نظام آموزشی روسیه

نظام آموزشی روسیه

تاریخچه آموزشی
همانند بسیاری از دولتهای پیشین بلوک شرق، دولت فدراسیون روسیه از سال 1993، به اجرای سیاست اعمال حداقل حمایت ملی از نظام آموزش ملی مبادرت نمود.دراین اثنا، بنا بربند40قانون آموزش و پرورش، 10درصد از درآمد ملی به عنوان بودجه آموزشی بدین امر اختصاص یافت.بدهی های مراکز آموزشی و نبود تجهیزات به روز ، از جمله عمده ترین مشکلات پیش روی مراکز آموزشی مستقر درنواحی فقیر نشین کشور و شهرهای کوچک و حاشیه ای بوده است و این در حالیست که مدارس ایالتی و حرفه ای مستقردر نواحی بزرگ شهری، از جمله مسکو و پترزبورگ، درشرایط بسیار مناسب مالی قرار داشته اند.
با توسعه مدارس خصوصی افزایش بی عدالتی در برخورداری شهروندان روسی از حق آموزشی عمومی با کیفیت بالا مشهود گردید.به نحویکه در طراحی سیاست آموزشی ملی فدراسیون روسیه طی سال 1998، این معضل بطور اختصاصی مورد توجه قرار گرفت.در این اثنا همچنین،افزایش نرخ برنامه های آموزش پایه حرفه ای فاقد راندمان بالای کاری بواسطه حذف شتابزده بیکاری در بازارکار،شکست نظام مدیریت قدیم آموزش پایه حرفه ای و کاهش نرخ افراد استخدامی ثابت در بازار کار، به بروز تنش اجتماعی در کشور منتهی گردیدکه اول از همه در جامعه معلمین مشهود است.طی سالهای 1996-1994،افزایش اعتراض معلمین تا سرحد اعتصاب به پیش رفت.بروز چنین حوادثی درزمینه آموزش، با انعکاس گسترده ای در حوزه فعالیتی مجلس دومای ایالتی مواجه گردیدکه به نوبه خود به اتخاذ سیاست " آموزش و پرورش و امنیت ملی" در می سال 1996 منجر گردید.متعاقب اتخاذ چنین سیاستی، نظام آموزشی روسیه مستقیماً تحت تاثیر پایه امنیت ملی قرار گرفته و مشخص گردید که نقاط ضعف موجود در حوزه آموزش خود عامل اصلی بروز نتیجه غیر منطقی وخطای سیاسی دولت است.
از جمله دستاوردهای اتخاذ سیاست آموزش و پرورش و امنیت ملی می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
تضمین فراهم سازی آموزشی عمومی متوسطه آزاد برای کلیه شهروندان روسی
افزایش سهم هزینه های آموزشی و پرورشی در بودجه کشور
برقراری فرصتهای متساوی برای کلیه شهروندان روسی جهت دستیابی به آموزش وجلوگیری از طبقاتی شدن سطوح مختلف اجتماع دردستیابی به امکانات آموزش و پرورش بر اساس قانون اساسی فدراسیون روسیه و قانون آموزش و پرورش
ایجاد شرایط مناسب جهت توسعه تاسیسات آموزشی با اشکال متفاوت ملکیتی
توسعه برنامه های آموزشی درجهت جلوگیری از کاهش نرخ سواد و پائین آمدن توسعه روشنفکری و فرهنگی شهروندان روسی
با اتخاذ سیاست آموزش و پرورش و امنیت ملی و تصویب آن در مجلس دومای روسیه،در خواست دولت روسیه فدرال جهت درنظرگرفتن شرایط اصلاحات آموزشی مورد پذیرش واقع گردید.از این روی،ماموریت اجرای طرح سوم اصلاح نظام آموزشی در دستور جولای سال1997دولت گنجانیده شد.
از جمله مهمترین مسائل پیش روی اعمال اصلاحات آموزشی مذکور می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
عدم تعیین معیاری مشخص جهت افزایش سرمایه گذاری آموزشی توسط دولت روسیه و کاهش چشمگیر بودجه فدرال طی سالهای1997-1995
عدم برآورد نیازهای قانونی جاری آموزشی در روند اجرای اصلاحات آموزشی توسط دولت فدراسیون روسیه
عدم تخصیص بودجه جبرانی در حوزه اصلاحات آموزشی
کاهش سریع بودجه فدرال در ارائه خدمات عمومی آموزشی
عدم مسئولیت پذیری دولت فدراسیون روسیه در انتشار کتب درسی مقاطع مختلف آموزشی
افزایش نرخ جرم و جنایت درمیان کودکان به واسطه آموزش سهم عمده ای ازآنان درخارج از نظام رسمی آموزشی
آموزش پیش دانشگاهی
آموزش پایه
سن ورود به دوره : 6 سالگی
سن اتمام دوره : 17 سالگی
ساختار آموزش پایه طی سالهای1997-1990

1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
تعداد مراکز آموزش پیش دبستانی (به هزار)
9/87
6/87
82
3/78
8/72
6/68
2/64
3/60
نرخ کودکان تحت پوشش برنامه های آموزش پیش دبستانی برمبنای میلیون
9
4/8
2/7
8/6
1/6
6/5
1/6
–
درصدکودکان ثبت نامی مراکز پیش دبستانی
4/66
9/63
8/56
4/57
2/56
5/55
9/54
4/54
درصد کل مدارس جامع روزانه بر مبنای هزار
6/67
9/67
3/68
5/68
6/68
9/68
8/68
5/68
مدارس ایالتی (شهری)
6/67
9/67
3/68
1/68
3/68
4/68
3/68
9/67
مدارس غیر ایالتی
–
–
–
4/0
4/0
5/0
5/0
6/0
تعداد مدارس جامع روزانه بر مبنای هزار
20328
20427
20503
6/20597
5/21143
8/21566
9/21728
4/21733
نرخ دانش آموزانمدارس جامع بر مبنای میلیون
5/0
5/0
5/0
5/0
5/0
5/0
5/0
5/0

مقطع آموزش ابتدایی
طول دوره آموزشی : 4 سال
مقطع سنی : از 6سالگی تا 10سالگی
مقطع متوسطه مقدماتی
طول دوره آموزش 5 سال
مقطع سنی : از 10سالگی تا 15 سالگی
مدرک اعطائی : گواهی نام اتمام دوره متوسطه مقدماتی
مقطع متوسطه تکمیلی
طول دوره آموزشی : 2 سال
مقطع سنی : از 15سالگی تا 17 سالگی
مدرک اعطایی : گواهی نامه اتمام دوره متوسطه تکمیلی
3/60 هزار مرکز پیش دبستانی با 7/4 میلیون کودک
7/66 هزار مرکز آموزش عمومی با2/21 میلیون دانش آموز
1/4هزار مرکز آموزش پایه با 7/1میلیون دانش آموز
6/2هزار مرکز آموزش متوسطه با بیش از 2میلیون دانش آموز
880 مرکز آموزش عالی با 04/3 میلیون دانشجو
آموزش پیش دبستانی
سیاستهای آموزشی
اصلی ترین سیاست آموزشی مراکزپیش دبستانی،تدوین برنامه های آموزشی ناحیه ای برخورداراز خصوصیات تاریخی، فرهنگی و جغرافیائی نواحی مختلف کشور است.
سیاستهای حمایتی
حمایت اجتماعی از کودکان
در عرصه حمایت اجتماعی کودکان روسی جهت های مذکور در ذیل از ارجحیت برخوردار بوده است :
– حفاظت از حقوق اجتماعی کودکان و عدم فقر اجتماعی آنان درجهت پیش گیری از بروز بزهکاری
– توسعه مدارس شبانه روزی و تاسیسات آموزشی ویزه کودکان جهت جلوگیری ازابتلای آنان به مشکلات اخلاقی و رفتاری نظیراعتیاد به مواد مخدر و …..
– سپارش کودکان بی سرپرست به شهروندان فدراسیون روسیه و افراد خارجی داوطلب جهت مراقبت از ین کودکان
– تشکیل مراکز ویزه کودکان مطرود از کانون خانواده و مهاجرین اجباری
– برقراری هماهنگی میان وزارت آموزش و پرورش و نهاد ریاست جمهوری درجهت برخورداری کودکان بی سرپرست روسی و کودکان مطرود از کانون خانواده و مهاجرین اجباری از امکانات مناسب آموزشی و تفریحی
دستاوردهای آموزشی دهه1990
– تاسیس1425مرکز پیش دبستانی و مدارس شبانه روزی برای4/218هزار نفر ازکودکان بی سرپرست و مهاجر
– تاسیس 566 مدرسه جامع شبانه روزی
– تاسیس35 مدرسه اختصاصی ویزه 6/5 هزار کودک بزهکار
– افزایش تعداد خانه کودکان به 268 مرکز با تحت پوشش قرار دادن 9/11هزار کودک
– افزایش تعداد مدارس شبانه روزی ویزه کودکان عقب مانده بی سرپرست
– افزایش نرخ کودکان بی سرپرست مدارس شبانه روزی به932/7 نفر )از میان این تعداد، 3495 نفر در مدارس تربیتی حرفه ای حضور یافته اند.(
– تاسیس736 مدرسه کارآموزی و 814 انستیتوی آموزش متوسطه و عالی حرفه ای
– افزایش 3/4درصدی تعداد فارغ التحصیلان خانه های کودکان ومدارس شبانه روزی جهت ورود به انستیتوهای آموزش عالی

توسعه آموزشی
تخصیص بودجه اختصاصی به تاسیسات آموزش پیش دبستانی اشکال مختلف سازمانی و حقوقی
حفظ نظام تاسیساتی آموزش پیش دبستانی در روند انتقال آن از مالکیت فدرال به نوع شهری
توسعه شبکه آموزش پیش دبستانی و ایجاد ساختار جدید برای آموزش پیش دبستانی
توسعه تاسیسات مختلف آموزش پیش دبستانی و تجربه علوم جدید
توسعه طرح قانون فدراسیون روسیه در حوزه آموزش پیش دبستانی
فراهم سازی قابلیت دسترسی کلیه کودکان روسی به برنامه های آموزش پیش دبستانی
غنای محتوایی برنامه های آموزش پیش دبستانی ازطریق بهره گیری ازامکانات تکنولوژیک آموزشی
تلاش جهت غلبه بر شکاف موجود میان کانون خانواده و جامعه پیش دبستانی
افزایش75 درصدی مراکز پیش دبستانی شهری
تفکیک مراکزآموزشی پیش دبستانی بواسطه نوع و طبقات آن ازسال 1995
افزایش تعداد مراکز آموزش پیش دبستانی به 288مرکز طی سال1998
اجباری سازی نظام آموزشی پیش دبستانی از سال1995
آماده سازی تعداد 3603مرکز آموزش پیش دبستانی برای کودکان رده سنی پیش دبستانی و سنین پائین تر جهت جذب بالغ بر 186083کودک
معضلات آموزشی
عدم کفایت و تاخیر درسرمایه گذاری که به نوبه خود برعدم ثبات و ایجاد شرایط بحرانی درنظام آموزش پیش دبستانی منجر گردیده است.
تجدید ساختار آموزش پیش دبستانی تنها درشکل و نه نوع فعالیت آموزشی
کاهش نرخ کودکان ثبت نامی مراکزآموزش پیش دبستانی13استان فدراسیون روسیه اعم از(DSKOV،
حور،ماسک،نیومن،تیژنی، نوگورد، ساخالین، کالوگا ، روستو، چیتا و…
کاهش نرخ ثبت نامی کودکان عمدتا بواسطه کاهش نرخ تولد و عدم توجه والدین به مقطع آموزش پیش دبستانی به جهت افزایش هزینه نگهداری کودکان در این مراکز بوده است.
ورود تنها 9/54 % ازکودکان رده های سنی 6-1سال به مراکز آموزش پیش دبستان طی سال 1996
آمار تحصیلی
طبق آمار بدست آمده طی سال 1998،بالغ بر 60256 مرکزآموزش پیش دبستانی با 4705954کودک (7/4 میلیون نفر) در روسیه فعال بوده اند.این در حالیست که نرخ مذکورتا سال1992، بر630/2 میلیون کودک بالغ می گردید.
آموزش متوسطه
ساختار آموزشی
دولت روسیه امکان دستیابی و بهره مندی رایگان از امکانات آموزش متوسطه مقدماتی را تضمین می نماید . مدت زمان تحصیل در کلاسهای متوسطه مقدماتی 30-32ساعت درهفته ودرمتوسطه تکمیلی 34-36ساعت در هفته می باشد. فارغ التحصیلان آموزش متوسطه به کسب مدرک متوسطه تکمیلی پس از5سال تحصیل درمقطع متوسطه مقدماتی ومتعاقب آن دو سال تحصیل در متوسطه تکمیلی نائل می گردند.
ارزیابی تحصیلی
کارنامه تحصیلی
در مدارس روسی هر دانش آموز ملزم به تدارک دفترچه مخصوصی با عنوان دیونیک (diunik)"کارنامه تحصیلی " علاوه برتدارک دیگر ابزارمورد نیاز در آغاز سال تحصیلی است.
گفتنی است که در صفحه اول این دفترچه، ضمن الصاق یک قطعه عکس، اطلاعات کاملی اعم از نام و نام خانوادگی ،نشانی منزل، نام پدر و مادر،تلفن محل کار پدر و مادر، تلفن مستقیم مدیر مدرسه، نام و نام خانوادگی مدیر مدرسه، گروه خونی و RH دانش آموز، شماره بیمه، حساسیت های پزشکی و دارویی دانش آموز ثبت می گردد.علاوه بر این، تلفن های ضروری نظیر آتش نشانی، فوریت های پزشکی، حوادث گاز، پلیس و سایر موارد درصفحه اول دفتر لحاظ می گردد.درصفحه های بعدی دفترچه نیز، برنامه کلاسی هر ترم لحاظ می گردد. گفتنی است که سال تحصیلی به چهار ترم تقسیم می شود.در هر ترم ممکن است برنامه کلاسی تغییر یابد.کلاسهای فوق برنامه نیز در این دفتر به ثبت می رسد تا خانواده ها دقیقاً درجریان برنامه مدرسه باشند.
صفحه بعدی اختصاص به مشخصات معلمین هر یک از دروس آموزشی دارد.باقی صفحات – بجز چند صفحه ، تماما به نظارت درسی دانش آموز اختصاص داشته و خود بر جدول برنامه روزانه به تفکیک دروس، تکلیف منزل ، نمرات کلاسی و نظر معلم مشتمل می گردد.والدین دانش آموزان با بررسی روزانه دفترچه مذکور از نحوه عملکرد فرزندان خودآگاهی مییابند.
علاوه براین،درپایان هرهفته،درمحل مخصوصی،ناظم مدرسه به ارائه نظرخود درخصوص عملکرد آموزشی و اخلاقی دانش آموز می پردازد که باید به اطلاع والدین کودکان رسده و توسط آنان تایید گردد.لازم به ذکر است که در مدارس روسی برای هرچند کلاس یک ناظم تعیین می شود که امور تحصیلی و انضباطی دانش آموزان آن کلاس ها به این ناظم مربوط است و چنانچه دانش آموزی مشکلی پیدا کند از طریق وی برطرف می شود. مدیر مدرسه بیشتر جنبه اداری داشته و اولیا به ندرت با مدیر در ارتباط می باشند.
در پایان دفترچه نیز صفحات نتیجه گیری عملکرد دانش آموز در سال تحصیلی وجود دارد که بر ریز نمرات دروس چهار ترم تحصیلی ،معدل نمرات کلاسی، معدل نمرات کلاسی و امتحانات ترمی، نمره انضباط و امضای ناظم و ولی دانش آموز مشتمل می گردد.نمره انضباط با نمرات دیگر جمع و معدل گیری نمی شود و نقش مهمی در آینده دانش آموز دارد.در صفحه پایانی کارنامه تحصیلی همچنین نظر کلی مدرسه درخصوص ترم های چهارگانه و نظریه کلی درخصوص وضعیت دانش آموز طی سال تحصیلی درج می گردد.از آنجاییکه این دفترچه به منزله پرونده تحصیلی غیر رسمی دانش آموز بشمار می رود ، از این روی طریقه نگهداری مناسب از آن الزامی است.
سیستم نمره دهی
نظام معمول اعطای نمره در مدارس متوسطه
نمره 2 نمره قبولی ونمره عدم رضایت وکفایت در درس مربوطه
نمره 3 نمره رضایت بخش مرز بین قبولی ومردودی
نمره 4 نمره خوب
نمره 5 نمره عالی
آموزش عالی
تاریخچه
آموزش عالی روسیه از گذشته قـابـل توجـهـی برخوردار بوده است کـه فصل آغـازیـن آن را دانشمند بـرجستـه لومانوسف بـا تـاسیس آکـادمـی لاتین- یـونـانـی- اسلاو در مسکو گشود.ایـن دانشمند بزرگ روشهایی را بنیان نـهاد کـه بعدها در دانشگاههای مسکو و سن پـطرزبورگ ادامـه یـافته و بعنوان یکی از مشهورترین بنیانهای آموزشی جهان ازجایگاه با ثباتی برخوردار گردید. طی قـرون19و20 تـعـدادی ازمـکـاتـب فـکـری دنـیـا در روسیـه شـکـل گـرفـت.در نمایشگاههای بین المللی فیـلادلفـیـا(طی سال1876) و پـاریس(طی سال1900) بـه سیستم اصلی آمـوزشـی تحت عنوان "متدهای روسی تدریس"جوایزی تعلق گرفت.طی سـال 1865، وزارت وقـت آمـوزش روسیـه تصمیم بـه پـذیـرش و جذب دانـشجـویـان خارجی گرفت.اتحاد جماهیر شوروی سابق نیز این روش را اتخاذ نمود.در دهـه 20 (سالهای1920- 1910) دانشجویانی از کشورهای مغولستان، ترکیه ، ایران و افغانستان جهت تحصیل به اتحاد جماهیر شوروی آمدند.طی دهه40نیز دانشجـویـانی از اروپـا و آسیـا و ازدهه50 بـه بعد از آفـریـقـا و سپس از آمریکای لاتین به شوروی سابق رهسپار گردیدند.درسال1960،دانشگاه دوستیهـای ملل بـا هـدف جـذب دانشجویان خارجی تاسیس گردید.درسال1990،بیش از120هزاردانشجوی خـارجـی درموسسـات آمـوزش عـالی روسیه ثبت نام نمودند.طی75سال گذشته، موسسات آموزش عالی روسیه از30برنده جوایز ملی و بین المللی و برندگان جایزه نوبل برخوردار گردیده اند. در سال 1993،نظام مقطع دوم آموزش عالی (کارشناسی ارشد) مشتمل بر 2609 زمینه تخصصی تصویب گردیـد و در حال حاضر 432 موسسه آموزش عالی از این سیستم برخوردار میباشند.
ساختار آموزشی
آموزش دانشگاهی درموسسات آموزش دانشگاهی معتبردولتی وغیر دولتی ارائه میگردد.آموزش در موسسات آموزش دانشگاهی دولتی رایگان است.آموزش دانشگاهی تحت لوای قضایی کمیته دولتی آموزش دانشگاهی فدراسیون روسیه به علاقه مندان ارائه میگردد که عهده دارمسئولیت برسمیت شناختن وهویت بخشیدن به موسسات آموزش دانشگاهی و ایجاد تحول وگسترش وحمایت ازاستادنداردهای آموزش دولتی می باشد.

