پاورپوینت اصول تغذیه با شیر مادر

اصول تغذیه با شیرمادر
اصول تغذیه با شیر مادر
1

مقدمه
آگاهی از بیولوژی، تولید و فیزیولوژی شیرمادر، همچنین مسائل مرتبط با آن برای همه پزشکان و کارکنان بهداشتی، صرف نظر از تخصصهایشان ضروریست.
پزشکان و کارکنانی که با بهداشت و درمان نوزادان و کودکان سر و کار دارند، موظف هستند این اطلاعات را بشکلی سازمان یافته و بنحوی مسئولانه اجرا نمایند.
تغذیه کودک از پستان مادر، پدیده ای بیولوژیک است و هر مادری بایست بتواند بدون هر گونه واسطه ای آنرا بمنصه ظهور بگذارد.
شیردهی موفقیت آمیز نیازمند آگاهی، حمایت و تحقق جوی ارزشی و درک کننده است.
متاسفانه متاثر از مدرنیته کاذب و سود اقتصادی سرشار کارتلهای تولید کننده فورمولا، هر روز شاهد دریافت پیامهایی نومید کننده در ترویج تغذیه با شیرمادر هستیم.
مبارزه مستمر گروههای حامی شیرمادر، بیمارستانهای دوستدار کودک و کارکنان دلسوز و مسئولیت پذیر مهمترین پشتیبانان ترویج تغذیه با شیرمادر هستند.
اصول تغذیه با شیر مادر
2

چشم انداز تغذیه با شیرمادر
تغذیه انحصاری با شیرمادر، موجب نجات جان سالیانه هفت میلیون کودک، مبتلا به بیماریهای اسهالی وعفونتهای حاد تنفسی میگردد.
جان یک میلیون نوزاد را تنها میتوان با شروع تغذیه با شیر مادر، در طی نخستین ساعت تولد نجات داد.
شیر مادر سلامت و تندرستی میلیونها کودک دیگر را بطور غیر مستقیم تضمین می کند.
تغذیه انحصاری با شیرمادر قادر است، جان دو سوم از کودکان 0 تا 3 ماهه که بدلیل بیماریهای اسهالی و عفونت تنفسی میمیرند، را محافظت نماید.
شیرمادر قادرست جان یکسوم کودکان 6 تا 12 ماهه را از ابتلا با بیماریهای عفونی کشنده نجات بخشد.
شیرمادر تضمین کننده جان یک هفتم کودکان زیر 5 سالی است، که دو سال اول زندگی شیر مادر خورده باشند.
اصول تغذیه با شیر مادر
3

اهمیت شروع شیرمادر در نخستین ساعت زندگی
موجب نجات جان یک میلیون نوزاد و کودک شیر خوار از مرگ میگردد.
نوزادانی که بمحض تولد، حداکثر طی ساعت اول شیر خورده اند، از سلامت بیشتری برخوردار بوده اند.
نوزادانی که در طی ساعت اول در مقایسه با ساعت دوم از پستان مادر تغذیه شده اند، احتمال موفقیت آمیز بودن شیردهی بیشتر بوده است.
اصول تغذیه با شیر مادر
4

تولید شیرمادر
اساسا تولید شیرمادر بنا بر تقاضای شیر خوار می باشد.
افزایش مکیدن شیر خوار موجب تخلیه بیشتر پستانهای مادر گردیده و بنوبه خود منجر به ترشح بیشتر شیرمادر میشود.
ترشح شیرمادر دارای پتانسیل بالایی است، گزارشهای مختلفی وجود دارد که مادران دو قلو و حتی سه قلو، نیازی به فرمولا نداشتند.
متاسفانه هر گونه مداخله ناآگاهانه که تلاش میجوید، بنحوی از انحاء یک ماده غذایی را در ششماه اول تولد به شیرمادرخوارعرضه نماید، خواسته یا ناخواسته با زیر پا گذاشتن اهمیت ” تغذیه انحصاری شیر مادر“، تنها موجب کاهش مقدار و کفایت شیرمادر خواهد شد.

اصول تغذیه با شیر مادر
5

ترشح پرولاکتین
هرمون پرولاکتین که از هیپوفیز قدامی ترشح میگردد موجب تولید شیرمادر میگردد و بصورت نوسانی و هر 75 دقیقه یکبار(هر روز 7 تا 20 بار روزانه) ترشح میگردد.
معمولا پیکهای ترشحی در هر نوبت بر روی سطوح پایه ای افزوده میگردد.
غلظت پرولاکتین درحاملگی بیست برابر پیش از حاملگی است.
مادرانی که شیر نداده اند، سطح پرولاکتینشان با گذشت چند هفته به سطح پیش از حاملگی باز میگردد.
بهر دلیل که فعالیت مکیدن نوک پستان مادر انجام نگردد، سطح پرولاکتین نیز افت میکند.
هر چند، پرولاکتین برای ترشح شیرمادر الزامیست، معهذا غلظتهای پلاسمایی آن مستقیما با تولید و ترشح شیرمادر مرتبط نیست.

اصول تغذیه با شیر مادر
6

اکسیتوسین
هنگامی که شیرخوار نوک پستان را میمکد، یکدسته سیگنال آوران ناشی از تحریک حسی پایانه های عصبی از نوک پستان به مغز ارسال و موجب آزاد شدن هورمون اکسیتوسین از هیپوفیز خلفی میگردد.
گاهی این تحریک حسی با دیدن، شنیدن و حتی فکر کردن مادر اشتغالات مثبت شیردهی نیز فعال میشود.
اکسیتوسین بطور سیستمیک، گیرنده مربوطه بر روی سلول میواپیتلیال را فعال و آنرا وادار به انقباض و موجب جهش شیر از آلوئولها بسوی سینوسهای شیری میکند. این پدیده را ”جهش شیر یا لت دان ” مینامند.
اکسیتوسین همچنین موجب افزایش انقباض رحم نیز شده، لذا سبب برگشت سریعتر رحم مادر شیرده به وضع نرمال و کاهش خونریزی میگردد.
برخی مادران تاثیر اکسیتوسین را بصورت انقباض نوک پستان بیان میکنند.
اصول تغذیه با شیر مادر
7

ارتباط شیوه زایمان با تغذیه شیرمادر
متاسفانه، سزارین شانس تغذیه موفقیت آمیز با شیر مادر را 10 تا 20 در صد کاهش میدهد.
پس ازانجام سزارین، درد های مادر بهانه ای جهت جدایی مادر و نوزاد گشته، و باعث تهدید شیر مادر در طی نخستین ساعات زندگی میگردد.
سزارین اورژانس، بیشتر از الکتیو شانس خدشه در تغذیه مستمر با شیر مادر میگردد.
گاهی شدت استرس در سزارینهای اورژانس بقدری زیاد است که موجب وقفه در جهش شیرمادر میگردد.
اصول تغذیه با شیر مادر
8

