پاورپوینت بررسی معماری تخت جمشید

بررسی معماری تخت جمشید

تاریخچه تخت جمشید یا پارسه
تخت جمشید که با نام پارسه، پرسه پولیس و پرسپولیس هم شناخته می شود، آیینه ای از تاریخ و فرهنگ کهن ایران زمین به شمار می رود که به دستور داریوش بزرگ در سال 518 ق.م و با حدود 125000 مترمربع وسعت، به عنوان یکی از شاهکارهای معماری زمان خود در سطح جهان ساخته شد. تخت جمشید درواقع اوج ظرافت و خلاقیت هنرمندان ایرانی در به کارگیری فرهنگ مردمان مختلفی چون مصری ها، بابلیان، یونانی ها، مادها و ارمنی هاست که تحت سلطه و فرمان هخامنشیان بوده اند. هدف داریوش از ساخت این بنا آن بود که پایتختی در امپراطوری خود احداث کند که نظیر نداشته باشد و برای این کار، جلگه وسیع مرودشت با پیشینه تاریخی کهن را انتخاب کرد.

معرفی تخت جمشید
تخت جمشید-پارسَه یا تخت جمشید نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که سالیان سال پایتخت هخامنشیان بوده است. اسکندر مقدونی سردار یونانی به ایران حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید. اما ویرانه های این مکان هنوز هم در مرودشت در نزدیکی شیراز مرکز استان فارس برپا است. تخت جمشید هم اکنون یکی از آثار جهانی ثبت شدهٔ ایران در یونسکو است.

ویژگی بنا-موقعیت
تخت جمشید در استان فارس روی صفحه ای بنا شده که بیش از صد و بیست و پنج هزار مترمربع وسعت دارد. این صفحه بر فراز صخره ای است که از سمت شرق پشت به کوه مهد (کوه رحمت) داده است و از شمال، جنوب و مغرب، درون جلگه ی مرودشت است و شکل آن را می توان یک چهارضلعی دانست که ابعاد تقریبی آن ۴۵۵ متر در جبهه ی غربی، ۳۰۰ متر در طرف شمالی، ۴۳۰ متر در سوی شرقی و ۳۹۰ متر در سمت جنوبی است. همچنین طول تخت جمشید برابر با طول آکروپولیس در آتن است، اما عرض آن چهار تا پنج برابر آکروپولیس است.

وجه تسمیه
علت نام گذاری تخت جمشید به «پارسه»، قوم پارس بوده اند که هخامنشیان رهبری آنان را بر عهده داشتند. آنان به اقامتگاه خود پارس می گفتند، جایی که یونانیان آن را پرسیس می نامیدند و امروزه آن را فارس خطاب می کنیم. در سنگ نوشته ای که از خشایارشا بر جرز درگاه ورودی دروازه ملل باقی مانده و همین طور طبق برخی لوحه های عیلامی، نام اصلی تخت جمشید باعنوان «شهر پارسه» یاد شده است. گفته می شود در زمان ساسانیان هم این بنا را صد ستون و در دوره اسلامی آن را «چهل ستون»، «چهل منار» و «تخت حضرت سلیمان» می نامیده اند؛ اما بعدها به دلیل آن که مردم اطلاعی از سازنده این مجموعه نداشتند، آن را به جمشید، پادشاه باستانی نسبت داده و نام «تخت جمشید» را بر آن نهادند.

آنگونه که در منابع متعدد و گوناگون تاریخی آمده است ساخت تخت جمشید در حدود ۲۵ قرن پیش در دامنه غربی کوه رحمت، به عبارتی میترا یا مهر و در زمان داریوش کبیر آغاز گردید و سپس توسط جانشینان وی با تغییراتی در بنای اولیه آن ادامه یافت. بر اساس خشت نوشته های کشف شده در تخت جمشید ،در ساخت بنای تخت جمشید معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان بی شماری شرکت داشتند که علاوه بر دریافت حقوق از مزایای بیمه کارگری نیز استفاده می کردند. ساخت تخت جمشید این مجموعه بزرگ و زیبا بنا به روایتی ۱۲۰ سال به طول انجامید.

چگونگی سازه تخت جمشید
وسعت کامل کاخ های تخت جمشید ۱۲۵ هزار متر مربع است که بر روی سکوئی که ارتفاع آن بین ۸ تا ۱۸ متر بالاتر از سطح جلگهٔ مردوشت است، بنا شده اند و از بخش های مهم زیر تشکیل یافته است :
کاخ های رسمی و تشریفاتی تخت جمشید (کاخ دروازه ملل)
سرای نشیمن و کاخ های کوچک اختصاصی
خزانه ٔ شاهی
دژ و باروی حفاظتی
پلکان های ورودی سکو و دروازهٔ خشایارشا

