه جنین شناسی وجود ندارد و یا مسائل مذهبی و اخلاقی که مانع پذیرش IVF می شود، این روش مناسب است، چراکه لقاح در داخل بدن خانم انجام می شود(پژوهشکده رویان).

2-5 ناباروری

مشکل ناباروری به قدمت بشریت است(ویلیامز14 و پاور15،1977). ناباروری یکی از تلخ ترین تجربه های زندگی و مشکلی شایع است(نجمی و همکاران،1380) که قابل مقایسه با مرگ یکی از بستگان درجه اول که واکنش سوگ را بهدنبال دارد توصیف شده است(بشارت، 1379) همچنین طبق گفته کدوم و همکاران، 1990 و اسکارف و وشل، 2000؛ قابل مقایسه با مرگ فرزند یا همسر است. تجربه ناباروری که برخی آن را بحران ناباروری(گیبسون و مایرز16، 2000) نام نهاده اند با استرس های فیزیکی، اقتصادی، روانشناختی و اجتماعی همراه است(گیبسون17 و مایرز، 2002) چالشی فیزیکی و روانشناختی است(میایلت18، 2002) که تمامی جنبه های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار میدهد(گیبسون و مایرز، 2000). شاید بتوان گفت ناباروری یکی از عمده ترین وقایع استرس زا در زندگی افراد نابارور است(خسروی، 1380). تجربه ناباروری منجر به حس از دست دادن19 می شود که این حس برای زوج محسوس و یا نامحسوس است. محسوس مانند شکست در فرآیند پزشکی و سقط جنین و نامحسوس مانند احساس نامطمئن از نتایج(دیاموند20 و همکاران،1999). همانطور که با هر از دست دادن غصه دار می شویم، عزاداری برای کودک متولد نشده پیچیده است. تا از دست دادن واقعی نباشد کسی نمی تواند سوگواری کند. بنابراین بسیاری از این زوج ها در برزخ هستند و از دست دادن مبهم یکی از زیان های استرس زایی است که زوج می تواند تجربه کند(باس21،1999).
افرادی که تحت فشارهای عمده و مزمن قرار گرفته باشند بیش از همکاران در معرض ابتلا به بیماری هایی مانند افسردگی، اضطراب، اعتماد به نفس پایین و نارضایتی قرار دارند(خسروی، 1380). شواهد بالینی و تجربی بسیاری نشان می دهند که ناباروری به عنوان یک عامل فشارزا موجب بروز انواع اختلالات روانی یا رفتاری در شخص نابارور می گردد(بشلیده، مکتبی و تقیپور، 1380).
بررسی ها نشان می دهند افراد نابارور از اضطراب، افسردگی و ترس های مختلف که مرتبط با عارضه شان است رنج می برند. هم چنین این افراد از تصویر مثبت نسبت به خود و عزت نفس بالایی برخوردار نیستند و مشخصه هایی از قبیل عدم ابراز وجود و خود تحقیری دارند. افراد نابارور دارای افکار و رفتارهایی چون انزوا طلبی، احساس گناه، بدبینی، پرخاشگری، خصومت، یاس، ناامیدی و غیره می باشند(بشلیده و همکاران، 1380).
اکثر زوجین اطلاعات کمی درخصوص ناباروری و درمان های آن دارند، بنابراین در ابتدا وارد درمان های پزشکی می شوند و از انجا که این درمان ها زمان بر است دچار استرس می شوند. ارتباط بین استرس و ناباروری اغلب یک سیکل معیوب را تشکیل می دهد و یکدیگر را تشدید می کنند. زوجین ناباروری که خود را علت ناباروری می دانند، خود را سرزنش کرده و این وضعیت باعث افزایش استرس شده و در نتیجه مشکل را حادتر می کند(اریکا22،2002). همچنین ارتباطی ویژه بین استرس روحی و ناباروری تعریف و مورد بحث قرار گرفته است، به صورتی که در طی زمان شواهد در حال افزایش و متعددی در خصوص تقلید علایم نازایی در استرس به دست آمده است(اختری و همکاران،1392). حتی سطح مثبت اندیشی فرد و درجه انطباق وی با محیط و مسائل اطرافش از موارد حائز اهمیت قلمداد شده است(لیت23 و همکاران،1992).
در سالهای 1940 و 1950، بیان شده است که ناباروری ممکن است نتیجه ای از طرد مادری ناهوشیار24 ، زنانگی نابالغ25 یا تعارضات هویت جنسی باشد. در همین زمان، تقریبا 50 درصد همه ناباروری ها دلیل پزشکی نداشتند و این چنین فرض شد که چنین آسیب شناسی های روانی می تواند برای ناباروری ماشه چکان باشند. در دهه 70 میلادی فشار ناشی مشکلات روحی، جزء علل ناباروری بوده است(همربرنز26،2006). اگر چه ارتباط بین استرس روانی و ناباروری مطرح شده است اما شواهدی زیادی(لیت، تنن، آفلک و کلاک27، 1992؛ لنکستل و بویوین28، 2005) وجود دارد که مکانیسم های مقابله ای فردی، مقدار حمایت، سطح امیدواری و انعطاف پذیری29 عوامل مهمی هستند که بر استرس ناباروری تاثیرگذار هستند(ثرن30،2009).
اخیرا بیشتر به مدل های کل گرانه توجه می شود تا فقط به دلایل سایکوپاتولوژی. این مدل ها شامل جنبه های بیولوژیکی، روانی و اجتماعی است. مهم ترین دلایل فیزیکی شامل جنبه های پزشکی است، واکنش های فردی به ناباروری مثل افسردگی و اضطراب جزء جنبه های روانی است و کاربردهای اجتماعی مانند برچسب زنی و تابو که جنبه اجتماعی است با ناباروری مرتبط است(ثرن، 2009). ناباروری می تواند باعث بحران ها و فشارهای روانی نظیر افسردگی، اضطراب، استرس، مشکلات بین فردی، خشم سرکوب شده، ناامیدی، احساس پایین بودن نسبت به همکاران و احساس گناه بطور ناخودآگاه گردد(طلائی و همکاران، 1393).
با رشد درمان های ناباروری و روش های پیچیده تر، استرس به همان اندازه افزایش یافته و می تواند بر نتایج درمان نیز تاثیر بگذارد. مطالعات زیادی در مورد این موضوع وجود دارد و دو سوم از مطالعات رابطه معناداری بین استرس و نتایج درمانی نشان می دهند(احسان پور31 و همکاران، 2009). استرس که به عنوان یکی از جنبه های روانشناختی در طول درمان ناباروری ایجاد می شود، خود کانون بعضی از تحقیقات بوده است(مایلت32، 2002).