ده گام درموفقیت آمیز بودن شیرمادر
زایشگاهها باید از سیاست مدون تغذیه ای، مبتنی بر شیرمادر برخوردار باشند و کلیه کارکنان نسبت به مزایای آن عمیقا توجیه شده باشند.
کلیه کارکنان بهداشتی درمانی در ترویج تغذیه با شیرمادر آموزش دیده باشند.
کلیه خانمهای باردار در طی این دوره در مورد مزایای شیرمادر آگاهی یابند.
به مادران شیرده کمک شود در طول اولین ساعت پس از تولد، به نوزاد خود شیرمادر بدهند.
به مادرشیرده نشان داده شود، چگونه وقتی که از کودک جدا است، شیردهی را متوقف نکند (آموزش انواع روشهای دوشیدن و ذخیره سازی).
همواره بر ” تغذیه انحصاری با شیرمادر“ در شش ماه نخست زندگی تاکید گردد.
ضرورت هم اتاقی مادر و نوزاد (همبستری مادر و نوزاد) پا فشاری گردد.
تغذیه با شیرمادر همواره بنابر تقاضای شیرخوار باشد.
از گولزنک، بطری و سر بطری اکیدا استفاده نگردد.
گروههای ”حامی مادران شیرده“ تشکیل و مادران جهت دریافت هر گونه برنامه فرهنگی در ارتباط با شیر مادر راهنمایی و ارجاع گردند.

اصول تغذیه با شیر مادر
9

توصیه هایی در خصوص تداوم شیرمادر
ترغیب مستمر مادر به شیردهی توسط کارکنان بهداشتی – درمانی
ارتباط بدون واسطه پوستی مادر و نوزاد در شروع نخستین نوبت شیردهی
تغذیه شبانه با شیرمادر خصوصا در چند هفته نخست (مطابق میل کودک)
پایش مستمر بر تغذیه با شیرمادر در مراکز بهداشتی-درمانی
دیدارهای پیگیر پزشک و ارائه راهکاری متنوع و برطرف نمودن مشکلات احتمالی، پایش دقیق و پیگیر رشد و تکامل کودک
توجه به تغذیه کمکی در پایان شش ماهگی
عدم جدا کردن مادر و شیرخوار، مگر در موارد ضروری و آنهم استمرار شیردهی بکمک دوشیدن دستی یا پمپاژ
مادر نوزاد پره ماچور کودکش را مستقیما با شیر خودش تغذیه نماید.

اصول تغذیه با شیر مادر
10

درشت مغذیهای شیرمادر
پروتئین شیر مادر برای رشد و تکامل مغز شیرخوار ضروریست، براحتی قابل جذب است و تحت تاثیررژیم غذایی مادر نیست.
چربی شیر مادر متشکل از زنجیره های بلند که برای تکامل مغز و عملکرد بهینه بینایی الزامی است. کلسترول نسبتا بیشتر شیرمادر در مقایسه با شیرگاو امکان سروکار بیشتر با آن و بهبود متابولیسم گردیده، عملا کودک را در سراسر زندگی از عوارض هیپرکلسترومی محافظت مینماید. چربی شیرمادر تحت تاثیر رژیم غذایی اوست.
فورمیلک که حاوی آب و پروتئین بیشتر و تا حدی رقیق است، برای فروکش نمودن تشنگی شیرخوارمفید است، هیندمیلک که حاوی چربی بیشتریست، موجب رضایت و سیری شیرخوار میگردد.
اصول تغذیه با شیر مادر
11

محتوی آب و کربوهیدرات شیرمادر
کربوهیدرات شیرمادر حاوی لاکتوز بمثابه مهمترین کربوهیدرات عمده شیرمادراست که بیشتر از سایر شیر حیوانات وجود دارد. لاکتوز شیرمادر تامین کننده حدود 40 در صد نیازهای انرژی نوزاد است و موجب جذب بیشتر کلسیم میشود، همچنین مهمترین سوخت مغز شیرخوار بوده و مانع از نشو میکرو-ارگانیسمهای بیماری زا در روده های کودک میگردد.
آب شیرمادر برای جبران نیازهای او کافیست و حتی در آب و هوای خیلی گرم نیز شیرخوارانی که تغذیه انحصاری با شیر مادر میگردند، به آب احتیاج ندارند.
طعم شیرمادر تحت تاثیر تغذیه مادر است که در نقش مهمی در انتقال ذائقه سازی بومی- فرهنگی مادر به کودک در آینده دارد و به اجرای تغذیه کمکی بومی جغرافیایی کمک میکند.
اصول تغذیه با شیر مادر
12

پروتئین شیرمادر
پروتئین شیر مادر متشکل از کازئین و پروتئین وی است و فراوانی آن در شیر انسان 80٪ و در شیرگاو 20٪ (کازئین شیر گاو غالبا حاوی مولکولهای درشت) است.
پروتئین وی شیرگاو عمدتا حاوی بتا لاکتآلبومین است.
بر خلاف شیرگاو، شیرمادر حاوی اسید آمینه های سیستین و تورین است. سیستین اسید آمینه ضروری برای رشد جسمی و تورین برای رشد و تکامل مغز کودک خردسال ضروری است.
غلظت پروتئینهای موجود در کلستروم سه برابر شیرمادر است و سرشار از مواد ایمنی بخش بخصوص سکرتوری آی جی آ و لاکتوفرین و شامل کلیه اسید آمینه ضروری است.
شیر دام پروتئین بیشتری نسبت به شیر انسان دارد و چون شیرخوار انسان کند تر از سایر پستانداران رشد میکند (وزن کودک در حوالی 5 ماهگی و وزن گوساله در حوالی 7-6 هفتگی دو برابر میشود)، لذا کودک به پروتئین کمتری نیاز دارد، بنابراین اگر از شیر دام تغذیه نماید، استرس بر کلیه هایش بیشتر خواهد شد.
شیرمادر دارای نسبت بیشتر وی به کازئین در مقایسه با شیرگاو است (70 به 30 در مقابل 18 به 82 بترتیب).
پروتئین وی شیرانسان مرکب از؛ آلفا لاکتآلبومین، لاکتوفرین، لیزوزیم و ایمنوگلوبین ترشحی آ است (سه تای اول فقط در شیر انسان).

اصول تغذیه با شیر مادر
13

آمینواسیدهای موجود شیرمادر
در شیرمادر نسبت مناسبی بین اسیدهای آمینه حاوی گوگرد متیونین به سیستین برقرار است) سیستین برای جنین و نوزاد نارس اسید آمینه ضروریست).
شیر مادر نوزاد نارس، چگالی پائینتری از اسیدهای آمینه آروماتیک نظیر؛ فنیل آلانین و تیروزین دارد (بدلیل کمبود آنزیم متابولیزان در نوزاد نارس مناسبتر است).
تورین یک اسید امینه حاوی گوگرد است (برخلاف شیر دام) بمقدار زیادی در شیرانسان وجود دارد و در تکامل سیستم اعصاب مرکزی نقش مهمی دارد و برای کودکان خردسال (بدلیل نقص سنتز آنزیمی) از اهمیت زیادی برخوردارست.
غلظت لینولئیک اسید شیر مادر 8-7 برابر شیر گاو است، این ماده در ساختمان و رشد مغز نقش اساسی دارد.
شیر مادر حاوی مقادیر کافی آراشیدونیک اسید است که برای شیرخوار ضروری محسوب و کمبود آن موجب بروز؛ درماتیت، ترومبوسیتوپنی، تاخیر رشد و افزایش ابتلا به عفونتهای مختلف میگردد.

