پاورپوینت بررسی معماری موزه ملی ایران

بررسی معماری موزه ملی ایران

تاریخچه موزه
برای اولین بار پیشنهاد ایجاد مکانی به نام موزه توسط مرحوم مرتضی قلی هدایت ملقب به «صنیع الدوله» عنوان شد. او در فکر ایجاد موزه و اداره ای به نام اداره عتیقات برای ساماندهی به وضع کاوش های تجاری بود اما به این مقصود نرسید. تا اینکه اولین موزه در سال ۱۲۹۵ خورشیدی به نام «موزه ملی یا موزه معارف»، در یکی از اتاق های بزرگ وزارت معارف که در سمت شمال بنای مدرسه دارالفنون قرار داشت، تشکیل شد. این موزه دارای ۲۷۰ قلم شی مفرغی، سفالی، شیشه ای، سکه، سلاح های قدیمی، مهر، اشیای چوبی، مرقعات، کتاب و منسوجات بود که به وسیله کارمندان اداره عتیقات جمع آوری یا توسط مردم اهدا شده بود.

در ۱۳۰۴ خورشیدی اشیای این موزه به تالار آیینه عمارت مسعودیه منتقل شد. از سویی با آغاز حفاری باستان شناسان اروپایی به ویژه هیئت باستان شناسی فرانسه به ریاست ژاک دومرگان (J.Demorgan) از سال ۱۲۷۶ خورشیدی (۱۸۹۷ میلادی) در شوش توجه مردم ایران به اهمیت مواریث فرهنگی جلب شد. در سال ۱۳۰۶ خورشیدی امتیاز بدون قید و شرط طرف باستان شناسان فرانسوی در ایران لغو شد و به آن ها اجازه داده شد تنها در شوش به حفاری بپردازند. همچنین از آن جا که ایران تصمیم گرفته بود تا موزه و کتابخانه ملی تاسیس نماید، لذا امتیاز طراحی و اجرای آن به فرانسویان داده شد.

معمار-کانسپت طرح
به همین منظور آندره گدار، معمار فرانسوی، در سال ۱۳۰۸ خورشیدی ۱۹۲۹ میلادی برای تاسیس موزه و کتابخانه به ایران آمد و رسما کار خود را شروع کرد. کار ساخت موزه ایران باستان در ۲۱ اردیبهشت سال ۱۳۱۳ ه.ش. به دستور رضا شاه آغاز شد. از آن جایی که طرح و نقشه یک موزه باید با موضوع و اشیای داخل آن ارتباط و هماهنگی داشته و با تاریخ و هنر آن سرزمین مرتبط و پیوسته باشد، گدار با الهام از طاق کسری  (مشهورترین کاخ شهر تیسفون پایتخت دولت ساسانی که ایوان آن ۳۵ متر بلندی و ۵۰ متر پهنا و ۲۵ متر عمق دارد) بنای موزه را طراحی کرده و دو معمار ایرانی به نام های «عباسعلی معمار» و «استاد مرادعلی تبریزی» اجرای آن را برعهده گرفتند.

معماری موزه

بررسی سایت-مساحت
زمین اختصاص یافته به این موزه در مجموع ۵,۵۰۰ متر مربع بود که ۲,۷۴۴ متر مربع آن زیربنا و بنای موزه حدود ۱۱,۰۰۰ متر مربع است. ساختمان اصلی موزه در سه طبقه ایجاد شده است. شاید در زمانی که این طرح به گدار واگذار شد، در جوی که در آن زمان وجود داشت و حتی عنوان موزه هم آن را تشدید می کرد، برای به نمایش گذاشتن اشیای باستانی ایران قدیم، اولین ایده ای که در نظر او مجسم شد، همان برگشت به شکل و فرم های معماری در ایران باستان بود. در نهایت، آنچه که گدار در مورد ایده معماری موزه به مرحله عمل رسانیده است، بازتابی از معماری ساسانی است.

