1
گروه کاردانی عمران
درس: ایمنی HSEوپروژه
عنوان:ارزیابی ریسک
استاد راهنما:
دانشجو:
آذر ماه 1399
2
فهرست
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه ایمنی
فرآیند ایمنی سیستم
معیار و اولویت ها در ایمنی سیستم
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روش های آنالیز خطرات
نتیجه گیری
منابع
3
مقدمه:
داشتن زندگی عاری از خطر آرزو و هدف همه مردم در همه اعصار بوده است زیرا میل به ایمنی و امنیت بخش تفکیک ناپذیری از ماهیت همه انسان ها می باشد. از طرفی دیگر بشر همواره در تلاش برای بهبود زندگی و راحتی بیشتر بوده و در این راه سعی کرده است با ایجاد تغییر در طبیعت، متغیرهای آن را بخدمت خود درآورد که در این راه همراه با دستیابی به مواد، تجهیزات، دستگاهها و به عبارتی ساده تر بخدمت گرفتن فن آوری نوین و غیره با خطرات بیشتر و همچنین جدیدتری نیز مواجه گردیده است.
در گذشته برنامه های ایمنی معمولاٌ بر اساس یک فلسفه بعد از واقعه به بررسی وکنترل حوادث می پرداختند بدین معنی که مهندسی ایمنی بعد از وقوع یک حادثه وارد عمل شده و سعی می کرد که با انجام تحقیقات لازم علل بروز حادثه را مشخص و از نتایج حاصله بعنوان پایه ای برای پیشگیری از وقوع حوادث مشابه استفاده کند. این نوع فعالیت های ایمنی منفعل دو عیب عمده داشت؛ اول اینکه بایستی حادثه ای رخ می داد تا مهندسی ایمنی بتواند وارد عمل شود که این امر باعث تحمیل هزینه های زیادی می شد و عیب دیگر آن ناتوانی در شناسایی حوادث قابل قبول و قابل پیشگیری بود، بعنوان مثال در طول جنگ جهانی اول حوادث منجر به سقوط هواپیماها که بدلیل نقص ساختاری یا نقص در موتور هواپیما بوقوع می پیوستغیر قابل پیشگیری تلقی می شدند.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
4
با توسعه سیستم های حساس و پیچیده بویژه ساخت و انبار کلاهک های اتمی این ایده قوت گرفت که برای بررسی وضعیت ایمنی سیستم ها دیگر نمی توان به حوادث اجازه وقوع داد لذا سعی گردید که روش هایی برای آنالیز حوادث ابداع شود که بتوانند پتانسیل وقوع خطر را قبل از عملیات یک سیستم شناسایی کنند و نتیجه این تلاش ها باعث شد که امروزه ایمنی سیستم بر اساس یک برنامه طرح ریزی شده، دارای نظم، سازماندهی شده و در قالب یک فرایند قبل از واقعه در آید که بر پایه روش آنالیز کنترل قرار دارد در فلسفه امروزی ایمنی سیستم تاکید بر روی سطح قابل قبول از ایمنی در فاز طراحی و قبل از تولید و ارزیابی خطرات سیستم قبل از تحمیل خسارات می باشد.
قلب ایمنی سیستم، آنالیز خطر است؛ یک فرایند موثر آنالیز خطر در طول عمر سیستم ستون و چهارچوبی خواهد بود که کل اجزاء بدنه برنامه ایمنی سیستم بر روی آن استوار خواهد شد. البته بایستی در نظر داشت که ایمنی سیستم تنها آنالیز نقص نیست زیرا خطر یک اصطلاح جامع تر از نقص است که شامل ریسک خسارات و جراحات نیز می شود، لازم بذکر است که کاربرد درست ایمنی سیستم نیازمند بکارگیری دقیق روشهای مهندسی به همراه کنترلهای مدیریتی لازم جهت اطمینان از کاربرد دقیق و اقتصادی آنهاست لذا فعالیتهای ایمنی
سیستم را می توان در دو دسته کلی فعالیتهای مهندسی و فعالیت های مدیریتی تقسیم بندی کرد.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
5
ایمنی: در فرهنگ لغات اصطلاح ایمنی به معنی امنیت، آسایش، سلامتی و… آمده است و از نظر تعریف عبارتست از میزان یا درجه فرار از خطر. ایمنی کامل یعنی مصونیت در برابر هر نوع آسیب، جراحت و نابودی که با توجه به تغیرپذیری ذاتی انسان و غیرقابل پیشبینی بودن کامل اعمال و رفتار او و همچنین علل دیگر بنظر می رسد که هیچگاه ایمنی صددرصد حتی برای یک دوره کوتاه مدت نیز وجود نداشته باشد به همین علت کارشناسان امر معمولاٌ بجای کلمه ایمنی از اصطلاحاتی نظیر پیشرفت ایمنی، ارتقاءایمنی و ایمن تر و غیره استفاده می کنند.