اصول تغذیه با شیر مادر
14

ترکیب و خصوصیات چربی شیرمادر
ترکیب بصورت گلبول چربی بوده و حاوی مقادیر زیادی اسیدهای چرب ضروری است و عمدتا متشکل از تریگلیسیرید بوده و نصف انرژی شیرمادر را تامین میکند.
جذب چربی شیرانسان خیلی بهتر از شیرگاو می باشد و نسبت چربیهای اشباع نشده به اشباع در شیرمادر 1 به 1 ولی در شیر گاو 3 به 1 است.
اسیدهای چرب شیرانسان حاوی مقادیر زیادی از اسیدهای چرب پلی آنساچوره با زنجیره های بلند است (شیرگاو محتوی زنجیره های کوتاه و متوسط)، در واقع اسید آراشیدونیک و اسید دوکوزا هگزانوئید از مشتقات اسیدهای چرب ضروری لینولئیک و لینولنیک است، بطور انحصاری در شیرمادر وجود دارد تا شیرگاو. این دو ترکیب بی نظیر در ساختمان شبکیه و سایر غشاهای فسفولیپید مغز بکار رفته و موجب بهبود عملکرد بینایی و بهبود تکاملی اعصاب شیرخوار میگردد.
واریبیلیتی چربی شیرمادر محتوای چربی درهیند میلک 2 تا 3 برابر فورمیلک است، کمترین مقدار چربی در ساعت 6 صبح است ولی تدریجا غلظت چربی تا ساعت 2 بعد از ظهر به حداکثر مقدار میرسد، چربی شیرمادر از یک مادر به مادر دیگر و حتی در شیرهای مختلف متفاوت است (چربی شیر مادر نوزاد نارس گاهی تا 30٪ از شیر مادر نوزاد رسیده کمتر است).

اصول تغذیه با شیر مادر
15

ویتامینها، مواد معدنی و آهن شیرمادر
مقدار دریافت شیرخوار از ویتامینهای محلول در چربی، بطور محسوسی متغیر است.
ویتامین ایی به میزان زیادی در کلستروم و شیرمادر وجود دارد.
شیرمادر حاوی مقدار کافی ویتامین کا و با جذب مناسب است، اما بدلیل مصرف ناچیز آغوز در نخستین روزهای تولد برای نوزاد کفایت نمیکند و جهت جلوگیری از خونریزی تزریق این ویتامین ضروری است.
با وجود ناچیز بودن مقدار آهن شیرمادر، جذب آن بسیار خوب است و تا حدود 70٪ ( گاهی تا 90٪) میرسد، این در حالیست که جذب آهن شیرگاو خیلی ناچیز بوده و فقط 10٪ است.
بر خلاف شیرگاوخواران، کم خونی فقر آهن در شیرمادر خواران، تا قبل از یکسالگی نادر است، متاسفانه آهن اضافه شده به شیرهای مصنوعی نیز چندان افاقه نمیکند، پیشگیری از کم خونی فقرآهن بسهولت امکان پذیر نیست.
تجویز آهن تا شش ماهگی در شیر مادرخواران لازم نیست، زیرا اشباع لاکتوفرین با آهن، فعالیت ایمنی بخش آنرا بخطر می اندازد.
قرار گرفتن شیرخوار در معرض آفتاب بطور برهنه تنها به مدت 10 دقیقه و یا فقط سر و دستها بمدت 30 دقیقه نیاز ویتامین د یک هفته شیرخوار را تامین میکند. شیرمادر محتوی مقادی کافی از سایر ویتامینهاست.

اصول تغذیه با شیر مادر
16

املاح وعناصر کمیاب شیرمادر
بطور کلی کلسیم و فسفر در شیر مادر بنحو قابل توجهی کمتر از شیرگاو است.
املاح فوق شیرمادر بنا بدلایل؛ اتصال به پروتئینهای هضمی، در اشکال کمپلکس و یونیزه، جذب بیولوژیک بیشتری نسبت به شیرگاو دارد.
برغم وجود کمتر املاح شیرانسان در مقایسه با شیرگاو، جذب بیشتر محتویات املاح استخوانی در شیرمادر این نقص را جبران مینماید.
غلظت آهن، روی و مس در طول شیردهی رو به کاستن میگذارد.
با اینکه غلظت مس شیرمادر قابل توجه نیست، اما همچنان برای نیازمندی کودک شیرخوار کافیست (بر خلاف آهن و روی).

اصول تغذیه با شیر مادر
17

املاح موجود در شیرمادر
دریافت کلسیم در برنامه غذایی مادر بمنظور پیشگیری از تخلیه ذخائر کلسیم استخوانهای اسکلتی در دوران شیردهی ضروریست .
ید موجود در شیرمادر تحت تاثیر ید رژیم غذایی مادراست (توجه: عدم استفاده از ید رادیواکتیو درزمان شیردهی).
جذب کلسیم شیر مادر بدلیل وجود نسبت بالای نسبت کلسیم به فسفر (2 به 1) به شیر گاو (4 به 1) برتری دارد.
اگرچه میزان روی شیر مادر کم است اما جذب بیولوژیک آن در مقایسه با روی افزوده شده به شیرهای مصنوعی بالاتر است.
اصول تغذیه با شیر مادر
18

ویتامینهای موجود در شیرمادر
کمبود ”ویتامین کا“ منجر به هیپو پروترومبینمی شده و ممکنست موجب خونریزی در نوزاد گردد.
محتوی ”ویتامین کای“ شیرمادر ناچیزاست، بهمین خاطر ضروریست، در کلیه نوزادان در بدو تولد (0/5 تا 1 میلیگرم عضلانی در نوزادان نارس و فولترم بترتیب) ویتامین کا دریافت نمایند.
محتوی ”ویتامین د“ شیرمادر ناچیز و برای نوزاد ناکافیست، لذا نوزادان و کودکان زیر یکسال (روزانه 400 واحد ویتامین د و 1500 واحد ویتامین آ) به ویتامین د اضافه (همراه با ویتامین آ در کشورهای در حال توسعه) نیازمندند، بویژه در فصول سرد بدون آفتاب، گو اینکه در شیرخوار سیاهپوست یا آلودگی هوا این ضرورت ملموستر است.
شیر مادر تنها دارای 40 واحد به ازای هر کیلوگرم محتوای ویتامین د است، که بهیچ وجه برای کودک در حال رشد (مخصوصا اگر مادرش نیز کمبود داشته باشد)، کافی نیست.
تزریق ویتامین کا در همه نوزادان در شش ساعت نخست زندگی اکیدا توصیه میگردد.
دریافت ویتامین آ و د با مقادیر 400 واحد ویتامین د و 1500 واحد ویتامین آ از پایان هفته دوم تا اولین جشن تولد شیرخوار نیز توصیه میگردد.