2-6 استرس ناباروری

استرس در متون مختلف بصورت متفاوتی ترجمه شده است، اما در هر صورت استرس از مفاهیم زمینه ای همچون فشار33، تقلا34، عامل استرس35 و خواست36 متمایز نیست(جنس و برایت37،2001؛ به نقل از مروو38، 2010). مفاهیم امروزه استرس، استرس را پاسخی به درخواستی است که نتیجه آن تغییرات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی، روانشناختی و رفتاری است(اگدن،2000؛ به نقل از مروو، 2010). با توجه به مفاهیم امروزی استرس، استرس ناباروری را می توان پاسخ های(فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی، روانشناختی و رفتاری است) فرد به درخواست(نیاز به داشتن فرزند) دانست.
به گفته لین: استرس ناباروری مجموعه ای از نشانه ها است که به دنبال ابتلاء به ناباروری در افراد بروز می کند و مشابه بسیاری از علائم اختلالات ناشی از استرس پس از حادثه می باشد و به ویژه در افکار و احساسات مربوط به ناباروری و تلاش برای رهایی از این افکار و احساسات صدق می کند. مشکلات خواب، کار، روابط، حساسیت دردناک نسبت به هرگونه محرک محیطی مربوط به تولید مثل نیز در افرادی که از ناباروری رنج می برند مشاهده می شود(لین، 2002).
در حالی که پیشرفت ها در پزشکی منجر به ایجاد تکنیک های بارداری شده است، ناباروری هنوز منشاء معنادار استرس مزمن، ناسازگاری و بدکارکردی جنسی است(موسانی39 و سیلورمن40، 2009). تحقیقات بیان می دارند هر عملکرد روانی-اجتماعی زوج ها؛ از عقیده در مورد اهمیت والد بودن تا توافق زوج برای درمان و پذیرش نتیجه پزشکی؛ به وسیله تجربه ناباروری تحت تاثیر قرار می گیرد(جردن 41و رونسون42،1999).
مطالعات توصیفی(کرمی نوری، 1379)، ناباروری را به عنوان یک تجربه وحشتناک (خصوصا برای زنان) معرفی می نماید. به عنوان مثال، در مطالعه ماهلسدت و دیگران43 که بر روی 63 زن نابارور و 37 مرد نابارور انجام شد چنین گزارش دادند که 96 درصد احساس ناکامی، 81 درصد احساس ناامیدی، 82 درصد احساس پریشانی و 65 درصد احساس خشم داشتهاند و از عزت نفس پایینتری برخوردارند(ماهلسدت و دیگران، 1987؛ به نقل از کرمی نوری، 1379).
هر چند در مرحله اول، ناباروری یک وضعیت بالینی است، ولی تشخیص آن می تواند تاثیرات زیادی بر عملکردهای هیجانی زوجین درگیر با این مشکل برجای بگذارد. هنگامی که زوجی نابارور تشخیص داده میشوند عمدتا استرسورهای متنوعی را تجربه میکنند که شامل اختلال در زندگی فردی زوج و روابط با دیگران، تغییرات در کیفیت هیجانی مثل اضطراب، افسردگی(ثرن، 2009)، روابط جنسی و تغییر در روابط زوج با همکاران، خانواده و دوستان، کاهش ارتباط با یکدیگر و اطرافیان، اشکال در فعالیت جنسی و وسواس در مورد باردار شدن، تصمیم گیری در زندگی، اختلال عاطفی و هیجانی(مظاهری44 و همکاران، 2001)، می شود. هم چنین محققین بروز رفتارهای تکانشی و خشم های پراکنده، افسردگی و احساس درماندگی و احساس بی ارزشی و بی کفایتی، انکار، عصبانیت، گناه، انزوا، اضطراب و تشویش به ویژه با درمان های طولانی مدت و بعضا ناموفق، باورهای منفی نسبت به خود، نگرانی در مورد جذابیت جنسی، احساس طردشدگی، شکایت های جسمی و اشکال و استرس در روابط زناشویی و تمایلات جنسی و تکلیفی قلمداد کردن آن به دلیل بیحاصل بودن، سوگ، نارضایتی زناشویی، احساس داغ و ننگ اجتماعی و احساس نقص و بی لیاقتی خصوصا برای زنان را در مورد این افراد گزارش نموده اند(نجمی و همکاران، 1380، میلت، 2002، جردن و رونسون، 1999 و کرمی نوری، 1379).
شاپیرو45 طی 15 سال که در مورد ناباروری مطالعه کرد، طیف کاملی از فشارهایی را که زوجهای نابارور با آن روبرو میشوند را مطرح کرد، مثل؛ خانواده و دوستان چه بی احساس و چه با عاطفه میتوانند بر نگرانی های یک زوج نابارور بیفزایند، میهمانیهای روزهای تعطیل برای زوجهای نابارور ناراحت کننده است، دیدن بستگان باردار و بچه های کوچک، آنها را آشفته میکند خصوصا روزهای مادر و پدر برای زوجهای نابارور دردناک است و رابطه جنسی زوجین که عواقب احساسی مثبتی به دنبال ندارد، استرس زاست(شاپیرو،1987؛ به نقل علیزاده، 1384). از طرف دیگر، به دلیل این که در ناباروری هم زن و هم مرد خسته یا آسیب دیده و تحت فشار زیاد هستند ممکن است کمتر بتوانند به نیازهای همدیگر توجه کنند، از این رو از یک فقدان نزدیکی و صمیمیت رنج می برند و ممکن است روابط بین آنها کمرنگ شود(بور و کلین46، 1994؛ نیوتن ، 1991؛ به نقل پترسون، 2003).
افراد ناباروری که اعتقاد دارند هیچ ارتباطی بین رفتار آنان و تقویت کننده ها وجود ندارد و کنترل پیامدهای زندگی آنان توسط افراد قدرتمند صورت میگیرد، استرس زیادی را متحمل می شوند و این استرس می تواند بر روابط فردی زوجین تاثیر بگذارد و باعث مختل شدن روابط زناشویی، ارتباط جنسی و ایجاد شرایط بحرانی گردد. استرس معمولا سبب دوری زوجین از دوستان و منابع حمایتی، زود رنجی، تنش و کاهش انرژی می گردد(علیزاده و همکاران، 1384). همچنین متغیرهای مختلف روانشناختی کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد(آبی و اندروز، 1994).
مسئله ناباروری بهویژه در فرهنگ ما که تعداد زیادی از خانوادهها از نوع گسترده هستند و با توجه به نقش والدین و اطرافیان در زندگی زوجین، بعد عمیقتری به خود میگیرد و با تاخیر در حاملگی، کنجکاویها و فشارهای اطرافیان موجب نگرانی میشود(ملایی نژاد و همکاران، 1379). این نوع نگرشها، تنها مربوط به جامعه ایرانی نیست و در جوامع دیگر نیز دیده میشود، بهطوریکه واکنش های مشابهی نسبت به ناباروری در جوامع مختلف وجود دارد.
در تحقیق نیلفروشان، احمدی، عابدی و احمدی(1384)، نشان داده شد که بیشتر زوجهای نابارور در درجه اول، به فرزند و نقش والدینی اهمیت میدهند بهطوری که والد شدن را مهمترین نقش زن و مرد میدانند و معتقدند که فرزندان نقش عمدهای در حفظ بنیان خانواده و ایجاد گرمی و نشاط ایفا میکنند. بیشتر این زوجها نسبت به پذیرش اجتماعی و نگرش اطرافین حساس هستند و معتقدند با حذف ناباروری، روابط اطرافیان بهبود مییابد و احساس کنترل بیشتری بر زندگی خود خواهند داشت. اکثر آنها نسبت به پذیرش اجتماعی، نگرش منفی داشته و افسردگی و اضطراب در این زوجها بیشتر ناشی از نگرش آنان نسبت به کنترل و پذیرش اجتماعی است.
تحقیق غباری بناب و سهرابی(1380)، در مورد بررسی میزان فشارهای روانی ناشی از ناباروری در زنان نابارور نشان داد که نیاز ذاتی به داشتن بچه مهمترین فشار روانی است که زنان نابارور تحمل می کنند و بعد از آن به ترتیب ناامیدی و افسردگی و مشکلات ناشی از آن، اختلاف با همسر و ترس از دست دادن همسر، سرزنش شدن از جانب دیگران و احساس ناراحتی از بچهدار شدن دیگران بیشترین میزان استرس را ایجاد میکردند.
روابط زناشویی زوج در اثر نازایی میتواند در جهت بدی سوق پیدا کند(محمدی و خلج آبادی فراهانی، 1380). علاوهبر مشکلات زناشویی، زن نابارور ممکن است از تماس با مادر و خواهر خود پرهیز نماید، چرا که آنها دائما از وی در این زمینه سوال میکنند. همچنین از دوستان حامله خود دوری میجویند زیرا آنان یادآور این نکته هستند که همکاران به آسانی باردار میشوند(خیاتا و همکاران، 2003).
در تحقیقی که توسط احسانپور و همکاران(2009)، درشهر اصفهان برروی 75 زوج نابارور انجام شد نشان داد که 7/87 درصد از زوجها استرس شدیدی را تجربه میکنند. برنامههای درمانی غیر منعطف ناباروری(نیاز به رابطه جنسی صرفا برای باروری نه بهخاطر احساس لذت از رابطه جنسی)، همچنین درمانهای طولانی و وقتگیر، هزینههای فوق العاده زیاد درمانی و درمانهای رنج آور، بهویژه هنگامی که منجر به شکست درمان میشود، همگی ایجاد کننده استرس شدید در زوجین میباشند(فراهانی،1380)، پس علاوه بر بعد روانی، ناباروری سایر جنبه های زندگی فرد شامل ابعاد اجتماعی و اقتصادی را تحت تاثیر قرار میدهد(ابی، هالمنت و آنتونیو199847،به نقل علیزاده و همکاران،1384).
استرس ناشی از ناباروری از نظر مدت با انواع دیگر متفاوت است. زوج های نابارور استرس مزمن را هر ماه بدون اینکه لقاحی صورت گرفته باشد تجربه می کنند(اسرشتاپوترا48،اسرشتاپوترا و ولتیوانیچ49، 2008). زوجهای زیادی تلاش های مکرر را برای درمان تحمل می کنند، به دلیل آن که درمان ناباروری و دوره های عادت ماهیانه بههم مرتبطاند، زوجها هر ماه احساس امید می کنند که این ماه درمان موفقیت آمیز بوده است. اغلب زمانی که زوج ها می فهمند بعد از گذراندن زمان زیاد، انرژی، امید و پول، حاملگی صورت نگرفته، این امید به ناامیدی تبدیل می شود، پس ناباروری محیطی نامطلوب فراهم می کند که منجر می شود زوجها برای بهدست آوردن کنترل زندگی بیولوژیکی و هیجانی شان درگیر تلاش های مکرر شوند(جردن50 و رونسون51، 1999).
پترسون در تحقیق طولی خود که بر روی1026 زن و مرد نابارور انجام شد، نشان داد که استرس با اجتناب، پذیرش مسئولیت، افسردگی ارتباط دارد. وی همچنین نشان داد زنان استرس و افسردگی بیشتری را نسبت به مردان گزارش می دهند. بویوین52 و تاکفمن53(1995)، سطوح استرس روزانه در میان 40 زن که تحت درمان IVF54 بودند، اندازه گیری کردند و مشخص شد کسانی که حامله نشدند نسبت به کسانی که حامله شدند سطوح استرس بیشتری را تجربه کردند.
فرد نابارور به علت تلاش های ناموفق مکرر جهت بچه دار شدن، ابتدا دچار چالش هایی با اعتماد به نفس خود شده و سپس احتمالا اعتماد به نفس او تحلیل می رود. این حالت در افرادی که در سایر زمینههای زندگی بسیار موفق بوده و در نتیجه مهارتهای لازم جهت کنارآمدن با شکست ها و ناکامیها را ندارند به مراتب وخیم تر است(خیاتا55 و دیگران، 2003).
در پژوهش تقوی و فتحی آشتیانی(1388)، نشان دادند که زنان نابارور از نظر افسردگی، شکایات جسمی، وسواس و اجبار، اضطراب، روان پریشی و افکار پارانوییدی تفاوت معناداری با گروه زنان بارور داشتند. در جدول زیر ابعاد روانشناختی زنان و مردان نابارور در مقایسه با گروه همتای بارور خود را نشان می دهد.
جدول1-3
نمرات ابعاد روانشناختی در گروه بارور و نابارور

نابارور
بارور

زن
مرد
زن
مرد

میانگین
Sd
میانگین
Sd
میانگین
Sd
میانگین
Sd
شکایات جسمانی
83/17
65/8
28/10
2/7
77/9
284/8
65/6
75/5
وسواس اجبار
2/17
196/8
45/12
15/6
35/11
3/6
8/10
54/5
حساسیت در روابط متقابل
88/13
059/7
58/9
051/5
2/7
26/5
9/7
43/5
افسردگی
82/21
77/11
27/13
098/9
07/12
9
6/10
68/7
اضطراب
77/14
984/7
63/8
07/5
45/6
11/5
63/5
89/4
پرخاشگری
52/9
258/5
53/6
471/4
5
98/3
8/4
93/3
ترس مرضی
47/8
242/6
97/3
33/4
77/2
57/2
08/3
42/3
افکار پارانوییدی
8/9
595/4
75/7
56/3
03/7
77/3
22/7
76/3
روان پریشی
07/13
037/7
75/8
471/4
37/6
88/2
6/7
09/5
GSI
513/1
686/0
99/0
46/0
81/0
44/0
78/0
44/0
PST
5/62
997/17
7/49
31/16
87/422
83/14
90/41
58/17
PSDI
0175/0
007/0
014/0
0049/0
013/0
005/0
013/0
006/0

2-7 زنان و ناباروری
گروه های مختلف ممکن است با ناباروری به طور متفاوتی برخورد کنند و ناباروری بهصورت یکسان و مشابهی برای همه ناباروران تجربه نمی شود. می توان به دو گروه جنسی مرد و زن اشاره نمود که اغلب این گزارشات بهفراوانی و شدت بیشتر این اختلالات در زنان نابارور(نجمی و همکاران، 1380؛ کرمی نوری، 1379؛ پترسون، 2002؛علیزاده و همکاران،1384)، نسبت به مردان اشاره دارد.
جدول2-3
مولفه های روانشناختی در زنان و مردان نابارور(نجمی،1380؛ علیزاده،1384)
مولفه ها
گروه ها
میانگین
استرس کل

زنان
86/35+_160

مردان
1./38+_5/145
افسردگی
زنان
76/.+_51/1

مردان
62/._+./78
اضطراب
زنان
69/._+21/1

مردان
63/._+87/.

با اینکه هم زنان و هم مردان ممکن است علت ناباروری باشند، با این حال به دلیل تعصبات اجتماعی، ناباروری یک مشکل زنانه تلقی می شود و به همین دلیل نیز زنان معمولا با مسائل و مشکلات خانوادگی و اجتماعی بیشتری نسبت به مردان، روبرو می باشند(عباسی شوازی، عسگری خانقاه و رازقی، 1384). ادبیات تحقیق ناباروری و مطالعاتی که از آزمون های اختصاصی برای استرس ناباروری استفاده کرده اند نشان می دهد که تفاوت هایی در روش های مواجهه زنان و مردان به استرس ناباروری وجود دارد(میلت2002، کرمی نوری1379). تحقیقات نشان می دهد که مردان زمانی که خودشان دلیل ناباروری باشند، آشفته تر و پریشان تر هستند، درحالی که زنان چه خودشان و چه همسرانشان دلیل ناباروری باشند، به طور یکسان دچار آشفتگی روانی می شوند(کرمی نوری و همکاران1379).
در جمع بندی مطالعات مرتبط با استرس ناباروری، زنان نابارور در مقایسه با مردان نابارور: 1- افسردگی بیشتری دارند.2- از زندگی رضایت کمتری دارند. 3- خودشان را بیشتر برای ناباروری بهوجود آمده مقصر می دانند.4- نداشتن بچه را بیشتر به عنوان یک امر غیر قابل قبول در نظر میگیرند. 5- از کودکان، زنان حامله و اصولا دنیای باروری بیشتر فاصله میگیرند.6- درمان را زودتر شروع و دیرتر متوقف می کنند.7- در جستجوی بیشتری پیرامون اطلاعات ناباروری هستند.8- و بچه دار شدن را بیشتر یک چاره و علاج برای پی آمدهای منفی ناباروری در نظر می گیرند( کرمی نوری و همکاران1379).
یافته های پژوهشی نشان داد که بیشترین عاملی که زنان از ناباروری رنج می برند، ترس از دست دادن زندگی مشترک است. اکثر آنها دخالت خانواده همسر را عامل اصلی در ایجاد مشکلات بین خود و همسرانشان می دانستند (عباسی شاوازی، اصغر خانقاه و رزاقی1384). زنان نابارور در مقایسه با مردان مشکلات روان شناختی بیشتری را تجربه می کنند و همچنین ناباروری معنای درررررمنفی تری برای زنان در مقایسه با مردان دارد (خسروی1380).
ایران از جمله کشورهایی است که از نظر اجتماعی-فرهنگی و مذهبی اهمیت خاصی به فرزندآوری می دهد(عباسی شاوازی، اصغر خانقاه و رازقی، 2005) و مساله ناباروری در جامعه ما با توجه به ساختار فرهنگی خاص، بعد عمیق تری به خود می گیرد(خداکرمی، هاشمی، صدیق، حمدیه و طاهری پناه، 1388). زنان بیش از مردان تمایل دارند واکنش های هیجانی شان را آشکار 56کنند، این حتی در فرهنگ هایی که مادری کردن یک ارزش است و یا تنها نقش انتخابی برای زنان است، قوی تر است(ثورن، 2009).
یکی از دلایلی که برای زنان ناباروری ایجاد فشار روانی می کند نقش مادری است که در اغلب جوامع به عنوان مهم ترین نقش زنان در بزرگسالی به حساب می آید(خسروی، 1380) ، برای بعضی زنان، توانایی برای بچه دارشدن آنها را به عنوان یک زن تعریف می کند و ناتوانی برای داشتن بچه برچسب خاصی است. کودک به عنوان امنیتی اجتماعی در سن پیری برای خانواده ها تعریف شده است، بنابراین مادری نقش اصلی زنان و یک هویت زنانه مورد انتظار است که مورد توجه قرار گرفته است(دوکلر و ساندل57، 2007)، در نتیجه زنان نابارور با استرس بیشتری روبرو هستند.(خسروی، 1380). اگر مردان به هر دلیلی در ایفای نقش های خانوادگی خود موفق نشوند، منابع اضافی ارضاء را در اختیار دارند و قادرند عدم موفقیت خود را در خلال انجام نقش های اجتماعی و شغلی جبران نمایند(خسروی، 1380) در حالی که تحقیقات مختلفنشان داده اند، ایفای نقش مادری به عنوان مهم ترین منبع ارضاء کننده برای زنان محسوب می شود(آبی58 و اندروز59، 1994).
بسیاری از آزمایشات و درمان های ناباروری بر روی زنان انجام می شود که خود باعث افزایش بیشتر فشارهای روانی می گردد. همین عوامل باعث شده که زنان نابارور خود را بیشترمسئول مشکل ناباروری بدانند(گیبسون60 و مایرز61، 2000). علاوه بر احساس مسئولیت زنان در مورد ناباروری، همسرانشان نیز آنان را بیشتر مسئول این امر می دانند که خود موجب رویارویی زنان با احساس گناه می شود. نکته قابل توجه این است که زن و شوهر هر دو بدون توجه به علت ناباروری زن را سرزنش می کنند و حتی در مواردی که علت ناباروری به مرد مربوط می شود باز هم زن مورد سرزنش اطرافیان قرار می گیرد(دنیلوک62، 1997). بسیاری از مردم تصور می کنند که مشکل ناباروری متوجه زنان است(گیبسون و مایرز، 2000).