تعاریف و اصطلاحات موضوع
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
6
سیستم: عبارتست از مجموعه افراد، تجهیزات، قوانین، روشها و دستورالعمل ها که به منظور اجرای یک فعالیت معین در یک محیط خاص کنار یکدیگر قرار می گیرند.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
7
خطر: به شرایطی اطلاق می شود که دارای پتانسیل رساندن آسیب و صدمه به کارکنان، خسارات به وسایل، تجهیزات، ساختمان ها و از بین بردن مواد یا کاهش قدرت کارآئی در اجرای یک عمل از قبل تعیین شده باشد.
شدت خطر: عبارتست از یک توصیف طبقه بندی شده از سطح خطرات بر اساس پتانسیل واقعی یا مشاهده شده آنها در ایجاد جراحت، صدمه و یا آسیب.
احتمال خطر: عبارتست ازامکان بروز شرایط خاص در یک وضعیت معین یا محیط کاری.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
8
حادثه: واقعه برنامه ریزی نشده و بعضاٌ صدمه آفرین یا خسارت رسان که انجام، پیشرفت یا ادامه طبیعی یک فعالیت یا کار را مختل می سازد و همواره در اثر یک عمل یا کار ناایمن یا شرایط ناایمن و یا ترکیبی از آن دو به وقوع می پیوندد.
حوادث به خیر گذشته یا شبه حادثه: رویدادهای هستند که هرچند می توانند باعث صدمه و یا جراحت شوند ولی به موارد فوق منجر نمی شوند.
ریسک: عبارتست از بزرگی خطر بر حسب احتمال وقوع و شدت آن.
شکست یا نقص: عدم توانایی یک جزء، وسیله یا سیستم در اجرای عملکرد مورد انتظار و یا انجام یک عمل یا فعل ناخواسته توسط آن را نقص یا شکست گویند به عنوان مثال به صدا در نیامدن زنگ اعلام آتش سوزی در موقع حریق و یا بصدا در آمدن آن در مواقع غیر ضروری هر دو نقصمحسوب می شوند.
قابلیت اعتماد: عبارت از حد اطمینانی است که یک محصول یا سیستم می تواند کارکرد معین خود را تحت شرایط عملیاتی و محیطی از پیش تعریف شده برای یک مدت معین انجام دهد.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
9
تاریخچه ایمنی
سیر تحول علوم انسانی از عصر شکار به عصر انقلاب صنعتی هر چند که به بهره وری روزافزون انسان از منابع خدادادی منتهی شد ولی از بعد دیگر او را با معضلات جدیدتری نیز مواجه ساخت زیرا انسان ها با روند رو به رشد خود برای تامین نیازهای خود شروع به کشف و اختراع وسایل جدید و بکارگیری تکنولوژی های جدیدتری نمودند که مجموع این تلاش ها به افزایش سریع و روزافزون آن ها در ایجاد و سرعت بخشیدن به تغییرات دلخواه انجامید ولی این پیشرفت ها به همان نسبت اثرات مثبت، به تاثیرات منفی نیز منجر گردید. زیرا همین تغییرات خود، عوامل پیش بینی نشده ای را بدنبال داشتند که باعث بروز آسیب، صدمه و خسارات مختلف گردیدند.