بررسی پلکان-کتیبه
ورود سکو، دو پلکان است که روبروی یکدیگر و در بخش شمال غربی مجموعه تخت جمشید قرار دارندکه همچون دستانی است که آرنج خویش را خم کرده و بر آن است تا مشتاقان خود را از زمین بلند کرده و در سینه خود جای دهد. این پلکان ها از هر طرف ۱۱۱ پله ٔ پهن و کوتاه(به ارتفاع۱۰ سانتیمتر) دارند. بر خلاف عقیده بسیاری از مورخین که مدعی بودند ارتفاع کم پله ها به خاطر این بوده که اسب ها نیز بتوانند از پله ها بالا بروند، پله ها را کوتاهتر از معمول ساخته اند تا راحتی و ابهت میهمانان (که تصاویرشان با لباسهای فاخر و بلند بر دیوارهای تخت جمشید نقش بسته) هنگام بالا رفتن حفظ شود. بالای پلکان ها، بنای ورودی تخت جمشید، «[دروازه بزرگ ]» یا «[دروازه خشایارشا|دروازهٔ خشایارشا]» یا دروازه ملل، قرار گرفته است. ارتفاع این بنا ۱۰ متر است. این بنا یک ورودی اصلی و دو خروجی داشته است که امروزه بقایای دروازه های آن برجاست. بر دروازهٔ غربی و شرقی طرح مردان بالدار و بر و طرح دو گاو سنگی با سر انسانی حجاری شده است . این دروازه ها در قسمت فوقانی با شش کتیبهٔ میخی تزیین یافته اند. این کتیبه ها پس از ذکر نام اهورامزدا به اختصار بیان می کند که: «هر چه بدیده زیباست، به خواست اورمزد انجام پذیرفته است.» دو دروازه خروجی تخت جمشید یکی رو به جنوب و دیگری رو به شرق قرار دارند و دروازه جنوبی رو به کاخ آپادانا، یا کاخ بزرگ بار،قرار دارد.

پلکان های کاخ آپادانا
کاخ آپادانا در تخت جمشید در شمال و شرق دارای دو مجموعه پلکان است. پلکان های شرقی این کاخ که از دو پلکان – یکی رو به شمال و یکی رو به جنوب – تشکیل شده اند، نقوش حجاری شده ای را در دیوار کنارهٔ خود دارند. پلکان رو به شمال نقش هایی از فرماندهان عالی رتبهٔ نظامی مادی و پارسی دارد در حالی که گل های نیلوفر آبی را در دست دارند، حجاری شده است. در جلوی فرماندهان نظامی افراد گارد جاویدان در حال ادای احترام دیده می شوند. در ردیف فوقانی همین دیواره، نقش افرادی در حالی که هدایایی به همراه دارند و به کاخ نزدیک می شوند، دیده می شود.

بر دیوارهٔ پلکان رو به جنوب تصاویری از نمایندگان کشورهای مختلف به همراه هدایایی که در دست دارند دیده می شود. هر بخش از این حجاری اختصاص به یکی از ملل دارد که در شکل زیر مشخص شده اند :
۱- مادی ها ۲- عیلامی ها ۳- پارت ها ۴- سغدی ها ۵- مصری ها ۶- باختری ها ۷- اهالی سیستان ۸- اهالی ارمنستان ۹- بابلی ها ۱۰- اهالی کلیکیه ۱۱- سکاهای کلاه تیزخود ۱۲- ایونی ها ۱۳- اهالی سمرقند ۱۴- فنیقی ها ۱۵- اهالی کاپادوکیه ۱۶- اهالی لیدی ۱۷- اراخوزی ها ۱۸- هندی ها ۱۹- اهالی مقدونیه ۲۰- اعراب ۲۱- آشوری ها ۲۲- لیبی ها ۲۳- اهالی حبشه

کاخ آپادانا
کاخ آپادانا از قدیمی ترین کاخ های تخت جمشید است. این کاخ که به فرمان داریوش بزرگ در تخت جمشید بنا شده است، برای برگزاری جشن های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته به حضور پادشاه استفاده می شده است.
این کاخ توسط پلکانی در قسمت جنوب غربی آن به «کاخ تچرا» یا «کاخ آینه» ارتباط می یابد. کاخ آپادانای تخت جمشید از ۷۲ ستون تشکیل شده است که در حال حاضر ۱۴ ستون آن پابرجاست ته ستونهای ایوان کاخ گرد ولی ته ستونهای داخل کاخ مربع شکل میباشد.

یکی از زیباترین کاخ های مجموعه تخت جمشید، کاخ آپادانا است که ستون ها و پلکان شگفت و بی نظیر آن هنوز پابرجا هستند. ساخت کاخ آپادانا زمان داریوش بزرگ آغاز شد و پس از 30 سال و در دوره فرمانروایی خشایارشا به پایان رسید. این بنا درگذشته یک تالار مرکزی، سه ایوان در شمال، غرب و شرق، چهار برج در چهارگوشه بیرونی تالار و چند اتاق نگهبانی داشت. تالار مرکزی بیش از 3600 مترمربع وسعت داشته و در هر ضلع آن 6 ردیف ستون و در مجموع 36 ستون قرار می گرفت. 12 ستون نیز در هریک از سه ایوان وجود داشت. متاسفانه از مجموع 72 ستون این کاخ، تنها 14 ستون باقی است.