10پیشینه تجربی پژوهش
مطالعات نشان داده است که روش درمانی استرس زدایی مبتنی بر حضور ذهن در تشخیص های شدید موثر است و باعث کاهش نشانه های اضطراب خود گزارشی می شود. درمان استرس زدایی مبتنی بر حضور ذهن در کاهش نگرانی و ناخوشی بیماری ها موثر است )آرچ ، آیرز ، بیکر، آلمکلو ، دین ، کرسک ، 2013).
تحقیقات بیشماری بر روی ذهن آگاهی انجام شده است، تحقیقات پزشکی نشان داده اند که مراقبه‏کنندگان با هیجانات مثبتی که تجربه می کنند از طول عمر و سلامت بیشتری برخوردارند (فردریکسون و جوینر، 2002؛ به نقل از محمدخانی و حیدریان، 2014). تحقیقات روان‏شناسی نشان داده اند که افرادی که به طور مرتب مراقبه می کنند از میانگین جامعه در زندگی شادتر راضی تر هستند (ایوانفسکی و مالهی، 2007). مراقبه‏کنندگان از روابط میان فردی ارضاکننده تری برخوردارند (هایک، سگال و بین، 2008).
با انجام مراقبه اضطراب، افسردگی، عصبانیت و تحریک پذیری کاهش پیدا می کند (بائر، اسمیت، هاپکینز، کریت میر و تونی،2006؛ به نقل از محمدخانی و حیدریان، 2014)، درحالی که حافظه، توانایی جسمی و روحی افزایش پیدا می کند (ژا و همکاران، 2007؛ به نقل از محمدخانی و امیدی، 1394). ذهن‏اگاهی سیستم ایمنی را تقویت می کند، به این ترتیب در کاهش تاثیر شرایط سخت مانند دردهای مزمن (کابات زین، لیپ ورث، برنسی و سلرز، 1986؛ به نقل از همان)، سرطان (پکا، کارلسون، گودی و انجن، 2000) و حتی درمان اعتیاد به مواد مخدر و الکل (بوئن، 2006)، موثر بوده است. همچنین شواهد نمایانگر اثرات مفید آموزش ذهن‏آگاهی در تندرستی است (کولز و والش، 2009). ذهن‏اگاهی می‏تواند در رهاسازی افراد از افکار اتوماتیک، عادت‏ها و الگوهای رفتاری ناسالم کمک کند و از این رو نقش مهمی را در تنظیم رفتار ایفا کند (ریان و دسی، 2000؛ همان).
سایر بررسی‏ها نشان می‏دهد که ذهن‏آگاهی با انواع پیامد‏های سلامتی نظیر کاهش درد (کابات زین، 2009)، اضطراب و افسردگی (کابات زین، 2003) و استرس ( گودی و آنژین، 2000؛ سیگل، 2010) ارتباط دارد. کابات زین (2003)، در مطالعه دیگری نشان دادند که فنون ذهن‏اگاهی در افزایش آرام‏بخشی عضلانی و کاهش نگرانی، استرس و اضطراب موثر می‏باشد. تحقیقات نشان داده‏اند که ذهن‏اگاهی خلق را بهبود بخشیده و باعث کاهش سطوح اضطراب در فرد می‏شود (زیدان و همکاران، 2010). ذهن‏اگاهی از طریق سرزندگی و روشن‏ و واضح کردن تجربیات می تواند موجب تغییرات مثبت و سازنده در شادکامی، نشاط و بهزیستی فرد شود (بروان و ریان، 2003). ریان و دسی (2000، به نقل از جانکین، 2007) نشان دادند که مداخلات مبتنی بر ذهن‏اگاهی به افراد در تعدیل الگوهای رفتاری منفی و افکار اتوماتیک و تنظیم رفتارهای مثبت مرتبط با سلامتی کمک می‏کند.
فنون ذهن آگاهی در افزایش آرام بخشی عضلانی و کاهش نگرانی، استرس و اضطراب موثر می باشد )کابات زین، 2003) به نظر می رسد مکانیسم اصلی ذهن آگاهی خود کنترلی توجه باشد چراکه متمرکز کردن مکرر توجه روی یک محرک خنثی مثل تنفس، یک محیط توجهی مناسب بوجود می آورد )سمپل، رید و میلر ، 2005).
شواهد محکمی وجود دارد که درمان استرس زدایی مبتنی بر حضور ذهن در مقایسه با گروه کنترل سلامتی روانی و فیزیکی را بهبود می بخشد و اثربخشی آن با مداخله های روانی دیگر قابل مقایسه است )بارنهوفر و همکاران، 2007 ؛ دیویدسون و همکاران، 2010 ؛ کرگ ، کالاهان ، هایز ، و گلن- لاوسون 2007، کابات زین و همکاران، 1998 ؛ ما و تیزدل ، 2004 ؛ پاردان و همکاران ، 2007 ؛ اسپیکا، کارلسون ، گودی ، آنجن ، 2000؛ به نقل از مک کون ایمل ، روسنکراز ، شفتل ، ونگ ، سالیوان ، بوناس ، استونی ،سالومون ،دیویدسون، لاتز ، 2012).
پژوهش ها نشان داده اند که درمان استرس زدایی مبتنی برحضور ذهن می تواند اثرات مثبتی برمولفه های مختلف داشته باشد. شاپیرو63 و همکاران در مقاله ای در سال 2007 درمان کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی را بر سلامت روان درمانگران آموزشی بررسی کردند. این مطالعه نشان داد شرکت کنندگان در برنامه درمانی استرس زدایی مبتنی برحضور ذهن کاهش معنی داری را در استرس، تاثیر منفی، نشخوار فکری، حالت و صفت اضطراب، و افزایش قابل توجه مثبت موثر و خود شفقتی گزارش دادند. علاوه بر این، مشارکت در درمان استرس زدایی مبتنی برحضور ذهن با افزایش تمرکز حواس در ارتباط بود ، و این افزایش مربوط به اثرات مفید مشارکت در درمان استرس زدایی مبتنی بر حضور ذهن بود.
گل پور 1390 اثر بخشی آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر بهبود ذهن آگاهی و افزایش ابراز وجود دانش آموزان که به اضطراب امتحان مبتلا بودند، انجام داد و نتیجه گرفت روش آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر بهبود ذهن آگاهی، افزایش ابراز وجود و اضطراب امتحان موثر بود.
افزایش ذهن آگاهی در پردازش اجتماعی از جنبه های گوناگون تعارضات متقابل درون فردی، تغییراتی حاصل می شود و میزان آگاهی، خودتنظیمی و بازیابی تعادل نیز با افزایش ذهن آگاهی، بهبود می یابد (هارثون-داتسچ64 و هارثون 2003).
میت مانسگروبر65، بک66 و اسچابلر67 در بررسی خود در مورد حمایتگر های ذهن آگاهی در اجتناب عملی، فرا هیجان و تنظیم هیجانی، دریافتند که تحت شرایط استرس زا، آگاهی هشیارانه بیماران در ابتدا به سرعت افزایش یافته و سپس تنزل می یابد .در بررسی تاثیر مراقبه ذهن آگاهی بر کاهش درد مزمن در سالمندان بیمار ، مورون68 ، لینچ69 ، گریکو70 ، تیندل71 و وینر72 دریافتند با آموزش مراقبه ذهن آگاهی در این بیماران ، درد مزمن آن ها کاهش وکیفیت خواب آن ها بهبود یافته و نیز میزان توجه فراگیر این افراد به طور معنی داری افزایش یافت. زمینه های مرتبط مانند کاهش درد ، بهبود تمرکز ، بهبود خواب، و دستیابی به رفاه حاصل از مدیتیشن با تمرکز حواس ، این درمان را به عنوان یک درمان غیر دارویی درد مزمن برای افراد مسن مشخص کرد.
کارلسون73 و همکاران(2005) رابطه بین استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی و خواب ، خلق ، استرس و علایم خستگی بیماران سرطانی را بررسی کردند. مشکلات خواب در بیماران سرطانی امری رایج است که درمان استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی مزایای بالینی فراوانی در آن دارد. در این پژوهش اثرات 8 جلسه درمانی استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کیفیت خواب در یک نمونه 65 نفری از بیماران سرطانی مورد بررسی قرار گرفت. در پایان آزمایش شرکت کنندگان گزارش کردند که اختلال خواب بطور قابل توجه ای کاهش یافته و کیفیت خواب آنها بهبود یافته است. همچنین کاهش قابل توجه استرس، اختلال خلقی و خستگی را مشاهده کردند. علاوه بر این در این پژوهش کشف شد که هرچه سطح رضایت بیماران از خوابشان بیشتر بود، سطح سلولهای T کمکی در گردش خون آنها نیز بیشتر بوده است. برنامه های استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی نتایج اجتماعی سودمندی در زمینه های مختلف نشان داده است.
پژوهش ها نشان می دهد که آگاهی هوشیارانه و توجه آگاهانه در هنگام تکلیف به طور معکوس با خطاهای توجه همراه هستند و هرچقدر این میزان بیشتر باشد، خطا توجه نیز کاهش می یابد(چین74، کریر75 و اسمیلک 76 2006).
دکیسر77 ، ریز 78 ، لیجسن 79 ، لیسن 80 و دوولف 81 (2008 ) با مطالعه مهارت های ذهن آگاهی و رفتار درون فردی نشان دادند که چهار مولفه از مولفه های ذهن آگاهی مشاهده گری، توصیف، عمل همراه با آگاهی و پذیرش بدون قضاوت با مهارت های ذهن آگاهی همبستگی مثبت و بالایی دارند، همچنین این مولفه ها با توصیف و تشخیص بهتر احساسات بدنی و اضطراب و آشفتگی کمتر همراه هستند.
در تحقیقی که توسط پلکا(2009) انجام شد، تاثیر آموزش استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی را در توجه و حافظه کوتاه مدت 150 مدیتیتور تازه کار مورد بررسی قرار دادند و نتیجه به این شکل گزارش شد که آموزش استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی روی اندازه توجه و حافظه کلامی موثر بوده و تاثیری همانند آرامش آموزی داشته است.
بیرنی82 و اسپکا 83و کارلسون (2009) نشان دادند که درمان استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی با خود شفقتی و همدلی رابطه دارد. این تحقیق به بررسی تاثیر استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی بر خود شفقتی، همدلی ، تمرکز حواس ، نشانه های استرس، اختلال خلقی و معنویت پرداخت و کاهش قابل توجه در علائم استرس و اختلالات خلقی و همچنین افزایش تمرکز حواس، خود شفقتی و معنویت پس از مشارکت در برنامه از نتایج آن بود اما هیچ تغییر قابل ملاحظه ای برای نگرانی همدلانه در این تحقیق مشاهده نشد.
استفان84 و همکاران(2010)، تاثیر استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی را در درمان فیبرومبالژیا انجام دادند و بیان کردند که MBSR توانست سلامت مربوط به کیفیت زندگی(HRQoL)85 را در این بیماران افزایش دهد.
گلدین86 و گراس 87 (2010) در دانشگاه آکسفورد تاثیر استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی بر روی تنظیم هیجانی بیماران مبتلا به اضطراب اجتماعی بررسی کردند. آنها بیان کردند که درمان استرس زدایی مبتنی بر حضور ذهن برنامه ای است که به منظور کاهش علایم اضطراب و استرس و افسردگی بکار می رود. این درمان بر این باور است که برای تغییر پاسخ های هیجانی باید از تغییرات شناختی و فرآیندهای عاطفی استفاده کنیم. با توجه به اینکه در اضطراب اجتماعی ، هیجان و سوگیری توجه (بصورت تحریف منفی از خود) بارز است، آنها تغییرات مغز و رفتار ، هیجان (واکنش عاطفی) و باورهای منفی نسبت به خود را ، در بیماران مبتلا به اضطراب اجتماعی بررسی کردند. این 16 بیمار در پایان درمان افزایش توجه ، کاهش تجربه احساسات منفی ، افزایش فعالیت در مناطق مغزی درگیر در استقرار توجه را در پی داشت. درمان استرس زدایی مبتنی حضور ذهن ممکن است واکنش های هیجانی را کاهش دهد این درحالی است که تنظیم هیجانی افزایش می یابد. همچنین این درمان رفتارهای اجتنابی بیماران اضطراب اجتماعی را کاهش داد.
لنگاچر88 و همکاران(2011) به بررسی رابطه استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی و لنفوسیت های بازیابی شده پس از درمان سرطان پستان پرداختند. شرکت کنندگان در این پژوهش 82 بیمار بودند که در مرحله ُ1 تا 3 سرطان شناسایی شده بودند. پس از6 هفته بررسی سلول های ایمنی بدن بهبودی حاصل شد و درمان ارتباط مثبت نشان داد.
در ایران نیز تحقیقات زیادی در خصوص تاثیر آموزش استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی صورت گرفته است که به تعدادی از آن ها اشاره خواهد شد:
در بررسی امامی و همکاران(1393) نشان داد که تاثیر آموزش استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی در کاهش استرس بر بهبود واکنش های شناختی، عاطفی و رفتاری افراد مبتلا به لکنت زبان موثر بوده است.
معصومیان و همکاران(1391) به تاثیر آموزش استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی.در کاهش افسردگی بیماران مبتلا به کمر درد مزمن پرادختند و نشان دادند این متد می تواند موثر باشد، همچنین بر روی افزایش کیفیت زندگی و خودکارآمدی این بیماران نیز کار کردند.
عرب خزائلی(1380) نیز در پایان نامه ارشد خود نشان داد آموزش استرس زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی در کیفیت زندگی و مقابله با استرس دانش آموزان موثر بوده است.
منابع فارسی