پیامد های سوء ناشی از پیشرفت تکنولوزی
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
10
در بسیاری از مواقع پیامدهای بروز حوادث از چنان بعدی برخوردار می شوند که حتی امکان تصور جبران خسارت وارده به دارائی ها وجود ندارد.
ثابت شده است که یکی از عوامل اصلی موثر در افزایش بهره وری در کنار کاهش هزینه حوادث و بیماری توجه به سلامتی جسمانی و روانی افراد درگیر در سیستم از طریق معاینات می باشد.
حوادث یاد شده همواره در اثر ترکیبی از عوامل مختلف بوجود می آیند که نبود یک تفکر جامع نگر و غفلت از یک عامل می تواند کلیه تلاش های انجام شده برای کنترل حوادث را بی اثر سازد.
آنالیز حوادث فاجعه بار دهه های اخیر نشانگر موارد زیر است:
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
11
فرایند ایمنی سیستم
اساس فرایند ایمنی سیستم عبارتست از کسب اطمینان از اینکه شغل یا وظیفه در ایمن ترین شکل خود و بدون وجود ریسک غیر قابل قبول از جراحات و صدمات انجام می گیرد.
این فرایند آینده نگر در محیط های کاری یعنی جائیکه افراد، روش های عملیاتی، تجهیزات، مواد و محیط به صورت فاکتورهای مکمل هم می توانند ایمنی و انجام موفقیت آمیز شغل یا وظیفه را تحت تاثیر قرار دهند انجام می گیرد.
هرکدام از فاکتورهای فوق ممکن است در طول انجام وظیفه منشاء درجه ای از ریسک خطر برای افراد و تجهیزات باشد.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
12
ایمنی سیستم نیازمند شناسایی بموقع و ارزیابی پیامدهای خطرات مربوط به عملیات یاد شده قبل از بروز تلفات و ضایعات است بعنوان نمونه برای جابجایی ایمن مواد شیمیایی خطرناک لازم است که خطرات موجود قبل از تبدیل به حادثه شناسایی شده و در مرحله بعدی کاملاٌ حذف و یا تا حد رسیدن به سطح قابل قبولی از ریسک کنترل شوند، بعبارت دیگر روش پرواز تکمیل پرواز یا تکنیک های بعد از وقوع در فرایند ایمنی سیستم جایگاهی نداشته و در مقابل مفهوم ایمنی سیستم برای کنترل خطرات نیازمند بکارگیری تکنیک های قبل از وقوع می باشد.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
13
معیارهای ایمنی سیستم (شدت خطر _ احتمال خطر)
شدت خطر
شدت خطر نشان دهنده وسعت و دامنه خسارات و تلفاتی است که در صورت بالفعل در آمدن خطر ایجاد خواهد شد. طبقه بندی شدت خطر می تواند بر اساس تعداد طبقات، نامگذاری آنها، اهداف و منظور هر طبقه، اصول طبقه بندی و غیره متفاوت باشد
بکارگیری تکنیک طبقه بندی شدت، در ارزیابی شرایط ایمنی سیستم از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا با اختصاص طبقات مختلف سیستم و شکست های احتمالی می توان شرایط موجود را بهتر ارزیابی کرده و در نتیجه اقدامات کنترلی را اولویت بندی نمود.
طبقه بندی شدت حادثه
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
14
احتمال خطر
فاکتور احتمال خطر نشان دهنده امکان بالفعل در آمدن یک خطر در یک دوره زمانی معین است. طبقه بندی خطرات بر اساس احتمال وقوع نیز ممکن است بسیار متعدد باشد.
سطح احتمال وقوع خطر
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
15
ماتریکس ریسک خطر
جدول زیر یک نمونه از ماتریس ریسک خطر را نشان می دهد که برای فراهم کردن یک ابزار موثر جهت تخمین سطح قابل قبول درجه ریسک، عناصر جداول شدت و احتمال خطر را در هم ادغام کرده است. با ایجاد یک سیستم سنجش دو کاراکتری برای وقوع ریسک بر حسب شدت و احتمال خطر می توان ریسک را بر اساس درجه مقبولیت طبقه بندی وارزیابی کرد.