کاخ G
در قسمت غربی کاخ G که آثار چندانی از آن باقی نیست، بقایایی از یک بنای بلند قرار دارد که روی سنگ خارای کوه ساخته شده است. روی دیوار جنوبی این بنا، می توان تصاویری از سربازان و خدمه حامل ظروف و خوراکی ها دید که به جنوب حیاط کاخ داریوش برده شده اند. پلکان دو طرفه قسمت جنوب شرقی این کاخ هم به حیاط شرقی کاخ هدیش راه پیدا می کرد.

کاخ تچر
تچر یا تچرا به معنای خانه زمستانی می باشد.این کاخ نیز به فرمان داریوش کبیر در تخت جمشید بنا شده و کاخ اختصاصی وی بوده است. روی کتیبه ای آمده : «من داریوش این تچر را ساختم.»
این کاخ یک موزه خط به شمار می رود از پارسی باستان گرفته در این کاخ کتیبه وجود دارد تا خطوط پهلوی بالای ستون ها از نمای جلویی های مصری استفاده شده است. قسمت اصلی کاخ توسط داریوش بزرگ و ایوان و پلکان سنگی جنوبی توسط خشایار شاه و پلکان سنگی غربی توسط اردشیر دوم بنا شده است.

کاخ مرکزی (سه دروازه)
کاخ مرکزی تخت جمشید که وسعتی بیش از 240000 مترمربع دارد، با سه درگاه و چند راهرو به کاخ های مجاور مرتبط می شود. ساخت این بنا زمان خشایارشا آغاز و درنهایت زمان اردشیر سوم کامل می شود. در مرکز این تالار، سنگی با ابعاد 75 در 71 سانتی متر وجود دارد و میانه آن سوراخی حفر شده که به گفته بعضی، محل استخراج تقویم و نگهداری زمان، روز و ماه بوده است.
پلکان دوطرفه قسمت شمالی کاخ مرکزی از نظر معماری بسیار باشکوه و موردتوجه است. در این بخش نقوش مختلفی وجود دارد. سربازان کمان دار و نیزه دار در جامه پارسی و مادی یکی از این نقش ها است. همچنین نقش نجیب زادگان ایرانی در جامه پارسی درحالی که شاخه ای از گل نیلوفر آبی به دست دارند و دست دردست همراهان خود و در حال بالا رفتن از پله های تالار ضیافت، بسیار جالب است.

در درگاه ایوان شمالی، تصویری از اردشیر یکم با ریشی بلند و عصای شاهی وجود دارد که با نیلوفر آبی در دست چپ خود در حال بیرون رفتن از تالار است. خدمه هم در اطراف پادشاه مشغول خدمت هستند. بر درگاه شرقی هم، نگاره ای از اردشیر یکم و ولیعهدش بر اورنگ شاهی است که توسط 28 تن از بزرگان کشورهای تحت فرمان هخامنشیان، حمل می شود. بر فراز تخت و سایه بان، تصویری از فرکیانی یا همان انسان بال دار هم دیده می شود.
کاخ H
کاخ H در واقع روبروی کاخ هدیش قرار دارد. پلکان آن که دو گروه 16 نفره نیزه دار پارسی و همچنین کتیبه ای به زبان پارسی باستان را به نمایش گذاشته، تقریبا ویران شده است. گفته می شود این پلکان متعلق به این مکان نبوده و بعدها در این فضا نصب شده اند.

جان پناه شاخ دار
آثار سنگی در گوشه جنوب غربی تخت جمشید یافت شده که متعلق به کاخ ویران شده اردشیر یکم است. سمت غرب و جنوبی بنای اصلی، کنگره هایی با دو مخروط وجود دارد که نقش پیکان، تیر و چلیپا در آن ها پیداست؛ اما مشخص نیست این کنگره ها نمادین بوده اند یا به عنوان جان پناه استفاده می شده اند

کاخ اختصاصی داریوش
کاخ تچر یا کاخ اختصاصی داریوش، در جنوب غربی کاخ آپادانا قرار گرفته و از نخستین بناهای مجموعه تخت جمشید است. واژه تچر یا «طَرَز» در زبان پارسی باستان به معنای منزل زمستانی بود، هرچند مدرکی برای اثبات این که این کاخ محل اقامت زمستانی داریوش بود، در دسترس نیست. این کاخ حدود 30 متر عرض و 40 متر طول دارد. تالار مرکزی آن هم که به تالار آیینه شهرت دارد، دارای 12 ستون در سه ردیف چهارتایی است. گفته می شود قسمت جنوبی کاخ تچر زمان خشایارشا به اتمام می رسد. البته پلکان و نگاره های غرب آن متعلق به دوره اردشیر سوم است. بر درگاه های کاخ اختصاصی داریوش، می توان تصاویری از سربازان، داریوش با خدمه و همچنین نبرد شاه و شیر دید. تزییناتی از تاج، دستبند و… با فلزات گران بها در حجاری های این کاخ به کار رفته بود که توسط اسکندر مقدونی و همراهانش به یغما برده می شود.