ساختار آموزش عالی در روسیه در مقایسه با سایرکشورهای جهان
کشور
تعداد دانشگاه
تعداد دانشجو
تعدادکادر هیئت علمی
جمعیت کشور (میلیون نفر)
نسبت دانشجو به جمعیت%
نسبت کادر هیئت علمی به دانشجو
بودجه آموزش عالی(میلیون دلار)
آمریکا
2157
8529130
427560
3 ، 258
4%
5%
59244
روسیه
904
2991000
539600
150
2%
18%
–
استرالیا
48
505800
33660
8 ، 17
1 ، 3%
7 ، 6%
3113
کره جنوبی
150
1193000
41744
5 ، 44
9 ، 2%
5 ، 3%
803
فرانسه
554
1480300
53110
5 ، 57
9 ، 2%
6 ، 3%
5659
کانادا
68
499177
35800
4 ، 27
3 ، 2%
2 ، 7%
–
آلمان
302
1827229
38170
1 ، 81
3 ، 2%
2 ، 2%
19100
ژاپن
538
2209000
129000
4 ، 124
9 ، 1%
8 ، 5%
28824
انگلستان
97
728300
53000
5 ، 57
4 ، 1%
2 ، 7%
4768
هند
232
3796000
256000
5 ، 897
47 ، 0%
7 ، 6%
–
ایران
90
625000
20360
4 ، 63
1%
2 ، 3%
–
موسسات آموزشی
بـه طور کلی در کشور روسیه از سه عنوان آکادمی ، دانشگاه و انستیتو بـرای مـوسسـات آموزش عالی استفاده می گردد.
– انستیتو : انستیتوهای آموزش عالی بـه ارائه رشتـه هـای تخصصی خاص مبادرت می نمایند که از آن جمله میتوان ازانستیتو هواشناسی،انستیتوهوافضا،انستیتومعدن،انستیتوصنایع ماهی نام برد.
– دانشگاه : بـه موسسات آموزش عالی اطلاق میگردد کـه دارای رشتـه هـا و تخصص هـای مختلفی میباشند.برخی از این دانشگاهها جامع بوده، تقریبا ازکـلیه رشته هـای دانشگاهی برخوردار بوده واکثرا"به بخشی ازعلوم و فنون رشته های مختلف مشتمل می گردند که از آن جمله می توان از دانشگاه علوم پزشکی ، دانشگاه فنی، دانشگاه چـاپ و انتشارات ، دانشگاه عـلـوم انسانی و غیـره …. نام برد.بـر طبق مقررات، برخی از انستیتوها که تنوع رشته های تخصصی آنها به حد نصاب خاصی برسد بـه دانشگاه تغییر نام یافته و در صورت برخورداری از حد نصاب کادر هیئت علمی با عنوان آکادمیسین به آکادمی تغییر نام میابند .
– آکادمی : آکادمی به موسسات آمـوزش عالی اطلاق میگردد کـه معمولا در بخشی از علوم به تربیت دانشجو و امور پژوهشی می پردازند.درکادر هیئت علمی این موسسات میبایست بیش از5نفرازاساتید با عنوان علمی آکادمیک یا آکادمیسین عضو باشند.از جمله مهمترین آکادمیهای روسیه می توان ازآکادمی پزشکی مسکو ، آکادمی کشاورزی مسکو ، آکادمی صنایع شیمی و آکادمی دریا اشاره نمود. برخی ازدانشگاهها بـا وجود سطح علمی بـالا و دارا بودن حـد نصاب کافی بدلیل جامع بودن با همان نام دانشگاه باقیمانده اندکه از آن جمله می توان از دانشگاه دولتی مسکو نام برد.

سال تحصیلی
سال تحصیلی دانشگاهی از ماه سپتامبر آغاز شده و تا ماه ژوئن به طول می انجامد.بیشترین تعطیلات مراکز دانشگاهی از یکم ماه جولای تا سی ام ماه آگوست است.زبان آموزشی مراکز دانشگاهی نیز روسی و گاها انگلیسی است.
سیستم تحصیلات چند مقطعی
سیستم چند مقطعی تحصیلات دانشگاهی در کشور روسیـه بـا هـدف گسترش مـراکـز آموزش عالی و رشته های تخصص وهمچنین افزودن برمهارتهای علمی وفنی دانش آموختگان و ایجاد تناسب با بازارکار برای متخصصین ایجاد شده است.در واقع این سیستم ترکیبی ازسیستم ملی کشور روسیه و آموزش کلاسیک بین المللی و سازمان یونسکو میباشد.مـقـاطع مختلف این سیستم برای رشته های مختلف تحصیلی به شرح ذیل میباشد :
مقطع اول : دوره آموزشی2 ساله که حاصل آن مدرک "غیر تکمیلی" (معادل کاردانی) است.
مقطع دوم : طی این مقطع دانشجویان آموزشهـای پـایـه ای را در علوم ، تکنولوژی علوم انسانی و هـنـر طـی نموده و مهارتهـای حرفـه ای کسب میکنند.طول دوره4سال و مدرک پـایـانی آن کارشناسی (B.Sc) میباشد.
مقطع سوم : در این مقطع متخصصانی با مهارتها و شایستگیهای بـالا آموزش می بینند.طـول دوره 5سال وحاصل آن مدرکی با عنوان دیپلم تخصصی است که در رشته های مهندسی تحت عنوان کارشناسی مهندسی اطلاق می گردد.
مقطع چهارم : طول این دوره 6سال وحاصل آن مدرک کارشناسی ارشد M.Sc میباشد.
مقاطع تکمیلی در آموزش عالی روسیه دوره های دکتری و فوق دکتری میباشند. امکان ادامه تحصیل ازهر یک ازاین مقاطع به مقاطع بالاتر وجود دارد.بعنوان مثال مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته که طول دوره آن دوسال است برای دارندگان مدرک B.Sc. وجود دارد.
دوره های آموزشی
-دوره های باز آموزی ویژه اعضاء هیئت علمی
-دوره های پژوهشی جهت ارتقاء سطح کیفی اعضاء هیئت علمی
-دوره های خاص آموزشی ویزه دانشجویان خارجی
-دوره های آموزش زبان روسی ویزه دانشجویان خارجی
-دوره های باز آموزی وتقویتی ویزه مدرسین خارجی که به زبان روسی تدریس می نمایند
-دوره های تربیت مدرس درقالب دوره های شش ماه تا یکسال
لازم به ذکر است، آندسته از متقاضیانی که قصد دارند بعنوان مدرس در دانشگاهها فعالیت نمایند، گذراندن این دوره الزامی است. دراین دوره علاوه بر تعدادی از دروس عمومی ، تعلیم و تربیت و برنامه ریزی آموزشی، روشهای تدریس دروس تخصصی همان رشته نیز تدریس می گردد.

