به نام خدا
اصول و مبانی مدیریت و سرپرستی سازمان ها
تعریف سازمان:
گروهی متشکل از دو یا چند تن که در محیطی با ساختار منظم و از پیش تعیین شده برای نیل به اهداف گروهی با یکدیگر همکاری می کنند.
انواع سازمانها: 1. سازمانهای انتفاعی و غیر انتفاعی 2. سازمانهای تولیدی و خدماتی 3. سازمانهای دولتی و خصوصی
• سازمان های انتفاعی: سازمان هایی هستند که با هدف کسب سود تشکیل می شوند.
فهرست
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………..
فصل اول: اصول سرپرستی در سازمان …………………………………………………………………………….
فصل دوم: مسئولیت، قدرت و اخلاق سرپرستی……………………………………………………………………… فصل سوم: سیر تحول نظریه های مدیریت و سرپرستی ………………………………………………………………
فصل چهارم: خلاقیت و نوآوری ……………………………………………………………………………………..
فصل پنجم: تصمیم گیری و حل مساله ……………………………………………………………………………….
فصل ششم: برنامه ریزی ……………………………………………………………………………………………
فصل هفتم: کنترل …………………………………………………………………………………………………..
فصل دهم : سازماندهی ……………………………………………………………………………………………..
فصل یازدهم: تفویض اختیار و هماهنگی ……………………………………………………………………………
فصل دوازدهم: ارتباطات و رهبری …………………………………………………………………………………
فصل سیزدهم: انگیزش ……………………………………………………………………………………………..
• سازمان های غیر انتفاعی: این سازمان ها، با اهداف اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و سیاسی تشکیل می شوند مانند اتحادیه های کارگری و انجمن های مذهبی.
• سازمان های تولیدی: این سازمان ها از مواد خام یا مواد اولیه برای تولید کالا استفاده می کنند. مانند کارخانه های تولید کفش و تلویزیون.
• سازمان های خدماتی: این نوع از سازمان ها خدمات ارائه می کنند مانند خدمات مشاوره عمومی و خدمات پزشکی.
• سازمان های دولتی: این نوع سازمان ها تحت کنترل دولت هستند. • سازمان های خصوصی: این نوع سازمان ها بجای کنترل دولت توسط افراد یا بخش دولتی کنترل می شوند.
• تعریف مدیریت: فرآیند برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت بر کار اعضای سازمان و کاربرد کلیه منابع قابل دسترسی برای رسیدن به هدف های تعیین شده سازمان.
• انواع محیط سازمانی:
2)محیط خارجی: مواد اولیه پول انرژی اطلاعات نیروی انسانی 1)محیط داخلی: عواطف ارزشها اعتقادات منافع کارکنان منافع سهامداران
انواع مدیران:
• 2) ازنظر فعالیت های سازمانی: مدیران وظیفه ای مدیران عمومی 1) از نظر سطح سازمانی: مدیران عملیاتی مدیران میانی مدیران عالی تعاریف مدیران عملیاتی، میانی و عالی
• مدیران عملیاتی(خط اول): مدیران در این سطح مستقیما مسئول تولید کالا و خدمات هستند مانند سرپرستان. • مدیران میانی: این مدیران به طور مستقیم به مدیران رده بالا گزارش می دهند و پل ارتباطی میان مدیران عالی و عملیاتی هستند.
• مدیران عالی: گروه کوچکی از مدیران را تشکیل می دهند. واین مدیران اهداف، خط مشی ها و راهبردهای سازمان را تشکیل می دهند. تعاریف مدیران وظیفه ای و مدیران عمومی:
• مدیران وظیفه ای(تخصصی) : کارکنانی با مهارت های ویژه در زمینه خاص مانند حسابداری، امور پرسنلی و غیره.
• مدیران عمومی: مسئول کلیه وظایف و فعالیت هایی هستند که در یک واحد یا یک سازمان انجام می شود مانند تولید، بازاریابی و امورمالی.