کاخ هدیش
یکی دیگر از کاخ های تخت جمشید کاخ هدیش است.این کاخ که کاخ خصوصی خشایارشاه بوده است در مرتفع ترین قسمت صفهٔ تخت جمشید قرار دارد. این کاخ از طریق دو مجموعه پلکان به کاخ ملکه ارتباط دارد. احتمال میرود آتش سوزی از این مکان شروع شده باشد به خاطر نفرتی که آتنی ها از خشایارشا داشتند به خاطر به آتش کشیده شدن آتن به دست وی. رنگ زرد سنگ ها نشان دهنده تمام شدن آب درون سنگ ها به خاطر حرارت است. اینجا مکان کوچکی بوده ۶*۶ ستون قرار داشته است. به خاطر ویرانی شدیدی که شده اطلاعات زیادی در مورد این کاخ تخت جمشید در دسترس نیست خیلی ها از اینجا به عنوان کاخ مرموز نام برده اند. هدیش به معنای جای بلند میباشد و چون خشایار شاه نام زن دوم او هدیش بوده است نام کاخ خود را هدیش میگذارد این کاخ در جنوبی ترین قسمت صفه قرار دارد و قسمت های زیادی از کف از خود کوه میباشد.

ویژگی کاخ
کاخ هدیش در ضلع شرقی کاخ اختصاصی اردشیر و جنوب شرقی کاخ تچر قرار دارد. نام هدیش از کتیبه ای ایوان شمالی آن، گرفته شده است: «گوید خشایارشا شاه، شاه بزرگ، به خواست اهورامزدا این هدیش را من ساختم…». مساحت این کاخ حدود 2550 مترمربع بوده است. 6 ردیف ستون 6تایی، یک ایوان 12 ستونی در شمال، یک ایوان کم عرض در جنوب و تعدادی اتاق در قسمت شرقی و غربی تالار مرکزی آن واقع شده است. تصویری از خشایارشا با تاج صاف و بی کنگره بر درگاه آن ایجاد شده و کتیبه ای به زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی بالای سرش به چشم می خورد. متاسفانه این کاخ در آتش سوزی، صدمات زیادی دید.

موزه هخامنشی
ساختمان موزه هخامنشی یکی از قدیمی ترین بناهای ایران است که پس از بازسازی، به موزه اختصاص یافت. این موزه در ساعات خاصی از روز باز بوده و برخی از آثار به دست آمده از بررسی ها و کاوش های تخت جمشید را به نمایش می گذرد. رنگ هایی که بر دیواره های موزه دیده می شود، طبق گفته مورخان، برگرفته از رنگ زرد و قرمز به کار رفته در مجموعه تخت جمشید بوده که در مرور زمان از بین رفته اند.

دروازه نیمه تمام
دروازه ناتمام یکی از باارزش ترین بناهای تخت جمشید است و همان طورکه از نام آن پیداست، نیمه کاره مانده است. این دروازه همچون دروازه ملل بود، با این تفاوت که دو اتاق در جبهه شرقی و غربی آن قرار داشت که حدس زده می شود، محل استقرار نگهبانان بوده باشد. این دروازه قرار بوده به شکل گاو بال دار ساخته شود که با حمله اسکندر مقدونی ناتمام می ماند.

کاخ ملکه
یکی دیگر از کاخ های تخت جمشید کاخ ملکه است،این کاخ توسط خشایارشا ساخته شده است و به نسبت سایر بناها در ارتفاع پایین تری قرار گرفته است. بخشی از این کاخ در سال ۱۹۳۱ توسط شرق شناس مشهور، پرفسور ارنست امیل هرتزفلد، خاکبرداری و از نو تجدیدبنا شد و امروزه به عنوان موزه و ادارهٔ مرکزی تاسیسات تخت جمشید مورد استفاده قرار گرفته است.
 

کاخ ملکه
به گفته پرفسور هرتسفلد، بنای بزرگ قسمت جنوبی تخت جمشید، به احتمال زیاد حرمسرای خشایارشا بوده و بخشی از آن هم اکنون به عنوان موزه تخت جمشید استفاده می شود. به دلیل وجود دیوارهای ضخیم و همچنین وجود تنها یک درگاه اصلی برای ورود و خروج، حدس بر این است که این کاخ، حرمسرا بوده باشد.

ساختمان خزانهٔ شاهنشاهی  تخت جمشید
این ساختمان که شامل چندین تالار، اتاق و حیاط تشکیل شده است با دیوار عظیمی از بقیهٔ تخت جمشید جدا می شود.
کاخ صدستون
کاخ صد ستون یکی دیگر از کاخ های تخت جمشید است،وسعت این کاخ در حدود ۴۶۰۰۰ مترمربع است و سقف آن به وسیلهٔ صد ستون که هر کدام ۱۴ متر ارتفاع داشته اند، بالا نگه داشته می شده است.

کاخ صد ستون درواقع دومین کاخ تخت جمشید از نظر وسعت است و به دلیل داشتن صد ستون در تالار مرکزی، آن را تالار صد ستون نامیده اند. مساحت این تالار بیش از 4600 مترمربع و ارتفاع ستون های آن حدود 14 متر است. به همین دلیل لقب «بزرگترین تالار سرپوشیده جهان» را به آن داده اند. طبقه گفته های پرفسور هرتسفلد، ساخت این تالار عظیم در زمان خشایارشا آغاز شد و در زمان اردشیر یکم پایان گرفت. «این خانه، خشایارشا، پدر من، پی اش را ریخت، به تایید اهورامزدا، من، اردشیر شاه، آن را برآوردم و تمامش کردم.»