اختری، الهام؛ تن ساز، مژگان؛ مکبری نژاد، روشنک؛ بیوس، سودابه(1392). "مروری بر جایگاه اعراض نفسانی و اثر آن بر نازایی: از گذشته تا امروز". مجله طب ستنی اسلام و ایران، سال چهارم. شماره 3، 1392.
افلاطونیان، عباس. و حبیب زاده، ویکتوریا. (1380). "روشهای نوین درمان نازایی از IVF تا Cloning". تهران. موسسه فرهنگی انتشاراتی تیمورزاده- نشر طیب.
بشارت، محمدعلی. (1379). نقش سبک دلبستگی زوجین بر سازگاری روانشناختی با ناباروری. فصلنامه باروری و ناباروری. صفحات. 25 – 17.
بشلیده، کیومرث.، مکتبی، غلامحسین. و تقی پور، منوچهر. (1380). "تاثیر ناباروری بر شخصیت انسان". چکیده مقالات سمپوزیوم جنبه های روانشناختی ناباروری. تهران. پژوهشکده ابن سینا. صفحات. 48 – 47.
تقوی، نغمه؛ فتحی آشتیانی، علی(1388). "ویژگی های روان شناختی زنان و مردان نابارور در مقایسه با گروه بارور". اندیشه و رفتار، دوره 3. شماره 11. صفحه 45-54
توزنده جانی، حسن؛ سلطان زاده مزرجی، حبیبه؛ راد، محبوبه (1393). "اثربخشی واقعیت درمانی گروهی بر افسردگی زنان نابارور قبل از IUI.". مجله تحقیقات علوم رفتاری، دوره 12، شماره2،.
خداکرمی، ناهید.، هاشمی، سمیه.، صدیق، صدیقه.، حمدیه، مصطفی. و طاهری پناه، ربابه. (1388). "تجربه زندگی با ناباروری. یک بررسی پدیدارشناسی". فصلنامه باروری و ناباروری، دوره 10، شماره 4، صفحات:297-287.
خسروی، زهره. (1380). "عوامل پیشبینی کننده سلامت روان در زوجهای نابارور". فصلنامه باروری و ناباروری، 56-46.
دادفر، محبوبه. (1380). "ابعاد روانشناختی ناباروری". چکیده مقالات سمپوزیوم جنبه های روانشناختی ناباروری. تهران. پژوهشکده ابن سینا. صفحات.42 – 41.
دیرکوندمقدم، اشرف؛ دل پیشه، علی؛ سایه میری، کورش(1392). "بررسی ناباروری به روش مرور سیستماتیک". مجله زنان، مامایی و نازایی ایران. صفحات1-7.
رایکا، مهدی. (1380)."تاثیرات روانی ناباروری و IVF". چکیده مقالات سمپوزیوم جنبه های روانشناختی ناباروری، تهران. پژوهشکده ابن سینا. صفحه .36.
طلائی، علی؛ کیمیایی، سیدعلی؛ برهانی مغانی، مهدیه؛ محرری؛ فاطمه؛ طلائی، اندیشه؛ خانقانی، راشین(1393). "بررسی تاثیر درمان شناختی-رفتاری گروهی بر افسردگی زنان نابارور". مجله زنان، مامائی و نازایی، دوره 17هم، شماره 94، هفته4.
عباسی شوازی، محمدجلال، عسگری خانقاه، اصغر. و رازقی نصرآباد، حجیه بی بی. (1384). "ناباروری و تجربه زیسته زنان نابارور: مطالعه موردی در تهران". پژوهش زنان، دوره3، شماره 3، 113-91.
رونی دیاموند(1383). "عبور از بحران ناباروری"،. ترجمه، سوزان پیروان. انتشارات نهردانش. چاپ1383
علیزاده، توران. (1384). "بررسی رابطه بین عزت نفس و منبع کنترل درونی-بیرونی با استرس ناباروری زنان و مردان نابارور در شهر تهران". پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.
علیزاده، تورانو فراهانی، محمدنقی. شهرآرای، مهرناز و علیزادگان، شهرزاد(1384). "رابطه بین عزت نفس و منبع کنترل با استرس ناباروری زنان و مردان نابارور". فصلنامه باروری و ناباروری، 204-194.
غباری بناب، باقر. و سهرابی، نادره. (1380). "بررسی راههای مقابله با فشارهای روانی ناشی از ناباروری در زنان نابارور". چکیده مقالات سمپوزیوم جنبه های روانشناختی ناباروری. تهران: پژوهشکده ابن سینا.
فراهانی، محمدنقی. (1380). "جنبه های روانشناختی مقابله ای وسازگاری با ناباروری و نقش روان شناس". فصلنامه باروری و ناباروری، صفحات. 58 – 53.
قرائی، وجیهه؛ مظاهری، محمدعلی؛ صاحبی، علی؛ پیوندی، سپیده و آقا حسینی، مرضیه. (1383). "بررسی نقش آموزشهای رفتاری- شناختی بر کاهش اضطراب خانمهای مبتلا به ناباروری اولیه تحت درمان GIFT و ZIFT ". فصلنامه باروری و ناباروری، صفحات. 180 – 170 .
کرمی نوری، رضا. (1379). "ناباروری و جنبه های روانی – اجتماعی" . فصلنامه باروری و ناباروری، 57-68.
کرمی نوری، رضا؛ آخوندی، محمدمهدی و بهجتی اردکانی، زهره. (1380). "جنبههای روانی- اجتماعی ناباروری از دیدگاه پزشکان ایرانی". فصلنامه باروری و ناباروری، صفحات. 26 – 14 .
لطیف نژاد، رباب؛ رسول زاده بیدگلی، محبوبه؛ موسوی فر، نزهت؛ مدرس غروی، مرتضی(1390). "بررسی تاثیر مشاوره مشارکتی ناباروری بر استرس درک شده زنان نابارور تحت درمان با IVF".www.mums.ac.ir
محمدی، محمدرضا. و خلج آبادی فراهانی، فریده. (1380). "مشکلات عاطفی و روانی ناشی از نازایی و راهکارهای مقابله با آن". چکیده مقالات سمپوزیوم جنبه های روانشناختی ناباروری. تهران. پژوهشکده ابن سینا. صفحات. 11-10.
ملایی نژاد، میترا؛ جعفرپورعلوی، مهشید؛ جهان فر، شایسته و جمشیدی اورک، روح انگیز. (1379). "ارتباط سازگاری زناشویی و تنیدگی(استرس) ناشی از ناباروری در زنان مراجعه کننده به مرکز درمان و ناباروری شهر اصفهان". فصلنامه باروری و ناباروری، 2(1)، مسلسل. 5، صفحات. 39-26.
نجمی، بدرالدین. احمدی، سیداحمد. عابدی، محمدرضا و احمدی، سیدمهدی.(1384). "نگرش نسبت به ناباروری و رابطه آن با افسردگی و اضطراب در افراد نابارور". فصلنامه باروری و ناباروری، صفحات.546-552.
نجمی، بدرالدین.، احمدی، سیدمهدی. و قاسمی، غلامرضا. (1380). "ویژگیهای روانیشناختی زوجهای نابارور مراجعه کننده به مرکز ناباروری شهرستان اصفهان". فصلنامه باروری و ناباروری، صفحات. 46 -42 .
نیلفروشان، پریسا.، احمدی، سیداحمد.، عابدی، محمدرضا. و احمدی، سیدمهدی. (1384). "نگرش نسبت به ناباروری و رابطه آن با افسردگی و اضطراب در افراد نابارور". فصلنامه باروری و ناباروری، صفحات. 552 – 546.
هاشمی، زهره. محمودعلیلو، مجید. هاشمی نصرت آباد، تورج،(1389). "اثربخشی درمان شناختی رفتاری در علائم بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه". پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی. دانشگاه خوارزمی.
آذرگون، حسن؛ باقرکجباف، محمد.(1389). "اثربخشی آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش نگرش ناکارآمد و افکار خودآیند دانشجویان افسرده دانشگاه اصفهان". مجله روانشناسی 53، سال چهاردهم، شماره1.صفحات79-94.
نجفی، مریم؛ سلیمانی، علی اکبر؛ احمدی، خدابخش؛ جاویدی؛ نصرین الدین؛ حسینی کامکار، الناز، پیرجاوید، فاطمه. (1393). "بررسی اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بر افزایش سازگاری زناشویی و ارتقاء سلامت جسمی و روانشناختی زوجین نابارور". مجله زنان، مامایی و نازایی. دوره هفدهم، 133(3)، صفحه 8-21.
آقایوسفی، علیرضا؛ اورکی، محمد؛ زارع، مریم؛ ایمانی، سعید.(1392).ذهن آگاهی و اعتیاد: "اثربخشی ذهن آگاهی بر کاهش استرس، اضطراب و افسردگی در سوء مصرف کنندگان مواد". مجله اندیشه و رفتار. 27(7).
فیلی، علیرضا؛ برجعلی، احمد؛ سهرابی، قرامرز؛ فرخی، نورعلی.(1390). "مقایسه اثربخشی روش درمان شناختی-رفتاری با روش درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن تیزدل بر نشخوار فکری زنان نابارور افسرده". مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، دوره17، شماره 1،.
کنعانی، کبری؛ هادی، سمیرا؛ طیبی نائینی، پریناز(1393). "اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر درمان نوجوانان مبتلا به اختلال استرس پس از آسیب ناشی از سوانح رانندگی در استان اصفهان". نشریه پژوهش توانبخشی در پرستاری.1.؛ 1(2):22-32