معماری موزه در واقع مکعب مستطیلی است که از سه قسمت تشکیل شده، ورودی آن از یک آرگ بزرگ ساسانی که فضای ورودی را مشخص می کند و یک آجر چینی مناسب به رنگ قرمز قصرهای فیروزآباد، که دیوارهای مرتفع و طویل خارجی را تزیین کرده، با ابهت و وقاری عظیم خود را در مجموعه شهری بیان می کند.
بررسی فرم-بررسی ورودی

بررسی سردر
بنای موزه
سر در اصلی طرح آندره گدار، برگرفته از فضای معماری دوره اشکانیان و ساسانیان و به صورت طاق یا ایوانی بلند همانند ایوان کسری در تیسفون و کاخ الحضر در شمال عراق ساخته شده است. ساخت این ایوان را به دو بنای معروف ایرانی به نام های “عباسعلی معمار” و  “استاد مرادعلی تبریزی” نسبت می دهند.
چنین ایوان هایی در تاریخ کشور در واقع به مانند فیلتری بین فضای بیرونی و درونی، معماری دست ساز و محیط زیست و تلفیق طبیعت با خدا هستند. در آن زمان زمینی به مساحت ۵۵۰۰ متر مربع برای ساخت موزه اختصاص داده شد. خود بنای موزه ۱۱۰۰۰ متر مربع است و ۲۷۴۴ متر هم زیر بنای آن است. این بنا در سه طبقه ساخته شده که از سه قسمت فضای ورودی، قسمت نمایش دادن اشیاء و بخش اداری تشکیل شده است.
سالن اصلی و همکف موزه ایران باستان حدود ۲۰۰۰ متر مربع مساحت دارد و در دو طرف دیوار های آن پنجره هایی هلالی شکل، برای تامین نور طبیعی داخل موزه تعبیه شده است.

تنها فضای جالب که در این حجم مکعبی بزرگ تعبیه شده، فرورفتگی ورودی موزه است که در این حجم ورودی اصلی، ورودی های فرعی جانبی قرار دارد که بازدید کننده را به سالن های بزرگ هدایت می کند و این باعث شده که مقیاس مقایسه ای نسبت به حجم عظیم و زیبای ورودی اصلی به وجود آورد.

سپس پلکان های رسیدن به مدخل ورودی و ارتفاع صفه ای است که سطح سالن همکف موزه در آن قرار دارد. در این جا نحوه تمام شدن سقف سیلندر به دیواره روبه رو، بهترین و جالب ترین هنر گدار در طراحی این بنا است. آرگ های آجری برجسته که به صورت تسمه هایی از جرزها بالا رفته و شیارهایی در سطح سیلندری سقف به وجود می آورد، احساس بیشتری نسبت به ایستایی و نحوه توزیع و حرکت نیروها به دست می دهد که در واقع دیواره ها و سقف، کالبد واحدی را ایجاد می کنند که همبستگی بین فرم و فن آوری است

حجم بزرگ مستطیلی شکل موزه که دارای ابعاد ۳۴×۱۰۰ متر است از سه قسمت فضای ورودی، فضای نمایش اشیا و فضای اداری تشکیل می شود که با شکستگی هایی در نماهای جانبی، دراز بودن آن تعدیل شده است. سالن اصلی موزه، که به طول ۶۱ متر و عرض ۳۴ متر است، سطحی را می سازد به مساحت دو هزار مترمربع که در آن دو نورگیر داخلی به ابعاد ۱۶×۱۶ متر تعبیه شده که نور مناسبی را به فضای سالن اصلی می دهد.

در دیواره های جانبی شرقی و غربی، پنجره های باریک و بلند مناسبی تعبیه شده که ریتمی یکسان و تکراری در سطح دیوار ایجاد می کند، که در بین جرزهای اصلی که از ضخامت دیوار بیرون آمده و تا انتهای قرنیز پشت بام بالا می رود، قرار گرفته است. این پنجره ها باعث شده که با کمک نورگیر وسط، نور کافی برای نمایش اشیا فراهم آید. این سالن در دو طبقه ادامه می یابد که با دو راه پله ای بزرگ به یکدیگر ارتباط دارند. در سطح بالا متاسفانه پنجره های شرقی و غربی وجود ندارد. شاید به خاطر زیبایی در نما، فضای مرده، بی روح و تاریکی را درست می کند که باعث دلتنگی و افسردگی بازدیدکنندگان می شود.

ساخت موزه دوران اسلامی با انگیزه انجام فعالیت های گوناگون فرهنگی در سال ۱۳۲۳ در محوطه موزه ملی ایران آغاز شد و با وقفه های متعدد سرانجام در سال ۱۳۲۹ معماری آن پایان یافت. اما انجام مراحل تکمیلی آن به سال های بعد موکول شد.