دوره های پیش دانشگاهی ویژه دانشجویان خارجی
آندسته از دانشجویان خارجی که قصد ورود به موسسات آموزش عالی روسیه را داشته و از مدرک دیپلم متوسطه نیز برخوردار می باشند، ملزم به گذراندن تعدادی از دروس علوم پایه علاوه برآموزش زبـان روسی طی مدت یکسال می باشند.
مقاطع تحصیلی
مقطع آموزش دانشگاهی ناپیوسته که مدت زمان 2 سال به طول می انجامد .
آموزش پایه دانشگاهی که مدت زمان4سال بطول انجامیده و به کسب مدرک کارشناسی(نخستین مدرک رسمی دانشگاهی ) منتج می گردد.
آموزش تکمیلی دانشگاهی(کارشناسی ارشد و دکتری)که مدت زمان 5-6 سال یا بیشتر طول می انجامد .
مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته
این دوره بطور کلی برای دانشجویان خارجی برخوردار از مدرک B.Sc. که قصد تحصیل در موسسات آموزش عالی روسیه را دارند ایجاد شده است . طول دوره کارشناسی ارشد نـاپیوسته بطور متوسط2سال میباشد که برای دانشجویان خارجی مدت9ماه آموزش زبان روسی به طول مدت تحصیل این دوره اضافه میگردد.دانشجویـان در ایـن دوره ملزم به گذراندن تـعدادی از دروس تخصصی می باشند.تعداد ایـن دروس بطور متوسط10الـی 12درس مشتمل بر40واحـد درسی است.در صورتیکـه دانشجو در دوره کارشناسی برخی دروس پیش نیار ایـن دوره را نگذرانده بـاشد پـس از تطبیـق مـدارک دوره کارشناسی تعدادی درس بعنوان کسر واحد به دروس این دوره اضافه میگردد.بطور کـلـی تـعداد ساعات درسی دانشجو در دوره کـارشنـاسی ارشد ناپیوسته بطور متوسط نیاید از 14ساعت درسی در هفته تجاوزکند.علاوه بـر دروس تخصصی دانشجو ملزم به انجام فعالیت تحقیقاتی بعنوان پـایـان نـامه دوره کارشناسی ارشد می باشد. این پایان نامه بنابه تعریف عبارت است ازمجموع نتایج علمی کشف شده ای که توسط یک مولف به رشته تحریر درآید.پایان نامه کارشناسی ارشد تحقیق علمی کاملی است که حاوی نتایج تئوریک،آزمایشات علمی وابداع شیوه ها ومتدولوژی جدید در حل مسائل پیچیده علمی بوده و بعنوان پایه های تئوریک محسوب گردد.حجم صفحات پایان نامه کـارشناسی ارشد بـا احـتـسـاب تـابـلوهـا ، نمودارهـا ، اشکـال و فهرست منابع نبایداز75صفحه تجاوزکند.(اشکال و تابلوهـا ممکـن است دربـخـش ضمیمه بیایند).برای هردانشجوی کـارشنـاسی ارشد1استاد راهنما با درجـه علمـی بالا مشخص می گردد. علاوه بر این دانشجو میتواند یک یا دو استاد مشاور داشته باشد.دانشجوی کارشناسی ارشد میبایست بصورت فعال به امـر تحصیل پرداخته و دروس تعیین شده و تحقیقات انفرادی خود را به موقع به پایان برده و درمهلت تعیین شده پایان نامه های کارشناسی ارشد خودرا برای دفاع تحویل دپارتمان مربوط وکمیسیون دفاع از پایان نامه های کارشناسی ارشد دهد.به منظور کنترل بر فعالیتهای تحقیقاتی دانشجوی کارشناسی ارشد فرمهای خاصی وجود دارد که برنامه کار،ویژگیهای تحقیق ،برنامه زمان بندی شده و ارزیابی دپارتمان و استاد راهنمای وی بـا نظم و ترتیب خاص و با دقت ثبت میگردد.دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد میبایست درحضور هیئت ارزیاب وزارت آمـوزش عالی روسیه بوده و پایان نامه و امتحانات دانشجو به تصویب این هیئت برسد
پذیرش تحصیلی
بـرای اخـذ پذیرش دوره کـارشنـاسی نـاپیوستـه میبایست در خـواست متقاضی خـطاب بـه رئیس موسسه آموزش عالی همراه با ذکررشته تخصصی مورد تقاضا ومدارک تحصیلی و ریزنمرات دوره کارشناسی (B.Sc.) به مـوسسه آموزش عالی مـورد نظر ارسال گردیده و یـا از طریـق دفـتـر نمایندگی وزارتین آموزش عالی و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی که در مسکو مستقر است بصورت متمرکز عمل گردد.علاوه بر این، پذیرش شهروندان خـارجی بصورت انعقاد موافقتنامه های مستقیم نیز صورت میپذیرد .
مقطع دکتری تخصصی(Ph.D)
دوره دکتری Ph.D. عبارت است از شکل اصلی تربیت و آمـاده سـازی کـادر عـلـمـی و آموزشی در سیستم تحصیلات تکمیلی که امکان دستیابی دانشجویان به سطح بالایی از تخصص را فراهم ساخته و برکیفیت تحصیلات آنان می افزاید. دوره دکتری در کشور روسیه عبارت است از شکل اصلی تربیت و آمـاده سـازی کـادر علمی – آموزشی درسیستم فوق دوره کارشناسی ارشد که امکان دستیابی دانشجویان را بـه سطح بالایی از تخصص فراهم ساخته و بر کیفیت تحصیلات عالی آنان میافزاید .دانشجویانی برای تحصیل دردوره دکتری پذیرفته میشوندکه از مدرک پایان تحصیلات دانشگاهی(کارشناسی ارشد)بوده ، موفقیتهایی درفعالیتهای علمی داشته و ازخلاقیت لازم درکار علمی برخوردار باشند. تاریخ شروع سال تحصیلی در دوره دکتری در روسیه اول اکتبر هرسال میباشد.مـدت تحصیل در دوره دکتری3 سال بوده ودر این دوره دانشجو میبایست حداقل سه درس فلسفه علم،درس زبان خارجی (برای دانشجویان خارجی این درس میتواند زبان روسی باشد) و دروس تخصصی را امتحان بدهد .ماده درس تخصصی شامل کلیه مباحث در دروس مختلفی است که دانشجودر آن رشته تخصصی درحال تحصیل است.دانشجو میبایست اطلاعـات عـلمی خـود را در آن رشتـه تخصصی کامل نموده و خود را به مرزهای علمی آن رشته تخصصی برساند.قبولی درامتحانـات این دوره توسط هیئتی بررسی می گردد که توسط رئیس موسسه آموزش عالی مربوطه تعیین میشوند.در ترکیب این هیئت حداقل2استادکرسی همان تخصص و یافوق دکتری درهمان تخصص وجود دارند.امتحانات بصورت کتبی و مصاحبه حضوری درحضور اعضاء"کمیسیون امتحان"برگزارگردیده،در فرم مخصوص ارزیابی اعضاء کمیسیون ثبت گردیده و توسط اعضاء ممتحن ثبت وامضاء می گردد.هریک ازدانشجویان این دوره میبایست یک استاد راهنما با تصویب گروه آموزشی مربوطه انتخاب نماید . استاد راهنما از میان اعضاء هیئت های علمی در پـایـه استـادی و قوق دکتری انتخاب می گردد. در برخی مـوارد بـا تصمیم هیئت علمی گـروه آموزشی مربوطه از عضو هیئت علمی با درجه دانشیاری نیز بعنوان استـاد راهنـمـای دانشجـو استفاده می گردد.دانشجویان این دوره کـه مـطالـعـات و پـروژه هـای تحقیقاتی خـود را در مرزهای علم و تکنولوژی رشته تخصصی خود دنبال میکنند مجازند همزمان دو استاد راهنما و یـا یک استـاد راهنما و یک استاد مشاور داشته باشند.
پذیرش تحصیلی
جهت اخذ پذیرش تحصیلی افراد میتوانند مستقلاً اقدام نمایند.همچنین اخذپذیرش میتواند از طریق انعقاد موافقت نامه هایی میان موسسات آموزش عالی روسیه و نمایندگی آمـوزش عالی دیگرکشورها صورت گیرد. اعلام پذیرش به متقاضی دوره دکتری توسط حکم رئیس موسسه آموزش عالی مربوطه صورت می گیرد.جهت اخذ پذیرش توسط نمایندگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی کشورهای مختلف مستقر در روسیه، ارسال مدارک ذیل بطور کامل دوماه پیش از تاریخ شروع به تحصیل متقاضی به این دفتر الزامی است :
رونوشت ترجمه شده مدارک دانشگاهی مشتمل بر مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد
کپی ترجمه ریز نمرات دوره کارشناسی ارشد متقاضی
کپی صفحات مشخصات و اعتبار گذرنامه متقاضی و همراهان
عناوین مقالات و کتب منتشره ، اختراعات و ابتکارات علمی متقاضی در صورت وجود
کپی ترجمه شده گواهی صحت مزاج متقاضی و همراهان وعدم ابتلا به بیماری ایدز
کپی نامه حمایت مالی وزارت فرهنگ و آموزش عالی برای دانشجویان بورسیه)
درخواست کتبی متقاضی برای اخذ پذیرش با ذکر گرایش و موضوع مورد علاقـه پژوهشی رساله دوره دکتری
معرفی نامه اداره بورس و امور دانشجویان خارجی
تعیین گرایش و موضوع پژوهشی پیشنهادی متقاضی برای رساله دوره دکتری
مقررات آموزشی
– تکمیل برنامه انفرادی پروژه تحقیقات دانشجویی
– گذراندن موفقیت آمیز امتحانات این دوره
– انجام امور مربوط به رساله تحقیقات دانشجویی در مدت زمان معین
علاوه بر این،دانشجو می بایست هرساله گزارش پیشرفت تحصیلی و پـروژه تحقیقاتی خـود را در حـضور اعضاء هیئت علمی گروه آموزشی و دانشکده مربوطه ارائه دهد. دانشجویان بورسیه موظفند بطور تمام وقت به امر تحصیل و تحقیق بپردازند.دانشجویان بورسیه موظفند هر6ماه گزارش پیشرفت تحصیلی خود را بـه نمایندگـی آموزش عالی جهت ارسال به معاونت دانشجویی تحویل دهند.این گزارشها توسط مـشـاورعلمی درمعاونت دانشجویی بررسی ونتیجه آن جهت اطلاع دانشجوی مربوطه بـه دفـتـر نمایندگی وزارت ارسال می گردد.میزان وام تحصیلی به هر یک ازدانشجویان و همچنین مبلغ مقرری تحصیلی هر یک ازدانشجویان مشغول به تحصیل درخارج ازکشور،همه ساله باپیشنهاد وزارت و تـصویـب هیئت وزیران تعیین می گردد. دانشجویانی که از بورس و یا وام کامل تحصیلی بهره برداری مینمایند،تنها مجاز به اشتغال به فعالیتهای علمی میباشند.وزارت (آموزش عالی)موظف است مطابق آئین نامه های مربوطه پس ازوصول گزارش سرپرستی ها و رسیدگی به وضع دانشجویانی که از حیث اخلاق و رفتار شایستگی ندارند و یا در تحصیلات پیشرفت لازم را حاصل نکرده اندبا تذکر قبلی نسبت به قطع بورس ، وام تحصیلی ویا ارزتحصیلی آنان اقدام نموده واز تمدید مجوزخروج تحصیلی ایشان خودداری نماید.
دوره فوق دکتری
دوره فوق دکتری "D.DC."که در روسیه به آن دکترانتوری اطلاق میشودامکان ادامه تحصیل فارغ التحصیلان دوره دکتری که چندین سال به امر آموزش و پژوهش مشغول بوده اند را فراهم میسازد . طول این دوره دو سال است وکسانی در ایـن دوره پذیرفته میشوند که دارای مقلات ، تالیفات و تحقیقات قابل ملاحظه ای باشند و همچنین نـقـش آشکاری در پیشرفت علمی و تکنولوژیکی رشته تخصصی خود داشته باشند.افرادی که بتوانند باموفقیت این دوره راطی کنندواز رساله خوددفاع نمایند مدرک "D.Sc."دریافت میکنند سپس ایـن افـراد دو سال بـه امـر تـدریس ، پژوهش و تربیت دانشجویان دوره دکتری میپردازند. چنانچه در این2سال کمیت و کیفیت کـارشـان ارزنده باشد به آنها لقب پروفسور (استاد کرسی) داده میشود .
دانشگاه ها
در حال حاضر بالغ بر 548 موسسه آموزش عالی دولتی درکشور روسیه وفعالیت دارد که از آن جمله می توان به130دانشگاه شـامـل41دانشگاه جـامـع،56 دانشگاه فنی و مهندسی،8دانشگاه در زمینه های عـلـوم کشاورزی ،4دانشگاه تربیت معـلم،‏‏‏‏ 29 آکادمی در زمینه های مختلف تحصیلی شامل 15آکادمی فنی و مهندسی، 4 آکادمی اقتصاد ، 5 آکادمی علوم انسانی ، 3 آکادمی کشاورزی و دامپزشکی،1آکادمی پزشکی و 1 آکادمی یهودیت، 378 انستیتو در 49 زمینه تخصصی و180 موسسه آموزش عالی غیر دولتی اشاره نمود. بـر اساس آمـار سال تحصیلی1992-1991،مـجـموعـاً 2762800نـفـر در مـوسسـات آموزش عالی روسیه مشغول تحصیل بوده اند.در سال 1992 تعداد 652هزار نفر به تحصیل در سطح کارشناسی ارشد پیوسته مبادرت نمودند و این در حالیست که همه سالـه همین میزان دانشجو وارد دوره تکمیلی آموزشعالی میگردند.درحال حاضر بالغ بر3میلیون دانشجو از روسیه و 150کشور جهان به تحصیل در روسیه مبادرت دارند.

خدمات دانشجویی
نهادهای مرکزی
خدمات دانشجویی در سطح ملی
نهاد ارائه دهنده سرویس :اداره کل توسعه اجتماعی کمیته دولتی آموزش عالی
نوع سرویس ارائه شده : خدمات اجتماعی ورفاهی
سرویس فوق به دانشجویان خارجی نیز ارائه می گردد .
نهاد ارائه دهنده سرویس : اداره آموزش متخصصان خارجی کمیته دولتی آموزش عالی
نوع سرویس ارائه شده : خدمات ارائه دهنده مشاوره شغلی و آکادمیک
سرویس فوق به دانشجویان خارجی نیز ارائه می گردد .
نهاد ارائه کننده سرویس : مرکز سرویس روابط بین المللی آموزش
نوع سرویس ارائه شده : مرکز خدمات ویژه دانشجویان خارجی
سرویس بیمه بهداشت و امنیت اجتماعی ویزه دانشجویان روسی
سیستم فوق برای دانشجویان خارجی نیز درنظرگرفته شده است.
سرویس ارائه تخفیفهای ویژه رفت وآمد ومسافرت دانشجویان از طریق راه آهن، زمینی وهوایی
دانشجویان خارجی از تخفیفهای فوق برخوردار می باشند .
انجمنها وکانونهای دانشجویی
انجمن ملی سازمانهای اتحادیه کارگری دانشجویان
پذیرش تحصیلی دانشجویان خارجی
مدارک مورد نیاز
اتباع خارجـی به موجب توافقنامـه هایی کـه میان کمیتـه هـای دولتی آمـوزش عالـی فدراسیون روسیه و یا ارگانهای اجرایی مرکزی دیگر کـه موسسات آمـوزشی را تـحت پوشش داشته و ارگانهای دولتی و هدایت کننده موسسات آموزشی کشورهای خارجی،ازمجوز حضور در موسسات آموزش عالی برخوردار می گردند.گفتنی است که این قبیل توافقنامه ها تحت نظارت کمیته دولتی وزارت آموزش عالی روسیه منعقد می گردند.
اداره همکاریهای بین المللی کمیته وزارت آموزش عالی روسیه طبق توافق با کمیسیون بین اداری همکاریهای بین المللی آموزشی،همه ساله براساس اعلام نیازارگانهای مرکزی اجرایی که مراکزآموزشی راتحت پوشش دارند وهمچنین سفارتخانه های فدراسیون روسیه مستقردرخارج ازکشور، به تقدیم برنامه های خود در خصوص پذیرش و تقسیم دانشجویان خارجی به موسسات آموزشی جهت تایید، به ریاست کمیته دولتی وزارت آموزش عالی مبادرت می نمایند. ثبت نـام اتباع خارجی در موسسات آموزش عـالی به هر صورت کـه باشد چه از لحاظ آموزشی و چه از نظر ارتقاء سطح علمی تنها با اجازه اداره همکاریهای بین المللی کـمیـتـه دولتی وزارت آموزش عالی روسیه قابل اجرا است.
الف) دانشجویان خارجی که بـه زبـان روسی مسلط نـبـاشند در ابتدای ورود بـه مراکـز پیش دانشگاهی (آمادگی) به مدت یکسال بـه فراگیری زبـان روسی و مـقـدمـات آمـوزشی مبادرت می نمایند.
ب) دانشجویان خارجی همچنین ملزم به گذراندن زبان روسی و دیگر مواد آموزشی متناسب با رشته تخصصی در دوره پیش دانشگاهی می باشند.
ج) در پایان دوره پیش دانشگاهی امتحانات پایانی بـرگـزار شده و دانشجویـان موفق در آزمون زبان روسی در حد مدارس متوسطه، به دریافت گواهی اتمام دوره پیش دانشگاهی(مجوزلازم جهت ورود بـه مـراکز تخصصی آموزش عالی) نائل می گردند.آندسته از داوطلبینی نیز که درآزمون زبان روسی درسطح تحصیلات عمومی پذیرش گردند، گواهی و مجوز لازم جهت تحصیل در دوره های متوسطه و حرفه ای دریافت می دارند.
د) آندسته ازدانشجویان خـارجی نیزکـه درآزمون نهایی از معلومات کـافی و بنیه علمی لازم دررشتـه تخصصی خود برخوردار نباشند از ورود به موسسات مربوطه محروم گردیده و ازدانشگاه اخراج میشوند.
مدارک متقاضیان خارجی داوطلب ورود به مـوسسات آمـوزش عالی روسیه میبـایست دارای شرایط ذیل باشد :
-ترجمه مدرک داوطلبین خارجی به یکی از زبانهای روسی ، انـگـلیسی ، فرانسه و یا اسپانیایی
-فرم حاوی مشخصات کامل داوطلب و زمینه تخصصی وی
-کپی گواهی یا مدرک تحصیلی که به ترتیب سال تحصیلی مواد درسی گذرانده شده و نمرات مربوط در آن ثبت شده باشد .
-گواهی پزشکی صحت مزاج دال بر سلامت جسمی فرد
گفتنی است که این گواهی می بایست از سوی وزارت بهداشت و درمان کشور تابعه داوطلب صادر گردد.
گواهی عدم اطلاع به بیماری ایدز مورد تایید ارگانهای رسمی بهداشتی و درمانی کشور تابعه داوطلب
کپی گواهی تولد (شناسنامه)
-شش قطعه عکس در ابعاد4*6
علاوه بر مدارک فوق داوطلبان تحصیل در مقطع دکتری میبایست کپی مدارک تخصصی و ریز نمرات خود در مقطع کارشناسی ارشد را به همراه خلاصه فعالیتها و تحقیقات علمی ارائه نمایند.
کـاندیداهای تحصیل بـرای ارتقاء سطح عـلمی لازم است بـرنامه و تحقیق خود را بـه همراه داشته باشند. بـر اساس قـانـون مـصوبـه 28 اکتـرسال 1995 بـه شماره 1039،مبنی برگسترش همکاریها بـا کشورهای خارجی در زمینه آموزشی ، موسسات آمـوزش عـالـی فدراسیون روسیه ملزم به آموزش اتباع خارجی و پرداخت کمک هزینه و ارائه خدمات پزشکی مطابق بـا شرایـط اتباع روسیه (دانشجویان روسی)می باشند. بدیهی است هزینه هـای ایـن خدمات از محل بودجه مرکزی دولت روسیه تامین می گردد.سرآخر به آندسته از اتباع خارجی که به گذراندن موفقیت آمیز بـرنـامه تحصیلی و امتحانات نـهایـی دولتی نائل گردند، مدرک پایان تحصیلات در رشته تخصصی و درمقاطع کارشناسی (B.Sc.) وکارشناسی ارشد(M.Sc.) اعطاء می گردد.آندسته از اتـبـاع خارجی کـه به گذراندن بـرنـامـه تحصیلی و تحقیق دوره دکتری با موفقیت نائل آمده و از پایان نامه خود دفاع نمایند، رتبه علمی کـانـدیـدای عـلوم و مدرک Ph.D. دریافت می دارند.به اتباع خارجی که بطور موفقیت آمیز دوره D.Sc. را به پایان رسانده و ازپایان نامه خود با موفقیت دفاع کنند مدرک D.Sc. (فوق دکتری) و رتبه علمی دکترای علوم اعطا می گردد.
نهادهای مرکزی
کمیسیونهای پذیرش دانشجویان خارجی
درخصوص ایـجـاد سیاست واحد دولتی درحمـایـت ازهمکـاریهای موسسـات آمـوزشی فدراسیون روسیه با موسسات آموزشی خارجی کمیسیونی تحت عنوان کمیسیون پذیرش دانشجـویـان خارجی تشکیل گردیده است. وظیفه اصلی این کمیسیون،انتخاب کاندیداهای متقاضی ورود به رشته های مختلف تحصیلی وارتقاء سطح دانشجویان خارجی میباشد.کمیسیون مذکور وظیفه دارد،مدارک داوطلبین خارجی ورود به دانشگاهها را دریافت نموده و آنـهـا را دراختیار ارگانهای فدرال(مرکزی) اجرایی که موسسات آموزش عالی را تـحـت پـوشش دارند،قرار دهد.ارگانهای فوق نیز با بررسی مدارک ارائه شده توسط دانشجویان خارجی تصمیم نهایی خود درخصوص پذیرش افراد در دانشگاه و معرفی آنان به مراکز پیش دانشگاهی(آموزش زبان) و فراهم سازی ترتیب انتقال این افراد به موسسات عالی را ترتیب میدهند.ایـن کمیسیون بـرمـراحل پـذیـرش وتـحصیـل اتـبـاع خـارجـی نیز نـظارت دارد.رئیس واعضاء کمیسیون توسط کمیته دولتی وزارت آموزش عالی فدراسیون روسیه تعیین می گردند.
اداره آموزش متخصصان خارجی کمیته دولتی آموزش عا لی
مرکز خدمات روابط بین الملل " Gosvuzservis"
ارزشیابی تحصیلی
ارزشیابی مدارک تحصیلی خارجی
مطابق قانون فدرال روسیه مدارک تحصیلی دانشگاهی و تحصیلات تکمیلی و مدارج علمی کشورهای خارجی در صورت تائید ارگان مربوطه دولتی مبنی بـر قانونی بـودن آن در روسیه جنبه رسمی و قانونی می یابد . ترتیب ارزشیابی مدارک و مدارج دانشگاهی وتحصیلات تکمیلی کشورهای خارجی بـدین گونه است کـه مدارک مورد نظر بـر اساس مـدارک و مـدارج علمی و آکادمیک موجود در قوانین فدراسیون روسیه ارزشیابی گـردیده و در صورت وجود مقطع و رشتـه دانشـگـاهـی و تحصیلات تـکمیـلی در فدراسیون روسیه ارزشیابی می گردد. تائید و ارزشیابی مدارک کشورهای خارجی ، دارنده مدرک را از رعایت قوانین و شرایط لازم جهت ورود بـه موسسه آموزشی معاف نمی سازد که از آن جمله می توان از توانایی در مهارت زبان روسی نام برد.
همکارهای بین المللی آموزشی
موسسات آموزش عالی مجازند در همکاریهای بین المللی فدراسیون روسیـه در زمینه آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی و آموزش های تخصصی در موارد ذیل مشارکت جویند :
– مشارکت دربرنامه های دوطرفه یاچند جانبه تبادل دانشجویان مقاطع کارشناسی،کارشناسی ارشد ، دکتری و قوق دکتری، اساتید و کادر علمی
– مشارکت دراجـرای تحقیقات عـلـمـی مشترک،کـنـگـره هـای مختلف،کنـفـرانـسهـا، سمپوزیومها و دیگر اجتماعات علمی
– اجرای تحقیقات علمی و اساسی و انجام فعالیتهای ساختاری تجربی بـرطبق سفـارشـات شرکتهای حقوقی خارجی
– مشارکت در برنامه های بین المللی جهت تکمیل و ارتقاء تحصیلات دانشگاهی
– آماده سازی و ارتقاء سطح علمی داوطلبان خارجی و تـحـقیـقـات علمی و آماده سازی اساتید خارجی
برنامه های تبادلاتی
برنامه TEMPUS
برنا مه های تبادل دانشجو با کنسرسیوم دانشگاهها وکالج های آمریکا
برنامه های تبادل دانشجو با شورای آمریکایی اساتید زبان روسی