خزانه
بخش خزانه در جنوب شرقی تخت جمشید و شرق حرمسرا ساخته شده است. این ساختمان به دستور داریوش بزرگ بنا شد و زمان خشایارشا با اعمال تغییراتی، پایان یافت. خزانه حدود 10390 مترمربع وسعت دارد و شامل تالاری با 99 ستون، تالار دیگری با صد ستون، تعدادی اتاق، راهرو و حیاط روباز است. پرفسور اشمیت موفق به یافتن حدود 750 لوح گلی در این فضا شد که نشانگر شگفتی های دوران هخامنشیان است؛ چراکه اطلاعاتی به خط و زبان عیلامی درباره کارگران، کارفرمایان و همین طور نحوه پرداخت دستمزد به ایشان روی آن حک شده است.

آرامگاه ها
علاوه بر کاخ های متعدد، آرامگاه اردشیر دوم و اردشیر سوم هخامنشی هم روی کوه رحمت و رو به مجموعه تخت جمشید قرار گرفته است. نمای این آرامگاه ها به صورت یک چلیپا (صلیب) است که چهار شاخه مساوی دارد. شاخه بالایی، نشانگر یک آیین دینی یا شاهی است. شهریار هخامنشی در این طرح، کمان به دست دارد و در حال نیایش در برابر آتش مقدس است. پادشاه و آتش دان روی تخت بزرگ شهریاری قرار گرفته اند و نمایندگان ملل تابعه، این تخت را روی دستان خود نگه داشته اند. آرامگاهی هم پشت تپه ای در جنوب صفه تخت جمشید قرار گرفته که آن را به داریوش سوم نسبت می دهند.

کاخ شورا
یکی دیگر از کاخ های تخت جمشید کاخ شورا است.به این مکان کاخ شورا یا تالار مرکزی میگویند. احتمالاً شاه در اینجا با بزرگان به بحث و مشورت می پرداخته است. با توجه به نقوش حجاری شده از یکی از دروازه ها شاه وارد میشده و از دو دروازه دیگر خارج می شده است. به این دلیل به این جا کاخ شورا می گویند که در اینجا دوسر ستون انسان وجود داشته که جاهای دیگری نیست و سر انسان سمبل تفکر است.

دروازه ملل
پس از پلکان ورودی، دروازه باشکوه ملل یا دروازه خشایارشا قرار دارد که به دلیل ظاهر خاص خود، شهرت جهانی دارد. هر ضلع از این تالار مربعی، 24.75 متر طول دارد و مساحت آن 612.5 مترمربع است. درگذشته وسط این تالار چهار ستون وجود داشت که هم اکنون سه ستون آن باقی است. ارتفاع هر ستون، بیش از 16.5 متر و ارتفاع هر کدام از درگاه های شرقی و غربی 10 متر و عرض آن 3.82 متر است.
در درگاه غربی، دو گاو بسیار بزرگ و بر دروازه شرقی، دو گاو عظیم الجثه بالدار با سر انسان به چشم می خورند. این موجودات، نشانگر افسانه های متاثر از آشوریان است و عظمت امپراطوری هخامنشی را نشان می دهد. این گاوها ،دارای ریش های بلند و مستطیل شکلی می باشند که با غنچه نیلوفر آبی و گل های دوازده پر تزیین شده اند. بالای این درگاه ها هم کتیبه ای به زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی حکاکی شده که ترجمه آن به این قرار است: «خدای بزرگ اهورامزدا است، که این زمین را آفرید، که آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که خوشبختی مردمان را آفرید، که خشایارشا را شاه کرد، یکی را شاه بسیاری، یکی را سرور بسیاری، من (هستم) خشایارشا، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهایی که مردم گوناگون دارند، شاه این جهان فراخ و دور، پس داریوش شاه، (از تخمه) هخامنشیان…»

نقش انسان بالدار: نقش انسان بالدار که در دین زرتشت به آن فروهر می گویند بخش اهورایی وجود انسان است که پس از مرگ بسوی اهورامزدا باز می گردد. این انسان بالدار دست راستش را به نشانه دعا به سمت آسمان بلند کرده و در دست چپش حلقه مهر و دوستی خداوند قرار دارد. بالهای افراشته دو طرف نشانه اعمال نیک یا همان اندیشه، گفتار و کردار نیک است که باعث تکامل انسان و پرواز او بسوی آسمان می شود. بالهای پایین نشانه اعمال بداست که انسان را به زمین زده و نابود می کند. حلقه دور کمر او بیانگر دایره زندگی است که انسان همواره بر روی آن در حال حرکت است. هر کس خوبی کند خوبی می بیند و هر کس بدی کند بدی خواهد دید. دنباله جلو بیانگر راستی هایی است مانند راستگویی، خلاقیت، دوستی، سازندگی و هر آنچه که به پیشرفت انسان کمک می نماید و باید آنها را دنبال نمود. دنباله عقب بیانگر ناراستی هایی مانند دروغ، تقلید، کینه، ویرانگری و هر آنچه مانع پیشرفت انسان می شود و باید از آنه دوری جست
اما یکی از نقش برجسته های بسیار زیبای تخت جمشید که اتفاقاً بجز یکی دو نمونه، بقیه بخوبی حفظ شده اند، صحنه نمادین نبرد شیر با گاو است. این نقش نسبتاً بزرگ و تکرار شونده، بی تردید موید یک پیام بسیار مهم بوده است که اینگونه به تکلف و تاکید نقش شده اند. رمان گریشمن، باستان شناسی معروف امریکایی، معتقد است این نقش گویای تغییر فصول، از نیم سال سرد به نیم سال گرم و به بیان دیگر بازگو کننده حلول بهار است.

