اختلال هماهنگی رشدی
تاریخچه
اختلال هماهنگی رشدی در سال 1994 در جلسه ای بین المللی در رابطه با کودکان و خام حرکتی در انگلیس و کانادا برگزار شد و برای توصیف ، تعریف، سنجش و مدیریت کودکان با مشکلات حرکتی تدابیری اتخاذ شود از تمام جهان حضور داشتند و اصطلاح هماهنگی رشدی مورد توافق همگان بود. قبل از این کودکان با عناوینی چون :خام حرکتی، دست و پا چلفتی ، دارای اختلال حرکتی و بدون مهارت فیزیکی نامیده می شد. تا اینکه در سال 1994 در کنفرانس توافق بین المللی اصطلاح" اختلال هماهنگی رشدی" برای نامگذاری آن به کار گرفته شد .
اختلال هماهنگی رشدی (Developmental coordination disorder ) چیست؟
زمانی که کودک از نظر رشد مهارت های حرکت و هماهنگی سیستم حرکتی دچار تاخیر و مشکلات پس از آن باشد ، در این صورت می گوییم کودک مبتلا به DCD است و در اجرای کارهای روزانه اش دچار مشکل می شود.
میزان شیوع
اعتقاد بر این است که 6-5 درصد کودکان سنین مدرسه مبتلا به DCD هستند. در تعدادی از این کودکان تنها اختلال DCD مشخص و بارز است اما در کودکان دیگر ممکن است علاوه بر DCD ، اختلال یادگیری مشکلات زبان و گفتار و اختلال کمبود توجه وجود داشته باشد. میزان شیوع آن که در پسران ٣ تا ٧ برابر بیشتر از دختران است، مشخص شده است زایمان قبل از ٣٢ هفتگی احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش میدهد .
مشخصه های کودک مبتلا به DCD
مشخصه های فیزیکی
مشخصه های رفتاری هیجانی
مشخصه های فیزیکی
در اجرای حرکاتش خام و بدن برنامه عمل می کند ، برخورد با وسایل ، ریخت و پاش و تخریب ناخواسته ی اشیاء اطراف.
تاخیر در توسعه ی توانایی های حرکتی خاص مثل دوچرخه سواری ، گرفتن توپ ، استفاده از چاقو، قاشق و چنگال ، بستن دکمه و مهارت های دست نویسی.
مشکل در مهارت های حرکتی درشت و ظریف.
وجود اختلاف معنادار میان توانایی های حرکتی و توانایی های دیگر کودک در سایر حیطه ها؛ به عنوان مثال ممکن است مهارت های هوشی و زبانی به اندازه ی کافی قوی باشند در حالی که در زمینه ی مهارت های حرکتی تاخیر های بارزی مشاهده می شود
در یادگیری مهارت های حرکتی جدید دچار مشکل می شود ، ممکن است مهارت حرکتی خاصی را یاد بگیرد اما همچنان درسایر مهارت ها ناپخته عمل می کند.
در یادگیری فعالیت هایی که نیازمند تغییر وضعیت بدنی به صورت پیوسته یا تطبیق با محیط است با مشکل روبرو می شود( مثل : بیس بال ، تنیس یا طناب بازی )
ضعف در اجرای فعالیت هایی که هماهنگی دو طرفه ی بدن را می طلبند ( مثل : بریدن با قیچی ، گام های بلند برداشتن ، بستن پیچ و مهره یا استفاده ی هماهنگ قاشق و چنگال )
واکنش های تعادلی ضعیف و خام ، ممکن است از اجرای فعالیت هایی که در آن ها حفظ تعادل نیاز باشد اجتناب کند.
ضعف در مهارت های دست نویسی ( رونویسی یک مطلب یا کپی کردن یک شکل ) زیرا در این مهارت فرد باید به طور پیوسته بازخوردهای دریافتی از حرکات دست را تفسیر کند و در عین حال حرکات جدیدی را طرح ریزی کند.
مشخصه های رفتاری هیجانی
ممکن است نسبت به فعالیت های خاصی بی میل باشد و از شرکت کردن در آن ها اجتناب کند به خصوص فعالیت هایی که نیازمند عملکردهای فیزیکی هستند. برای کودک مبتلا به DCD مهارت های فیزیکی بسیار دشوار هستند و با تقلا و سعی بسیاری همراه هستند.
مشکلات ثانویه هیجانی مثل تحمل شکست پایین ، عزت نفس پایین ، کمبود انگیزه و نیاز به محرکات تشویق کننده به علت تقلای همیشگی با فعالیت هایی که در طول روزمره با آن ها سر و کار دارد .