نهادهای مرکزی
از جمله مهمترین وظایف موسسات آموزش عالی فدراسیون روسیه در روند برقراری همکاریهای بین المللی می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
– عضویت در ارگانهای بین المللی غیردولتی
– انعقاد قراردادهایی در زمینه همکاریهای مشترک بـا ارگانهای خارجی
گفتنی است که این قرار دادها همانند قرار دادهای بین المللی فدراسیون روسیه غیر قابل بررسی است.
– ایـجـاد ساختارهای زیـر مجموعه ای با همکاران خارجی نظیر مراکز علمی- پژوهشی ، آزمایشگاهها و موسسات تکنولوزیک
ارزیابی تحصیلی
نهادهای مرکزی
کمیته ملی آموزش عالی که عهده دار وظایف ارزیابی مدارک خارجی به منظور ورود به موسسات آموزش عالی و ارزیابی مدارک خارجی به منظور ورود به تحصیلات تخصصی وتکمیلی است.
وزارت آموزش وپرورش که عهده دار وظایف ارزیابی مدارک خارجی به منظور ورود به موسسات آموزش عالی و ارزیابی تحصیلات جامع وتکمیلی وارزیابی مراکز فنی وحرفه ای است.
کمیته عالی ارزیابی که عهده دار مسئولیت ارزیابی مدارک دکتری می باشد.
ارزیابی تحصیلی
معاهدات چندجانبه
از جمله مهمترین پیمانهای چند جانبه که در ارتباط با ارزیابی تحصیلات ، مدارک ودیپلم ها منعقد گردیده اند، می توان از موارد ذیل نام برد :
1- قرارداد سازمان یونسکو در ارتباط با ارزیابی تحصیلات، مدارک ودیپلم ها ومدارک در برگیرنده آموزش عالی درکشورهای حوزه اروپا مصوب سال 1979
قرارداد سازمان یونسکو در ارتباط با ارزیابی تحصیلات ، مدارک ودیپلم ها و مدارک در برگیرنده آموزش عالی در آسیا وکشورهای حوزه اقیانوس آرام
قرارداد سازمان یونسکو تحصیلات ، دیپلم ها ومدارک کشورهای اروپا مصوب سال 1979
قرارداد منطقه ای سازمان یونسکو در ارتباط با ارزیابی تحصیلات ، دیپلم ها ومدارک کشورهالی آسیایی و حوزه اقیانوس آرام مصوب سال 1983
از جمله پیمانهای دو جانبه که در ارتباط با ارزیابی تحصیلات ، مدارک ودیپلم ها با کشور ثالث منعقد گردیده اند، می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
نام کشور : فنلاند
مرجع قرارداد : پروتکول حکومتی در ارتباط با ارزیابی متقابل دیپلم های معادل آموزش عالی مصوب هفتم دسامبر 1989
نام کشور : مجارستان
مرجع قرارداد : قرارداد مدارک ومدارج معادل مصوب 11 اکتبرسال 1974
نام کشور : ویتنام
مرجع قرارداد : قرارداد مدارک ومدارج معادل مصوب 10 فوریه سال 1978
نام کشور : عراق
مرجع قرارداد : سند وثبت مدارک معادل مصوب12 فوریه سال 1978
نام کشور : هند
مرجع قرارداد : سند وثبت مدارک ومدارج معادل مصوب 24 نوامبرسال 1978
نام کشور : اسپانیا
مرجع قرارداد : قرارداد ومعادل سازی وارزیابی مدارک ومدارج معادل مصوب : 26 اکتبرسال 1990
نام کشور : چین
مرجع قرارداد : قرارداد ارزیابی دو جانبه مدارک ومدارج مصوب20 می سال 1995
نام کشور :کوبا
مرجع قرارداد :پروتکول معادل سازی مدارک ومدارج مصوب : 4 نوامبرسال1971
نام کشور : پرو
مرجع قرارداد : پروتکول معادل سازی مدارک ومدارج مصوب : 28 اکتبرسال 1987
نام کشور : لهستان
مرجع قرارداد : قرارداد معادل سازی وارزیابی معادل مدارک ومدارج مصوب 10 می سال 1974
نام کشور : سوریه
مرجع قرارداد : پروتکول معادل سازی مدارک ومدارج مصوب 28 سپتامبرسال 1966
نام کشور : الجزایر
مرجع قرارداد : پروتکول معادل سازی مدارک ومدارج مصوب : 12می سال 1969
نام کشور : یوگسلاوی
مرجع قرارداد : ارزیابی متقابل مدارک ومدارج مصوب : 15 مارچ سال 1988

اصلاحات آموزشی
بسط وگسترش آموزش دانشگاهی
اصلاح و به روز نمودن آموزش دانشگاهی
تمرکز زدایی مدیریت آموزشی واستقلال بخشی به دانشگاه ها
ایجاد بخش غیر دولتی آموزش دانشگاهی
گفتنی است که بالغ بر 548موسسه آموزش دانشگاهی دولتی و206 موسسه آموزش دانشگاهی خصوصی در روسیه وجود دارد که کمیته دولتی 219 موسسه آموزش دانشگاهی دولتی را تامین مالی نموده و96 موسسه آموزش دانشگاهی نیز از جانب وزارت آموزش وپرورش تامین اعتبار می گردند.
توسعه آموزشی
یکی ازراههای شناخت آموزش عالی روسیه،بررسی کمیت و کیفیت دانشمندان‏ ،محققین و شخصیتهای مختلف فرهنگی و علمی برخاسته از نظام آموزش عـالـی ایـن کشور است کـه نقش بسزایی در پیشرفت ترویج دانش بشری داشته اند. نظام آموزش عالی روسیه علی رغم ریشه های عمیق تاریخی،نـظامی پـویـا و انعطاف پذیر بوده و بعنوان یکی از نظامهای آموزشی معتبر جهانی از تجارب ارزشمند ومتخصصین کارآمد مطابق با استانداردهای بین المللی برخوردار گردیده و برای آموزش و تربیت متخصصین ازسیستم چنـد مقطعی برخوردار است.همچنین به ارائه برنامه های پژوهشی وآموزشی اروپـا و روز دنیا مبادرت می نماید.یکی ازاولویتهای نظام آموزش عالی روسیـه،فعالیت درسطح بین المللی است وامروزه این نظام آموزشی ارگانی فعال درارائه خدمات آموزشی و پژوهشی در سطح جهان به شمار می آید به نحویکه در حال حاضر بالغ بر400هزار متخصص خارجی برخوردار ازمـدارک نظام آموزش عالی روسیه به فعالیت موفقیت آمیزدر 50کشور جـهان مبادرت می نمایند.
ویژگیهای جغرافیایی و پراکندگی موسسات آموزش عالی
از آنجا که روسیـه پهنـاورتـرین کشور جهان به شمار می آید، لذا بسیـار مشکـل است کـه بـتـوان خصوصیات اقلیمی ، جغرافیایی و طبیعی تعریف شده ای را برای این کشور بازگو نمود. این کشور در قسمت اعظم قاره های اروپا و آسیا قرار گرفته است و از طریق مناطق شمال غربی آلاسکا بـا قاره آمریکا همسایه است . اختلاف ساعت در مرزهای شرقی و غربی ایـن کشور بـه 10سـاعـت میرسد، به نحویکه مردم غربی ترین نقاط روسیه زمانی صبح را آغاز میکنند که مردم مناطق شرقی شب را آغاز خواهند کرد.در ایـن کشور پهناور بیش از138مـوسسه آموزش عالی در مناطق مرکزی و شمال غربی و در محدوده شهر های مسکو وسن پطرزبورگ واقع گردیده است که از این تعداد78 موسسه آموزش عالی در مسکو و42 موسسه آموزش عالی در شهر سن پطرزبورگ واقع شده اند. رود ولـگـا کـه بزرگترین رودخـانه کشور است بـه لحـاظ کشاورزی ، صنعت و کشتی رانی اهمیت فراوان دارد ، از این روی،شهرهای بسیاری در حاشیه این رودخانه واقع شده اند. درشهرهای حاشیه رود ولگـا تعداد 22 موسسه آموزش عالی واقع شده اند.یکی از مناطق پرجمعیت ودارای تمدنهای فراوان درکشور فدراتیو روسیه منطقه وسیعی بنام چرنوزیوم است که درمحدوده شمال قفقاز و رودخانه های حوزه آبریزدریای سیـاه قرار گرفته است.چرنوزیوم اصطلاحاًبه معنای زمین یا خاک سیاه است.مشخصه اصلی این منطقه وجود خاکهای عمیق و حاصلخیز به رنگ سیاه است که باعث تولیدات فراوان کشاورزی دراین مناطق شده است. تعداد موسسات آموزش عالی روسیه در این منطقه به 22 موسسه بالغ می گردد. علاوه بر این، تعداد 200 موسسه آموزش عالی روسیه در مناطق مختلف دارای شعباتی هستند.
پژوهش و تحقیقات
تحقیقات آموزشی
طبق آمار بدست آمده طی سال 1992، 155عضو دانشگاهی روسیه ، مجریان اصلی هماهنگ کننده فعالیتهای علمی و تحقیقاتی در زمینه آموزش و پرورش کشور روسیه به شمار می آیند که همگی در23موسسه و سازمان دانشگاهی استخدام شدند.علاوه بر این،8موسسه تحقیقاتی و7 آزمایشگاه تحقیقی موسسه تربیت معلم ، در زمره مهمترین مراکز تحقیقاتی آموزش و پرورش کشور بودندکه علوم تعلیماتی و شکل مالی بودجه کشور را به هم ارتباط می دادند که در سال 1992 ، به استخدام موسسات و آزمایشگاهها در آمدند.
نهادهای مرکزی
تحقیقات درزمینه آموزش توسط انستیتوی تحقیقات آکادمیک روسیه ومراکز وزارت آموزش و پرورش،صورت می گیرد. 278پروژه از57ناحیه روسیه در این خصوص فعالیت دارند.