مهارت های مورد نیاز مدیران: 1)مهارت های ادراکی 2)مهارت های انسانی 3)مهارت های فنی
• مهارت های ادراکی: این مهارت به مدیر امکان می دهد که سازمان را به صورت یک کل در نظر بگیرد و روابط متقابل بخش های مختلف و چگونگی تاثیر تغییر هر قسمت در کل سازمان را پیش بینی کند.
• مهارت های انسانی: این مهارت به مدیر امکان می دهد تا با افراد، در کنار آنها و به طور موثر با آنها کار کند. مدیران در همه سطوح به این مهارت نیازدارند. • مهارت های فنی: این مهارت ها به معنی توانایی به کار بردن ابزار، شیوه ها و دانش مورد نیاز برای اجرای یک زمینه تخصصی است.
• رابطه بین سطوح مدیریت و مهارت های موردنیاز: • اصول مدیریت در نظریه مدیریت اداری 1. تقسیم کار 2. اختیار 3. انضباط 4. وحدت فرماندهی 5. وحدت جهت 6. الویت منافع عمومی بر منافع فردی 7. جبران خدمات کارکنان
• وظایف مدیر: 1)برنامه ریزی 2)سازماندهی 3)هدایت 4)نظارت 5)خلاقیت
• تعریف نقش: نقش یعنی الگوهای رفتاری مورد انتظار از هر فرد در یک واحد اجتماعی. • نقشهای مدیریتی • سیر تحول اندیشه مدیریت: 1)نظریه های کلاسیک 2)نظریه های نئوکلاسیک 3)نگرش کمی مدیریت 4)نگرش سیستمی 5)نگرش اقتضایی 6)جنبش جدید در روابط انسانی
• نظریه های کلاسیک 1)مدیریت علمی 2)مدیریت اداری 3)مدیریت بوروکراتیک • هدف نظریه مدیریت علمی: تعریف جنبه های مختلف رابطه میان ماشین –کارگر. برای رسیدن به این هدف، بجای تاکید بر روش های سنتی کار، مجموعه ای از مشاغل کارگری را تحلیل وزمان و ابزارهای لازم برای انجام کار را نیز مطالعه کردند.
• شعار مدیریت علمی
• فرآیند تصمیم گیری: 1-تعریف مسئله 2-ارزیابی راه حلها 3-اتخاذ تصمیم(انتخاب راه حلها) 4-اجرای تصمیم 5-ارزیابی نتایج • انواع مسئله: 1-خوش ساختار 2 – بدساختار
• انواع تصمیمات: 1-برنامه ریزی شده 2-برنامه ریزی نشده
رابطه انواع تصمیمها و مسائل و سطوح سازمانی
• • شرایط محیطی تصمیم گیری: 1. اطمینان 2. مخاطره 3. عدم اطمینان 4. ابهام شرایط تصمیم گیری • شرایط اطمینان: در شرایط اطمینان مدیران درباره یک مسئله، راه حلهای جایگزین و نتایج احتمالی آن راه حلها کاملا آگاهی دارند، بنابراین می توانند وقایع موثر بر آنها یا نتایج آنها را نظارت کنند. • شرایط مخاطره: مدیر مسئله ای را می شناسد، اطلاعات کافی برای شناخت راه حلهای ممکن در اختیار دارد و براساس این اطلاعات احتمال کسب نتیجه مطلوب از هر راه حل را تخمین می زند. • روش اخذ تصمیم در شرایط مخاطره: 1)یک راه از میان راههای ممکن انتخاب شود. 2)تمام نتایج حاصل از راه انتخاب شده با توجه به شرایط محیطی مختلف ارزیابی شود. 3)هر یک از نتایج در احتمال وقوع شرایط محیطی آن ضرب شود. 4)نتایج حاصل از مرحله (3)با هم جمع شوند تا ارزش مورد انتظار برای راه انتخابی در مرحله(1)به دست آید. 5)مراحل (1) تا (4)برای بقیه راههای ممکن تکرار شود. 6)اکنون راه حلی که بالاترین ارزش مورد انتظار(برای سود)را دارد به عنوان راه حل انتخابی برگزیده شود.
