آموزش کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی
درس نهم : بدن ما (1)
گروه آموزشی سایت مفید فایل
مفید فایل : http://mofidfile.ir
فروشگاه جامع محتوای آموزشی از پایه اول ابتدایی تا دبیرستان
یک روز محمّد هنگام بازی کردن، زمین خورد و پوست دستش خراش برداشت و زخمی شد. مدّتی طول کشید تا زخم او بهبود پیدا کند.
به نظر شما پوستِ از بین رفته ی دست محمّد چگونه بهبود پیدا کرد؟ آیا پوستِ جدیدی ساخته شد؟ برای پاسخ دادن به این پرسش ها، فعّالیت های زیر را انجام دهید.
١- یک تکّه پارچه ی سیاه رنگ و کمی زبر را به آرامی به پشت دست خود بکشید.
٢- پارچه را از روی دستتان بردارید و به دقّت به آن نگاه کنید؛ چه مشاهده می کنید؟
پوست ما قرمز شده و کمی خراشیده شده
بدن ما و همه ی جانداران از سلّول ساخته شده است. سلّول ها زنده اند. وقتی سلّول های پوست آسیب می بینند، سلّول های جدید جای آنها را می گیرند و زخم بهبود پیدا می کند. لایه ی روییِ پوست از سلّول های مرده ای تشکیل شده است که به تدریج می ریزند.
سلّول های مرده ی پوست
سلّول ها بسیار کوچک اند. اندازه ی یک سلّول چقدر است؟
سلّول و اندازه ی آن
یک میلی متر را روی خط کش ببینید. چه چیزهایی را می شناسید که اندازه ی آنها از یک میلی متر هم کوچک تر است؟ برای مشاهده ی آنها از چه ابزاری استفاده می کنید؟
سلّول ها بسیار کوچک اند؛ مثلاً میلیون ها سلّول پوست روی یک میلی متر از خط کش جا می گیرند. برای دیدن سلوّ لها باید از میکروسکوپ استفاده کنید. میکروسکوپ ابزاری است که اجسام را چند هزار برابر بزرگ تر از اندازه ی واقعی شان، نشان می دهد. برای مشاهده ی سلّول های داخل دهان، فعّالیت صفحه ی بعد را انجام دهید.
سلوّ لهایی که در داخل دهان ما قرار دارند، به راحتی جدا می شوند. به کمک آموزگار، این سلوّ لها را با استفاده از گوش پاک کن از دهان خود خارج کنید و زیر میکروسکوپ مشاهده کنید. سپس شکل آنها را بکشید.
* شکل هایی را که رسم کرده اید، در گروه خود مقایسه کنید.
در بدن ما میلیون ها میلیون سلّول وجود دارد. این سلّول ها شکل های مختلفی دارند. شکل ساده ی برخی از سلّول های بدن را در زیر مشاهده می کنید.
سلّول بخش های گوناگونی دارد
سلّول های داخل دهان
سلّول های روده ی باریک
سلّول های معده
درباره ی شباهت های سلّول های بالا در گروه خود گفت وگو کنید.
اطراف آنها پوشش نازکی وجود دارد. مایع غلیظی در آن است و هسته ای در وسط آن دیده می شود.
هر سلّول معمولاً از سه قسمت تشکیل شده است :
وقتی بدن رشد می کند، تعداد سلّول ها افزایش می یابد. بسیاری از سلّول های بدن پس از چند روز یا چند ماه می میرند و سلّول های جدید جای آنها را می گیرند. وقتی بخشی از بدن آسیب می بیند، سلّول های آن بخش تقسیم می شوند و سلّول های جدیدی را تولید می کنند. این سلّول ها محلّ آسیب دیدگی را ترمیم می کنند.
تقسیم سلّول
* ما برای زنده ماندن و رشد کردن به چه چیزهایی نیاز داریم؟
آب، غذا و هوا
با توجّه به اندازه ی سلّول ها، غذاهایی که می خوریم، باید چقدر ریز شوند تا بتوانند وارد سلّول های بدن شوند؟ پاسخ خود را با یک نقّاشی نشان دهید.
غذایی که می خوریم، آبی که می نوشیم و هوایی که تنفّس می کنیم، نیاز سلّول های بدنِ ما را برطرف می کنند. سلّول ها به این مواد نیاز دارند تا زنده بمانند، رشد کنند و تقسیم شوند.
غذاهایی که می خوریم، باید بسیار ریز شوند تا وارد سلّول های بدن شوند. گوارشِ غذا از وقتی که آن را وارد دهان می کنیم، آغاز می شود. در اثر گوارش، غذا آن قدر ریز می شود که ذرّه های آن می توانند وارد سلّول های بدن شوند.
گوارش غذا
وقتی سیبی را می خوریم، برای آن چه اتّفاقی می افتد؟ متن های زیر را به دقّت بخوانید؛ در این باره گفت وگو کنید ونتیجه را به کلاس گزارش دهید.
* وقتی غذا را در دهان می گذاریم، با دندان هایمان آن را تکّه تکّه می کنیم. غذا با بُزاق (آب دهان) مخلوط می شود و به شکل گلوله هایی نرم درمی آید.
*گلوله های نرمِ غذا کم کم از مری می گذرند و به معده می روند.
* غذای نرم شده مدّتی در معده انبار می شود. در آنجا گوارش ادامه پیدا می کند تا غذا به شکل مایع غلیظی درآید.
* برای گوارش غذا کدام بخش های بدن باید فعّالیت کنند؟
* این مایع غلیظ کم کم از معده وارد روده ی باریک می شود. ذرّه های غذا در روده ی باریک آماده ی ورود به سلّول های بدن می شوند.
* موادّ گوارش نیافته (مثل دانه و پوست میوه ها) به روده ی بزرگ فرستاده می شوند تا از بدن دفع شوند.
دندان، زبان، مری، معده، روده ی باریک و روده ی بزرگ
سلّول های بدن ما به غذا نیاز دارند تا بتوانند کارهای خود را به خوبی انجام دهند و اگر بدن آسیب ببیند آن را ترمیم کنند. ما باید از بدن خود مراقبت کنیم تا آسیب نبیند. باید مقدار کافی از غذاهای گوناگون بخوریم تا موادّ غذایی لازم برای سلّول هایمان فراهم شود. غذایی که می خوریم باید به خوبی گوارش پیدا کند. ما با انجام دادن کارهای درست می توانیم از بدن خود مراقبت کنیم.
سهم شما در حفظ سلامت بدن خود چیست؟
غذا را همیشه به خوبی می جَوَم.
من برای حفظ سلامت بدن خودم:
نوشابه زیاد نمی نوشم.
شیر زیاد می نوشم.
* نوشیدنی و غذای خیلی داغ و خیلی سرد نمی خورم.
شما برای مراقبت از بدن خود چه کارهایی انجام می دهید؟