اصول تغذیه با شیر مادر
19

برخی از خصوصیات شگفت انگیزعوامل زیست فعال (بیواکتیو) در شیرانسان
ایمنوگلوبین ترشحی آ (عملکرد ضد میکروبی با پوشش آنتی ژن)
لاکتوفرین (ایمنومودولیشن، چیلیشن ایرون، ضد چسبندگی، رشد روده ای و تروفیک)
لیزوزیم (لیز باکتری، ایمنومودولیشن)
کا-کازئین (ضد چسبندگی، بسط فلورای باکتریایی)
الیگو ساکارید ها (جلوگیری از چسبندگی باکتریها)
سیتوکائین (ضد التهاب، بهبود سد اپیتلیال)
فاکتور رشد اپیتلیال (افزایش سارویلنس لومینال، ترمیم مخاطات روده ها)
فاکتور رشد ترانسفورمینگ (تحکیم رشد اپیتلیال سلولی، سرکوب عملکرد لنفوسیت)
فاکتور رشد عصبی (رشد سلولهای عصبی)
پ-آ-اف استیل هیدرولاز (توقف عملکرد فاکتور فعال کننده پلاکت)
گلوتاتیون پراکسیداز (جلوگیری از اکسیداسون چربی)
نوکلئوتیدها (ارتقاء پاسخ آنتی بادی، افزایش فلور باکتریایی)
ویتامینهای آ- ایی- سی (خواص آنتی اکسیدان)
گلوتامین (سوخت سلول روده ای، ایجاد پاسخهای ایمنی)
لیپیدها (ضد عفونی کننده)

اصول تغذیه با شیر مادر
20

ایمنوگلولین ترشحی آ
ایمنو گلوبولینهای متعددی در شیر مادر و خصوصا آغوز وجود دارد.
مهمترین آن ایمنوگلولین ترشحی آ است که توسط آنزیمهای گوارشی تخریب نمیشود.
مخاطهای نوزاد در هفته های اول زندگی قادر بترشح این ایمنوگلولینها نیست.

اصول تغذیه با شیر مادر
21

پروتئینهای زیست فعال (بیواکتیو)
بطور کلی عوامل اختصاصی مانند لاکتوفرین، لیزوزیم و ایمنوگلوبین ترشحی آ و جزو فراکسیون پروتئین وی شیر مادراست.
لاکتوفرین اگر با آهن اشباع نگردد، موجب ایمنی بخشی ضد میکروبی میگردد (آپو-لاکتوفرین). این ماده ایمنی بخش با دور از دسترس نگه داشتن آهن از میکروارگانیسمها، ایمنی شیرخوار را تحکیم می بخشد و با مشارکت با سایر عوامل ایمنی بخش نقش مهمی در کشتار باکتریها و ویروسها دارد. یک نقش تقویت رشد اپیتلیوم روده نیز برای لاکتوفرین در نظر گرفته شده است.
لیزوزیم موجب پارگی دیواره باکتریها میگردد.
سیتوکائین ها پروتئنهای مترشحه از سلولهای ایمنی بخش هستند و موجب ارتقاء سیستم ایمنی میگردند، اینترلوکین 6 و 8 پیش التهابی و اینترلوکین 10 ضد التهابی هستند.

اصول تغذیه با شیر مادر
22

لیزوزیم
یک آنزیم شناخته شده ضد میکروبی است و عملکرد آن تجزیه و تخریب جدار سلولی باکتریهاست.
بطوراختصاصی بر علیه پاتوژنهایی نظیر؛ ایی کولای، سالمونلا، شیگلا موثر است و انتقال آن به نوزاد موجب حراست از مخاطهای دستگاه گوارش و حفاظت در مقابل انواع میکروبهای بیماریزایی چون استرپتوکک، استافیلوکک، پنوموکک و بسیاری از ویروسهای دیگر چون ویروس فلج اطفال و روتا ویروس میگردد.
غلظت آن در شیرمادر 5000 برابر شیرگاو است و مقدار آن در نخستین ماههای شیردهی افزایش و در حوالی 6 ماهگی به حداکثر میرسد.
اصول تغذیه با شیر مادر
23

لیپیدها و کاربوهیدراتهای زیست فعال (بیواکتیو)
محصولات هیدرولیز لیپیدها، اسیدهای چرب آزاد و مونوگلیسیریدها با جلوگیری از چسبندگی میکروارگانیسمها فعالیت ضد میکروبی دارند.
الیگوساکاریدها و گلیکوپروتئین از گیرنده های اپیتلیال باکتریها در روده و ششها تقلید نموده و موجب عدم اتصال میکروبها میگردند.
بیفیدوس فاکتور یک عامل کاربوهیدراته حاوی نیتروژن که منحصرا در شیر انسان وجود دارد و موجب تقویت رشد لاکتوباسیلهای غیر بیماری زا در روده شیرخوار میگردد و نقش مهمی در عدم رشد باکتریهای بیماریزا دارد.
لاکتوباسیلوس بیفیدوس مهمترین میکروارگانیسمی که در روده های شیر مادران خوران رشد میکند.
اصول تغذیه با شیر مادر
24

عملکرد ماکروفاژ در شیرانسان
فاگوسیتوز
ترشح لیزوزیم
کشتار باکتریها
تعامل با لنفوسیتها بمنظور کمک به ایمنی میزبان
اصول تغذیه با شیر مادر
25

ایمنی بخشی شیرمادر
شیر مادر برخلاف شیر مصنوعی حاوی اجزا زنده و ایمنی بخش است که پس از ورود به روده های شیرخوار ایمنی فعال و فوری اعمال میکند (شیرمادر محیط بیولوژیک فعال است).
مرگ ناشی ازعفونتهای تنفسی حاد و بیماریهای اسهالی در میان شیرخورانی که منحصراً از شیرمادر تغذیه می کنند، تا 25 برابر کمتر از شیرخوارانی است که از شیرهای مصنوعی تغذیه میکنند.
شیر مادر حاوی انواع عناصر ضد باکتریایی اعم ازعوامل اختصاصی نظیر؛ لنفوسیتها وآنتی بادیها و عوامل غیر اختصاصی نظیر؛ فاگوسیتها، لیزوزیم، لاکتوپراکسیداز، فاکتور بیفیدوس (باعث رشد بیشتر لاکتوباسیلهای فلور نرمال گردیده از اینرو با میکرو-ارگانیسمهای بیماریزا رقابت میکند)، ماکروفاژها و کمپلمانهای C4و C3 (جلوگیری از چسبیدن میکروارگانیسمها به مخاطات نوزاد).
کمپلمان با غلظتی برابر سرم در آغوز وجود دارد، اما پس از آن کاهش یافته و در شیر رسیده به مقدار 5 تا 10 درصد سطوح سرمی میرسد.
ایمنوگلوبولین های موجود در کلستروم فعال کننده C3 است.
ماکروفاژهای شیرمادر مترشح ایمنوگلوبین ترشحی آ ، لیزوزیم ولاکتوفرین است.
شیرانسان حاوی سلولهای زنده شامل؛ ماکروفاژ، لنفوسیت، نوترفیل و سلولهای اپیتلیال است.
کلستروم خصوصا مرکب از نوترفیل است و موجب افزاش کشتار باکتریایی، فاگوسیتوز و کیموتاکسی میگردد.
برخی مولفین نوترفیلها را محافظین غدد پستانی ازعوامل التهابی میدانند.
هر چه شیرمادر متکاملتر میگردد، تغییر بسوی جایگزینی ماکروفاژ به لنفوسیت بیشتر میشود (90 و 10 درصد، بترتیب).