توسعه آموزشی
توسعه علمی- روش شناختی فعالیت تاسیسات آموزشی و پزوهشی
تالیف کتب درسی جدید برمبنای متدهای تحقیقاتی و پزوهشی
توسعه نظامهای آموزش تکنولوژیک و ارتباط از دور در حوزه های آموزش و علوم
تداوم توسعه فرا ساختاری علمی و تکنیکی (تکنوپارک) در مراکز آموزشی و تحقیقاتی کشور
آموزش معلمان
معلمین مقاطع ابتدایی و پیش دبستانی
موسسات آموزشی مقطع غیر دانشگاهی(کالجهای فنی و عمومی) معلمین مدارس پیشین دبستانی ودبستانی را آموزش می دهند.مدت زمان دوره 2 تا 5 سال می باشد.این در حالیست که برخی موسسات آموزش معلمان مقطع دانشگاهی،معلمین مدارس ابتدایی را آموزش می دهند که طول این دوره ها نیز5سال می باشد.فارغ التحصیلان دوره های موسسات آموزشی فوق ممکن است حرفه معلمی را به صورت عملی وحرفه ای(کارآموزی) تجربه نمایند.
معلمین مقطع متوسطه
آموزش معلمین مراکزمتوسطه درموسسات آموزش معلم مقطع دانشگاهی صورت میپذیرد.
برنامه آموزشی موسسات فوق 5سال بطول می انجامد.فارغ التحصیلان ممکن است بصورت کار آموزی حرفه معلمی را تجربه نمایند.
نرخ کادر مراکز آموزش دولتی فدارسیون روسیه

مناطق شهری
مناطق حاشیه ای
تعداد کل

97-96
98-97
97-96
98-97
97-96
98-97
تعدادمعلمین تک شغل
922913
931035
646002
645794
1568915
15676829
آموزش عالی تکمیلی
727630
7434431
447113
449423
1174743
1192854
آموزش عالی مقدماتی
25895
25439
18178
17799
44073
43238

8/2%
7/2%
8/2%
7/2%
8/2%
7/2%
آموزش متوسطه
165161
158148
169749
168527
334910
326770

9/17%
17%
3/26%
1/26%
3/21%
7/20%
معلمین زن سطوح مختلف آموزشی
817689
825444
515730
515848
1333419
1341292

نرخ کادر مراکز آموزش شبانه عمومی فدراسیون روسیه طی سالهای1999-1997
–
تعداد معلمین

98-1997
99- 1998
تعداد کل معلمین
50232
51223
تعداد معلمین مراکز آموزش شهری
28790
29736
تعداد معلمین مراکز آموزش حاشیه ای
21442
21360
تعداد معلمین مدارس آموزش متوسطه شبانه
–
29352
تعداد اساتید مراکز آموزش عالی شبانه
–
3053

نرخ کادر آموزشی و پزشکی مراکز آموزش استثنایی
مدارس
تعداد کادر آموزشی و پزشکی

معلمین
پزشکان
پرستاران

98-97
99-98
98-97
99-98
98-97
99-98
مدارس ویژه کودکان عقب مانده ذهنی
34195
34720
1227
1229
2337
2323
مدارس افراد ناشنوا
3111
3228
37
102
152
147
مدارس ویژه افراد مواجه با آسیب شنوایی
2915
3015
108
110
132
159
مدارس ویژه کودکان نابینا
785
579
35
25
50
37
مدارس ویژه افراد مواجه با آسیبهای بینایی
1649
1866
118
134
148
174
مدارس ویژه افراد مواجه با ناتوانییهای تکلمی
1876
1825
78
82
123
115
مدارس ویژه کودکان مواجه با ناتوانییهای حرکتی
1363
1727
166
226
404
506
مدارس ویژه کودکان عقب مانده ذهنی
2032
2617
115
141
153
215
مدارس شبانه روزی استثنایی
31110
33284
333
309
794
804

نرخ کادر مراکز آموزش غیر دولتی فدراسیون روسیه

98-1997
99-1998
معلمین آموزش پیش دانشگاهی
15645
16045
معلمین برخوردار از مشاغل دیگر
4212
4379
کادر آموزش عالی تکمیلی
13443
14069
کادر آموزش عالی مقدماتی
511
469
کادر آموزش متوسطه
1622
1461
کادر برخوردار از 5 تا 10 سال سابقه کاری
3513
3257
کادر برخوردار از بیش از 10 سال سابقه کاری
8476
9407
اساتید دانشگاهی
اساتید راهنمای دانشجویان میبایست ازمیان اعضاء هیئت عـلمـی در پـایـه استـادی و فوق دکتری علوم منصوب گردند. در برخی موارد بنا به تصمیم هیئت های علمی موسسات آموزش عالی، عضو هیئت علمی با درجه دانشیاری نیزمیتواند بعنوان استادراهنما فعالیت نمایند.دانشجویان این دوره که پروژه تحقیقاتی خود را در مـرزهای عـلـم و تکنولوژی رشته تخصصی خود دنبال میکنند مجاز به انتخاب دو استاد راهنما و یا یک استاد راهنما و یک استاد مشاور می باشند که ممکن است یکی از آنها درمرتبه دانشیاری باشند.اساتید راهنما بر انجام برنـامـه های آموزشی و پـروژه های تحقیقاتی تصویب شده دانشجـویان نظارت کامل دارند.دانشجویان دوره دکتری موظفند همه ساله گزارش فعالیتهای یکساله خود را بـه همراه نتایج کسب شده به اعضاء هیئت علمی گروه آموزشی مربوطه ارائه دهند.دانشجویانی که درمدت تعیین شده ازعهده ارائه برنامه های آموزشی و پروژه تحقیقاتی خود برنیایند با حکم ریاست موسسه آموزش عالی مربوطه از دوره اخراج می گردند.دانشجویان این دوره همچنین برای انجام اقدامات مربوط به رساله تحقیقاتی و تکمیل مطالعات خود میتوانند برابر با سایراعضاء هیئت علمی موسسات آموزش عالی و سازمانهای علمی از تجهیزات ، آزمایشگاهها ، اتاقهای کار و کتابخانه ها بهره برداری نموده و از حق ماموریت به مراکز آموزشی و پژوهشی دیگر جهت تکمیل تحقیقات خود برخوردار گردند.انتقال دانشجویان ایـن دوره از یک دانشگاه بـه دانشگاه دیـگر بـا موافقت روسای دو دانشگاه بلامانع است.روسـای موسسات آمـوزش عالی مکلفند در صورت درخواست دانشجو در حد امـکان تسهیلات و امکانات دولتی لازم را در اختیار وی قـرار داده تـا وی به مهارتهای حـرفـه ای تکمیلی دست یابد.دانشجویان ایـن دوره که به تحصیل در سیستم حضوری مبادرت می نمایند، همه ساله به مدت2ماه ازمرخصی تحصیلی(تعطیلات) برخوردار می گردند.موسسات آموزش عالی مجازند برطبق قرار دادهای فیمابین با ارگانها ومراکز اعزام دانشجو،در صورت لزوم برای دانشجویان ورودی جدید پیش دوره یا کارآموزی مقدماتی برگزار نمایند.تضمینها و مزایای اجتماعی ویژه دانشجویان دوره دکتری مطابق قوانین روسیه و تصویب نامه های هیئت دولت روسیه فدراتیو تعیین می گردد.

بررسی آماری اعضای هیئت علمی موسسات آموزش عالی
بر طبق آمار منتشره بالغ بر700هزار نفر در موسسات آموزش عالی روسیه مشغول بکار میباشند که از این تعداد350هزارنفرمدرس ، 50000 نـفر در امور پژوهشی و 300 هزار نفر در امـور مدیـریتی و خدمـات اداری مشغول به فعالیت می باشند. از تعداد مدرسین150 هزاراستاد (آکادمیسین و پرفسور) و77هزار دانشیار و استادیار با مدارک فوق دکتری و دکتری در امور آموزشی و پژوهشی مشغول به فعالیت می باشند.
نرخ کادر هیئت علمی موسسات آموزش عالی روسیه برمبنای مدرک تحصیلی ، درجه علمی و موقعیت شغلی آنا ن
موقعیت شغلی
مدرک علمی
درجه علمی
عضوهیئت علمی تمام وقت

D.Sc.
Ph. D
استاد/ پرفسور
دانشیار و استادیار

روسای موسسات آموزش عالی
292
207
413
108
563
معاونین موسسات آموزش عالی
507
1159
698
885
2202
روسای دانشکده ها
617
2672
730
2410
3720
روسای گروههای آموزش
7254
9769
7515
8952
18799
استاد گروه آموزشی
8438
2973
8547
2840
12315
دانشیار و استادیار گروه آموزشی
413
76601
26
66012
82702
مدرس ارشد
13
12424
1
194
55272
مدرس
25
11101
0
113
63720
مجموع
17629
117449
17985
81927
239848
حقوق و مزایای معلمین
طبق آمارسال1998،میزان حقوق رسمی معلمین در فدراسیون روسیه از220 تا 585 روبل متفاوت می باشد.این در حالیست که حقوق پرسنل مدیریت مدارس بر405 تا 735بالغ می گردد.لازم به ذکر است که حقوق مکفی برای ادامه زندگی هر فرد 411روبل در ماه میباشد.حقوق معلمین در مقایسه با حقوق کادر دیگر حوزه های اقتصادی ازکمترین مقدارممکن برخوردارمیباشد.به عبارت دیگرمیتوان گفت که سطح حقوق کادر آموزشی کشور تنها بر30%معدل حقوقی کادر حوزه صنایع کشور بالغ می گرددکه این خود به افزایش تمایل تعداد بیشتری از معلمین به کاهش سن بازنشستگی در حوزه آموزش وکاهش نرخ جذب معلمین سطوح مختلف آموزشی از میان فارغ التحصیلان مراکز آموزش عالی منجر گردیده است.علاوه بر این حقوق پرداختی معلمین به روز نبوده و با تاخیر زیاد توام است.مدت زمان تاخیر درپرداخت حقوق معلمین در مناطق مختلف کشور از3تا10ماه متغیر است. درمقابل میزان حقوق معلمین مدارس غیردولتی بالاتر از معلمین مدارس دولتی است که این خود به دلیل وجود اختلافات عمده در نسبت معلمین به دانش آموزان است به نحویژه در مدارس دولتی به استثنای مدارس کم ظرفیت حومه شهر، میانگین نسبت دانش آموزان به معلمین2تا چند برابر این نسبت درمدارس خصوصی بوده است.
آموزش بزرگسالان
ازجمله مهمترین مراکزآموزش بزرگسالان روسیه میتوان از90انستیتوی آموزش مهارتهای شغلی تحت مسئولیت فدراسیون نام برد.علاوه بر این،3انستیتوی آموزش پایه شغلی تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش فعالیت دارند.
آموزش فنی و حرفه ای
ساختار آموزشی
آموزش حرفه ای پایه یکی از راههای تربیت کیفی نیروی انسانی و متخصص کشور و باز آموزی جمعیت غیر شاغل و بیکار به شمار می آید.در حال حاضر دو سوم ازکارکنان شاغل درشاخه های اقتصادی روسیه از مراکز فنی و حرفه ای فارغ التحصیل گردیده اند.درفدراسیون روسیه بالغ بر4050موسسه با مجموع 7/1میلیون دانش آموز به انضمام 6/3 هزارمدرسه روزانه با 6/1میلیون کارآموز من جمله 883 مرکز لیسه حرفه ای در این حوزه فعالیت داشتند.علاوه بر نظام آموزش فنی و حرفه ای دولتی، 8موسسه آموزش حرفه ای پایه غیردولتی نیز فعالیت داشتند.ازسال1991 تا 1997، تاسیسات نظام آموزش حرفه ای پایه به 271مرکزتقلیل یافت.طی سال 1998 نظام آموزش حرفه ای با اعمال تغییراتی درشاخصهای کمی به بهای تجدید سازمان تاسیسات آموزش حرفه ای تغییر یافت.دراین فرایند10موسسه آموزشی حذف شده و9 مرکز دوباره ایجاد گردید.طی سالهای1991تا 1997 همچنین نرخ کارگران آموزش دیده حوزه کاری کشور به1/341 هزار نفر کاهش یافت.این در حالیست که در سال 1998 نرخ متخصصین مراکز آموزش حرفه ای پایه بر800هزار نفر من جمله 668 هزارفارغ التحصیل مدارس حرفه ای روزانه و لیسیوم بالغ گردید.سیاست سال 1998،درخصوص آموزش فنی و حرفه ای موید حفظ تمایل درجهت تقلیل نرخ کادر مراکز آموزش فنی و حرفه ای و تاکید بر برخورداری جوانان از امکانات آموزش حرفه ای است.بدین لحاظ نظام آموزش حرفه ای، بازآموزی شهروندان بیکار وغیر شاغل و مدرنیزه نمودن آموزش حرفه ای را دراولویت برنامه های خود قرارداده است. آموزش حرفه ای پایه همچنین به حمایت اجتماعی از قشر جوانان درمعرض خطر تاکید دارد.درکل نرخ ثبت نامی افراد در مدارس حرفه ای روزانه بر5/17هزار نفربالغ می گردد که 6/13%ازکل افراد روزانه را تشکیل میدهند.
آموزش عالی فنی و حرفه ای غیر دانشگاهی
تحصیلات غیر دانشگاهی حرفه ای وفنی حرفه ای ، در کالجهای فنی وکالج های آموزش معلمان ، اقتصاد ، پزشکی وفنی ارائه می گردد.کالجهای فوق توالی گسترده ای از دوره ها وبرنامه های آموزشی را به منظور پیشبرد مهارتها ودانش فنی وحرفه ای ارائه می نمایند.تحصیلات فوق بین2 تا 3سال بطول انجامیده و به کسب مدرک آموزش عالی فنی حرفه ای منتج می گردد. رشته های نیمه تخصصی نظیر تکنسین، پرستاری ، مامایی وغیره …. ) در زمره رشته های عالی غیر دانشگاهی محسوب می گردند.
آموزش استثنایی
کودکان معلول ازحمایت اختصاصی دولت روسیه جهت نیل به حقوق آموزشی خویش برخوردار می باشند.پایه این چنین تضمینی که در طرح قانون فدرال لحاظ گردیده بود، طبق ملاحظات 14می سال1998تغییر شکل داده و توسط دومای ایالتی مورد اصلاح قرار گرفت.در این ارتباط،حفظ و توسعه نظام آموزش استثنایی و بکارگیری معیارهای ایالتی آموزش عمومی برای این طبقه ازکودکان و اصلاح مفهوم نظام آموزشی استثنایی صورت گرفت.علاوه بر8موسسه آموزش استثنایی، مراکز دیگری برای افراد مواجه با آسیب مغزی وعقب ماندگی فیزیکی و ذهنی،گشایش یافته است.گفتنی است که درمراکزآموزش استثنایی،آسایشگاه ها ومراکز توان بخشی کودکان نیز با تعداد 83هزارمربی،4هزارکادرپزشکی و2/2هزاردکتر با تخصصهای مختلف فعالیت دارند. کمیته مشاوره روانشناسی- پزشکی مستقر درمراکز آموزش استثنایی نیز به بررسی کودکان ناتوان پرداخته و به تعیین مسیر آموزشی این افراد از طریق مشاوره با والدین و مربیان آنان می پردازند.
آموزش غیررسمی
مدارس جامع شبانه روزی
نرخ معلمین مدارس جامع شبانه روزی بر 14767معلم مشتمل بر 12062معلم ویزه مراکزشهری و 2705 معلم ویزه مراکز حاشیه ای مشتمل می گردد.
سیاستهای آموزشی
افزایش نرخ جذب معلمین مدارس جامع شبانه روزی
افزایش نرخ جذب و ابقاء دانش آموزان مواجه با ناتوانییهای جسمانی و ذهنی
افزایش نرخ جذب کودکان بی سرپرست و بی بضاعت
افزایش نرخ مراکز آموزش پایه شبانه روزی
فعالیت 658دکتر و 1472پرستار در مدارس جامع شبانه روزی
جذب بیش از2هزار معلم و مربی برخوردار از مدارک آموزش عالی در مراکز آموزش پایه شبانه روزی
اولویتها و علایق آموزشی
نظام آموزشی روسیه دستخوش تحولاتی عمیق وابسته به شرایط جدید اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گردیده است.این اصلاحات به منظور تقویت و پیشرفت دموکراسی و هویت ملی و تسهیل گذار به سوی اقتصاد باز است.ازجمله مهمترین اولویتهای آموزشی روسیه در جریان اعمال این قبیل اصلاحات ،می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
– تغییر شبکه تشکیلات و تنوع ظرفیت های آموزشی
– برخورداری کلیه شهروندان روسی از حق آزادی انتخاب درکتب، برنامه ها ، واحدها و تخصصهای آموزشی
– معطوف داشتن توجه بر بعد منطقه ای و ایالتی نظام آموزشی
– حمایت از پیشرفت مدارس دولتی در عین توسعه فضاهای آموزشی مشترک
به دیگر سخن دانش آموز حق دارد از نهاد آموزشی به نهاد آموزشی دیگر منتقل شده و به ادامه تحصیلات خود در هر منطقه از کشور مبادرت نماید.
– تدوین و تنظیم معیارهای آموزشی کشور و نظارت بر روند اجرایی این معیارها،به عنوان ابزارهای اصلی تداوم و توسعه فضای آموزشی مشترک
بازسازی و حمایت از نهادهای آموزشی مبتکر ، بدون توجه به شکل سرمایه
ارائه خدمات پیش از آموزش و انتصاب شغلی معلمین، انتقال به نظام چند سطحی تربیت معلم و نظام جدید ادغامی
اصول و اهداف آموزشی
– حفظ ویژگی خاص مبتنی بر انسانیت آموزش ، اولویت فراگیر ارزشهای کلی بشری ، زندگی ، بهداشت ، ایجاد زمینه پیشرفتهای فردی رایگان، تامین اهداف آموزش و پرورش دانش آموزان،حفظ روحیه بومی بودن و عشق به سرزمین مادری.
– فراهم سازی فضای فرهنگی متساوی درکشور درعین حفظ سنتهای فرهنگی، نژادی و منطقه ای
– فراهم سازی امکانات آموزشی برای کلیه شهروندان روسی به گونه ای که پاسخگوی کلیه گروه های دانش آموزی باشد.
– حفظ خصوصیت همگانی بودن تحصیل برای کلیه شهروندان روسی
– برخورداری شهروندان روسی از حق آزادی انتخاب مرکز آموزشی خود
– حفظ ویژگی مردمی و ملی بودن آموزش در مدیریت و استقلال عمل نهادهای آموزشی