مشخصه های رفتاری هیجانی
اجتناب از برقراری ارتباط با افراد دیگر به خصوص در فعالیت ها یا بازی های گروهی . بعضی از آن ها به دنبال کودکان کوچک تر از خود هستند و بعضی دیگر به تنهایی فعالیت یا بازی را انجام می دهند . این ویژگی ممکن است به علت کاهش اعتماد به نفس یااجتناب از فعالیت های فیزیکی باشد .
کودک ممکن است از کارکردخود راضی نباشد ( پاک کردن زیاد نوشته هایش ، شکایت از عملکرد خود در کارهای فیزیکی ، ناامید از نتیجه ی اکثر کارهایش)
ممکن است نسبت به تغییر برنامه ی روزانه یا هرگونه تغییر در محیط مقاومت نشان دهد ، هر گاه کودک برای اجرای یک عملکرد( توالیی از حرکات ) برنامه ریزی می کند حتی یک تغییر کوچک در محیط اجرای کار ممکن است مشکل بزرگی برای او محسوب شود .
سایر مشخصه های مشترک
عدم توانایی در ایجاد تعادل بین دقت و سرعت انجام یک کار ( به عنوان مثال : دست خط کودک ممکن است بسیار شسته و مرتب باشد اما بسیار کند می نویسد.)
ضعف در موضوعات مختلف درسی مثل ریاضیات ، هجی کردن یا نوشتن درست و سازمان یافته ی زبان مادری.
مشکل در اجرای کارهای روزمره ی زندگی (لباس پوشیدن و در آوردن ، استفاده از قاشق و چنگال ، تا کردن و مرتب کردن لباس ها ، گره زدن بند کفش ، بستن دکمه و زیپ و ..)
تمام نکردن یک کار در زمان مشخص و تعیین شده برای آن ، وقتی از کودک در خواست می شود در یک کار دقت و انرژی بیشتری بگذارد ممکن است با میل و اشتیاق بالا بدون اینکه ترس از کار داشته باشد ، آن کار را نامرتب و نسنجیده انجام دهد . در حالی که ممکن است در اجرای بسیاری از کارهای ساده ناامید و بی میل باشد.
در مورد مرتب کردن میز کار ، قفسه ، انجام تکالیف و یا حتی استفاده ی سازمان یافته از تمام فضای یک صفحه ی کاغذ دچار مشکل است
معیارهای تشخیص اختلال هماهنگی رشدی
الف- عملکرد در فعالیتهای روزمره که نیازمند هماهنگی حرکتی است به میزان قابل توجهی پایین تر از سن تقویمی و سطح هوشی فرد باشد که می تواند به اشکال زیر نمایان گردد:
تاخیر در دستیابی به بارزه های رشدی از قبیل راه رفتن ، خزیدن و ….
انداختن اشیا
دست و پا چلفتی بودن
عملکرد ضعیف در ورزش
دست نویسی ضعیف
ب: از هم گسیختگی که در موفقیت تحصیلی یا امور زندگی روزمره افراد مداخله می کند.
ج: اختلال در نتیجه سایر بیماری ها از قبیل فلج مغزی یا مشکلات عضلانی- اسکلتی دیگر باشد.
د) اگر کم توانی ذهنی وجود داشته باشد مشکلات حرکتی فراتر از آن چیزی است که به طور معمول ، با کم توانی ذهنی همراه می شود.
ارتباط DCD با انواع اختلالات
در کودکان دچار این اختلال ابتلا به اختلالات زبان و تکلم بیشتر دیده میشود و در مطالعات مربوط به کودکان دچار اختلالات تکلم، میزان بالایی از دست و پا چلفتی بودن گزارش شده است. اختلال رشد هماهنگی همچنین با اختلالات خواندن، اختلال ریاضیات و اختلال بیان نوشتاری ارتباط دارند. در افراد مبتلا به این اختلال میزان بروز اختلالات کمتوجهی/بیشفعالی بیش از حد مورد انتظار است.
عوامل خطرساز با DCD
نارسی
هیپوکسی
سوتغذیه پریناتال
وزن کم هنگام تولد
مشکلات هماهنگی حرکتی چگونه ایجاد می شوند ؟
در واقع جواب ساده و مشخصی برای این سوال وجود ندارد از این جهت که مشکلات هماهنگی حرکتی از دلایل بسیاری ناشی می شوند. مسائل و مشکلات می توانند طی مراحل مختلفی بروز کنند؛ در طول زمانی که فرد اطلاعات ورودی به سیستم عصبی را پردازش می کند و از آن ها به منظور اجرای حرکات مهارتی استفاده می کند ، یک فرد به طور پیوسته در حال دریافت اطلاعات از محیط اطراف توسط حواس مختلف است .