مقدمه
در یک سازمان هر فرد برای پیشرفت و نیل به اهداف تعیین شده شغلی نیاز به آگاهی از موقعیت خود دارد این آگاهی موجب می شود تا او از نقاط ضعف و قوت عملکرد و رفتار خود مطلع گردد و تمهیدات لازم را برای اثر بخشی بیشتر کوششهایش بکار برد .
از طرفی سازمانها نیز نیاز به شناخت کارآئی کارکنان خود دارند تا براساس آن وضعیت نیروی انسانی خود را بهبود بخشند و بدین طریق بر حجم تولید و ارائه خدمات خود بیفزایند.
ارزشیابی ابزاری است که سازمانها و کارکنان را در تامین این نیاز ها کمک میکند حال چنانچه این ابزار به خوبی طراحی و به نحو صحیح مورد استفاده قرار گیرد ، وسلیه مناسب برای تشویق ، آموزش و بهسازی و بعضاً تنبیه کارکنان خواهد بود .
ازجمله مهمترین مسائل دربرنامه های ارزشیابی ،تعیین معیارهای شایستگی ومکانیزم سنجش آنهاست .
برای این منظور عمدتا معیارهای مختلفی در ارتباط با صفات افراد و فرآیند و نتایج کار ، تعیین و برای سنجش آنها نیز از مقیاسهای متعدد و متنوع استفاده شده است .
در طراحی نظام ارزشیابی حاضر ، با بررسی مفاهیم ارزشی ، اندیشه منطقی و بهره گیری از تجارب چند ساله ، دیدگاهی نو بدست آمده و برای تحقق آن با تکیه بر تکنیک های « مدیریت مبنی بر هدف » و « مقیاس رتبه ای ترسیمی » از روش « مدیریت عملکرد » استفاده شده است .
در این دیدگاه نظر نخست آن است که شایستگی کارکنان ، در حاصل و نتیجه کار آنان مشهود متجلی است و موفقیت
مقدمه
آنان در پایان کار ، حاکی از شایستگی آنان خواهد بود . ولی صرف این موفقیت ، تصویر کاملی از شایستگی را بدست نمی دهد و تمام شایستگی آنان را نمایان نمی سازد بلکه نحوه کسب موفقیت نیز درخور اهمیت است . بنابراین علاوه بر مسئله نیل به هدف و کسب موفقیت ، چگونگی این حرکت و میزان تلاش و کوشش کارمند در طول اجرای فعالیتها ، توانائیها و نیز تصمیمات اخلاقی وی نیز مورد سنجش واقع می شود
فصل اول: اصول سرپرستی در سازمان
سرپرست چیست و سرپرست کیست؟
بنا بر تعریف، سرپرست به کسی اطلاق می گردد که دیگران را هدایت و اداره می کند و در سازمان برخلاف سایر رده های مدیریتی افراد غیرمدیر را اداره می کند. در فرهنگ آمریکایی از سرپرست به عنوان پیشرو نام برده می شود. و در متون فارسی سرپرست مترادف، با سرور، بزرگ و رئیس می باشد و سرپرست به معنای مواظبت ریاست و سروری است.
فعالیتهای مدیریتی سرپرستی:
الف) نقش های سرپرستی :
ب) وظایف سرپرستی:
الف) نقش های سرپرستی :
1- سرپرست در این جایگاه به عنوان حلقه اتصالی بین مدیریت و کارگران می باشد: 1. سرپرست به عنوان فرد رابط 2. سرپرست به عنوان نماینده مدیران: این نقش در موقعیتی که سرپرست به عنوان نماینده مدیریت عالی یا میانی کارفرما روبرو و یا مافوق کارگران قرار می گیرد. 3. سرپرست به عنوان نماینده کارگران: سرپرست به عنوان سخنگو و نماینده کارگران خواسته های آنها را با مقامات بالا مطرح می کند. 4. سرپرست به عنوان حاشیه نشین: در این موقعیت سرپرست نقش کارگری را دارد که فقط اسم سرپرست را به یدک می کشد. 5. سرپرست به عنوان متخصص: مانند دیگران سرپرستان مورد اقبال و اکرام قرار می گیرد و از نظرات آن در تنظیم روابط انسانی و خط تولید بهره گرفته می شود.