ماتریس ارزیابی ریسک
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
16
معیارهای تصمیم گیری بر اساس شاخص ریسک
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
17
اولویت ها در ایمنی سیستم
استفاده از روش اولویت بندی برای برطرف کردن ضروت های ایمنی سیستم و کنترل خطرات شناخته شده بی شباهت به کاربرد آن برای سایر مسایل ایمنی صنعتی نیست.
اولویت ها در ایمنی سیستم شامل پنچ مرحله به شرح زیر است:
طراحی ایمن (بطوریکه ریسک ها به حداقل ممکن تقلیل یابند)
تعبیه تدابیر ایمنی
فراهم کردن وسایل هشدار دهنده
گسترش و بهبود دستورالعمل های عملیاتی و آموزش ها
پذیرش ریسک
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
18
بررسی کمی ریسک
در همه بحث های مدیریت ریسک و بررسی آن لازم است که پارامترهای پذیرش کمی ریسک مورد توجه قرار گیرد.
بر اساس نظریات ریچارد. ای. اولسون در سیستم های با ریسک بالا تمایل زیادی به اعتماد پذیری کامل به احتمالات آماری وجود دارد زیرا بنظر می رسد که استفاده از عدد یک راه آسان برای اندازه گیری ایمنی و احتمال بروز نقص یا حادثه باشد ولی لازم است قبل از تلاش برای چنین اندازه گیری هایی، محدویتها و اصول اساسی چنین روش ها به همراه تجربیات قبلی مهندسی به خوبی شناخته شده و پارامترهای کمی پذیرش بطور کامل تعریف شده و قابل پیش بینی، اثبات پذیر و مهمتر از همه مفید باشد بدین معنی که براحتی قابل تبدیل به معیارهای طراحی باشند.
از طرف دیگر این امکان وجود دارد که تجزیه و تحلیل گر ایمنی سیستم و مدیریت آن آنقدر به روشهای آماری علاقمند شوندکه شیوه های بسیار راحت و مهم دیگر برای بیان مسئله را فراموش کنند.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
19
اصول مدیریت
بر اساس نظریات Olsonمدیریت ریسک شامل دوازده اصل کلی پذیرفته شده است که ، عبارتند از:
١. کلیه فعالیت های انسانی که در آنها از وسایل و تجهیزات فنی استفاده می شود مستلزم حدودی از عناصر ریسک است.
٢. از هر خطر شناسایی شده نباید هراسید زیرا همه خطرات قابل کنترل هستند.
٣. باید به مشکلات با دیدی صحیح و مناسب نگریست.
٤. ریسک ها باید طبقه بندی شده و ارزیابی آنها بر اساس دانش، تجارب و همچنین نیازهای کارخانه باشد.
٥. کلیه مقررات و اصول موجود در کارخانه و عناصر سازمانی آن بایستی طوری طرح ریزی شوند که از یک فلسفه واحد تبعیت کنند.
٦. عملیات سیستم همواره با درجه ای از ریسک همراه است، یک تجزیه و تحلیل خوب بر ضرورت کاهش وقوع حوادث تاکید خواهد کرد.
٧. آنالیز ایمنی سیستم و ارزیابی ریسک مغایرتی با کنترلهای مناسب و صحیح فنی و مهندسی ندارد.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
20
٨. تعیین دقیق اهداف و پارامترهای بررسی ریسک بسیار مهمتر از یافتن روش های استاندارد شده معمول برای حل مشکلات است.
٩. برای برطرف کردن مشکلات و مسایل ایمنی فقط یک بٌهترین راه حلٌ وجود ندارد و تعداد متنوعی از روش ها موجود هستند که اجرای هرکدام از آنها ممکن است درجه ای از ریسک را کاهش دهد.
١٠ . برای اطلاع و استفاده از انواع متدهای دستیابی به اهداف خاص ایمنی بهترین و موثرترین راه مشاوره با یک طراح است.
١١ . در عمل رسیدن به ایمنی کامل امکان پذیر نیست.