سرانجام تخت جمشید
مجموعه کاخ های تخت جمشید، در سال (۳۳۰ پیش از میلاد) به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و تمام بناهای آن به صورت ویرانه در آمد. از بناهای بر جای مانده و نیمه ویرانه ، بنای مدخل اصلی تخت جمشید است که به کاخ آپادانا معروف است و مشتمل بر یک تالار مرکزی با ۳۶ ستون و سه ایوان ۱۲ ستونی درقسمت های شمالی ، جنوبی و شرقی است که ایوان های شمالی و شرقی آن به وسیله پلکان هایی به حیاط های مقابل متصل و مربوط می شوند. بلندی صفه در محل کاخ آپادانا ۱۶ متر و بلندی ستون های آن ۱۸ متر است . این مجموعه در فهرست آثار تاریخی ایران و نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است .

جایگاه کنونی تخت جمشید
در دورهٔ نو و با بازگشت و پیدایش حس میهن خواهی در میان ایرانیان و ارج گذاری به گذشتگان این سرزمین شهر تخت جمشید اعتبار بسیاری یافت. در زمان حکمرانی خاندان پهلوی در ایران به بنای تخت جمشید توجه فراوانی گردید و محمدرضاشاه پهلوی جشن های پادشاهی خویش را در این سازهٔ کهن انجام می داد.امروزه می توان تخت جمشید را نام آورترین و دوست داشتنی ترین سازه در ایران و در میان ایرانیان و همچنین نماد شکوه گذشتگان دانست. 
هنر های معماری تخت جمشید
یکی از هنرهای معماری در تخت جمشید این است که نسبت ارتفاع سر درها به عرض آنها و همین طور نسبت ارتفاع ستون ها به فاصلهء بین دو ستون نسبت طلایی است. نسبت طلایی نسبت مهمی در هندسه است که در طبیعت وجود دارد. این نشانگر هنر ابرانیان باستان در معماری است.

تا کنون بیش از 30 هزار گل نبشته از کاوش های تخت جمشید به دست آمده که از نظر ابعاد و متن کوچک هستند اما به لحاظ محتوا از با ارزش ترین اسناد دوران هخامنشی به شمار می روند. بر اساس این گل نبشته های یافت شده از تخت جمشید که اکنون بیشترشان در آمریکا نگهداری می شوند مشخص شده که در این دوران، به کارگران دستمزد پرداخت می شد، حقوق زن و مرد برابر بود، زنان می توانستند کار کنند و یا کار نیمه وقت داشته باشند، زنان از حق ارث برابر برخورداربودند، مادران از حقوق زایمان و کودکان از حمایت های اجتماعی بهره مند می شدند.این تامین اجتماعی که به قول خانم پروفسور کخ حتی امروزه در کشوری مانند آلمان هم به صورت کامل انجام نمی شود، برای 500 سال پیش از میلاد به معجزه شبیه است. بی شک گل نبشته های اداریتخت جمشید، سندی قطعی و بی چون و چرا از نظام اداری و اجتماعی دوران هخامنشان هستند.

کاخ آپادانا
آپادانا یا تالار ستون دار ،کاخی در تخت جمشید است که بیش از ده هزار متر مربع وسعت دارد و در زمان باستان دارای 72 ستون بوده است. این کاخ تخت جمشید به دلیل ارتفاع حدود 20 متری ستون ها و فاصله غیر معمول آنها از یکدیگر، جز شاهکارهای هنر معماری دوران باستان است که دیگر نظیرش ساخته نشد. وزن هریک از ستون ها 90 تن بوده و بر فراز آنها سر ستون های گاو دو سر و یا شیر دو سر که هر کدام بیش از 1.5 تن وزن داشت قرار می گرفت.
. آپادانا دارای دو جفت پلکان دو طرفه در سمت شمال و شرق است که طول هر یک از دیواره های آن 81 متر است. روی این دیواره های سنگی، صفی از سربازان، بزرگان کشوری و 23 قوم هدیه آور از ایران بزرگ را حک کرده اند. در مرکز این پلکان ها نقشی از پادشاه قرار داشته که در یک دست عصایی به نشانه پادشاهی دارد و در دست دیگر گل نیلوفری را به نشانه صلح و دوستی و دانش تقدیم هدیه آوران می کند.