مشکلات هماهنگی حرکتی چگونه ایجاد می شوند ؟
پردازش 1 = به عنوان اولین احتمال : در این مرحله ممکن است کودک در تفسیر و یکپارچه سازی اطلاعات ورودی به سیستم عصبی دچار مشکل شود( اطلاعاتی که از طریق حس بینایی ، لامسه ، تعادلی و وضعیت مفاصل یا حرکت عضلات دریافت می شوند. )
پردازش2= به عنوان دومین احتمال : ممکن است کودک در انتخاب نوع عملکرد حرکتی دچار مشکل شود، حرکتی که متناسب با شرایط ایجاد شده ی محیطی باشد. به منظور انتخاب نوع حرکت ، کودک باید شرایطی را که عملکرد حرکتی در آن صورت می گیرد در نظر داشته باشد.
پردازش3= به عنوان سومین احتمال : ممکن است کودک به منظور طرح ریزی یک برنامه ی حرکتی برای یک توالی حرکتی مناسب دچار مشکل شود. ( توالی حرکتی :مجموعه ای از حرکات کوچک که برای اجرای حرکت بزرگتر یا اصلی باید به ترتیب اجرا شوند )کودک باید نیازهای حرکتی یک عملکرد فیزیکی را به منظور ایجاد ترتیب مشخصی از فرامین حرکتی سازماندهی کند، فرامین حرکتی به عضلات اعلان می کنند که چگونه ملزومات حرکتی یک کار را اجرا کنند.
پردازش 4= سرانجام پیام هایی که به عضلات فرستاده شده است ؛ سرعت ، نیرو ، جهت و فاصله ای را که باید حرکت صورت گیرد مشخص می کنند. زمانی که کودک نیازمند حرکت و پاسخ به چیزی است که شرایط آن نسبت به زمان و فضا در حال تغییر است ، به عنوان مثال: گرفتن یا زدن یک توپ متحرک ، پیام های فرستاده شده به عضلات نیز باید به نسبت آن تغییر کنند .یک کودک ممکن است در نظارت و در نهایت ممکن است در تحلیل اطلاعات حسی ورودی از محیط ، استفاده از این اطلاعات به منظور انتخاب یک برنامه ی حرکتی مناسب ، اجرای ترتیب درست حرکات مربوط به یک عملکرد حرکتی ، فرستادن پیام های حرکتی به موقع جهت تولید حرکات هماهنگ یا یکپارچه سازی تمام حواس به منظور کنترل حرکتی که در حال انجام است دچار مشکل شود. نتیجه ی هر کدام از این کاستی ها مشابه است : کودک در عملکردهای حرکتی به صورت خام و بدون برنامه ظاهر می شود ، در یادگیری و اجرای فعالیت های حرکتی جدید دچار مشکل می شود.
ابزارهای تشخیصی
آزمون های نوروسایکولوژیک: جهت ارزیابی کودکانی که مشکوک به مشکلات عصبی همراه و نیز ارزیابی اختصاصی مهارت های درکی-حرکتی و یکپارچگی حسی هستند می توان از این آزمون ها استفاده نمود. این آزمون ها شامل موارد ذیل است:
مجموعه ارزیابی عصب شناختی کاردرمانی چسینگتون
آزمون درکی حرکتی پردو
آزمون دیداری حرکتی بندرگشتالت
آزمون حافظه رفتاری ریورمید
و………….
آزمونهای رسمی:
آزمون لینکن ازرتسکی
آزمون رشدی هماهنگی ادراک دیداری چشم و دست ( ماریان فراستیگ)
آزمون توانایی حرکتی پایه(آرنهایم و سینگر، 1375)
آزمون های غیر رسمی
آزمون های غیر رسمی شامل دست نویسی ، دستکاری درون دستی ، فعالیت های مراقبت از خود،مهارتهای ورزشی و اوقات فراغت می باشد.
درمان DCD
درمان اختلال رشد هماهنگی عموما شامل انواعی از برنامه های ادغام حسی و آموزش فیزیکی تعدیل شده است. برنامه های ادغام حسی را معمولا کاردرمانگرها انجام میدهند و شامل فعالیت های جسمی است که آگاهی فرد از کارکرد حسی و حرکتی را افزایش میدهد.
درمانگر در هر جلسه درمان طبق سطح عملکرد کودک و کمبود های موجود در وی فعالیت های طبقه بندی شده و هدفمندی را انجام می دهد و در پایان هر جلسه تمریناتی را به صورت مکتوب جهت انجام در منزل به والدین و کودک ارائه و توضیح می دهد. این تمرینات کاربردی در جهت تسهیل هرچه بیشتر یکپارچگی سیستم عصبی به صورت تکنولوژیک انجام می شوند.