ساخت موزه دوران اسلامی با انگیزه انجام فعالیت های مختلف فرهنگی در سال ۱۳۲۳ در محوطه، بر پایه همین تفکرات، تغییرات بنیادین در قوانین باستان شناسی و علمی شدن این شاخه از فعالیت ها و پژوهش های تاریخی – فرهنگی به وجود آمد، و در عین حال فعالیت های میدانی و پژوهشی باستان شناختی، هدفمند شد و توسعه کمی و کیفی مشهودی یافت.

گسترش کاوش های باستان شناختی و ازدیاد روز افزون آثار در موزه ملی ایران، موجب شد که این موزه طی چند مرحله، گسترش کمی و کیفی یا در حد فاصل سال های ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۰، علاوه بر تعویض ویترین های موزه، نوسازی سیستم گرمایشی و سیستم برقی موزه، واحدهایی تحت عنوان انبار و گنجینه در زیر موزه، ساخته و اضافه شد.

در سال ۱۳۷۵، آثار دوران اسلامی، رسما از موزه ایران باستان منفک و به ساختمان مجاور موزه منتقل شد. این ساختمان که در سال ۱۳۳۷ ساخته شده بود، در ابتدا با هدف احداث موزه مردم شناسی مدنظر بود که پس از انقلاب، با ایجاد سازمان میراث فرهنگی و تمرکز اشیا باستانی در موزه ایران باستان، طرح تغییر نام کلی موزه، به موزه ملی ایران و اضافه شدن موزه ای تحت عنوان موزه اسلامی مطرح و اجرا شد که در نهایت در سال ۱۳۷۵ با گشایش رسمی موزه دوران اسلامی، مجموعه موزه ایران باستان و موزه دوران اسلامی، تحت عنوان موزه ملی ایران رسمیت یافت و پلان آن به طرح چلیپای دوران ساسانی در نظر گرفته شد.

سرانجام این موزه با حدود ۱۰ هزار متر مربع در چهار طبقه در سال ۱۳۷۵ افتتاح شد. دو طبقه آن اختصاص به نمایش آثار هنر اسلامی دارد و دو طبقه دیگر آن امکان فعالیت های جنبی را میسر می سازد. در حال حاضر موزه ملی ایران با دو موزه ایران باستان و دوران اسلامی با زیربنای بیش از بیست هزار مترمربع در زمینی به مساحت ۱۸۰۰۰ متر مربع و با آثاری حدود ۳۰۰,۰۰۰ شی مهم ترین موزه کشور محسوب شده و در رابطه با فرهنگ و هنر ایران بهترین موزه جهان به حساب می آید.

گنجینه و آثار موزه ایران باستان
موزه ملی ایران آثار مربوط به دوران مختلف پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی ایران را در خود جای داده است و قدیمی ترین اثری که نشانگر حضور انسان در فلات ایران حدودا در هشتصد هزار سال پیش است، در این موزه نگهداری می شود. از آن جا که فرهنگ، هنر و تمدن ایران همواره در تمام دوره ها با هویت ایرانی بدون وقفه راه تکامل را پیموده است. لذا آثار به نمایش درآمده در این موزه، جدای از تمامی خصوصیات منحصربه فردی هنر خو،د از این ویژگی نیز برخوردارند. موزه ملی ایران همواره در انجام مسئولیت خطیر خود برای معرفی بهتر این تمدن عظیم گام برداشته است و در این ارتباط برگزاری نمایشگاه های مختلف داخلی و خارجی، چاپ بورشور، بولتن، کاتالوگ و غیره را سرلوحه فعالیت های خود قرار داده است.

کهن ترین اشیای به نمایش در آمده در سالن ایران باستان مربوط به دوره های گوناگون پارینه سنگی از مرحله قدیم آن تا اواخر دوران مذکور است. قدیمی ترین دست ساخته های این بخش که از سنگ کوارتز ساخته شده اند، مربوط به حوزه رودخانه ای در شرق مشهد هستند که بیش از یک میلیون سال قدمت دارند. از دیگر مجموعه های قدیمی این بخش گنجی مربوط به استان گیلان و آثاری است که در نزدیکی مهاباد کشف شده که حدود ۷۰۰ تا ۴۰۰ هزار سال قدمت دارند. از دوره های پارینه سنگی میانی و جدید نیز آثار جالب توجه ای در سالن موزه به چشم می خورد که بین ۲۰۰ هزار تا حدود ۱۰ هزار سال قدمت دارند.