حوض سنگی: بزرگترین قطعه سنگ تخت جمشید که درون آن مانند یک حوض خالی شده 150 تن وزن دارد و در جنوب شرقی کاخ ملل قرار گرفته است. به نظر می رسد این حوض سنگی نوعی آب نما نیز بوده است
روش اتصال سنگها: در انتهای خیابان سپاهیان که کاخ ملل را به کاخ ناتمام وصل می نموده بخشی از یک ستون روی زمین افتاده است. روی این ستون حفره هایی است که در آن سرب مذاب می ریختند. سرب مذاب پس از سرد شدن سخت می شده و دو قطعه سنگ را به هم متصل می نموده. از حفره های مکعبی شکل پیشانی قطعه ستونها با استفاده از مکعب های سربی برای هم مرکز نمودن آنها استفاده می شده.

ویژگی های معماری
در تخت جمشید بیش از سه هزار نقش برجسته و تندیس وجود دارد که بی شک بسیاری از آنها الهام گرفته از هنر میان رودان و آشور است اما بر خلاف آنها حتی یک مورد یافت نمی شود که به صحنه جنگ، صف اسیران، از بین بردن دشمنان و یا قدرت نمایی پادشاه پرداخته شده باشد بلکه همواره به اتحاد و دوستی اقوام اشاره دارند.
یکی از شگفت انگیز ترین بخش های تخت جمشید که معمولا هیچوقت دیده نمی شود، آبراهه های زیر زمینی آن است که بیش از دو کیلومتر طول دارند. هخامنشیان در برخی از قسمت ها صخره را تا نه متر تراش داده و پایین رفته اند و در بخش هایی نیز با افزودن سنگ های غول پیکر توانسته اند به شیب مورد نظر دست یابند. آنان با روش های خاص و مهندسی خود تدابیری اندیشیده بودند که آب بدون گل و لای از کانال خارج شود.

از دیگر شگفتی های بنای تخت جمشید این است که تمام تندیس ها و نقوش حجاری شده در تخت جمشید مزین به رنگ های متنوع بوده است. برای نمونه می توان به نقش داریوش در کاخ تچر تخت جمشید اشاره کرد. تاج داریوش از طلا، ریش وی از سنگ لاجورد، دستبند و گوشواره ها از سنگ های قیمتی بودند ولی امروز فقط سوراخ های محل نصب این زیورآلات بر نقش باقی مانده اند اما هنوز در حاشیه لباس وی می توان آثار نقوش بسیار ریزی را یافت که با رنگ های زیبا برجسته می شده اند.
از دیگر شگفتی های بنای تخت جمشید می توان به معادن سنگ آن اشاره کرد.مهندسان و معدنکاران می توانستند با ابزارهای ساده خود سنگ هایی حتی به وزن 250 تن را از معدن استخراج و سالم به پائین کوه منتقل و پس از ایجاد طرح اولیه آن را به تخت جمشید انتقال دهند.

از دیگر شگفتی های بنای تخت جمشید این است که به نظر می رسد بزرگی و یا کوچکی سنگ برای سنگ تراشان ماهر هخامنشی تفاوتی نداشته است. آنان عطردان و گلدان هایی تراشیده اند که قطر دهانه آنها بسیار کمتر از قطر داخلی بدنه است و گویای آن است که می توانستند سنگ را به صورت دورانی به گردش درآورده و با ابزار های خاص داخل آنرا تراش دهند.
از دیگر شگفتی های بنای تخت جمشید این است که برای برهم نهادن پایه ستون، قلمه ستون، گل ستون، سر ستون و یا جرزهای درگاه ها هیچ نوع ملاتی به کار نمی بردند و تنها با روش خاصی دو سطح تحتانی و فوقانی سنگ را پاک تراش می کردند. این روش باعث می شد تا ستون و درگاه ها در مقابل نیروی زلزله پایدار بمانند.
بر اساس متون تاریخی و کتیبه های موجود، در پیرامون تخت جمشید شهری به نام پارسه وجود داشته که هزاران نفر در آن زندگی می کردند. امروز نشانه های کمی از شهر پارسه بر سطح دشت باقی مانده است ولی کاوش گران به دنبال آن هستند تا این شهر را از زیر خاک های کشاورزی بیرون آورند. 

به نظر می رسد که انتخاب کوه مهر یا رحمت برای ساخت بنای تخت جمشید، به دلیل تقدس آن بوده است. از جمله نشانه های تقدس می توان به تدفین های بسیار متنوع از ادوار گوناگون در دامنه این کوه اشاره کرد که به شکل گورهای مخروطی لاشه سنگی، گورهای حفر شده در سنگ های مکعبی و یا حفره های محل نگهداری استخوان خود نمایی می کنند.
امروز هیچ اثری از سقف چوبی کاخ های تخت جمشید بر جای نمانده است اما خوشبختانه باستان شناسان و پژوهشگران به درستی دریافتند که نقش حجاری شده بر سینه آرامگاه های پادشاهان هخامنشی، در واقع همان نقش کاخ داریوش است و بدین ترتیب موفق شدند بر اساس آن، سقف بخشی از کاخ ملکه را که امروز به موزه تخت جمشید تبدیل شده بازسازی کنند.
بی شک از همان آغاز برپا کردن تخت جمشید، یکی از دغدغه های مهم معماران، حفاظت مجموعه در مقابل عوامل طبیعی و به ویژه بارش باران بوده است. ناودان های آجری و قیر اندود، تنبوشه ای، پرشی، کانال های روباز و چاه سنگی از جمله تدابیری هستند که مجموعه را از گزند سیلاب ها محفوظ می کردند.