12 . در برنامه ریزی و طراحی سیستم هیچ مٌشکل ایمنی وجود ندارد و تنها مشکلات مهندسی و مدیریتی هستند که در صورت حل نشدن می توانند منجر به بروز حادثه شوند.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
21
تعهدات مدیریت
ایمنی سیستم بدون تعهدات کامل و اصولی مدیریت و همچنین بدون وجود اطمینان و اعتماد دو طرفه بین مدیریت کارخانه و مدیریت ایمنی سیستم قابل دسترسی نخواهد بود بدین شکل که از یک طرف بایستی مدیران رده بالا مطمئن باشند که مسایل ایمنی توسط افراد مطلع، وارد و آگاه انجام می شود و از طرف دیگر مدیر ایمنی سیستم نیز باید از حمایت کامل مدیریت کارخانه خاطر جمع باشد همچنین لازم است که شاغلین محیط های کاری نیز به خوبی از وظایف کادر ایمنی و همچنین حمایتهای مدیریت کارخانه از واحد یاد شده در راستای اجرای وظایف محوله آگاه باشند.
بعلاوه وجود نهادی که در نهایت حد قابل قبول بودن ریسک، عناصر سازمانی درگیر، خروجی های مورد نیاز و اقدامات لازم بر روی خروجی ها را تعیین نماید الزامی خواهد بود.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
22
بر طبق پیشنهاد اولسون برای مدیریت موثر ریسک لازم است که مدیریت سازمان:
بخواهد که کلیه شاغلین و همچنین سازمان های پیمانکار در مدیریت برنامه ایمنی سیستم همکاری کنند.
مطمئن شود که ساختار سازمانی مدیریت ایمنی سیستم طوریست که آنها از قدرت و انعطاف پذیری سازمانی برای کارآیی موثر برخوردار هستند.
مطمئن شود که ریسکهای قابل قبول و غیر قابل قبول بر اساس سیاست های شرکت بخوبی تعریف شده و مستند سازی گردیده اند.
بررسی ریسک حادثه را بعنوان بخشی از هر برنامه ارزیابی یا تجدید نظر و همچنین مرحله ای از تمامی مراحل مهم تصمیم گیری الزامی سازد.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
23
روشهای آنالیز خطرات
روند توسعه سریع فن آوری های مدرن که با بکارگیری انرژی های نوین همراه بوده است باعث گردیده که در کنار افزایش قدرت، سرعت و دقت، نسل بشر با معضلات جدیدتری نیز مواجه گردد.
یکی از مهمترین مشکلات فرا روی بشر در دنیای امروزی عدم مطابقت های احتمالی در فرایند تولید محصولات جدید و یا ارائه خدمات نوین است که می تواند محصول تولیدی را از حیث انتفاع خارج و حتی آن را به عامل تخریبی شدیدی تبدیل کند، فرایند تولید را مختل سازد، به تلفات انسانی منتهی گردد، باعث آلودگی محیط زیست شود و…. بدیهی است با توجه به کیفیت و کمیت انرژی های نهان و بکارگرفته شده در سیستم ها و محصولات تولیدی وجود یک عیب و یا نقص جزئی می تواند به پیامدی فاجعه بار منتهی شود.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
24
با توجه به مطالب یاد شده و به منظور مقابله با مشکلات فوق، علم ایمنی در طول تاریخ شکل گیری خود مراحل محتلفی را طی کرده است. این علم با توجه به تعریف خود یعنی علم حفاظت از دارائیها از بدو تاریخ همواره همراه با انسان بوده است. هر چند که برای سده های طولانی بدلیل پائین بودن ماهیت تهدید کنندگی خطرات موجود بصورت پاسیو و منفعل عمل کرده است.