معضلات آموزشی
نیاز به سرمایه جهت تعمیرات اساسی و فوری2/24هزار از تاسیسات عمومی آموزش (37% از کل تاسیسات آموزشی کشور)
نا امنی5/6 درصد ازساختمان مدارس
عدم توانایی موسسات آموزشی در ارائه امکانات بهداشتی مناسب به دانش آموزان
برگزاری کلاسهای درسی3-2نوبته به واسطه کمبود تعداد مراکز آموزشی
ناکافی بودن تجهیزات کلاسی،آزمایشگاهی و ابزار کمک آموزشی
عدم توسعه امکانات تکنولوزیک در مراکز آموزشی
مواجهه معلمین با تجهیزات آموزشی محدود جهت اجرای کارعملی در حوزه های شیمی، بیولوژی و فیزیک
محدودیت دروس عملی به عملکرد نمایشی معلمین به واسطه فقدان آزمایشگاه های علمی به تعداد کافی
وجود اختلافات فاحش میان امکانات آموزشی مدارس شهری و روستایی تا میزان70-50 %
عدم پویایی آموزشی به واسطه بکارگیری روشهای آموزش تکنولوزیک به کمک فیلم های ویدئوئی
عدم برخورداری مدارس شبانه روزی از امکانات بهداشتی مناسب
تاخیر در سرمایه گذاری آموزشی
ضعف دولت فدراسیون روسیه درغلبه برمشکلات سرمایه گذاری طی روند اصلاحات آموزشی
عدم توافق میان آموزش پیش دانشگاهی و آموزش عالی واتخاذ سیاست واحدسرمایه گذاری درنظام آموزشی
عدم تخصیص سرمایه کافی جهت انتشار کتب درسی جدید به اندازه ضروری
عدم موفقیت سیاست سرمایه گذاری چند سطحی در موسسات آموزشی
تاخیر در پرداخت حقوق و مزایای کاری معلمین و کادر آموزشی که خود به کاهش پرستیژ کاری معلمین منجر گردیده است.
طبقه بندی جمعیتی برمبنای سطح درآمد و طیف خدمات آموزشی که به نوبه خود به ایجاد شرایط نامساوی برای کودکان و جوانان در دست یابی به آموزش کیفی منجر گردیده است.
پایین بودن سطح امنیت اجتماعی دانش آموزان و کادر آموزشی کشور
افزایش ارتقاء کمی برنامه ها و کتب درسی با هدف آماده سازی دانش آموزان جهت ورود به مراکزآموزش عالی و عدم توجه به ارتقاء کیفی
عدم برخورداری وزارت آموزش و پرورش از قدرت نظارت بر فعالیت مراکز آموزش محلی

اصلاحات آموزشی
تجدید ساختار آموزشی کشور بر مبنای سیاست کودک محور طی قرن18
تشکیل کنگره معلمان روسی طی سال1989
توسعه آموزشی فدراسیون روسیه همزمان با پیروزی نیروی دمکرات طی اگست سال 1991
اجرای قانون فدرال "درزمینه آموزش" درجولای سال1992
طراحی و اجرای سیاست ایالتی درزمینه آموزش و پرورش
حذف مکانیسمهای رکود پایه اخلاقی و ایدئولوژی در حوزه آموزش
افزایش امکانات تکنولوژیک آموزشی
توسعه برنامه فدرال آموزش بر پایه سیاست ایالتی طی سال1993-1992
اصلاح برنامه فدراسیون جهت توسعه آموزشی در روسیه طی سال 1994
برطرف سازی مشکل عدم پیوستگی دیالکتیک میان جهت یابی آموزشی به سمت گروه کوچک اجتماعی، خانوادگی و مرسوم دانش آموزان از یک سو و جهت یابی در حفظ اتحاد ایالت روسیه و تامین نیازهای اجتماعی افراد درکل از سوی دیگر
ایجاد جامعه جدید با تغییر زائی ایدئولوژی ر، محتوی و تکنیک های آموزشی
ابعاد اصلاحات
– محتوی آموزشی
– تاسیسات و اشکال مختلف آموزشی
– تفکیک نظام انستیتوهای آموزشی، حمایت از تاسیسات آموزشی بدون توجه به شکل مالکیت
– تیپ شناسی تاسیسات آموزشی و ایجاد مکانیسم کنترل آموزش ایالتی
– حمایت ازاشکال مختلف آموزش همگانی من جمله آموزش ضمن خدمت ، آموزش خانواده و آموزش زبان خارجی
– نظام پرورشی
– اقتصاد آموزشی
– پیشرفت اصول علمی-روششناختی به منظورمعرفی سرمایه گذاری قانونی وتهیه مواد و تاسیسات آموزشی
– تصویب اشکال مختلف سرمایه گذاری خصوصی برای برنامه های آموزشی
– ایجاد شرایط قانونی برای انتقال چند کاناله سرمایه گذاری آموزشی
مدیریت آموزشی
– طراحی برنامه هدف دارمدیریت آموزشی فدرال و ناحیه ای
– تفکیک مدیریت آموزشی درسطوح مختلف،ازطریق برقراری موافقت میان وزارت آموزش و پرورش و دولت روسیه ، مسئولین اجرائی استانها و تشکیلات خود مختار
– توسعه و تکمیل تجربه مکانیسم مدیریت آموزشی انعطاف پذیر
مدیریت آموزشی
اداره نظام آموزش رسمی در سطح فدرال ، در اولویت مسئولیت های وزارت آموزش و پرورش عمومی و تخصصی است.در داخل وزارت خانه سازمانی که مسئول تصمیم گیری در سطح فدرال است ، تشکیلات وزارت آموزش و پرورش روسیه مشتمل برسیاستمداران و نمایندگانی از سازمانهای دولتی ومجامع علمی و آموزشی است. ریاست این تشکیلات نیز بر عهده وزیر آموزش و پرورش است . در 89 واحد مستقل اجرایی ، مدیریت آموزشی ، توسط مقامات مختلف منطقه ای ایالت همچون وزیران (در جمهوریها) ادارات کل (در مسکو ) ، انجمن های آموزشی ، یا افسران و اداره های محلی دیگر اداره می گردند.تفاوت در ساختار و نقش سازمانها در اداره آموزش ، به نژاد ، فرهنگ و ویژگیهای اقتصادی مناطق بستگی دارد . مقامات آموزش محلی نیز به اداره آموزش در منطقه خود مبادرت می نمایند. این در حالیست که ساختار سازمانی آنها توسط سازمانهای مستقل تعیین می گردد.
مطابق قانون آموزش و پرورش ، سازمانهای فدرال عهده دار مسئولیتهایی به شرح ذیل می باشند :
– طراحی و اجرای خط مشی فدرال و آیین نامه های قانونی آموزشی و پرورشی
– برقراری روند تنظیم و تجدید سازمان و تاسیس نهاد های آموزشی ، مجوز تاسیس و تایید و اعتبار محلی
– تهیه و تصویب مقررات استاندارد مراکز آموزشی
– اعطای گواهی نامه به کادر آموزشی
– تعیین نرخ کاری و هنجارهای فدرال در پرداخت و حقوق کادر آموزشی و تعیین حداقل نرخ حقوق و دستمزد
– تعیین سهم سالانه درآمد فدرال برای امور مالی آموزشی و پرورشی و تشکیل صندوق های پولی به منظور یشرفت آموزش و پرورش
– ارائه اطلاعات و حمایت علمی در جهت توسعه رشته های تحصیلی و واحدهای درسی جدید،تهیه متون درسی و سایر تجهیزات کمک درسی و برقراری نظام واحد اطلاع رسانی آموزشی در داخل کشور
– تشکیل نظام فدرال تربیتی و آموزش ضمن خدمت آموزگاران و مدیران آموزش و پرورش
– نظارت بر اجرای قانون و تضمین دستیابی به استانداردهای دولت فدرال
مقامات محلی نیز عهده دار مسئولیتهای به شرح ذیل می باشند :
پیشرفت و تکمیل خط مشی آموزشی مطابق با حساسیت فدرال در حمایت مالی از تحصیلات پایه و رایگان
– تدارک و تکمیل برنامه های آموزشی جمهوری و منطقه ای درجهت نیل به پیشرفتهای آموزشی بر حسب ویژگیهای هر یک از مناطق
– تاسیس سازمانهای آموزشی و و تجدید مجوز نهاد های آموزشی
– تدوین آیین نامه های مختلف در حوزه های ملی و منطقه ای بر مبنای استانداردهای آموزشی
– اخذمالیات های محلی درجهت حمایت از پیشرفت های آموزشی
– حمایت های مادی از دانش آموزان و معلمین علاوه بر تشویق های دولت فدرال
– تهیه و تصویب مقررات و هنجارهای محلی
سطوح مدیریتی
کشور روسیه از نظام 3بعدی مدیریت آموزشی (سطح فدرال،ناحیه ای و شهری) برخوردار است.
مدیریت آموزشی درسطح فدرال
نهادهای مرکزی
رئیس جمهوری فدراسیون روسیه
در حوزه اجرائی رئیس جمهور دپارتمان ناظر بر گزارشات اجرائی آموزشی کشوراست.
انجمن فدرال متشکل از کمیته ای آموزشی ، علمی ، فرهنگی، بهداشتی و اکولوژیک
دومای ایالتی و کمیته آموزش و علوم
رئیس دولت فدراسیون روسیه
دولت فدارسیون روسیه که بخش ساختاری آن بر وزارت آموزش و پرورش و دیگر وزارتخانه ها مشتمل می گردد که تاسیسات آموزشی را زیر چتر خود دارد.
مدیریت آموزشی درسطح ناحیه ای
مدیریت آموزشی درسطح ناحیه ای، در زمره مسوولیتهای اولیای امورمحلی کشور است.گزارشات مدیریت نظام آموزشی کشور روسیه بنا بربندهای 37-28قانون اساسی وفدرال درزمینه آموزش تنظیم می گردد.درکشور روسیه 89 واحد اجرائی مشتمل براستانهای خود مختار،کریس ها وجمهوری های خود مختار نظیر2شهر بزرگ مسکو و پترزبورگ ساختار سازمانی آموزش ناحیه ای را برعهده دارند.در راس معمولاً رئیس جمهور، فرماندار استانهای خود مختار و کریسها و شهردار رییس مناطق شهری است.علاوه بر این اداره اجرائی ناحیه ای با عنوان شورای وزارت یا دولت فعالیت دارد که بردپارتمان آموزش مشتمل می گردد.اداره اجرائی ناحیه ای نیز بطور معمول بر دپارتمان آموزش و شورهای ایالتی و غیر ایالتی مشتمل می گردد. دپارتمان ناحیه ای آموزش به تعیین سیاست آموزش ناحیه پرداخته و برکلیه تاسیسات آموزش تخصصی فدراسیون روسیه مشتمل می گردد.
مناطق روستائی وحومه شهری نیز ازساختار آموزشی مخصوص بخود برخوردارمی باشند.از آنجاییکه مناطق روستایی از تعداد مدارس کمترتحت نظارت قوه قضایی نسبت به مناطق شهری برخوردارمی باشند از نظام مدیریتی بسیارآسان تری نیز برخوردار می باشند.