ب) وظایف سرپرستی:
وظایف سرپرستی از منظر صاحب نظران در پنج قلمرو وظایف مدیران دسته بندی می گردد. که عبارتند از: 1. برنامه ریزی 2. سازماندهی 3. کارگزینی 4. رهبری 5. کنترل
مهارتهای مورد نیاز سرپرستی : 1. مهارتهای فنی 2. مهارتهای انسانی 3. مهارتهای اداری 4. مهارتهای تصمیم گیری و حل مساله
عوامل موثر بر موفقیت سرپرستان: 1. تمایل و توانایی به تفویض 2. استفاده مناسب از اختیار 3. تعیین یک الگوی خوب 4. بازشناسی تغییر در نقش 5. تمایل به ایفای نقش سرپرست
ماهیت تغییرات محیط سرپرستان : محیط سرپرستان براساس سبک زندگی منابع مادی و انسانی اطلاعات در دسترس شرایط کار فن آوری و وضعیت فرهنگی به سرعت در حال تحول است.
تاثیرات برخی تغییرات بر سرپرستی 1. تغییرات در اطلاعات قابل دسترسی 2. ضرورت تغییرات دیدگاهی نسبت به محیط کار سرپرستی 3. تغییر در ترکیب نیروی کار
فصل دوم: مسئولیت، قدرت و اخلاق سرپرستی
تعریف اخلاق و مسئولیت اخلاق گاهی به معنای خلق و خوی عادت و مزاج به کار می رود. معنای دیگر نیز از آن تحت تعبیر حسن و قبح و خوبی و بدی رفتار نیز مطرح می گردد.
انواع اخلاق عبارتند از: 1. اخلاق فردی 2. اخلاق شغلی 3. اخلاق سازمانی 4. اخلاق اجتماعی
اخلاق در محیط کار: اخلاقیات، استاندارد و اصول راهنمایی هستند که بر رفتار افراد و یا گروهها حاکمیت دارند. این اصول و استانداردها نتیجه ارزشها مراودت و تعاملات طولانی است که توسط بشر پیشین به بشر امروز انتقال یافته است.
اداره اخلاق کارکنان : ابتدا: باید مساله شناسایی گردد. دوم: برخورد با کارمند مختلف سوم: پیروی از نظام انضباطی مقرر شده سرپرستان چه نوع قدرتهایی می توانند به کار گیرند قدرت، توانایی به کارگیری دیگران در پاسخ به برنامه ها و وظایف سازمانی است. به عبارت دیگر قدرت توانایی فرمان دادن و به کارگیری دیگران برای آنچه که می خواهیم است.
منابع قدرت بین شخص: 1. قدرت پاداش: توانایی فرد جهت نفوذ در دیگران از طریق پرداخت پول ارتقاء مقام 2. قدرت شخصی: عبارتند از نفوذ در دیگران از طریق مهارتهای تخصصی دانش و استعدادها 3. قدرت مرجعیت: قدرت نفوذ در دیگران به واسطه داشتن پایگاهی خاص و مشروعیت کامل در نزد آنها 4. قدرت قانونی یا پست مقام: عبارتند از اختیاراتیست که پست رسمی به فرد یا مدیریت سازمان می دهند. 5. قدرت اجبار: عبارتند از نفوذ در دیگران از طریق تنبیه آنها به واسطه انجام کارهای نادرست
استفاده نادرست از قدرت مدیران می توانند قدرت خود را به طور نادرست به کار برند چنانچه سرپرستان می توانند از زیردستان برای رسیدن به خواسته ها خودپسندانه خود استفاده کنند همچنین قدرت و مقام می تواند برای اهداف نادرست به کار رود. استفاده موثر از قدرت در نقش های مدیریتی در رابطه با ایجاد قدرت و استفاده موثر از آن در نقش های مدیریتی پیشنهاداتی مطرح است که البته بکارگیری آنها در هر شرایطی امکان پذیر نیست.