در فلسفه امروزی، ایمنی سیستم با رویکردی پیشگیرنده و در قالبی سیستماتیک مورد توجه قرار گرفته و سعی می شود که با استفاده از ابزارهای مختلف کلیه عدم مطابقت ها قبل از بالفعل در آمدن شناسایی و کنترل گردد. با این مقدمه علم ایمنی سیستم بشکل زیر تعریف می گردد:
ایمنی سیستم عبارت است از بکار گیری مهارتهای مهندسی و مدیریتی ویژه در قالبی سیستماتیک و آینده نگر به منظور شناسایی و کنترل خطراتموجود در طول عمر یک پروژه، برنامه یا فعالیت.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
25
ایمنی سیستم دارای مشخصه های زیر است:
استفاده از علم ایمنی سیستم نیازمند کسب مهارت در تکنیک های مختلف مهندسی و مدیریتی است.
نگاه فلسفه ایمنی سیستم یک نگاه جامع و همه جانبه نگر است.
علم ایمنی سیستم بر اساس یک فلسفه پیشگیرنده بنا نهاده شده است.
در علم ایمنی سیستم تاکید بر بکارگیری اصول علمی کنترل خطر در طول چرخه عمر سیستم از مرحله قبل از تولد آن تا پس از مرگ سیستم است.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
26
تکنیکهای مورد استفاده در ایمنی سیستم
برای آنالیز ایمنی سیستم ها تکنیک های بسیار زیادی معرفی شده است که هر کدام از نقاط قوت و ضعف خاص خود برخوردار می باشند. تکنیک های موجود که تعداد آنها از عدد ١٠٠ تجاوز می کند را می توان از دیدگاههای مختلف طبقه بندی کرد.
برای مثال تعدادی از این تکنیک ها کاربرد مدیریتی و تعدادی دیگر کاربرد مهندسی دارند هر چند که در اغلب آنها سیستم مورد مطالعه از هر دو دیدگاه یاد شده ارزیابی می گردد.
هم چنین تکنیک ها را می توان از نظر تناسب آنها از نظر چرخه عمر سیستم نیز تقسیم بندی کرد.
علاوه بر این انواعی از تکنیک ها از ماهیتی استقرائی و تعدادی دیگر از نوع قیاسی می باشند.
بنابر این برای آنالیز ایمنی سیستم می توان از تکنیک های مختلفی استفاده کرد که انتخاب اشتباه روش با توجه به فاز عملیاتی، ماموریت سیستم، ماهیت کار، اهداف مطالعه و… علاوه بر اینکه قادر نخواهد بود اطلاعات مفیدی ارائه کند می تواند با دادن اطلاعات غلط و یا ناقص به گمراهی مححق بیانجامد.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
27
از مهم ترین روش های آنالیز می توان به موارد زیر اشاره کرد که تعدادی از آنها به اختصار تشریح می شود:
١.Cause-Consequence Analysis(CCA)
٢.Change Analysis(CA)
٣.Chemical Process Quantitative Risk Analysis (CPQRA)
٤.Common Cause Analysis(CCA)
٥.Energy Trace and Barrier Analysis (ETBA)
٦.Event Tree Analysis (ETA)
٧.Failure Modes And Effects Analysis (FMEA)
٨.Failure Modes, Effects, and Criticality Analysis (FMECA)
٩.Fault Hazard Analysis(FHA)
١٠.Fault Tree Analysis (FTA)
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
28
در ایمنی فرایند روش What If Analysis?ٌ و استفاده از چک لیستهای ایمنی دو ابزارجداگانه تلقی می شوند اما درحال حاضر این دو روش بصورت مکمل هم مورد استفاده قرار می گیرند البته این امر به این معنی نیست که از روشهای یاد شده نتوان بطور مجزا استفاده کرد زیرا هر دو روش بعنوان ابزارهای تجزیه و تحلیل ایمنی پذیرفته شده اند که در این جا تنها روش What If Analysis
تشریح می شود.