نظام جدید مدیریت آموزشی
به منظور اجرای سیاست آموزشی واحد در آگست سال 1996، وزارت آموزش و پرورش و کمیته های آموزش ایالتی با یکدیگر ادغام گردیده واز آگست سال1999تحت عنوان وزارت آموزش عمومی و حرفه ای مبادرت به فعالیت نمودند. سیاست وزارت مذکور در بسیاری از موارد به واسطه پیچیدگی ارتباطات سیاسی و اقتصادی میان دولت فدرال و دولتهای ناحیه ای دیکته گردد.
اهداف اصلی مدیریتی
· اتخاذ سیاست راهبردی آموزشی
· توسعه الگوهای استاندارد آموزش وتثبیت نظام آموزشی باکیفیت تضمینی مطابق با استانداردهای آموزش ملی
· همکاری با دولت در جهت تدارک بودجه به منظور اجرای مسئولیت های محوله
· اعمال سیاست تمرکز زدایی درحوزه آموزش و تشریح عناصرآن
· اعمال قوانین آموزش محلی
· برقراری تساوی حقوق آموزشی و معطوف داشتن توجه عمده به افراد نیازمند
· اعمال سیاست تثبیت توسعه آموزشی و برقراری هماهنگی میان نواحی مختلف
· اتخاذ سیاستی جهت احترام به نیازمندیهای مراکز آموزشی نواحی مختلف کشور ازنظرشرایط و فرهنگ
· جمع آوری و تحلیل اطلاعات آموزشی و اهداف ملی
· انجام تحقیق و توسعه به منظور کمک به توسعه نظام آموزشی
· وضع استانداردهای کلی برای ناشرین کتب درسی و تشویق این افراد به انتشار کتب درسی با کیفیت بالا
· تهیه گزارش و انعکاس عمومی پیشرفت ها و دستاوردهای آموزشی
توسعه مدیریتی
– تداوم در توسعه نظام ارتباطی میان مدیریت فدرال و مدیریت آموزش محلی و توسعه و اصلاح روش تداخل عمل میان این دو
– برقراری موافقت میان مدیریت فدراسیون روسیه و اتباع فدراسیون روسیه در گزارشات مربوط به مدیریت نظام آموزشی
– فعال سازی حوزه نظارت آموزشی، بطورکاملا تخصصی و توسعه این حوزه میان سطوح مختلف مدیریت و انتقال مدیریتی از سطح فدرال به سطح ناحیه ای
– آموزش تکمیلی مدیران آموزشی کشور و آشناسازی آنان با متدها و شیوه های مدیریتی روز جهان
مدیریت آموزش عالی
ساختار اداری ومدیریتی
1- کمیته دولتی آموزش دانشگاهی که عهده دار مسوولیت تامین مالی 219 موسسه آموزش دانشگاهی ، اعطای مجوز فعالیت به موسسات جدید آموزشی ، اعطای اعتبار ، ارائه طرحهای پیشنهادی به دولت مبنی بر توسعه هر چه بیشتر موسسات آموزش دانشگاهی است.
2- مجمع روسای دانشگاه دولتی روسیه
3- انجمن دانشگاه ملی مسکو
4- موسسات آموزش غیر دولتی
5- موسسه تحقیقاتی آموزش دانشگاهی
توسعه آموزشی
هدف نهایی اصلاحات و توسعه آموزشی روسیه به واسطه اجرای برنامه توسعه آموزش فدرال تعیین میگرددکه درسال 1994به تصویب دولت رسید.از جمله عمده ترین توسعه های بدست آمده در حوزه آموزش کشور روسیه می توان از موارد ذیل نام برد :
1. تجدید سازمان در نظام آموزشی
2. بهره گیری ازتجارب مثبت آموزشی طی سالهای 1998-1996
3. توسعه شبکه آموزشی و سازمان دهی نظام آموزشی و معرفی سطح ایالتی بعنوان ضامن عمده توسعه کشور
4. جلوگیری از مواجهه با بحران مالی و برقراری امنیت مادی در تاسیسات آموزشی
5. اجرای برنامه فدرال جهت توسعه آموزشی
6. تضمین قانونی حقوق شهروندی جهت دریافت برنامه های آموزش توسعه یافته
7. توسعه تکاملی نظام آموزشی درجهت جریان منافع و نیازهای شخصی ، اجتماعی و ایالتی
توسعه آموزش عمومی سال 2000
– اجرای برنامه فدرال توسعه آموزش توسط مجلس دومای روسیه جهت تصویب آن بواسطه قانون فدرال
– تکمیل طرح توسعه آموزش ملی در فدراسیون روسیه
– فعال سازی فرایند قانونگذاری محلی در توسعه آموزش ناحیه ای و تبعیت از قانون اساسی روسیه و قانون فدرال در روند قانون گذاری محلی
– تکمیل فرآیند توسعه استاندارد های آموزش عمومی پایه وتداوم تکمیل استاندارد های آموزش ابتدایی ، متوسطه و آموزش عالی
– توسعه تکنیک های محتوایی آموزشی ویزه مدارس کوچک روستائی و تنظیم برنامه ریزی تحصیلی با هدف قوت بخشیدن به برنامه های آموزشی روستایی مطابق با تغییرات برنامه زندگی در این مناطق
– اعطای قدرت به مراکز آموزش ناحیه ای درجهت انتشارکتب درسی
– توسعه برنامه های آموزش از راه دور از طریق بهره گیری ازشبکه های چند رسانه ای و تکنولوژیک
– تثبیت آموزشی و آزادی آکادمیک
– تاکید بر مهارتهای فردی در زمینه مدیریت آموزشی
– اعمال استانداردهای آموزشی ایالتی
– تعیین نرخ پایه بودجه سطوح مختلف آموزشی در سطوح مختلف فدرال و ملی
– ایجادفضاهای چند بعدی آموزشی درجهت فراهم سازی فرصتهای آموزشی جهت برطرف نمودن نیازهای شهروندان
– تصویب آموزش فدرال توسط دولت فدراسیون روسیه به سال1994
– اجرای قوانین جدید آموزشی طی سالهای1991تا 1996
– توسعه سیاست های آموزشی توسط پارلمان روسیه طی سال1997
– تعیین سیاستهای ایالتی، تدوین وطراحی راهبردهایی درزمینه آموزش پیش دبستانی، آموزش متوسطه عمومی و آموزش حرفه ای
همکاریهای آموزشی
همکاریهای بین المللی
از جمله پروژه های بین المللی آموزش پیش دبستانی که طی چند سال اخیر درسطح فدرال به مورد اجرا در آمده است، می توان از موارد ذیل نام برد
– پروژه روسیه- هلند در خصوص گسترش امکانات اجتماعی – رفاهی کودکان روسی
– پروژه روسیه- بلژیک در خصوص بررسی جوانب دنیای کودکان
– پروژه روسیه- هلند درخصوص رشد و نمو اولیه کودک و امکانات آموزش پیش دبستانی
طی سالهای اخیر،مشارکت بین الملل در زمینه آموزش کودکان با توجه به نیازهای اختصاصی دو سطح فدرال و منطقه ای بطور موثری توسعه یافته است که از آن جمله می توان به اجرای پروژه های مشترک با کشور بلژیکو ایجاد مراکز روانشناختی- اجتماعی و پزشکی ویزه کودکان اشاره نمود.
پروژه الگوی آموزش حرفه ای در اودیتزوف مسکو طی سال 1998
در این اثنا،دانشمندان و معلمین روسی در تعدادی ازکنفرانسهای بین الملل درزمینه آموزش حرفه ای شرکت نمودند. در کل ، در سرتاسرروسیه درزمینه آموزش حرفه ای پایه بیش از80 پروژه بین المللی در37 فدراسیون کشور به مورد اجرا گذارده شد. این پروژه ها بطور عمده بر پایه ارتباط مستقیم تاسیسات آموزشی روسی و تاسیسات آموزش خارجی و سازمانها انجام گرفته است.
پروژه بین المللی"اصلاح آموزش منطقه شمال غرب روسیه" ازسال1996
هدف اصلی پروژه مذکور- ایجاد الگوی منطقه ای و اصلاح آموزش حرفه ای است. از جمله دیگر اهداف اصلی اجرای چنین پروژه ای می توان از تقویت بدنه مدیریت آموزش ناحیه ای و توسعه نظام دراز مدت آموزش حرفه ای یاد نمود.
پروژه IBRD تحت عنوان پروژه حمایت از نوسامانی سیستم آموزشی
هدف اساسی اجرای پروژه فوق، تجدید نظر در سیاست آموزش ملی فدراسیون روسیه است.
پروژه طویل المدت TACIS
که در چارچوب آن پست مراقبت ملی ازآموزش حرفه ای ایجاد و اجرا شده و سازمان بین الملل حمایت مالی به فرایند اصلاح و توسعه نظام آموزشی روسیه مبادرت نمود. گفتنی است که پروژه فوق خود بر چهار پروژه تخصصی به ارزش 10 میلیون دلار بالغ می گردد.
پروژهTEMPUS
به ارزش11 میلیون دلار در سال

اصول اصلی قانون اساسی
اصل 1
اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی یک دولت سوسیالیستی است که بیانگر اراده ومنافع کارگران،دهقانان ، روشنفکران ، و همه اقوام کشور می باشد.
اصل 2
در شوروی قدرت دولت ناشی از مردم است و از طریق شوراهای نمایندگان مردم که بنیاد سیاسی شوروی را تشکیل می دهد اعمال می شود ، کلیه ارگانهای دولتی تحت نظارت شوراهای مزبور قرار دارند.
اصل 3
دولت شوروی بر پایه اصل مرکزیت دمکراتیک ، سازمان یافته و عمل می نماید ، کلیه ارگانهای دولت از درجات پایین تا بالا انتخابی بوده و در برابر مردم مسوولیت دارند و تصمیمات ارگانهای مافوق برای ارگانهای پایین تر لازم ا لاجرا است.مرکزیت دموکراتیک ،رهبری مرکزی را با ابتکار و فعالیت خلاقه ارگانهای محلی و با مسوولیت هر یک ازارگانهای حکومتی و ماموران درقبال وظایفی که به آنها سپرده شده است، می آمیزد.

اصل 4
دولت شوروی و کلیه ارکان آن بر اساس نظام سوسیالیستی وظیفه حفظ و نظم و امنیت، تامین منافع جامعه و حقوق و آزادی شهروندان را به عهده دارند سازمانهای دولتی و اجتماعی و مسوولین امور مکلف به رعایت قوانین اساسی و سایر قوانین شوروی می باشند.
اصل 5
امور مهم دولتی به معرض مباحث عمومی و همه پرسی مردم گذارده خواهد شد.
اصل 6
اصل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی نیروی رهبری کننده جامعه شوروی و هسته نظام سیاسی آن و کلیه سازمانهای دولتی و عمومی است . حزب کمونیست شوروی برای مردم بوجود آمده و در خدمت آنان است . این حزب براساس مارکسیسم – لنینیسم ، سیر تحول جامعه و خط مشی سیاست داخلی و خارجی را تعیین می کند.حزب همچنین کار عظیم سازندگی مردم شوروی را هدایت کرده و با برنامه منظم و تاوریک کوششهای مردم را در جهت حصول نیروی کمونیست رهنمون می گردد . همه سازمانهای حزبی در چهارچوب قانون اساسی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی عمل می کنند .

اصل 7
اتحادیه های کارگری ، اتحادیه سراسری لنینیستی جوانان کمونیست شوروی ، تعاونیها و دیگر سازمان های اجتماعی طبق وظایف مقرر در اساسنامه های مربوط در اداره امور مملکتی و در حل مسائل سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، و فرهنگی شرکت می نماید .
اصل 8
هیات کارکنان موسسات در مباحثه و تصمیم گیری پیرامون امور دولتی و عمومی ، برنامه ریزی تولیدی و توسعه اجتماعی ، آموزشی و کار یابی ، مدیریت بنگاه ها و سازمانها ، بهبود شرایط کار و معیشت و در سایر اقدامات اجتماعی و فرهنگی مشارکت می کند . هیات کارکنان موسسات رقابت سوسیالیستی را گسترش داده ، شیوه های مترقی کار و انضباط تولید بر پایه اصول کمونیستی را ترویج و ترغیب نموده و برای بالا بردن سطح آگاهی های سیاسی ، فرهنگی و مهارتهای حرفه ای تلاش می نماید.
اصل 9
اساس نظام سیاسی جامعه شوروی بر پایه توسعه دموکراسی سوسیالیستی به معنای مشارکت هر چه بیشتر شهروندان در اداره امور جامعه و دولت ، افزایش فعالیت سازمانهای اجتماعی ، تحکیم مبانی حقوقی ، عملکردهای دولتی و اجتماعی آزادی بیشتر برای مردم و احترام به افکار عمومی استوار است.

اصل 10
نظام اقتصادی شوروی بر اساس اصول مالکیت سوسیالیستی پروتکل تولید و درشکل مالکیت دولتی مالکیت تعاونی و مزارع جمعی می باشد.موال اتحادیه های صنفی و دیگر سازمان های اجتماعی برای انجام وظایف محول در اساسنامه های مربوط طبق اصول مالکیت سوسیالیستی را صیانت نموده و برای رشد ان فعالیت مینماید.هیچکس حق ندارد در جهت منافع شخصی ومقاصد سودجویانه ازمالکیت سوسیالیستی بهره برداری کند.
اصل 11
مالکیت دولتی یعنی مالکیت مشترک مردم شوروی ، شکل اصلی مالکیت سوسیالیستی است، زمین ، ذخایر زیرزمینی، آب وجنگل منحصراً متعلق به دولت است.وسایل اساسی تولید درصنایع و ساختمان و کشاورزی، ترابری ارتباطات،بانکها،دارایی ، موسسات عام المنفعه ، شهرداریها ، بیشتر اماکن شهری و داراییهای دیگری که برای هدف های دولت ضروری است متعلق به دولت است.
اصل 12
زمینها و اراضی کشاورزی جهت استفاده رایگان در زمان نامحدود در اختیار مزارع جمعی ( کولخوزها) و سازمانهای تعاونی و سایر مجتمع های مربوط که در اساسنامه های مقرر عنوان شده قرار داشته و به نام آنان ثبت می گردد .دولت به توسعه مالکیت کولخوزی و تعاونی و نزدیک ساختن آن به مالکیت دولتی کمک می کند .کولخوزها و بهره برداران از زمین موظفند از اراضی مذکور استفاده لازم را به عمل آورده و در افزایش محصولات آن جدیت به عمل آورند .
اصل 13
منشاء مالکیت شخصی شهروندان شوروی، درآمد حاصله ازکار است.مالکیت شخصی ، شامل وسایل مورد استفاده زندگی روزمره اشیا لازم برای مصارف شخصی و رفاهی ،قطعات کوچک زمین ، یک خانه مسکونی ، وپس اندازهای حاصله از کار می باشد .اموال شخصی شهروندان و حق وراثت بر آن مورد حمایت دولت است.می توان استفاده از زمین را به طریقی که قانون مقرر می دارد ، برای دامداری ، مرغداری ، باغداری ، جالیزکاری و سکونت به شهروندان واگذار نمود .دولت و تعاونیهای کشاورزی در امر بهره برداری از این زمینها کمکهای لازم را به شهروندان خواهند نمود .موارد مذکور از طرف دولت واگذار شده و می باید به شیوه معقول از آن استفاده شود . اموالی که در اختیار شهروندان قرار می گیرد نباید موجب درآمدهایی که حاصل دسترنج آنان نیست ، گردد ، و یا موجب لطمه به منافع جامعه شود .
اصل 14
منشا افزایش ثروت عمومی و رفاه مردم در شوروی"کار"بوده واستثمار مردم ممنوع است.
دولت میزان کار و مصرف را طبق اصول سوسیالیسم تعیین خواهد کرد ." از هر کس به اندازه تواناییش و به هر کس به اندازه نیاز "
دولت از آنگونه درآمدهایی که قابل مالیات گرفتن است مالیات مقرر را تعیین و اخذ می نماید.
اصل 15
هدف تولید در سوسیالیسم عبارت است از تامین نیازمندیهای روز افزون مادی و معنووی مردم .
دولت به اتکا تلاش زحمتکشان و کاربرد تکنولوژی و بهبود مدیریت نسبت به افزایش بهره وری کار ، بالا بردن سطح کارایی و بهبود کیفیت کار و رشد اقتصاد ملی اقدام می نماید .
اصل 16
اقتصاد شوروی مجموعه اقتصادی واحدی است که کلیه شاخه های تولید اجتماعی بر اساس برنامه های دولتی همراه با استقلال مدیران و ابتکار افراد صورت گرفته و از اهرمهای اقتصادی مانند مسوولیت مدیران ، سودها، هزینه ها و دیگر انگیزه های اقتصادی استفاده خواهد شد .
اصل 17
کار انفرادی در زمینه صنایع دستی ، کشاورزی ، خدمات که صرفاً مبتنی بر کار و فعالیت شهروندان و اعضای خانواده آنان می باشد و قانوناً مجاز شمرده شده و دولت در جهت تنظیم سود آوری آن به نفع جامعه تلاش می کند.