نجاتی، وحید؛ ذبیح‏زاده، عباس؛ نیک فرجام، محمدرضا. (1391).رابطه بین ذهن‏آگاهی و کارکردهای توجهی پایدار و انتخابی. مجله پژوهش‏های علوم شناختی و رفتاری. سال دوم، شماره دوم، پیاپی (3). صص 31-42.
نجاتی، وحید؛ ذبیح‏زاده، عباس؛ نیک‏فرجام، محمدرضا؛ نادری، زهره؛ پورنقدعلی، علی. (1390) . رابطه بین ذهن‏اگاهی و ذهن‏خوانی از روی تصویر چشم. مجله تحقیقات علوم رفتاری زاهدان. سال 1391. دوره 14، شماره 1.
اسماعیلیان، نسرین؛ طهماسیان، کارینه؛ دهقانی، محسن؛ موتابی، فرشته. (1392). اثربخشی شناخت‏درمانی مبتنی بر ذهن‏اگاهی بر نشانه‏های افسردگی و پذیرش کودکان دارای والدین مطلقه. مجله روان‏شناسی بالینی. سال پنجم، شماره 3 (پیاپی 19). پاییز 1392.
فیلی، علی‏رضا؛ برجعلی، احمد؛ سهرابی، فرامرز؛ فرخی، نورعلی. (1391). مقایسه اثربخشی روش درمان شناختی رفتار با روش درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن تیزدل بر نشخوار فکری زنان نابارور افسرده. فصل‏نامه علمی دانشگاه علوم پزشکی یاسوج، دوره 17، شماره 1.
نجاتی، وحید. (1388). مقایسه ذهن‏اگاهی نابینایان و همتایان بینا. مجله علمی پزشکی قانونی. دوره 15، شماره 4، زستان 1388. صص 262-265.
نجاتی، وحید؛ امینی، رضا؛ ذبیح‏زاده، عباس؛ معصومی، مهدی؛ ملکی، قیصر؛ شعاعی، فاطمه. (1390). ذهن‏آگاهی شاخصی موثر در کیفیت زندگی جانبازان نابینا. مجله‏ی علمی- پژوهشی طب جانباز. سال سوم، شماره 11. بهار 1390.
نجاتی، وحید؛ ذبیح‏زاده، عباس؛ نیک فرجام، محمدرضا. (1391).رابطه بین ذهن‏آگاهی و کارکردهای توجهی پایدار و انتخابی. مجله پژوهش‏های علوم شناختی و رفتاری. سال دوم، شماره دوم، پیاپی (3). صص 31-42.
نجاتی، وحید؛ ذبیح‏زاده، عباس؛ نیک‏فرجام، محمدرضا؛ نادری، زهره؛ پورنقدعلی، علی. (1390) . رابطه بین ذهن‏اگاهی و ذهن‏خوانی از روی تصویر چشم. مجله تحقیقات علوم رفتاری زاهدان. سال 1391. دوره 14، شماره 1.
نریمانی، محمد. تکلوی ورنیاب، سمیه. مقایسه هراس اجتماعی و حساسیت اضطرابی در دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری.(1389). فصل‏نامه علوم رفتاری.
نریمانی، محمد. تکلوی، سمیه. ابوالقاسمی، عباس. میکاییلی، نیلوفر. (1393). اثربخشی آموزش تن‏آرامی کاربردی مبتنی بر ذهن‏اگاهی و درمان شناختی- رفتاری بر حساسیت اضطرابی زنان دارای اختلال اضطراب فراگیر. مجله روان‏شناسی بالینی، سال ششم، شماره3 (پیاپی 23)، پاییز 1393.
نریمانی، محمد؛ امینی، مرضیه؛ ابوالقاسمی، عباس؛ زاهد بابلان، عادل. (1392). مقایسه ذهن‏آگاهی و حساسیت اضطرابی در دانشجویان دارای احتکار وسواسی و علائم اختلال بدشکلی بدن. مجله روان‏شناسی بالینی. سال پنجم، شماره 3 (پیاپی 19). پاییز 1392.

کاویانی، حسین؛ جواهری، فروزان؛ بحرایی، هادی. اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی در کاهش افکار خودآیند منفی، نگرش ناکارآمد، افسردگی و اضطراب:پیگیری60روزه.تازه های علوم شناختی، سال7، شماره1، 1384.
کاویانی، حسین؛ حاتمی، ندا؛ شفیع آبادی، عبدالله. اثر شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کیفیت زندگی افراد افسرده(غیر بالینی). فصلنامه تازه های علوم شناختی، سال دهم، شماره4، 1387

منابع انگلیسی

Abbasi-Shavazi, M. J., Asgari-Khanghah, A., & Razeghi, H. (2005). Women and infertility experience: A case study in Tehran. Journal Women Studies, 3(3): 91-114.
Abbey, A., & Andrews, F. M. (1994). Psychological predictors of life quality. Journal Family Issue, 15(2): 253.
Hoveyda, S,. Zareei, H,. Abadi, M., Dabaghi. (2014). The Effectiveness of Mindfulness-Based Stress Reduction Program and Group Conscious Yoga on Anxiety, Depression, Stress in Infertile Women. Gjjyiu. Vol 4, No 2 .
Jing, Li,. Liu, Botao,. Li, Min,. (2014). Coping with infertility: a transcultural perspective. Current Opinion in Psychiatry ,September 2014. Volume 27, Issue 5, p 320-325.
Erica, M. T. (2002). The stress of infertility. Hum Ecol, 95(1): 12.
Ehsanpour, S., Mohsenzadeh, N., Kazemi, A., & Yazdani, M. (2009). The relation between social support and stress in treatment of infertility in infertile couples referred to infertility centers of Isfahan in 2007. IJNMR/Spring, Vol. 14, No. 2.
Donkor, E. S., & Sandall, J. (2007). The impact of perceived stigma and mediating social factors on infertility-related stress among women seeking infertility treatment in Southern Ghana. Social Science & Medicine, 65. 1682-1694.