تجزیه و تحلیل "چه می شود اگر…؟"
نام واقعی روش چٌه می شود اگر؟ اٌز عبارت اٌگر این امر رخ دهد پیامدهای آن چه خواهد شد مٌشتق شده و هدف اصلی از اجرای آن، اعمال توجه و تمرکز به اثرات رویدادهای ناخواسته بر روی سیستم می باشد. اساس این روش آنالیز طرح سوالاتی که با عبارت ساده چٌه می شود اگر… ؟ وٌ یافتن پاسخهای واقعی و دقیق آنها قرار دارد. درصورتیکه تکنیک توسط افراد با تجربه و دارای دانشکافی از سیستم اجرا شود می تواند یک ابزار بسیار مفید در تجزیه و تحلیل ایمنی سیستمها باشد.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
29
این تکنیک همانند روش HAZOP برای ارزیابی انحرافات احتمالی فرایند از حدود استاندارد طراحی شده و لذا همان اطلاعاتی که برای اجرای HAZOP مورد نیاز می باشند برای اجرای این تکنیک نیز ضروری خواهد بود.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
30
قبل از اجرای روش "چه می شود اگر؟" بر اساس اهداف مطالعه سطوح مختلف کارکردی تعریف شده و بعبارت دیگر برای تمرکز بیشتر و بهتر، سیستم به بخش های کوچکتری تقسیم می شود و سپس مجموعه سوالات برای هر سطح کارکردی مطرح می گردد. برای شناسایی راحت تر خطرات موجود در سیستم می توان از چک لیست های ایمنی مختلفی نیز استفاده کرد.
همچنین این چک لیست ها می توان بعنوان پایه ای برای برای طرح سوالات "چه میشود اگر؟" نیز سودبرد.
برای تسریع کار لازم است همزمان با طرح سوالات و یافتن جواب های آنها نتایج بدست آمده نیز مستند سازی شوند.
بعضی از سوالاتی که ممکن است در جریان مطالعه "چه می شود اگر؟" مطرح شوند،عبارتند از:
الف) چه اتفاقی خواهد افتاد اگر عملیات اختلاط بطور کامل صورت نپذیرد ؟
ب) چه اتفاقی رخ می دهد اگر دمای عملیات از دمای محیط تجاوز کند ؟
ج) چه اتفاقی خواهد افتاد اگر پمپ A از کار بیفتد؟
د) اپراتور از چه دستورالعملی استفاده خواهد کرد اگر فشار بیش از حد باشد
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
31
حالت شکست و تجزیه و تحلیل اثرات آن (FM&EA)
(FM&EA) که امروزه یکی از آشناترین تکنیکهای تجزیه وتحلیل ایمنی سیستم هاست برای اولین بار در اواخر دهه ١٩٥٠ میلادی بوسیله مهندسین قابلیت اعتماد جهت ارزیابی ایمنی سیستم های نظامی پایه گذاری و بعد از آن استفاده از این روش به سرعت گسترش یافت بطوریکه در ایالات متحده آمریکا و فرانسه از آن به ترتیب برای ارزیابی ایمنی هواپیماهای کنکورد و ایرباس استفاده شد.
بدنبال حادثه تری مایل آیلند، کاربرد این تکنیک به ارزیابی ایمنی صنایع هسته ای نیز توسعه یافت.
این تکنیک که اساساٌ یک تجزیه و تحلیل کیفی است سیستم یا زیر سیستم ها را برای شناسایی نقص های احتمالی کلیه اجزای آن را بررسی کرده و تلاش می کند که اثرات نقص های احتمالی را بر روی سایر بخش های سیستم ارزیابی کند.
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
32
اجرای FM&EA
اجرای FM&EA دارای چهار مرحله می باشد:
١ – شناسایی سیستم، کارکردها و اجزای آن
٢ – شناسایی حالات نقص اجزاء و علل آنها
٣ – بررسی اثرات نقص های شناسایی شده
٤ – بحثو نتیجه گیری و ارائه راه حلها و پیشنهادات کنترلی و اصلاحی
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
33
در این روش نیز بایستی همانند سایر روش های دیگر قبل از هر چیزی سیستم و کارکردهای آن بخوبی تعریف شده و حالات عملیاتی مختلف آن مشخص شود.