26
اصول تغذیه با شیر مادر

هرمونها وعوامل رشد در شیرانسان
شیر مادر حاوی بسیاری از هرمونها مانند کورتیزول، سوماتوستاتین سی، عوامل رشد شبه انسولین، انسولین و هرمونهای تیروئیدی، همچنین عوامل رشد نظیر؛ عامل رشد اپیتلیال و عامل رشد عصب است.
برخی از مدیاتورها مانند نوروتنسین و موتیلین که روی عملکرد گاسترواینتستینال موثر است، در شیر انسان وجود دارد.
عامل رشد اپیتلیال موجب سنتز DNA و پروتئین و سرانجام منتهی به تکثیر سلولهای اپیتلیال دستگاه گوارش کودک شیر مادرخوار میگردد. این عامل مانع از هضم پروتئینهای دیواره روده، افزایش عمر سلولهای روده و ترمیم پارگیهای میکروسکپی میگردد.
عامل رشد عصب نقش مهمی در توزیع عصب رسانی در مسیر روده دارد.
ترکیبات هورمونی در شیر مادر بر روی رشد روده و عملکرد مخاطات تاثیر شگرفی دارد.

اصول تغذیه با شیر مادر
27

مزایای عصبی رفتاری شیرمادر
افزایش ارتباط مادر و کودک
بهبود عملکرد شناخت در شیرخوار
بهبود عملکرد تحصیلی در آینده کودک
افزایش حدت بینایی بویژه در نوزادان پره ماچور
کمک کننده به کاهش درد در حین پروسیجرهای دردناک

اصول تغذیه با شیر مادر
28

کاهش بوتولیسم در شیرمادرخواران
شیرمادر نقش مهمی در کاهش سندرم مرگ ناگهانی و بوتولیسم شیرخوران دارد.
فرمولاخواران غالبا از بیماریهای متنوعتر و شدیدتر عفونی در مقایسه با شیرمادر خواران رنج میبرند.
صرف نظر از اینکه لاکتو باسیلوس بیفیدوس با فرش باکتریهای غیر بیماریزا در روده مانع از تکثیر و تولید سم بوتولیسم میگردد، مادران شیرده بدلیل کاهش توان مک زدن فرزند شان زودتر بوتولیسم را کشف مینمایند.
لاکتو باسیلها با تخمیر در روده اسید تولید اسید میکنند، از اینرو محتویات درون روده های شیرمادر خوران در مقایسه با فورمولا خوران اسیدیتر است و این اسیدیته مانع از تکثیر باکتریهای بوتولیزان میگردد.
اصول تغذیه با شیر مادر
29

سامانه های ایمنی اینترومامری و برونکومامری
مادر هنگامی که در معرض آنتی ژنهای تنفسی و گوارشی قرار میگیرد، آنتی بادی ترشحی آ تولید میکند، سپس پلاسموسیت با عبور از سیستم لنفاوی، آنرا بر روی سطوح مخاطات و غدد پستانی قرار میدهد.
خوردن شیرمادر موجب انتقال آنتی بادیهای مزبور در سطوح مخاطی شده، لذا ایمنی موثرتری ایجاد مینماید.
پاسخ ایمنی انتقالی از مادر به شیرخوار گاهی خیلی سریع و تنها چند روز از بروز بیماری مادر روی میدهد، که برای ایجاد ایمنی پاسیو در شیرخوار و حفاظت از او بسیار پر اهمیت است.
ایمنی اینترو مامری به معنی حفاظت روده ای-پستانی و ایمنی برونکو مامری بمعنای حفاظت تنفسی-پستانی کودک شیر مادرخوار است.
اصول تغذیه با شیر مادر
30

آهن موجود در شیرمادر
با وجودیکه مقدارآهن شیر مادر و شیر گاو هر دو ناچیز است (0/5 تا 1 میلی گرم در لیتر)، معهذا نوزادان مادرانی که از تغذیه متوسطی در زمان بارداری برخوردار بودند، تا حوالی 6 ماهگی بندرت به آهن اضافی نیازمندند.
جذب آهن شیرمادر به علت لاکتوز نسبتا زیاد و حضور ویتامین سی تسهیل میگردد، همچنین بدلیل وجود لاکتوفرین از انتقال بسیار خوبی نیز برخوردارست.
شیر خورانی که با شیرمادر تغذیه میشوند، بر خلاف شیرخوارانی که با شیر مصنوعی تغذیه میشوند (مکررا و بطور میکروسکوپی)، از طریق روده آهن از دست نمی دهند.
آهن موجود در شیرمادر تحت تاثیر رژیم غذای مادر و یا تحت تاثیر سطح آهن سرم مادر نیست.
افزایش دریافت آهن مادر شیرده، تنها برای تامین ذخائر بدن او حائز اهمیت است، اما تاثیری بر روی مقدارآهن شیر او ندارد.

اصول تغذیه با شیر مادر
31

محتوای ریزمغذیهای شیرمادر
غلظت ویتامین ب-12شیرمادر خیلی کم است، اما فراهم زیستی آن بسیار بالاست.
غلظت نیاسین، اسید فولیک و اسید اسکوربیک غالباً در شیرانسان بیش از شیر سایر پستانداران است.
عموماً شیرخوارانی که با شیرمادر تغذیه می شوند، کمتر در معرض خطر کمبود یا فزونی دریافت عناصر کمیاب هستند، عموما چگالی؛ مس، کبالت و سلنیم در شیر انسان بیشتر از شیرگاو است.
کمبود مس که منجر به کم خونی هیپوکروم میکروسیتیک و اختلالات نورولوژیک میشود، فقط در شیرخورانی که بطور مصنوعی تغذیه میشوند، رخ میدهد.
ویتامینهای محلول در آب شیرمادر تحت تاثیر رژیم غذایی مادر قرار میگیرد.

اصول تغذیه با شیر مادر
32

ویژگیهای تغذیه انحصاری با شیرمادر
شیر مادر ایمنترین، سالمترین و ایده آل ترین، بسته غذایی شیرخوار است.
شیر مادر بسهولت تهیه، عاری از آلرژن و بمثابه مخزن ایمنی انتقالی به شیر خوار است و احتمال ابتلا به بیماریهای آلرژیک را شدیدا کاهش میدهد.
شیر مادر حاوی منابع قابل توجهی از درشت مغذیها و ریزمغذیهای ضروری برای رشد کودک است.
تازه، سالم و سهل الهضم بوده و همواره در درجه حرارت مناسب در دسترس است.
بلیل امکان بیشتر تماس بدنی نزدیک کودک و مادر، موجب احساس آرامش و امنیت در هر دو مادر و شیرخوار میشود. 
ترکیب تغذیه ای آن همگام با رشد کودک و متناسب با نیازهای کودک تغییر میکند.