Abbey, A., Andrews, F. M., & Halman, L. J. (1992). Infertility and subjective well-being: The mediating roles of self-esteem, internal control, and interpersonal conflict. Journal of Marriage and Family, 54(2), 408-417.
Akyuz, A., & Sever, N. (2009). Reasons for infertile couples to discontinue In Vitro Fertilization (IVF) Treatment. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 27(3), 258-268
American Society of Reproductive Medicine. (2013). Quick facts about infertility. Retrieved from http://www.asrm.org/detail.aspx?id=2322
Anderhim L.Does Psychological stress affect the out come of invitro pertilization, Human Reproduction 2005,20:2696-75
Anderson, K., Sharpe, M., Rettray, A., & Irvine, D. (2003). Distress and concerns in couples referred to a specialist infertility clinic. Journal o f Psychosomatic Research, 54, 353-355.
Balk J,Catov J,Horn B,Gecsi K, Wakim A. 2009. The relationship between perceived stress, acupuncture, and pregnancy rates among IVF patients: A polit study. Complementary Therapies in Clinical Practice. 16(3): 154-157
Bear, R, A.(2003). Mindfulness Training As Clinical Intervention:Conceptual and Epirical Review. Clinical Psychology: Science and Practice. 10 (2): 125-143.
Bear, R, A., Smith, G, T., Hokins, S, J., Krietemeyer ,J & Toney,C. (2006).Using Self-Report Assessment Methods Facts Of Mindfulness. Assessment,13,27-45.
Bear, R. A., Smith, G, T., Liknis, E, Button, D., Krietemeger, J., & Sader William, J. (2008). Construct Validity Of The Five Fact Mindfulness Questionnaire, In Meditating and Nonmeditating Samples. Assessment, 15, 329-342.
Beaurepaire, J., Jones, M., Thiering, P., Saunders, D., & Tennant, C. (1994). Psychosocial adjustment to infertility and its treatment: Male and female responses at different stages of IVF/ET treatment. Journal o f Psychosomatic Research, 3 8 ,229-240.
Beck, A. T. (1996). Beyond belief: A theory of modes, personality and psychopathology. In P. Salkovskis (Ed.), Frontiers of cognitive therapy (pp. 1-25). New York: Guilford Press.
Beck, A. T., Freeman, A., Davis, D., & Associates. (2004). Cognitive therapy of personality disorders (2nd ed.). New York: Guilford Press.
Behboodi-Moghadam, Z., Salsali, M., Eftekhar-Ardabily, H., Vaismoradi, M., & Ramezanzadeh, F. (2013). Experiences of infertility through the lens of Iranian infertile women: A qualitative study. Japan Journal Of Nursing Science, 10(1), 41-46. doi:10.1111/j.1742-7924.2012.00208.x
Benyamini, Y., Gozlan, M., & Kokia, E. (2009). Women's and men's perceptions of infertility and their associations with psychological adjustment: A dyadic approach. British Journal of Health Psychology, 14,(1), 1-16. doi:10.1348/135910708X279288
Berg, B.J. and Wilson, J.F. (1991) Psychological functioning across stages of treatment in infertility. J. Behav. Med., 14, 11-26.
Bernadette L. Torrez (2010), psychological stress on Infertility
Bishop, S. R., Lau, M., Shapiro, S., Carlson, L., Anderson, N. D., Carmody, J., et al. (2004). Mindfulness: A proposed operational definition. Clinical Psychology: Science and Practice, 11, 230-241.
Block-Lerner Jennifer, Adair carrie, Plumb Jennifer C., Rhatigan Deborah L. and Orsillo Susa M., The case for mindfulness-based approaches in the cultivation of empathy volume33, issueu. Pages 501-516(2007)
Boivin J, Griffiths E,Venetisc A(2011) Emotional distress in infertile women and failure of assisted reproductive technologies meta-analysis of prospective psychosocial. 1-9
Boivin Jacky, Bunting Laura, Collins John A. and Nygren Karl G.(2007) International estimates of infertility prevalence and treatment-seeking: potentioal need and demand for infertility medical care. Oxford Journal, medicine and health, Human Reproduction. Volume 22. Isuue6, Pp. 1506-1512.
Boivin, J. (2003). A review of psychosocial interventions in infertility. Social science & Medicine, 57, 2325-2341.
Boivin, J., & Takefman, J. E. (1995). Stress level across stages of in vitro fertilization in subsequently pregnant and nonpregnant women. Fertility and Sterility, 64: 802-810.
Boss, P. (1999). Ambiguous loss: Learning to live with unresolved grief. London: First Harvard University Press.
Bratt, A. (2013). Vänta på barn: fertilitetshandboken. Stockholm: Bonnier Fakta
Braverman, A. M. (1997). When is enough, enough? Abandoning medical treatment for infertility. In S. R. Leiblum (Ed.), Infertility: Psychological issues and counseling strategies (pp. 209-229). New York: Guilford Press.
Butler AC, Chapman JE, Forman EM, Beck AT. The empirical status of cognitive-behavioral therapy: a review of meta-analyses. Clin Psychol Rev 2006 Jan;26(1):17-31
Chan C, Ng EH, Chan CL, Ho, Chan TH. Effectiveness of psychosocial group intervention for reducing anxiety in women undergoing in vitro fertilization :a randomized controlled study. Fertil Steril 2006 Feb:85(2): 339-346
Chen, T.-H., Chang, S.-P., Tsai, C.-F., & Juang, K.-D. (2004). Prevalence of depressive and anxiety disorders in an assisted reproductive technique clinic. Human Reproduction, 79,2313-2318.
Connolly, K. J., Edelmann, R. J., Cooke, I. D., & Robson, J. (1991). The impact of infertility on psychological functioning. Journal of Psychosomatic Research, 36(5), 459-468.
Covington SN, Hammer Burns L.Infertility counseling.2ed. New York: Cambridge University Press; 2007. p.1- 17, 175-180, 493-506
Cunningham, N., & Cunningham, T. (2013). Women's experiences of infertility – towards a relational model of care. Journal of Clinical Nursing, 22(23/24), 3428-3437. doi:10.1111/jocn.12338
Daniluk, J. C, & Trench, E. (2007). Long-term adjustment of infertile couples following unsuccessful medical intervention. Journal of Counseling Development, 85(1), 89-100
Daniluk, J. C. (1997). Gender and infertility. Med Ethical Psychology Perspectives, New York, Wiley, 10, 3-25.
Diamond, R., Kezur, D., Meyers, M., Scharf, C. N., & Weinshel, M. (1999). Couple therapy for infertility. New York: Guilford Press
Domar, A., Broome, A., Zuttermeister, P., Seibel, M., & Friedman, R. (1992). The prevalence and predictability of depression in infertile women. Fertility and Sterility, 5 8 ,1158-1163.
Domar, A., Zuttermeister, P., & Friedman, R. (1993). The psychological impact of infertility: A comparison with patients with other medical conditions. Journal o f Psychosomatic Obstetrics and Gynecology, 14,45-52.
Domar, D. (2007). Infertility and stress. Coping with Stress of Infertility [Fact Sheet 15].RESOLVE: The National Infertility Association. Retrieved June 1, 2009, from http://www.resolve.org
Domar, D. (in press). Stress and fertility: An enlightening symposium. Fertility and Sterility. Retrieved October 10, 2009, from http://pacificfertility.com/fertilityflash/vol7_issue6.html
Donkor, E. S., & Sandall, J. (2007). The impact of perceived stigma and mediating social factors on infertility-related stress among women seeking infertility treatment in Southern Ghana. Social Science & Medicine, 65. 1682-1694.
Downey, J., & McKinney, M. (1992). The psychiatric status of women presenting for infertility evaluation. American Journal of Orthopsychiatry, 62(2), 196-205. doi:10.1037/h0079335
Edelmann, R. J., Connolly, K. J., & Bartlett, H. (1994). Coping strategies and psychological adjustment of couples presenting for IVF. Journal of Psychosomatic Research, 38(4), 355-364. doi:10.1016/0022-3999(94)90040-X
Ehsanpour, s., Mohsenzadeh, N., Kazemi, A., & Yazdani, M.(2009). The relation between social support and stress in treatment of infertility in infertile couples referred to infertility centers of Isfahan in2007. IJNMR/Spring, Vol. 14, No. 2.
Eisendrath, S؛ Chartier, M & Mclane, M. (2011). Adapting Mindfulness Based Cognitive Therapy For Treatment, Resistant Depression ]electronic version[. Cognitive and Behavioral Practice, 18, 362-370
Erica, M. T. (2002). The stress of infertility. Hum Ecol, 95(1): 12.
Faal Kalkhoran L, Bahrami H, Farrokhi NA, Zeraati H, Tarahomi M. [Comparing anxiety, depression and sexual life satisfaction in two groups of fertile and infertile women in Tehran] [Article in Persian]. J Reprod Infertil 2011;12(2):157-63.
Fledderjohann, JJ. (2012). Zero is no good for me: implications of infertility in Ghana. Human Reproduction, 27(5), 1383-90. doi: 10.1093/humrep/des035
Freeman, W., Boxer, A., Rickels, K., Tureck, R., & Mastroianni, L. (1985). Psychological evaluation and support in a program of in vitro fertilization and embryo transfer. Fertility and Sterility, 4 ,48-53.
Gibson, D. M., & Myers, J. E. (2000). Gender and infertility: a relational approach to counseling women. Journal Counseling Dev, 78(4):11, 400.
Gibson, D. M., & Myers, J. E. (2000). Gender and infertility: a relational approach to counseling women. Journal Counseling Dev, 78(4):11, 400.
Gibson, D. M., & Myers, J. E. (2002). The effect of social coping resources and growth-fostering relationships on infertility stress in women. Journal of Mental Health Counseling, 24(1), 68-80.
Greil, A. L. (1997). Infertility and psychological distress: A critical review of the literature. Social Science Medicine, 4 5 ,1679-1704.
Greil, A. L., Slauson-Blevins, K. & McQuillan, J. (2010). The experience of infertility: A review of recent literature. Sociology of Health & Illness, 32(1), 140-162.
Gurunath.S. Pandian Z, Richard A.Anderson,and Siladity Bhattacharya, Defining infertility-a systematic review of prevalence studies, Human Reproduction Update, Vol.17,NO.5, pp.575-588,2011.
Hayes, S. C. (1993). Analytic goal and the varieties of scientific contextualism. In S.C. Hayes, L. J. Hayes, W.Reese and T. R. Sarbin(Eds), Varieties of scientific contextualism (PP.11-27). Reno: Context Press.
Hayes, S. C. (2005). Stability and change in cognitive behavior therapy: Considering the implication of ACT and RTF. Journal of Rational-Emotive and Cognitive Behavior Therapy, 23, 131-151.
Hayes, S. C., and Wilson, K. G. (1993). Some applied implication of a contemporary behavior-analytic account of verbal events. The Behavior Analyst, 16,283-301.
Hayes, S. C., Levin, M., Plumb, J., Pistorello, J.(2011). Acceptance and commitment therapy and contextual behavioral and cognitive therapy. Behavior Therapy.
Hayes, SC., Strisahl KD(2010). A Practical Guide to Acceptance and Commitment Therapy. New York: Springer Sience and Business Media Inc.
Hayes, SC.,Stroahl, K., Wilson, K. G.(1999). Acceptance and commitment therapy: An experiential approach to behavior change. New York: Guilford Press.
Herbert, J. D., Forman, E. M. (Eds). (2011). Acceptance and mindfulness in cognitive behavior therapy Hoboken, NJ:Wiley.
Hreinsson, J., Hamberger, L. & Hardarson, T. (2005). Infertilitet. Utredning och behandling genom assisterad befruktning. Lund: Studentlitteratur. Benyamini, Y., Gozlan, M. & Kokia, E. (2004). On the self-regulation of a health threat: Cognitions, coping, and emotions among women undergoing treatment for infertility. Cognitive Therapy and Research, 28(5), 577-592.
Inhorn, M. & Van Balen , F. (2002). Infertility around the globe: new thinking on childlessness, gender, and reproductive technologies. Berkeley: University of California Press
Jacky Boivin, Laura Bunting, John A.Collins and Karl G.Nygren. International estimate of infertility prevalence and treatment-seeking: potential need and demand for infertility medical care. Human Reproduction vol.22, NO.6 PP.1506-1512,2007.
Jordan, C., Revenson, T. A. (1999). Gender Differences in Coping with Infertility: A Meta – Analysis. Journal of Behavioral Medicine, Vol. 22, No. 4, pp. 341 – 358.
Jordan, C., Revenson, T. A. (1999). Gender Differences in Coping with Infertility: A Meta – Analysis. Journal of Behavioral Medicine, Vol. 22, No. 4, pp. 341 – 358.
Kabat- Zinn, J. (2005). Coming To Our Senses: Healing Ourselves And The World Through Mindfulness. New York: Hyperion.
Kabat-zinn, J. (2003). Coming to our senses, healing our seleves and the world through mindfulness. New Yourk, Hyperion, P, 100-150.
Kabat-zinn, J؛ Massion, Ao؛ Kristeiier, J؛ Peterson, LG؛ Fletcher, KE & Pbertl. (1992). Effectiveness of a mediation based stress reduction program in the treatment of anxiety disorders. 149 (7), 9, 36-43.
Kamphuis, M, H., Stegena, B, T., Zuithoff, N, P., King, M., Nazareth, I,. & DeWit, N, J. (2012). Does Recognition Of Depression In Primary Care Affect Outcome. The Predeit_NL Sstudy. 29: 16- 33.
Kaplan & sadock comprehensive textbook of psychiatry.Vol. 2, 8th ed. pp.1603,1611. Baltimore: Lippincott Williams& Williams.
Kedem, P., Mikulincer, M., Nathanson, Y., & Bartoov, B. (1990). Psychological aspects of male infertility. British Journal of Medical 63(), 73-80. Retrieved October 10, 2009, from PsycINFO database.
Khayata, G. M., Rizk, E., Hasan, M. Y., Ghazal-Aswad, S., & Asaad, M. A. (2003). Factors influencing the quality of life of infertile women in United Arab Emirates. Int J Gynaecol Obstet, 80(2).
Khoury, Bassam; Lecomte, Tania; Fortin , Guillaume; Masse, Marjolaime; Therien, Philip; Bouchard, vanessa; Chapleau, Marie-Andree, panquin, Karin; Hofmann, Stefan G.(2013). Mindfulness-based therapy: A comprehensive meta-analysis. Clinical psychology Review 33(6: 763-71.)
Klerk C, Hunfeld J, Duivenvoorden H, Outer M, Fauser B, Passchier J, Macklon N. Effectiveness of psychosocial counseling intervention for first time IVF couples. Hum Reprod 2005 May; 20(5):1333-1338
Kraaij, V., Garnefski, N., & Vlietstra, A. (2008). Cognitive coping and depressive symptoms in definitive infertility: A prospective study. Journal of Psychosomatic Obstetrics and Gynecology, 29(1), 9-16. doi:l0.1080/01674820701505889
Kristeller, JL, Halleh, CB. (1999). AN exploratory study of a mediation based intervention for binge eating disorder. Journal of health psychology. 4, 357-363
Lancastle, D., Boivin, J. (2005). Dispositional optimism, trait anxiety, and coping: unique or shared effects on biological response to fertility treatment? Health Psychology, 24, 171-178.
Lattiea EG, Antonia MH, Fletcherb MA, Penedoa F, Czajac S, Lopeza C, et al. Stress management skills, neuroimmune processes and fatigue levels in persons with chronic fatigue syndrome. Brain, Behavior, and Immunity 2012; 26(6):849-58.
Leahy RL, Kaplan D. Emotional schema and relationship adjustment. Paper presented at the Association for the Advancement of Behavior Therapy, New Orleans, LA;2004.
Leahy RL, Napolitano L. (2005). what are the emotional schema predictors of personality disorders?. Paper presentedbat the Assosiation for the Advancement of Behavior Therapy, Washington, DC.
Leahy RL. (2011). Emotional schemas and therapy: a bridge over troubled waters. Acceptance and mindfulness in cognitive behavior therapy: understanding and applying the new therapies. New Jersey: John Wiley and Sons; 2011.P. 109-31.
Leahy, R. L. (2002). A model of emotional schemas. Cognitive and Behavioral Practice, 9(3), 177-190.
Leahy,. L.R.(2004). Bilissel terapi veuygulamalari.(Ed. Tahir ozakkas ve ark)Istanbul: Litera Yaniniclik.
Leiblum, S. R. (1997). Love, sex, and infertility: The impact of infertility on couples. In S. R. Leiblum (Ed.), Infertility: Psychological issues and counseling strategies (pp. 149-166). New York: Wiley
Lin Y . counseling a Taiwanese women with infertility problem. Counseling Psychology Quarterly.2002 , 15(2): 209.
Lin, Y. (2002). Counseling Taiwanese women with infertility problem. Counseling Psychology Quarterly, 15(2): 209.
Litt, M. D., Tennen, H., Affleck, G., Klock, C. (1992). Coping and cognitive factors in adaptation to in vitro fertilization failure. Journal of Behav Med, 15: 171-187.
Lykeridou, K., Gourounti, K., Deltsidou, A., Loutradis, D., & Vaslamatzis, G. (2009). The impact of infertility diagnosis on psychological status of women undergoing fertility treatment. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 27(3), 223- 237.doi:10.1080/02646830802350864
Maillet, M. H. (2002). Infertility and Marital Adjustmen, the Influence of Perception of Social Support, Privacy Preference and Level of Depression. Submitted to the Graduate Faculty of the Louisiana State University and Agricultural and Mechanical College in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy In The School of Social Work
Marlatt G. A. and Witkiewitz k. , Denise w., (2005). Relapse Prevention for Alchohol and Drug Problems. The Guilford press A Division of Guiford publication, inc.72 spring street, NewYork. NY10012.
Mascarenhas, M. N., Flaxman, S. R., Boerma, T., Vanderpoel, S., & Stevens, G. A. (2012). National, regional, and global trends in infertility prevalence since 1990: A systematic analysis of 277 health surveys. PLOS Medicine, 9(12), 1-12
Mazaheri, M. A., Kayghobadi, F., Faghihi Imani, Z., Ghashang, N., & Pato, M. (2001). Problem solving strategies and marital adjustment in infertile and fertile couples. Journal Report Infertil, 2(4): 22-32, Persian.
McQuillan, J., Greil, A. L., White, L., & Jacob, M. C. (2003). Frustrated fertility: Infertility and psychological distress among women. Journal of Marriage and Family, 65(A), 1007-1018. doi:10.1111/j.l741-3737.2003.01007.x
Melbourne Academic Mindfulness Interest Group. (2006). Mindfulness-based psychotherapies: a review of conceptual foundations, empirical evidence and practical considerations. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 40, 285-294.
Merwe E.(2010), Infertility-Related Stress And Specific Aspects Of The Marital Relationship, University of Stellenbosch, Master thesis, in press, p.p.(9-13).
Miles,L. M., Keitel, M., Jackson, M., Harris, A. & Licciardi, F. (2008). Predictors of distress in women being treated for infertility. Journal of Reproductive and Infant Psychology, 27(3), 238-257.
Mindes, E. J., Ingram, K.M., Kliewer, W., & James, C. J. (2003). Longitudinal analyses of the relationship between unsupportive social interactions and psychological adjustment among women with fertility problems. Social Science & Medicine, 56 ,2165-2180.
Mussani, F., & Silverman, J. (2009). Investigating the effect of socio-economic status on perceived infertility- related stress in women. UTM J, Vol. 87, Num, 1.
Neece, camerol.Mindfulness-Based stress Reduction for parents of young children with Development Delays: Implications for parental Mental Health and child Behavior problems. Jornal of Applied Research in Intellectual Disabilities,(2014) V27 n2. P 174-186
Noorbala, A. A., Ramezanzadeh, F., Abedinia, N., & Naghizadeh, M. M. (2009). Psychiatric disorders among infertile and fertile women. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 44(7), 587-591. doi:10.1007/s00127-008-0467-
Oddens, B. J., Den Tonkelaar, I., & Nieuwenhuyse, H. (1999). Psychosocial experiences in women facing fertility problems-a comparative survey. Human Reproduction, 14, 255-261.
Oliva A, Spira A, Multigner L. (2001). Contribution of environmental factors to the risk of male infertility. Hum Reprod 2001 Aug;16(8):1768-76.
Onat, G. & Beji, N. K. (2012) Marital Relationship and Quality of Life Among Couples with Infertility. Sexuality and Disability, 30, 39-52.
Pang Jiao-yan, Bo Young-Hai, Tangxiao- chen, luo Jing(2010), Exploring the Application of Mindfilness-based stress Reductionn in the intervention of Nurses Burnout. www.alljournal.cnlget_abstract_url.asp
Papageorgiou, C., & wells, A. (2004). Depressive rumination; Nature, theory and treatment. New York. John Wiley & Sons Ltd.
Pasch, L.A., Dunkel-Schetter, C., & Christensen, A. (2002). Differences between husbands' and wives'approach to infertility affect marital communication and adjustment. Fertility and Sterility, Vol. 77, No. 6, 41-70.
Pasch, L.A., Dunkel-Schetter, C., & Christensen, A. (2002). Differences between husbands' and wives'approach to infertility affect marital communication and adjustment. Fertility and Sterility, Vol. 77, No. 6, 41-70.
Peterson, B. D. (2002). Examining The Individual and Dyadic Coping Processes of Men and Women in Infertile Couples and Their Relationship to Infertility Stress, Marital Adjustment, and Depression.
Peterson, B. D., Newton, C. F., Rosen, K. H. (2003). Examining congruence between partners'perceived infertility-related stress and its relationship to marital adjustment and depression in infertile couples. Fam Process, 42(1):59-70.
Peterson, B. D., Pirritano, M., Christensen, U., & Schmidt, L. (2008). The impact of partner coping in couples experiencing infertility. Human Reproduction, Vol. 23, pp. 1128-1137.
Randall, A. K., & Bodenmann, G. (2009). The role of stress on close relationship and maritl satisfavtion. Clinical Psycholog Review, 29, 105-115 .
Rimes KA, Chalder T. (2010). The beliefs about emotions scale: validity, reliability and sensitivity to change. J Psychosom Res 2010;68(3): 285-92.
Sargholzary M. (2000). Abnormal psychology, sexual problem & depression in women infertilities. Infertility Fall;5(3):234-47.
Scharf, C. N., & Weinshel, M. (2000). Infertility and late-life pregnancies. In P. Papp (Ed.), Couples on the fault line: New directions for therapists, (pp. 104-129). New York: Guilford Press.
Schmidt, L. (2006). Psychosocial burden of infertility and assisted reproduction. The Lancet, 1367: 379-380.
Segal, Z. V., Williams, J. M. G., & Teasdale, J. D. (2002). Mindfulness-based Cognitive therapy for depression: A new approach to preventing relapse. New York: Guilford Press.
Semple, R, J., Reid. E, F & Miller, L. (2005). Treating Anxiety With Mindfulness Training For Anxious Children. Journal Cognitive Psycho Therapy, 19, 372- 392.
Shahid S, Depression in infertile couples. J coll psysicians surg pak2009,19(9): 395-6. Doi. 06 2009/jcpsp. 395396.
Shapiro Shauna L., Carlson Linda E., Astin John A. (2006). Freedman Benedict. Mechanisms of mindfulness Inc. J clin psychol 62:373386,2006.
Shapiro,sl; Schwartz, G. E. ;Bonner, G. Effect of mindfulness based stress reduction on medical or paramedical student. J. Behav.(1998)21, 581-599.
Society for Assisted Reproductive Technology (SART). (2009). Assisted reproductive technology in the United States and Canada: results generated from the American Society for Reproductive Medicine/Society for Assisted Reproductive Technology Registry. Fertility and Sterility. Retrieved January 2, 2010, from http//www.sart.org
Söderström-Anttila, V. (2009). Assisterad befruktning vid behandling av ofrivillig barnlöshet. Finska Läkaresällskapets handlingar, 169 (1), 8-14.
Speck RM, Courneya KS, Masse LC, Duval S, Schmitz KH. An update of controlled physical activity trials in cancer survivors: a systematic review and meta-analysis. Journal of Cancer Survivors. 2010; 4(2): 87-100
Spector, A. R. (2004). Psychological issues and interventions with infertile patients. Women & Therapy, 27(34), 91-105. doi:10.1300/J015v27n03
Sreshthaputra, O., Sreshthaputra, R., & Vutyavanich, T. (2008). Gender Differences in Infertility-Related Stress and the Relationship between Stress and Social Support in Thai Infertile Couples. J Med Assoc Thai, Vol. 91, No. 12.
Steuber, K. R., & Solomon, D. H. (2008). Relational uncertainty, partner interference, and infertility: A qualitative study of discourse within online forums. Journal of Social and Personal Relationships, 25(5), 831-855. doi: 10.1177/0265407508096698
Thorn, P. (2009). Understanding infertility: Psychological and social considerations from a counseling perspective. International Journal of Fertility and Sterility, Vol 3, No 2, Pages: 48- 51.treatments. Psychiatric Clinics o f North America, 33, 309-321
U.S. Office of Technology Assessment. (1988). Infertility: Medical and social choices (Publication No. OTA-BA-358). Washington, DC: US Government Printing Office. Retrieved October 10, 2009, from http://www.govinfo.library.unt.edu
Verhaak, C. M., Smeenk, J. M. J., Eugster, M., van Minnen, A., Kremer, J. A. M., & Kraaimaat, F. W. (2001). Stress and marital satisfaction among women before and after their first cycle of in vitro fertilization and intracytoplasmic sperm injection. Fertility and Sterility, 76, 525-531.
Wachs Karen, cordova James V., (2007). Mindful Relating Exploring mindfulness and Emotion Repetoires in intimate Relationships,. Journal of Marital and family therapy.
Whiteford, L., M., & Gonzalez, L. (1995). Stigma: The Hidden Burden of Infertility. Social Science and Medicine, 40(1), 27-36.
WHO. (2004). Infecundity, Infertility, and Childlessness in Developing Countries. Demographic and health survey, 9. Retrieved March 10,2013, from http://www.measuredhs.com/pubs/pdf/CR9/CR9.pdf
Wichman, C., Ehlers, S., Wichman, S., Weaver, A., & Coddington, C. (2011). Comparison of multiple psychological distress measures between men and women preparing for in vitro fertilization. Fertility and Sterility, 95, 717-721.
Wihlbäck, A.C., & Wulff, M. (2004). ABC on basal infertilitetsutredning. Läkartidningen, 101(45), 3525-3529.
Wilkins, K., Wamock, J., & Serrano, E. (2010). Depressive symptoms related to infertility and infertility. Psychology Clinics of North America.
Williams, K. & Zappert, L. (2006). Psychopathology and psychopharmacology in the infertile patient. In S. Covington & L. Bums (Eds.), Infertility counseling: Acomprehensive handbook for clinicians (2nd ed., pp. 97-116). New York, NY:Cambridge University Press.
Williams, L., Bischoff, R., & Ludes, J. (1992). A biopsychosocial model in treating infertility. Contemporary Family Therapy: An International Journal, 14(4), 309322.doi:10.1007/BF00891868
Zegers-Hochschild, F., Adamson, G., De Mouzon, J., Ishihara, O., Mansour, R., Nygren, K., van der Poel. S. The International Committee for Monitoring Assisted Reproductive Technology (ICMART) and the World Health Organization (WHO) revised glossary on ART terminology, 2009. Human Reproduction, 2 4 ,2683-2687.
Boivin, J. Gamerio, S. (2015). Evolution of psychology and counseling in infertility. Fertility and Sterility. Volume 104, Issue 2, August 2015, Pages 251-259.