١ – شناسایی سیستم، کارکردها و اجزای آن
در این مرحله لازم استحالات نقصاجزاء درکلیه حالات عملیاتی سیستم مشخصشود. قابل ذکر است که حالت نقص هر جزء بصورت اثراتی که نقص بر اساس آن مشخص می شود تعریف می گردد. مرحله مشخص کردن حالات نقص بایستی بطور کامل، جامع و دقیق صورت پذیرد زیرا آنالیز اصلی بر اساس آن انجام خواهد شد. بنابراین در اولین مرحله حالات نقص احتمالی یا بالقوه شناسایی شده و همزمان با آن علل احتمالی هر حالت نقص نیز مشخص می شود.
٢ – شناسایی حالات نقص اجزاء و علل آنها
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
34
3- بررسی حالت نقص اجزاء
در این مرحله اثرات هر حالت نقص بطور قانونمند روی کارکرد سیستم و همچنین روی اجزاء آن تعیین و بررسی می شود، این اثرات با فرض اینکه تنها یک حالت نقص وجود داشته و سایر اجزاء در حالت طبیعی کار می کنند بطور کامل تشریح می شوند. مطالعه اثرات با مد نظر قرار دادن متغیرهای مهم سیستم و تغییرات آنها آسانتر می شود. در مواقعی ممکن است مدلسازی پدیده های فیزیکی و یا دعوت از متخصصین برای مشخصکردن اثرات احتمالی تحت شرایط خاص الزامی باشد.
4- بحث، نتیجه گیری وارائه پیشنهادات
پس از انجام مراحل سه گانه فوق تجزیه و تحلیل گر سیستم قادر خواهد شد که در راستای اهداف مطالعه بحث و نتیجه گیری را انجام داده و پیشنهادات و راه حلهای احتمالی را ارائه کند. نتایج این مرحله می تواند بسیار جالبباشد که تعدادی از آنها عبارتند از:
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
35
1- اطمینان از اینکه کلیه حالات نقص قابل تصور و اثرات آنها بر روی عملیات سیستم از مرحله طراحی بررسی شده اند.
٢ – تهیه لیستی از حالات نقص بر اساس شدت اثرات آنها بر روی کارکرد سیستم
٣ – شناسایی نقص های ثانویه ٧ و افزونگی های ٨ لازم
٤ – طراحی و سایل و تدابیر خاص(آلارمها، تستهای دوره ای و…) جهت شناسایی حالات نقص و نحوه ارزیابی آنها
٥ – طراحی روش های نگهداری مطابق با هر حالت نقصو در نتیجه مطالعه و بررسی قابلیت نگهداری سیستم
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
36
ارائه آنالیز نتایج آن
برای نشان دادن مراحل آنالیز (FM&EA) و نتایج آن از برگه های کار مختلفی استفاده می شود که بسته به نوع مطالعه و وسعت آن در پاره ای از موارد باهم دیگر تفاوتهای دارند. در شکل های مقابل نمونه های از برگه کار ارائه شده است:
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
37
ارزیابی ریسک و شناسایی خطر
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
38
در یک جمع بندی کلی می توان نتیجه گرفت که :
ارزیابی ریسک اگر به درستی صورت پذیرد، می تواند از بسیاری از حوادث و اتفاقات پیشگیری کند. و ضررهای احتمالی وارد بر پروژه را به صورت چشمگیری کاهش دهد.
نتیجه گیری
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
39
منابع
. ١.محمدفام ایرج. مهندسی ایمنی. همدان: انتشارات فن آوران. ١٣٨٣
. ٢. محمدفام ایرج. تکنیکهای ایمنی: مطالعه عملیات و خطر. همدان: انتشارات فن آوران. ١٣٨٤
. ٣.محمدفام ایرج. تکنیکهای ایمنی: آنالیز مقدماتی خطر. همدان: انتشارات فن آوران. ١٣٨٤
٤.محمدفام ایرج. تکنیکهای ایمنی: آنالیز درختخطا مطالعه عملیات و خطر. همدان: انتشارات فن آوران .1384
مقدمه
تعاریف و اصطلاحات
تاریخچه
فرآیند ایمنی سیستم
معیارواولویت ایمنی سیستم
عنوان ارائه : ارزیابی ریسک
بررسی کمی ریسک
اصول و تعهدات مدیریت
روشهای آنالیز خطرات
منابع
نتیجه گیری
40