روش های مرمت و نگهداری از بناهای تخت جمشید در دوران باستان، به نوبه خود بسیار شگفت انگیز است. از آنجا که هیچگاه ساخت و ساز تخت جمشید به پایان نرسید می توان نتیجه گرفت که همواره بناها و نقوش آن می توانستند در اثر کوچک ترین ضربه ای دچار آسیب شوند ولی معماران با پیش بینی های بسیار ماهرانه خود از این احتمالات جلو گیری و در صورت نیاز با ابتکارات خاصی به ترمیم قطعه سنگ آسیب دیده پرداخته اند.
از دیگر شگفتی های تخت جمشید می توان به اهمیت پیام رسانی آن برای آیندگان اشاره کرد. داریوش فرمان داد تا چهار لوح زرین را به همراه چهار لوح سیمین و تعدادی سکه در زیر پی چهار گوشه آپادانا قرار دهند تا بدین شکل بتواند پیامش را شاید در 2500 سال بعد به گوش ما و آیندگان برساند. همچنین وی در بخشی از چهار کتیبه حک شده بر دیوار جنوبی تخت جمشید چنین می گوید: این سرزمین را اهورامزدا از دشمن، از سال بد، از دروغ بپایاد. بدین سرزمین دشمن، بدسالی، دروغ میاد.

برگزاری مراسم نوروصدا در تخت جمشید
گاهی اوقات در فصل تابستان، برنامه بی نظیری به نام نور و صدا در روزهای خاصی از هفته در تخت جمشید برگزار می‎ شود که بسیار زیبا و شنیدنی است. در این برنامه، بر قسمت های مختلف تخت جمشید، با نورافکن نور انداخته می شود و گویندگان متبحر این برنامه، ماجرای سوختن این بنای پرشکوه توسط اسکندر مقدونی را آنقدر زیبا اجرا می کنند که خون هر ایرانی به جوش می آید. به ویژه هنگامی که اسکندر مقدونی از کرده خود پشیمان می شود و با حسرت می گوید:«آه، پرسپولیس می سوزد!»

مقیاس ها و اعداد در تخت جمشید
بهترین مورد برای بررسی از مقیاس گام تخت جمشیدی، پلکان شرقی آپادانا است که در یک نظر رابطه منطقی طول و عرض قسمت های آن بدین صورت مشخص می شود: جبهه پلکان را به طور کلی به قسمت شمالی (سان سربازان و بزرگان)، مرکزی (مهتابی جلو) و جنوبی (سان هدیه آوران) می توان تقسیم کرد. هر یک از آنها ۷۸ گام طول و ۹ گام بلندی دارد. قسمت میانی مهتابی جلو، ۹ گام بلندی و دو برابر آن طول دارد و دو شیب پلکان های متقارن آن هر یک قاعده ای به طول ۳۰ گام دارند. از لبهٔ مهتابی جلویی تا آغاز شیب هر یک از پلکان های متقارن مهتابی عقبی، درست ۷۸ گام می شود و در همه این اعداد ضریبی از عدد ۳ را که در ایران باستان مقدس بوده است، می یابیم  اعداد ۳، ۷ و ۹ اعدادی مقدس دانسته می شده اند و بررسی این نگاره موارد زیر را در تخت جمشید ثابت کرده است: آپادانا در مجموع ۷۲ ستون دارد که برابر ۷۲ فصل یسنای اوستا ۷۲ رشته کشتی (کستی) است که ایرانیان باستان به کمر می بسته اند. بر نقوش بارعام کاخ صد ستون و نقش نمای آرامگاه ها، پادشاه و شش تن از یارانش را نشان داده اند که درست مانند قرار گرفتن اهورامزدا در میان شش فرشته بزرگ در باور ایرانیان باستان است و تاییدکننده زرتشتی بودن هخامنشی ها است. پلکان بزرگ شمال غربی ۱۱۱ پله (یعنی سه بار عدد یک) دارد که حاصل ضرب ۳۷ در عدد ۳ است و شمار منزل های راه شاهی از شوش تا سارد هم درست ۱۱۱ بوده است.

https://www.beytoote.com/iran/bastani/persepolis-tahktejamshid.html
https://iranatlas.info/parseh/PE_map5.htm
https://www.meta4u.com/forum/index.php?topic=8282.0
https://www.nabro.ir/persepolis/
https://www.kojaro.com/2016/8/6/121016/where-is-takht-e-jhttp://www.arganmemari.com/article/Persepolis.htmlamshid/

https://www.eligasht.com/Blog/travelguide/%D8%AA%D8%AE%D8%AA-%D8%AC%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D8%8C-%D8%A7%D9%88%D8%AC-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%88-%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1/