معرفی پرسشنامه
پرسشنامه استاندارد سنجش استرس ناباروری نیوتن و همکاران 1999
The fertility problem inventory newton 1999
پرسشنامه سنجش استرس ناباروری توسط نیوتن و همکاران (1999) به منظور سنجش استرس ناباروری طراحی و تدوین شده است. این پرسشنامه دارای 46 سوال و شامل 5 مولفه نگرانیهای اجتماعی، نگرانیهای جنسی، نگرانیهای ارتباطی، سبک زندگی بدون فرزند و نیاز به والد بودن می باشد و بر اساس طیف شش گزینه ای لیکرت با سوالاتی مانند (وقتی در مورد بچه ها از من سوال می شود، ناراحت نمی شوم.) به سنجش استرس ناباروری می پردازد.
تعریف عملیاتی متغیر پرسشنامه
در این تحقیق منظور از سنجش استرس ناباروری نمره ای است که پاسخ دهندگان به سوالات 46 گویه ای پرسشنامه سنجش استرس ناباروری می دهند.
مولفه های پرسشنامه و پرسشنامه
توزیع سوالات پرسشنامه
ابعاد پرسشنامه
تعداد سوالها
شماره سوالها
نگرانیهای اجتماعی
10
1 تا 10
نگرانیهای جنسی
8
11 تا 18
نگرانیهای ارتباطی
10
19 تا 28
سبک زندگی بدون فرزند
8
29 تا 36
نیاز به والد بودن
10
37 تا 46

شماره
سوال
کاملا موافق
تا حدی موافق
خیلی کم موافق
خیلی کم مخالف
تا حدی مخالف
کاملا مخالف
1-
وقتی در مورد بچه ها از من سوال می شود، ناراحت نمی شوم.