اصول تغذیه با شیر مادر
33

شیرمادر کودک را درمقابل بیماریهای زیرمحافظت میکند.

اختلالات حاد؛ اسهال، اوتیت حاد و مزمن میانی، عفونتهای تنفسی، عفونتهای ادراری، آنتروکولیت نکروزان، سپتی سمی، مننژیت باکتریایی و بوتولیسم
برخی از بیماریهای مزمن؛ دیابت قندی وابسته به انسولین (تیپ-1) و دیابت قندی غیر وابسته به انسولین (تیپ-2)، بیماری سلیاک، کرون، بعضی از سرطانهای کودکان مانند؛ لنفوم، لوسمی و حتی بیماری هاجکین
آلرژی
بستری های مکرر
سندرم مرگ ناگهانی شیرخواران
آسم برونشیال
اضافه وزن و چاقی
هیپر کلسترومی
کاهش حملات هیپوترمی (بویژه در نوزادان نارس)
اصول تغذیه با شیر مادر
34
n

تاثیر شیرمادر در سلامت شیرخوار
تامین کننده عوامل اختصاصی ارتقاء سیستم ایمنی (ذاتا ناقص) شیرخوار است.
موجب تقویت ایمنی میزبان برعلیه بسیاری ازعوامل عفونی و ایمنولوژیک میگردد.
حاوی عوامل موثر در بلوغ مخاطات دستگاه گوارش است، که نه تنها موجب کاهش ابتلا به بیماریهای عفونی میگردد، بلکه با تثبیت پوشش طبیعی میکروسکپی روده ها توام با تنظیم ایمنی، عملکرد ضد التهابی نیز دارد.
دارای هرمونها، عوامل رشدی و بعضی از سیتوکائینها بوده که در تنظیم ایمنی نقش مهمی ایفاء مینماید و در مقابله با عوامل بیماریزا نیز نقش آفرین است.
سبب کاهش در معرض قرار گرفتن در بسیاری از ایمنوآلرژنها میگردد.

اصول تغذیه با شیر مادر
35

عوامل ضد میکروبی در شیرمادر
لیزوزیم موجب تجزیه و تخریب جدار باکتریها میگردد.
لاکتو پراکسیداز و انترفرون و برخی فاکتورهای اختصاصی دیگر، علیه استافیلوکوک و استرپتوکوک فعالیت دارند.
فاکتور بیفیدوس، پلی ساکارید ازت داریست که موجب افزایش رشد لاکتوباسیل در روده شده و با افزایش تولید اسید لاکتیک و ایجاد محیطی اسیدی در روده دارد، نتیجتا موجب مهار شدن رشد میکروبهای بیماریزا میگردد.

اصول تغذیه با شیر مادر
36

لاکتوفرین
لاکتوفرین یک گلیکو پروتئین ایمنی بخش است که بمقدار فراوانی در شیر مادر وجود دارد، درحالیکه شیرگاو فاقد آنست.
اتصال لاکتوفرین به آهن آنرا از دستیابی میکروبهای آهندوست محفوظ نگه میدارد و بکمک ایمنوگلوبین ترشحی آ یک عامل فعال برعلیه ایی کولای مبارزه میکند.
اگر لاکتوفرین با آهن اشباع گردد از ویژگی ایمنی بخشی آن کاسته میشود، بهمین خاطر تجویز آهن در شیرخورانی که با شیرمادر تغذیه می شوند، توصیه نمیگردد.

اصول تغذیه با شیر مادر
37

مزایای تغذیه انحصاری با شیرمادر
مطابق با فیزیولوژی کودک است.
کودک در نخستین شش ماه زندگی نیاز بهیچگونه نوشیدنی، عرقیات، دم کرده حتی در مناطق گرمسیری ندارد.
شیر مادر بصورت رایگان در اختیار همه خانواده ها قرار دارد.
شیر مادر فرهنگ تغذیه مطابق با الگوهای بومی و رایج اجتماع را ترویج میکند.
موجب عدم ترویج ذائقه سازی در آتیه کودک میگردد.

اصول تغذیه با شیر مادر
38

مزایای تغذیه شیرمادر برای جامعه
کاهش هزینه تحمیلی به خانواده
کاهش غیبتهای مادر از کار و زندگی
کاهش ویزیتهای بیهوده و تکراری و بعضا بیحاصل در درمانگاهها که نهایتا نه کودک، نه خانواده و نه پزشک خوشنود نیستند.
کاهش مشکلات و درگیریهای ناشی از توزیع یارانه های شیرهای مصنوعی که تا کنون گزارش نشده، کادر پزشکی و برخی مادران رضایتمند باشند.
کاهش انواع و اقسام بیماریها ی شایع عفونی و مشکلات مترتب به آنها
کاهش وقتهای بیهوده ای که برای تهیه فورمولا و مشکلات پیچیده دیگر

اصول تغذیه با شیر مادر
39

سایر مزایای تغذیه با شیرمادر برای مادر
نیازی به آماده سازی، شستن بطری و سر بطری نیست و از نظر اقتصادی مقرون بصرفه است.
موجب رضایت خاطر و آرامش در شیر مادر خوار و خانواده اش میشود. 
رحم مادر سریعتر به اندازه قبل از بارداری باز میگردد، لذا آنمی ناشی از انقباض دیررس رحم پس از تولد کاهش میدهد.
باعث پیشگیری از بارداریهای ناخواسته با اعمال تنظیم خانواده میگردد.
هرچه طول دوره شیردهی افزایش یابد، فوائد حاصله نیز بیشتر میشود.
موجب پیشگیری از سرطان پستان و تخمدانها و همچنین شکستگی مفاصل هیپ در زنان کهنسالان میگردد.
موجب جلوگیری از چاقی دیررس ناشی از تحلیل چربهای دوره بارداری میشود.
باعث کاهش اختلال در رشد، مرگ و میر کودکان و نوزادان، خصوصا در کشورهای در حال توسعه میشود.
موجب کاهش چاقی کودک بویژه در کشورهای صنعتی میگردد.

اصول تغذیه با شیر مادر
40

خصوصیات آغوز(کلستروم)
این ترکیب غلیظ و زرد رنگ است و در سه ماه سوم بارداری تولید میشود، از پستانها در دو تا سه روز نخست پس از زایمان ترشح میگردد.
نخستین واکسن بیولوژیک بوده سرشار از آنتی بادی است. منبع مطمئن انتقال پروتئین، بقدر کافی غلیظ بوده، جبران کم اشتهایی نسبی نوزاد را در نخستین روزهای تولد را مینماید و دریافت آن حتی برای نوزادان نارس ضروریست.
بدلیل محتوای اسیدهای آمینه با زنجیره های متوسط اشباع نشده آسانتر هضم و جذب میگردد، همچنین ملین بوده و با دفع بیشتر بیلیروبین از روده ها موجب کاهش هیپربیلیروبینمی میشود.
در مقایسه با شیری که پس از آن ترشح میگردد، حاوی مقادیر بیشتری پروتئین و ویتامینهای محلول در چربی مانند کا، ایی، دی و آ است، حاوی املاح بیشتر مثل سدیم، روی اما مقادیر کمتری چربی، لاکتوز و ویتامینهای محلول در آب است.
ممانعت از تغذیه نوزاد با آغوز بعنوان اولین واکسن بیولوژیک منجر به افزایش احتمال ابتلا به عفونتهایی نظیر؛ اسهال، سپتی سمی و مننژیت باکتریایی میگردد.