شاید بتوان اظهار داشت که موثرترین و مهمترین درمانی این کودکان، کاردرمانی می باشد. در سرویس کاردرمانی، ابتدا کودک هم ازجنبه جسمانی و مهارت های فیزیکی و تحرکی مورد ارزیابی قرار می گیرد و هم اینکه توانایی های ذهنی، درکی و مهارتی او به دقت مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. سپس، با توجه به اختلالات و ناتوانی های رشدی کودک، برنامه درمانی پی ریزی خواهد شد و با هماهنگی و همکاری والدین، برنامه درمانی کودک پیش خواهد رفت و در سیر مراحل درمان نیز در صورت تشخیص مدیریت تیم درمانی، از دیگر خدمات توانبخشی از جمله گفتاردرمانی، آموزش ذهنی، مهارتهای درکی و حرکتی، بازی درمانی و گروه درمانی نیز بهره گرفته خواهد شد.
پروتکل تمرینی
1- Effects of exercise intervention on event-related potential and task performance indices of attention networks in children with developmental coordination disorder
2- Can balance trampoline training promote motor coordination and balance performance in children with developmental coordination disorder?
3- Taekwondo training improves sensory organization and balance control in children with developmental coordination disorder: A randomized controlled trial
1- Effects of exercise intervention on event-related potential and task performance indices of attention networks in children with developmental coordination disorder
The DCD-training group was regularly trained in a series of 50-min sessions conducted five times a week for 10 weeks with a sequence of increasing complexity. Each training session had the following structure: a warm-up, the main part of soccer training, playing a soccer game with partners, and cooling down at the end. The soccer training program was aimed at improving general skills, and had the following main components over the whole training session. (a) lower-extremity exercises, including jumping on one (or both) legs, galloping or sliding with one foot leading, skipping over cones, jumping running forwards, backwards and to the side, jumping over obstacles, and a 20-m shuttle run ;
(b) soccer-specific technical skills, including rapid turns, accelerations, tackling, side-stepping, trapping (or collecting), and kicking the ball towards the goal post; (c) short intermittent sprint (2 *13 m); (d) comprehensive practice; and (e) a soccer match. To induce higher attentional control and executive function, the technical and tactical drills that focus on the children’s agility under time pressure were emphasized . Each skill began with a simple movement and then progressed to more complex variations. After 2 weeks, more task-specific training was added to the main program based on the theory of constraint induced movement therapy, which proposes that the forced-use technique might also undercover latent motor potential, while repetition is known to be crucial for improved performance.
2- Can balance trampoline training promote motor coordination and balance performance in children with developmental coordination disorder?
Intervention program-trampoline training Two physical education teachers conducted the balance training program alternately .The intervention program included balance exercises in circuit training including a trampoline station. The training program was applied 3 times per week in the intervention group for 12 weeks and each training unit lasted approximately 45 min. Indicatively,the training included walking exercises ,hops on one foot, jumps and landings in one or both legs, landings from heights with opened or closed eyes, and rotations in different directions. The participants followed circuit training in stations with the use of various portable or stable gym equipment .The trampoline was used from the students atleast 15 out of 45 min of each session such that the interval time between exercise stations is minimal. Exercises selected for each session were challenging and attractive to children and required their mind concentration .
Various exercises were performed using assistive equipment (besides the trampoline),such as benches, game cones, ropes, bars, steps, balls,balloons ,etc . While performed. The exercises on trampoline included: quiet stance with eyes closed and with one foot support, hopping with rotation or with legs opening and closing, with alternate front and back leg movements, one foot jumps, kicking a ball while hopping and association of different jump patterns with ball throwing, hooping and playing a balloon with the hands. As for the control group, participants adhered to their regular school schedule, which included participation in physical education activity at a frequency of 3 times per week for 40–45 min.
3- Three-month taekwondo training protocol for the TKD-DCD group
منابع
مقاله مروری تشخیص، ارزیابی ودرمان اختلال هماهنگی رشدی( مینا احمدی کهجوق و همکاران، 1392)
مقاله لاتین Effects of exercise intervention on event-related potential and task performance indices of attention networks in children with developmental coordination disorder
مقاله لاتین Can balance trampoline training promote motor coordination and balance performance in children with developmental coordination disorder?
مقاله لاتین Taekwondo training improves sensory organization and balance control in children with developmental coordination disorder: A randomized controlled trial
سایت تخصصی روانشناسی
با تشکر از توجه شما