2-
به نظر نمی رسد اعضای خانواده با ما متفاوت برخورد کنند.

3-
تعطیلات برای من دشواری خاصی دارد.

4-
گردهماییهای خانوادگی خصوصا برای من بسیار دشوار است.

5-
نمی توانم با دوستانی که فرزند دارند، خود را مقایسه کنم.

6-
هنوز هم نقاط اشتراک زیادی با دوستانی که دارای فرزند هستند دارم.

7-
صرف وقت با دوستانم که فرزند کوچک دارند، برایم مشکل است.

8-
وقتی خانوادههایی را میبینم که بچه دارند، احساس تنهایی به من دست میدهد.

9-
حس میکنم خویشان و دوستان مارا تنها گذاشتهاند.

10-
وقتی همکاران در مورد فرزندانشان صحبت می کنند، این قضیه من را آزار نمی دهد

11-
متوجه شدم که به علت مشکلات ناباروری، علاقهام را به رابطه جنسی از دست دادهام.

12-
فکر می کنم به اندازه گذشته برای همسرم جذاب هستم.

13-
تفاوتی با سایر همجنس هایم احساس نمی کنم.

14-
احساس میکنم در رابطه جنسی شکست خوردهام.

15-
در هنگام رابطه جنسی، به تنها چیزی که فکر میکنم داشتن بچه است.

16-
رابطه جنسی برایم مشکل است چون نمیخواهم باز هم با نا امیدی دیگری مواجه شوم.

17-
اگر یک روز مهم و مقرر، سکس را از دست بدهیم، احساس عصبانیت می کنم.

18-
گاهی آنقدر احساس فشار روحی میکنم که رابطه جنسی برایم مشکل میشود.

19-
نمی توانم احساساتم را به همسرم بگویم، چراکه منجر به اضطراب اش میشود.

20-
همسرم درک نمیکند که مشکل ناباروری چگونه مرا تحت تاثیر قرار داده است.

21-
من و همسرم در برخورد با سوالات مربوط به ناباروری، به خوبی همکاری میکنیم

22-
از اینکه همسرم به مشکلات جور دیگری واکنش می دهد، اذیت می شوم.

23-
همسرم به کلی از من ناامید شده است.

24-
من و همسرم به راحتی در مورد مشکلات باروری مان صحبت می کنیم.

25-
تصورش را هم نمی کنم بخاطر این موضوع از هم جدا شویم.

26-
وقتی میخواهیم در مورد مشکل ناباروریمان صحبت کنیم، منجر به جر و بحث میشود.

27-
از این نگرانم که به خاطر ناباروری، من و همسرم از هم دور شویم.

28-
وقتی در مورد مشکلات باروری صحبت می کنیم، همسرم با صحبت های من آرام می شود.

29-
زوجین بدون فرزند درست به اندازه زوجین با فرزند خوشحال اند.

30-
اگر فرزندی نداشته باشم، مزایای زیادی می بینم.

31-
میتوانیم زندگی خوبی را در کنار یکدیگر، بدون فرزند تصور کنیم.

32-
نداشتن فرزند به من اجازه می دهد زمان برای انجام کارهای دیگر داشته باشم.

33-
الان کاملا شک دارم که فرزند می خواهم.

34-
داشتن بچه برای خوشبختیام ضرورت ندارد.

35-
ما میتوانیم یک رابطه طولانی و خوبی را بدون بچه داشته باشیم.

36-
نداشتن بچه نوعی آزادی به من میدهد که برایم جالب است.

37-
بارداری و بچهدارشدن مهمترین وقایع زندگی زن و شوهرهاست.

38-
برای من داشتن فرزند مهم تر از داشتن یک شغل رضایت بخش است.

39-
ازدواج من نیاز به یک بچه دارد.

40-
تا زمانی که انسان بچه نداشته باشد، مشکل است بتواند خود را یک بزرگسال واقعی تصور کند.

41-
آینده بدون بچه برایم دلهرهآور است.

42-
به خاطرمشکل ناباروری، احساس خلاء میکنم.

43-
داشتن فرزند تمرکز اصلی زندگی من نیست.

44-
گاهی احساس می کنم آفریده شده ام تا یک مادر(پدر)باشم.

45-
از زمانیکه به یار می آورم، خواهان داشتن فرزند بودم.

46-
حاضرم هر کاری را برای بچهدار شدن انجام دهم.

نمره گذاری پرسشنامه:
مقیاس به صورت لیکرت 6 گزینه ای میباشد، از کاملا مخالف تا کاملا موافق، و به صورت 1 -6 نمره گذاری میشود. باتوجه به اینکه نمره بالا در استرس کلی نشان دهنده استرس بالا در ناباروری است بعضی از سوالات(1-2-5-6-10-12-13-21-28-29-30-31-33-34-35-36-43)، به صورت معکوس(کاملا موافق-1، تاحدی موافق-2، خیلی کم موافق-3، خیلی کم مخالف-4، تا حدی مخالف-5 و کاملا مخالف-6)، نمره گذاری میشوند.
نمرات مقیاس فرعی با جمع کردن نمرات خام سوالهای هر مقیاس فرعی به دست میآید. میزان استرس کلی با جمع کردن تمام نمرات خام در هر پنج مقیاس محاسبه میگردد. حداکثر نمره برای مقیاسهای 10 سوالی 60 و حداقل 10 میباشد و برای مقیاسهای 8 سوالی 48 و حداقل 8 میباشد.
به دو طریق می توان از تحلیل این پرسشنامه استفاده کرد
A. تحلیل بر اساس مولفههای پرسشنامه
B. تحلیل بر اسا س میزان نمره به دست آمده
تحلیل بر اساس مولفه های پرسشنامه
به این ترتیب که ابتدا پرسشنامهها را بین جامعه خود تقسیم و پس از تکمیل پرسشنامهها داده ها را وارد نرم افزار اس پی اس اس کنید. البته قبل از وارد کردن داده ها شما باید پرسشنامه را در نرم افزار اس پی اس اس تعریف کنید و سپس شروع به وارد کردن داده ها کنید.
چگونگی کار را برای شفافیت بیشتر به صورت مرحله به مرحله توضیح می دهیم
مرحله اول. وارد کردن اطلاعات تمامی سوالات پرسشنامه ( دقت کنید که شما باید بر اساس طیف لیکرت عمل کنید .
مرحله دوم. پس از وارد کردن داده های همه سوالات، سوالات مربوط به هر مولفه را کمپیوت(compute) کنید. مثلا اگر مولفه اول X و سوالات آن 1 تا 7 است شما باید سوالات 1 تا 7 را compute کنید تا مولفه x ایجاد شود.
به همین ترتیب همه مولفه ها را ایجاد کنید و پس از این کار در نهایت شما باید همه مولفه ها که ایجاد کردید را با هم compute کنید تا این بار متغیر اصلی تحقیق به وجود بیاید که به طور مثال متغیر مدیریت دانش یا … است.
مرحله سوم. حالا شما هم مولفهها را به وجود آورده اید و هم متغیر اصلی تحقیق را؛ حالا می توانید از گرینه آنالیز هر آزمونی که می خواهید برای این پرسشنامه( متغیر) بگیرید.
مثلا می توانید آزمون توصیفی( میانگین، انحراف استاندارد، واریانس) یا می توانید آزمون همبستگی را با یک متغیر دیگر بگیرید.
تحلیل ( تفسیر) بر اساس میزان نمره پرسشنامه
بر اساس این روش از تحلیل شما نمرههای به دست آمده را جمع کرده و سپس بر اساس جدول زیر قضاوت کنید.توجه داشته باشید میزان امتیاز های زیر برای یک پرسشنامه است در صورتی که به طور مثال شما 10 پرسشنامه داشته باشید باید امتیاز های زیر را ضربدر 10 کنید
مثال: حد پایین نمرات پرسشنامه به طریق زیر بدست آمده است
تعداد سوالات پرسشنامه * 1 = حد پایین نمره
حد پایین نمره
حد متوسط نمرات
حد بالای نمرات
46
138
276
امتیازات خود را از 46 عبارت فوق با یکدیگر جمع نمایید. حداقل امتیاز ممکن 46 و حداکثر 276 خواهد بود.
نمره بین 46 تا 92: میزان استرس ناباروری در حد پایینی می باشد.
نمره بین 92 تا 184: میزان استرس ناباروری در حد متوسطی می باشد.
نمره بالاتر از 184: میزان استرس ناباروری در حد بالایی می باشد.
روایی و پایایی پرسشنامه
روایی ابزار جمع آوری داده ها
اعتبار یا روایی با این مسئله سر و کار دارد که یک ابزار اندازه گیری تا چه حد چیزی را اندازه می گیرد که ما فکر می کنیم( سرمد و همکاران،1390). در پروژهش لطیف نژاد رودسری و همکاران (1390) روایی محتوایی و صوری و ملاکی این پرسشنامه مناسب ارزیابی شده است.
پایایی ابزارهای جمع آوری داده ها
قابلیت اعتماد یا پایایی یک ابزار عبارت است از درجه ثبات آن در اندازه گیری هر آنچه اندازه می گیرد یعنی اینکه ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد( سرمد و همکاران،1390). ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده در پژوهش لطیف نژاد رودسری و همکاران (1390) برای این پرسشنامه بالای 7/0 برآورد شد.
ضرایب پایایی زیرمقیاس های پرسشنامه فردگرایی اقتصادی
پرسشنامه و ابعاد آن
ضریب پایایی (الفای کرونباخ)
نگرانیهای اجتماعی
87/0
نگرانیهای جنسی
77/0
نگرانیهای ارتباطی
82/0
سبک زندگی بدون فرزند
80/0
نیاز به والد بودن
80/0
کل
84/0
منابع:
سرمد، زهره، حجازی، الهه و عباس بازرگان (1390). روش تحقیق در علوم رفتاری، انتشارات آگاه.
لطیف نژاد رودسری، رباب و همکاران. (1390). بررسی تاثیر مشاوره مشارکتی ناباروری بر استرس ادراک شده زنان نابارور تحت درمان با IVF، مجله علوم پزشکی، 31-22.
Newton, C. R., Sherrard, W., & Glavac, I. (1999). The Fertility Problem Inventory: measuring perceived infertility-related stress. Fertility and sterility, 72(1), 54-62.

1 Sterility
2 Fecundity
3 Fertility
4 Infertility
5 Guttmacher
6 bongoarts
7 Artificial Insemination Technique
8 Interauterine Insemination
9Assisted Reproduction Technology
10 In vitro Fertilization
11 Embryo Transfer
12 Lan Zendrof
13 Gamete Intrafallopian Transfer
14 Williams
15 Power
16 Myers
17 Gibson
18 Maillet
19 Loss
20 Diamond
21 Boss
22 Erica
23 Litt
24 Unconscious rejection of mothethood
25immature ninetynity
26 Hammer Burns
27 Lit, Tennen, Affleck and Klock
28 Lancastle and Boivin
29 resilience
30 Thorn
31 Ehsanpour
32 Maillet
33 Pressure
34 Strain
35 Stressor
36 Demand
37 Jenes and Bright
38 Merewe
39 Mussani
40 Silverman
41 Jordan
42 Revenson
43 Mahlstedt
44 Mazaheri
45 Shapiro
46 Burr & Klein
47 Abbey, Hallmant & Antonia
48 Sreshthaputra
49 Vutyavanich
50 Gordan
51 Revenson
52 Boivin
53 Takefman
54 In Vitro Fertilization
55 Khyata
56 visibly
57 Donkor and Sandall
58 Abbey
59 Andrews
60Gibson
61 Myers
62 Daniluk
63 Shopiro.
64Harton-Dutsch
65 Mitmansgrube
66 Beck
67 Schubler
68 Morone
69 Lynch
70 Greco
71 Tidle
72 Weiner
73 Carlson
74 Cheyne
75 Carriere
76 Smilek
77 Dekeyser. M
78 Raes. F
79 Leijsse. M
80 Leysen. S
81 Dewulf. D
82 Birnie
83 Speca
84 Stefan
85 Health- Related Quality of Life
86 Goldin
87 Gross
88 Lengacher
—————

————————————————————

—————

————————————————————