اصول تغذیه با شیر مادر
41

عوامل رشد موجود در شیرمادر
عامل رشد اپیدرمی
عامل رشد شبیه به انسولین
عامل رشد شیرانسان
عامل رشد عصب

اصول تغذیه با شیر مادر
42

آنزیمهای موجود در شیرمادر
آنزیمهای پروفیلاکتیک
آنزیمهای پرواکسیداز
لیزوزیم
گزانتین اکسیداز

اصول تغذیه با شیر مادر
43

انواع مختلف شیرمادر
شیرمادر پره ماچور؛ که پیش از هفته 37 حاملگی ترشح میگردد. این شیر محتوی پروتئین، املاح و ایمنوگلوبین است و برای نوزاد نارس که نیاز ویژه ای دارد، مناسبتر است.
کلستروم؛ در پنج روز نخست زندگی ترشح میشود.
شیر مادر بینابینی؛ در روزهای پنجم تا دهم زندگی ترشح و شیری که بین دو مرحله آغوز و شیر رسیده از پستانها ترشح میشود، شیر انتقالی نام دارد و خصوصیات بینابینی بین این دو را دارد، این مرحله تقریباً از 7 الی 10 روز پس از تولد آغاز و تا 6هفته بعد ادامه دارد.
شیر مادر رسیده؛ پس از 15 روزگی ترشح میگردد و محتوی کلیه مواد غذایی اساسی شیرخوار است.

اصول تغذیه با شیر مادر
44

شیرمادر و نوزاد نارس
بهترین شیر برای شیرخوار نارس و کم وزن شیرمادر اوست، زیرا بآسانی هضم و جذب شده و او را علیه عفونتهای مختلف محافظت مینماید.
شیر این مادران سرشار از پروتئین است و مطابق با نیازهای نوزاد بوده و با رشد تدریجی شیرخوار تنظیم میگردد.
این شیر کمبود برخی از ریز مغذیها مانند کلسیم، فسفر و ویتامین د دارد که باید بدان افزوده گردد.
اگر برای تغذیه این نوزادان تغذیه با شیر مادرانشان امکانپذیر نباشد، انتخاب بعدی شیر مادری با خصوصیت مشابه است.
اصول تغذیه با شیر مادر
45

چرا شیر مادر برای نوزاد نارس بهترین غذا است.
زیرا مطابق با نیازهای تغذیه و سنی اوست.
ترکیبات گوناگون ایمنی بخش دارد.
بهترین انتخاب برای دستگاه گوارش حساس نوزاد است.
قادر به افزایش حدود 20 گرم وزن روزانه در نوزاد است.
باعث باندینگ(ارتباط عاطفی) بیشتر بین مادر و نوزاد میگردد.
درصورت جدایی مادر از نوزاد، تامین کننده کامل نیازهای تغذیه اوست.
بشدت از بروز انتروکولیت نکروزان در نوزادان جلوگیری می کند.
حرارت ایده آلی دارد و شانس آلودگی آن بسیار ناچیز است.
موجب کاهش تحمیل هزینه به خانواده گردیده و مادر را بنحو فعال به مراقبت از شیرخوار وا می دارد.
اصول تغذیه با شیر مادر
46

تغذیه انحصاری با شیرمادر
با توجه به رشد فزاینده کودک تمام نیازهای غذایی وی را تامین میکند.
بهترین و کاملترین غذا با آلرژی کمتر در مقایسه با شیر مصنوعی است.
حاوی مقادیر قابل توجهی آنتی بادیهای ضد باکتری و ویروسی، شامل تیتر بالای سکرتوری ای جی آ است.
کودک نیاز به کمک شیر و تغذیه تکمیلی ندارد.
درمدت تغذیه انحصاری با شیرمادر، کودک نیاز بمصرف هیچگونه ماده غذایی، حتی آب ندارد.

اصول تغذیه با شیر مادر
47

تعاریف اصطلاحات تغذیه با شیرمادر
تغذیه انحصاری با شیرمادر تغذیه فقط با شیرمادر در طی شش ماه اول زندگی بدون دریافت آب، آب قند، جوشیده، دم کرده، فرمولا و یا شیر دام و ……
تغذیه تقریبا نزدیک به انحصاری با شیرمادر مانند فوق اما چند روز نخست چند نوبت فورمولا نیز به نوزاد داده شده است.
تغذیه نسبی یا مخلوط با شیرمادر معمولا تغذیه علاوه بر شیر مادر با فورمولا و تغذیه کمکی نیز همراه بوده است.
تغذیه باری بهر جهت با شیرمادر در چند روز نخست شیرمادر داده اند، اما بعد از آن فورمولا و تغذیه کمکی و گاهگاهی شیر مادر نیز داده شده است.
تغذیه دلخواه با شیرمادر مخلوطی از موارد فوق الذکر اطلاق میگردد.
هیچگاه تغذیه با شیرمادر هیچگاه خواه مستقیم و خواه غیر مستقیم با شیردوشیده مادر تغذیه ننموده است.

اصول تغذیه با شیر مادر
48

موارد عدم نقض تغذیه انحصاری با شیرمادر
داروهای تجویزشده توسط پزشک (نه محلی و خانگی)
محلول او-آر اس
ویتامین یاری
واکسیناسیون
اصول تغذیه با شیر مادر
49

مضرات تغذیه زودرس
افزایش افزایش سوء تغذیه در کودک
افزایش شانس آسپیراسیون
افزایش شانس ایجاد آلرژی
افزایش ریسک ابتلا به بسیاری از بیماریهای عفونی (مخصوصا بیماریهای اسهالی و تنفسی)
تاخیر در تغذیه بموقع در کودک و مخاطرات ناشی از سوء تغذیه
افزایش خطر اشتیاق کودک به تغذیه با بطری
مراجعات ببیشتر به پزشکان و متاسفانه دریافت ببیشتر ”داروهای به اصطلاح اشتها آور!!“ و طبیعتا ترویج مصرف اغذیه های بسته بندی شده تجاری و گرانقیمت