اختیار نفوذ و سیاست سازمانی: قدرت از اختیار نفوذ اجتماعی جداست اصولاً قدرت به معنای اعمال نفوذ در دیگران بوده اما نفوذ عبارتند از اعمالی که بطور مستقیم یا غیرمستقیم باعث تغییر در رفتار یا نظرات دیگران
می شود.
اخلاق و قدرت استفاده از قدرت خود بطور مشروع و اخلاقی عبارتند از: • شناختن افراد ذینفع خارجی (سهامداران) و قدرت آنها و همچنین خواسته آنها در هر فعالیت و طرح سازمانی • شناساندن حقوق کارکنان و الزامات و محدودیتهای سازمان برای کارکنان • استفاده از اصول اخلاقی از قبیل، عدالت، برابری، مساعدت و احترام کارکنان در موقعیتهای تضاد و وجود مشکلات. • اطمینان از رسیدگی به شکایات و مطلع بودن کارکنان از این رویه ها. انتخاب تاکتیک های نفوذی: موارد و عوامل انتخابی
فصل سوم: سیر تحول نظریه های مدیریت و سرپرستی
تقسیم سیر تفکر انسان بر مبنای شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پدیده ای اختیاری است که صاحبنظران براساس تلقی های خود به آن می پردازند. ویژگی های مهم این سه دوره به شرح ذیل است:
الف) دوره پیش نوین گرایی: ارتباطات به صورت رودررو، سازمانهای کوچک، ساختار ساده، مرزهای مبهم بودند و سازمانها تمایل چندان زیادی به رشد و توسعه از خود نشان نمی دانند. به طور کلی این دوره به دو دوره: 1- تمدنهای کهن یا قدم و 2- قرون وسطی یا دوران فترت تقسیم می شود. قرون وسطی یا فترت: در این دوره بشر در قالب نظام ارباب رعیتی و فئودالیسم تا حدودی به اشاعه افکار اداری کمک نموده است.
ب) دوره نوین گرایی: دوره نوین گرایی شامل چند دوران است: 1- انقلاب صنعتی: از ویژگی های این دوران: 1. دوران آگاهی اداری 2. قرن نوزدهم و ظهور اندیشه های مدیریت 2- قرن بیستم و آغاز جنبشهای منظم مدیریت: علمی ترین دیدگاه های مدیریت منظم عبارتند از: 1. نظریه کلاسیک ها 2. نظریه نئوکلاسیک ها 3. نظریه پردازان علوم رفتاری 4. نهضت نوین مدیریت
ج) دوران پسانوین گرایی: تئوری های پسا نوین گرایی بر کاهش بوروکراسی، عدم تفکیک کار و یکپارچگی تاکید دارد، و بر شیوه های شهودی و مشارکت زیر دستان در تصمیم گیری، تفکر ترکیبی، و مطالعه پدیده ها نمادین در کنار پدیده های مشاهده تاکید دارند. سازمانهای پست مدرن برخلاف سازمانهای مدرن به بوروکراسی کمتر، یکپارچگی بیشتر و انعطاف در ساختار گرایش دارند. به طور کلی عصر پسا نوین گرایی عصر فن آوری، اطلاعات پرشتاب، تحول و تغییر در کلیه شئونات زندگی و سازمان توجه به نیازهای روانی انسان (و نه نیازهای فیزیولوژیکی)، انتقال اطلاعات، تبدیل جهان به یک دهکده، تاکید بر دانش به عنوان عامل اصلی ثروت و قدرت کشورها، تاکید عمده این دوره بر تفکر شهودی است عصر پسانوگرایی به سال 1990 تاکنون برمی گردد و دیدگاههای زیر را پوشش می دهد.
با تشکر از توجه شما