یکی از جالب ترین اشیای موزه ایران باستان مرد نمکی ۱۷۰۰ ساله ای است، که در سال ۱۳۷۲ توسط معدن کارانی که در حال خاکبرداری و استخراج نمک از معدن نمک چهرآباد استان زنجان بودند، در اواسط یکی از تونل های معدن به طول ۴۵ متر کشف شد. مرد نمکی موزه ایران باستان نخستین مرد نمکی است که در این منطقه یافت شد.

معمار و سازنده موزه ملی ایران
در سال 1928 میلادی در زمان رضاخان به منظور طراحی دو ساختمان مدرن در شهر تهران فردی به نام آندره گدار فرانسوی به ایران آورده شد. او باستان شناس و مهندس معمار بود که در کشورهای خاورمیانه از جمله هند و مصر به تحقیق پرداخت. از این مهندس فرانسوی خواسته شد تا کار طراحی یک ساختمان مدرن موزه و یک ساختمان کتابخانه ملی را متناسب با ویژگی های معماری ایرانی به ویژه معماری باستانی شروع کند. پس از طراحی موزه توسط آندره گدار در سال 1313 خورشیدی کار تکمیل دو ساختمان توسط عباسعلی معمار و استاد مرادعلی تبریزی شروع شد. آندره گدار حدود 25 سال در استخدام دولت ایران بود و در این زمان به جز طراحی موزه ملی ایران به طراحی سقف حافظیه شیراز و مدرسه ایرانشهر یزد در خیابان رجایی پرداخت. از ویژگی های مهم طراحی او تلفیق معماری مدرن اروپا با عناصر سبک معماری ساسانی و صفوی بود.

موزه هنرهای اسلامی
موزه هنرهای اسلامی که در سمت شرق محوطه موزه ملی ایران قرار دارد نیز با الهام از معماری دوران ساسانی ساخته شد. ساختمان موزه با الهام از کاخ ساسانی بیشاپور به شکل 8 ضلعی یا چلیپا شکل با نمای سنگی ساخته شد تا محلی برای نگهداری زیباترین آثار هنری و تاریخی ایرانِ پس از اسلام باشد. در این موزه انواع هنرهای اسلامی از خطاطی، تذهیب، کاشی کاری، محراب سازی در دو طبقه و 6 سالن مجزا بر اساس دوران های تاریخی بعد از اسلام در ایران با مساحت حدودی 4000 متر مربع نگهداری می شود. بخش هنرهای اسلامی موزه ملی ابتدا در سال 1375 افتتاح شد و به مدت 10 سال دایر بود تا سرانجام با هدف توسعه و تجهیز ساختمان موزه چند سالی تعطیل شد. مجددا در سال 94 با اتمام کار ساخت و ساز فضاهای داخلی و سالن بندی، موزه هنرهای ایلامی فعالیت خود را از سر گرفت. برای بازدید از موزه ابتدا باید از طبقه دوم شروع کنید و سپس به طبقه اول بروید. در طبقه دوم تالارهای صدر اسلام، سلجوقی و ایلخانی و طبقه اول تالارهای قرآن، تیموری، صفویه، افشار، زند و قاجار قرار دارند. از نکات مثبت و ارزشمند موزه آن است که بیشتر آثار کشف شده آن توسط باستان شناسان و تاریخ دانان داخلی مانند آستان شیخ صفی الدین اردبیلی انجام شده است.

باغ موزه ملی ایران
باغ ملی یا سردَر باغ ملی (National Garden) به مجموعه سنگ فرش شده از دَر بزرگ میدان مشق تا ساختمان های اطراف آن مانند وزارت امورخارجه و موزه ملی ایران گفته می شود؛ اما اگر از خیابان 30 تیر وارد محوطه موزه ملی ایران شوید یک فضای سبز کوچک اما بسیار دنج را خواهید دید که بیشتر رهگذران و گردشگران برروی نیمکت های آن نشسته اند و یا مشغول گرفتن عکس یادگاری هستند. این نقطه کامل ترین دید را از سردر موزه ایران باستان دارد به همین خاطر بسیاری از راهنمایان تورها به گردشگران فرصت می دهند تا چند دقیقه به استراحت و گرفتن عکس در محوطه حوضچه و فضای سبز موزه ایران باستان بپردازند.

https://www.kojaro.com/2016/9/1/121619/national-museum-iran/
https://www.findatour.co/blog/iran/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86
https://www.karnaval.ir/things-to-do/national-museum-of-iran
https://fa.tripyar.com/iran/%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86/%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.html
https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/