اصول تغذیه با شیر مادر
50

اثرات عاطفی شیرمادر
افزایش ارتباطات عاطفی مادر و کودک
کاهش افسردگی پس از بارداری در مادر
بهبود رشد و تکامل نوزاد و کودک
تحکیم کانون گرم خانواده
جلوگیری از بسیاری از اختلالات عاطفی-روانی در آینده (نوجوانی حتی بزرگسالی)
رشد بهتر و بیشتر پسیکوموتور در نوزادان و کودکان شیر مادر خوار
بهبود عملکرد تحصیلی (بویژه در کودکان نارس)
کاهش درد ناشی از خونگیری از کودک
پیشگیری از برخی از بیمارهای شناخته شده اعصاب و روان در کودک مانند اتیسم کودکی

اصول تغذیه با شیر مادر
51

مکانیسمهای ضد افزایش فشار خون در شیرمادر
کمتر بودن سدیم شیرمادر در مقایسه با فورمولا موجب افت میانگین حداقل 2 میلیمتر جیوه در فشار دیاستولی میشود، این اثراحتمالا بدلیل کمتر بودن (22 در صد) سدیم شیرمادر است، این در حالیست که کالری و پروتئین بالای فورمولا با ایجاد چاقی مسبب بروز افزایش فشار خون سیستمی میگردد.
مقدی نسبتا بالای اسیدهای چرب با زنجیره بلند پلی آنساچوره در شیرمادر موجب افت میانگین حداقل 3 میلیمتر جیوه دیگر در فشار دیاستولی میگردد.
خصوصیت افزایندگی وزن در فورمولا باعث ترشح بیشتر انسولین میگردد، بنابراین شانس مقاومت به انسولین و دیابت قندی وابسته و غیر وابسته به انسولین، حتی تا بزرگسالی ادامه می یابد.
افزایش فشار خون سیستمی در فورمولا خواران از طریق تحریک سیستم اعصاب خودکار سمپاتیک، افزایش احتباس کلیوی سدیم و هیپرتروفی ماهیچه های صاف آرتریولها صورت میگیرد.
اصول تغذیه با شیر مادر
52

انواع شیرمادر در یک نوبت شیردهی
شیری که در ابتدائا از پستان ترشح میشود، شیر فورمیلک نامیده میشود. این شیر حاوی مقدار زیادی پروتئین، لاکتوز و آب بوده، آبی رنگ و آبکی بنظر میرسد و ممکنست، مادر نگران شده شیر خود را رقیق تصور کند.
بتدریج که شیرخوار به مکیدن ادامه می دهد، شیر هیند میلک ترشح می شود، که چربی آن سه برابر بیشتر از فورمیلک، غنی از انرژی، سفید رنگ و کمی غلیظتر است و نقش مهمی در سیری و رضایت شیر مادر خوار دارد، لذا شیر خوار باید مقدار کافی از آن دریافت نماید.
مواد معدنی موجود در شیر مادر برای تامین نیاز شیر خوار کافی است، متاسفانه در شیر گاو به مقدار زیادی وجود دارد. کودکانیکه با شیر مادر تغذیه میشوند، سدیم و کلر کافی دریافت می کنند و این بخاطر مقدار آب متناسب در شیر مادر است.
شیر خوارانی که با شیرگاو تغذیه میشوند، بدلیل دریافت مقدار زیادی نمک و املاح نیاز به آب اضافی برای دفع دارند و این معضل مخصوصا در کلیه های نوازدان نارس که محدودیت کارکرد کلیه دارند و با محدودیتهایی مواجهند، تاثیر گذارتر است.
اصول تغذیه با شیر مادر
53

بیماریهایی که در آنها شیرمادر ممنوع است.
خطاهای متابولیسم بدو تولد
گالاکتوزومی کلاسیک (نقص آنزیمی گلوکوز -1 فسفات یوریدیل ترانسفراز)
فنیل کتونوری
بیماری ادرار با بوی شربت افرا
مادران اچ- ای- وی مثبت
مرحله فعال سل ریوی
ابتلا به عفونت ویروس لنفوتروپیک تی سل 1 و 2

اصول تغذیه با شیر مادر
54

مضرات تغذیه با مایعات و مغذیهای مختلف در شیرخوار کمتر از شش ماه نخست
افزایش احتمال بروز عدم تحمل شیر، تشدید آلرژی، همچنین افزایش انسیدانس آسم و اگزما
تداخل با اشتهای شیرخوار بدلیل کاهش میل به مکیدن
اختلال در برقراری جریان و تداوم شیر مادر
افزایش ابتلا به عفونتهای مختلف گوارشی و تنفسی
اصول تغذیه با شیر مادر
55

اصول فارماکولوژیک ترشح داروها در شیرمادر
انتقال دارو در شیر مادر در شرائط زیر بیشتر میشود؛ وزن مولکولی کمتر، حلالیت بیشتر در چربی، نیمه عمر طولانی و اتصال پروتئینی کمتر
چون نوزادان اسیدیته معده بیشتری دارند و روده هایشان نیز پرمئابیلیته بیشتری دارد و گلوکورنیداز موجب رها شدن داروی آزاد بیشتری میگردد، لذا جذب داروهای منتقل شده واقعا قابل پیش بینی نیست.
نوزادان بنا بدلایل؛ اتصال کمتر داروها به پروتئین، پرمئابیلیته بیشتر سد مغزی-خونی و مخازن ناچیزتر چربی در معرض مسمومیت بیشتری هستند.
توانایی کمتر نوزاد درمتابولیسم کبدی برخی از داروها و قابلیت کمتر سم زدایی کلیه ها از مشکلات دیگرهستند.
استفاده سنجیده و منطقی مطابق داروها در زمان شیردهی، انتخاب پزشک آگاه است.
بطور کلی، محدود کردن مادر تنها بمصرف داروهای ضروری بدون جایگزین، حداقل مدت درمان، مانیتورینگ دقیق آثار دارو در مادر و کودک عاقلانه است.
اصول تغذیه با شیر مادر
56

داروهای ممنوعه در شیردهی
داروهای ضد سرطان : کم کاری مغز استخوان
رادیوایزوتوپها : کم کاری تیرویید
مواد مخدر توهم زا : هرویین، کوکایین
لیتیوم : هیپوتونی، هیپوترمی
بروموکریپتین : کاهش شیر مادر
متی مازول : کم کاری تیروئید
ارگوتامین به مقدار و مدت طولانی
فنین دیون
ترکیبات طلا
اکثر داروها کم و بیش در شیرمادر ترشح میشوند ( 1-2 درصد). تجویز آنتی متابولیتها و داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی، مصرف داروهای خیابانی از موارد دیگر ممنوعیت در شیردهی است. بندرت ممکن است سطح دارو در شیرمادر بالاتر از مقدار آن در سرم او باشد.
مواد شیمیائی مانند حشره کشها ، د.د.ت و… هنگامی که بمنظورسمپاشی بکار میروند به مقدار اندکی در شیرمادر نیز ترشح میشوند، اما باعث بیماری یا مرگ شیرخوار نمیشوند ولی محروم کردن شیرخوار از شیرمادر باعث سوء تغذیه، بیماری و مرگ میشود.
57
اصول تغذیه با شیر مادر

ترویج تغذیه با شیر مادر آرمان مشترک تمام کارکنان مسئولیت پذیر بهداشتی درمانی است.
پایان
اصول تغذیه با شیر مادر
58