اصل 18
در شوروی با توجه به منافع نسل حاضر و نسل آینده تدابیر لازم جهت حفاظت و صیانت از زمین ، ذخایر زیرزمینی ، منابع آب ، کشاورزی ، ثروت حیوانی ، سالم نگهداشتن محیط زیست به کار گرفته می شود .
اصل 19
مبنای اجتماعی اتحاد جماهیر شوروی ، اتحاد خلل ناپذیر کارگران ، دهقانان و روشنفکران است . دولت با اختلاف طبقاتی در جامعه ، مبارزه می کند و در جهت رشد همه ملل و اقوام شوروی و نزدیک کردن آنان به یکدیگر تلاش خواهد کرد .
اصل 20
بر طبق آرمان کمونیستی " رشد آزاد هر فرد شرط رشد آزاد همه است ".
دولت زمینه های ایجاد فرصتهای واقعی بیشتر جهت رشد تواناییها و شخصیت افراد را فراهم خواهد کرد .
اصل 21
دولت برای بهبود شرایط کار و اصول ایمنی آن و از میان بردن کارهای سخت بدنی از طریق سازماندهی علمی به مکانیزه کردن امر تولید در همه رشته های اقتصادی ملی اهتمام خواهد ورزید .
اصل 22
در اتخاد شوروی برنامه تبدیل کار کشاورزی به یکی از انواع کار صنعتی و نیز توسعه موسسات آموزشی ، فرهنگی ، بهداشتی ، بازرگانی ، خدمات عمومی ، امور عام المنفعه به طور مستمر اجراء می شود .دولت در جهت بهسازی مناطق روستایی و تحول آنها به شکل شهرکهای آباد ، به صورت مستمر تلاش می نماید .
اصل 23
دولت از طریق افزایش باروری کار ، سطح دستمزد و در آمدهای واقعی زحمتکشان را همواره بالا می برد . به منظور تامین بیشتر نیازهای مردم شوروی ، صندوقهای اجتماعی مصرف ایجاد می شود . دولت با شرکت وسیع سازمانهای اجتماعی و هیاتهای کارکنان و موسسات ، موجبات رشد و توزیع عادلانه این قبیل صندوقها را فراهم می سازد .
اصل24
د راتحاد شوروی سیستمهای دولتی بهداری ، بازرگانی ، خدمات اجتماعی ، و امور عام المنفعه دارد و در حال توسعه می باشد .دولت فعالیتهای تعاونی اجتماعی را تشویق و به پیشرفت امر تربیت بدنی عمومی و ورزش در سطح وسیع همت می گمارد .
اصل 25
در شوروی سیستم واحد آموزش عمومی که دائماً در حال تکامل است وجود دارد . این سیستم ، اموزش عمومی و حرفه ای شهروندان را تامین می کند و رشد معنوی و جسمی جوانان را بر اساس تعالیم کمونیستی مد نظر داشته و آنان را برای کار و فعالیتهای اجتماعی آماده می سازد .
اصل 26
پیشرفت منظم علم و تربیت کادرهای علمی و تشویق به پژوهش های علمی در عرصه اقتصاد ملی و سایر مظاهر زندگی مورد حمایت دولت است .
اصل 27
تربیت اخلاقی جامعه و پرورش ذوق هنری و ارتقاء سطح فرهنگی مردم شوروی و گسترش حرفه های مختلف ، مورد حمایت دولت است .
اصل 28
اتحاد شوروی با استواری سیاست لنینی صلح را دنبال می کند و برای تحکیم امنیت و همکاری گسترده بین المللی می کوشد . هدف سیاست خارجی شوروی تامین شرایط مساعد بین المللی لازم برای اشاعه کمونیزم در شوروی و دفاع از منافع اتحاد شوروی ، تحکیم مواضع سوسیالیسم جهانی ، پشتیبانی از مبارزات مردم برای آزادی و ترقی ، پیشگیری از جنگهای تجاوزکارانه ، دستیابی به خلع سلاح عمومی و تخلف اصول همزیستی مسالمت آمیز با کشور هایی که دارای نظام اجتماعی مختلف می باشند ، خواهد بود . تبلیغ جهت جنگ در شوروی ممنوع است .

اصل 29
روابط شوروی با کشورهای دیگر اساس رعایت برابری حاکمیت ، امتناع متقابل از توسل به زور یا تهدید توسل به زور ، تغییر ناپذیری مرزها ، احترام به تمامیت ارضی کشورها ، حل مسالمت آمیز منازعات ، عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر ، احترام به حقوق بشر و آزادیهای اساسی ، احترام به حق ملیت ها در امر حاکمیت بر سرنوشت خویش ، همکاری میان کشورها ، اجرای صحیح و دقیق معاهداتی که از اصول و موازین حقوق بین المللی و از قراردادهای بین المللی منعقده توسط شوروی ناشی می شود ، استوار است .
اصل 30
شوروی به عنوان واحدی ناگسستنی از سیستم جهانی سوسیالیزم و جامعه کشورهای سوسیالیستی محسوب می گردد . دوستی و همکاری با کشورهای سوسیالیستی بر اساس انتر ناسیونالیسم سوسیالیستی ترویج و ترغیب می گردد و این کشور در وحدت اقتصادی و تقسیم کار بین المللی به طور فعال شرکت می ورزد .
اصل 31
دفاع از میهن سوسیالیستی از مهمترین وظایف دولت و تمامی احاد ملت است ، به منظور دفاع از دستاوردهای سوسیالیستی ، صلح ، حاکمیت و تمامیت ارضی کشور ، نیروهای مسلح شوروی تشکیل نشده و نظام وظیفه عمومی اجباری برقرار گردیده است . وظیفه نیروهای مسلح در قبال مردم عبارت است از دفاع مطمان از کشور و حفظ آمادگی رزمی دائمی برای دفع سریع هر گونه تجاوز
اصل 32
دولت امنیت و قدرت دفاعی کشور را تامین می کند و نیروهای مسلح کشور را به کلیه وسایل لازم جهت دفاع از کشورها مجهز می نماید . وظایف ارگانهای دولتی ، سازمانهای اجتماعی و مسوولین امور و شهروندان در زمینه تامین امنیت کشور و تحکیم قدرت دفاعی آن به وسیله قوانین شوروی سوسیالیستی تعیین می شود .
اصل 33
تابعیت فدرال یکسان در سراسر اتحاد شوروی برقرار است .شهروند یک جمهوری متحده ، شهروند اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به شمار می رود . مبانی تحصیل و سبک تابعیت شوروی به موجب قانون تعیین می شود . اتباع شوروی مقیم خارج از کشور از حمایت دولت شوروی برخوردارند .
اصل 34
اتباع شوروی بدون تمایز از حیث اصل و نسب ، موقعیت اجتماعی و توانائی مالی ، تعلق نژادی و ملی ، جنس ، تحصیلات ، زبان ، مذهب ، شغل ، محل سکونت و عوامل دیگر از حقوق مساوی برخوردار گردیده به طوری که بتوانند کار را با وظایف مادر در آمیزند .
اصل 35
زنان و مردان در شوروی از هر نژاد و ملیت از حقوق برابر برخوردارند . تامین این حقوق از طریق سیاست رشد همه جانبه و همکاری همه ملل و اقوام ساکن شوروی با یکدیگر و از طریق تقویت روحیه میهن پرستی و اشاعه انتر ناسیونالیسم سوسیالیستی و از طریق استفاده از زبان مادری و زبان های ملل دیگر درشوروی انجام می گیرد.هرگونه محدودیت مستقیم و غیر مستقیم حقوق ، برتری نژاد و ملی،ستیزه جویی و تحقیر یکدیگر به موجب قانون ممنوع و موجب مجازات است .
اصل 36
اتباع شوروی از هر نژاد و ملیت حقوق برابر برخوردارند . تامین این حقوق از طریق امکاناتی سیاست رشد همه جانبه و همکاری همه ملل و اقوام ساکن شوروی با یکدیگر و از طریق تقویت روحیه پرستی و اشاعه انترناسیونالیسم سوسیالیستی و از طریق استفاده از زبان مادری و زبانهای ملل دیگر در شوروی انجام می گیرد . هر گونه محدودیت مستقیم و غیر مستقیم حقوق ، برتری نژاد و ملی ، ستیزه جویی و تحقیر یکدیگر به موجب قانون ممنوع و موجب مجازات است .
اصل 37
اتباع خارجی و افراد بدون تابعیت که در شوروی زندگی می کنند دارای حقوق و آزادیهای مصرح در قانون و از جمله حق مراجعه به دادگاه و دیگر دستگاه های دولتی برای دفاع از حقوق شخصی و دارایی و حقوق خانوادگی خود می باشند . خارجیان و افراد بدون تابعیت در شوروی موظفند قانون اساسی و سایر قوانین را محترم شمارند .

اصل 38
شوروی به آن دسته از خارجیانی که به سبب دفاع از منافع زحمتکشان و حمایت از صلح و مشارکت در جنبشهای انقلابی و آزادیبخش ملی و فعالیتهای مترقیانه اجتماعی ، سیاسی ، علمی مورد تعقیب قرار می گیرند حق پناهندگی اعطاء می کند .
اصل 39
اتباع شوروی از کلیه حقوق و آزادیهای اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فردی اعلام شده و مصرح درقانون اساسی و در سایر قوانین شوروی برخوردار می باشند .نظام سوسیالیستی گسترش حقوق و آزادیها و بهبود مستمر شرایط زندگی اتباع را با اجرای برنامه های رشد اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی تامین می نماید . استفاده از حقوق و آزادیها نباید به منافع جامعه و دولت و حقوق شهروندان دیگر لطمه وارد نماید .
اصل 40
اتباع شوروی از حق کار با دستمزدی هماهنگ با مقدار و کیفیت کار که نباید از حداقل مقرر شده توسط دولت کمتر باشد برخوردارند.حق انتخاب حرفه ، شغل و کار،مطابق با ذوق ، استعداد، مهارت حرفه ای و تحصیلات وباتوجه به نیازمندیهای اجتماعی موردحمایت قرارمیگیرد.این حق ازطریق سیستم اقتصاد سوسیالیستی، رشد مستمر نیروهای سواره،آموزش حرفه ای رایگان ،بالا بردن سطح مهارت در کار از طریق آموختن تخصصهای تازه و گسترش سیستم راهنمایی حرفه ای تامین می گردد .

اصل 41
اتباع شوروی از حق استراحت و فراغت برخوردارند . حق مذکور از طریق کار هفتگی حداکثر به مدت 41 ساعت برای کارگران ، کارمندان و برقرای ساعت کار کمتر در برخی مشاغل و حرفها با برخورداری از مرخصی سالانه با حفظ حقوق و تعطیلات هفتگی و امکانات مساعد برای استراحت در محل زندگی تامین می گردد. زمان کار و استراحت کولخوزیها توسط کولخوزها تنظیم می شوند.
اصل 42
اتباع شوروی از حق حفاظت از تندرستی برخوردارند . این حق از طریق کمکهای پزشکی رایگان که توسط موسسات بهداشتی دولتی صورت می گیرد تامین می گردد.گسترش موسسات درمانی و بهداری و تولیدات بهداشتی ، پیشگیری بیماریها ، اتخاذ تدابیر لازم برای بهسازی محیط زیست ، توجه به تندرستی اطفال ، منع کار بدون آشنایی با اصول فنی و حرفه ای برای تلاش در جهت کاهش بیماریها و افزایش طول عمر از جمله تدابیر لازم برای اجراء و تحقق این حق است .
اصل 43
اتباع شوروی از حق تامین در دوران پیری و در صورت بروز بیماری ، از کار افتادگی و از دست دادن نان آور خانواده برخوردار می باشند.این حق از طریق بیمه اجتماعی کارگران ،کارمندان،کالخوزیها ، پرداخت مقرری بازنشستگی از سوی دولت یا از سوی کالخوزها در دوران پیری صورت می پذیرد . همین معلولین و کهنسالان از کمکهای سازمان تامین اجتماعی برخوردار می گردند .
اصل 44
اتباع شوروی از حق مسکن برخوردارند.این حق از طرق گسترش و حفاظت دارایی و دولتی و اجتماعی در زمینه مسکن و کمک به خانه سازی تعاونی و توزیع عادلانه خانه های مرغوبی که بابت اجاره آنها مبلغ نازلی از سوی شهروندان پرداخت می شود وسایرخدمات عام المنفعه شهری تامین میگردد.اتباع شوروی که از این کمکها برخوردار می شوند باید از خانه های مذکور مراقبت به عمل آورند .
اصل 45
اتباع شوروی از حق آموزش برخوردارند.این حق از طریق تحصیل درهمه مقاطع تحصیلات ابتدایی، دبیرستان ، و دانشگاه ها صورت می گیرد و آموزش فنی و حرفه ای و تخصصی گسترش می یابد.همچنین پرداخت کمک هزینه تحصیلی دولتی و فراهم اوردن کتب درسی رایگان برای تمامی محصلین و دانشجویان از جمله وظایف دولت محسوب می گردد .
اصل 46
اتباع شوروی حق استفاده از دستاوردهای فرهنگی را دارند ، این حق با ایجاد سهولت در دسترسی همگان به فرهنگ میهنی و جهانی که در مجموعه های دولتی گردآوری می شود،صورت می پذیرد و نیز از طریق گسترش موسسات فرهنگی و شبکه تلویزیونی و رادیویی و نشر کتب و مطبوعات و توسعه شبکه کتابخانه ها به صورت رایگان و بسط مبادلات فرهنگی با کشورهای خارجی صورت می گیرد .
اصل 47
اتباع شوروی با هدف بنیاد نهادن کمونیسم ، از آزادی کار علمی ،فنی و هنری برخوردارند.این حق از طریق گسترش پژوهشهای علمی ، تشویق اختراعات و نوآوریها و گسترش ادبیات و هنر تآمین میگردد. انجمن های هنرمندان و نویسندگان مورد حمایت مالی دولت قرار گرفته و از حقوق مولفان و مخترعان توسط دولت پشتیبانی می گردد .
اصل 48
اتباع شوروی در اداره امور دولتی و اجتماعی و نیز در بحث و تدوین قوانین فدرال و محلی مشارکت می نمایند. این حق از طریق انتخاب شدن و انتخاب کردن و مشارکت در شوراهای نمایندگان مردم و دیگر ارگانهای دولتی صورت می پذیرد .
اصل 49
اتباع شوروی می تواند با پیشنهادها خود ، در بهبود فعالیتهای سازمانهای دولتی و اجتماعی شرکت نموده و از نواقص کار انتقاد نمایند.مسوولین موظفند به پیشنهادها توجه نموده و تدابیر لازم را اتخاذ نمایند. تعقیب افراد به سبب انتقاد ممنوع و متخلفین مورد بازخواست قرار می گیرند.

اصل 50
آزادی بیان،مطبوعات ، اجتماعات ، تظاهرات که مطابق با منافع مردم و به منظور تحکیم نظام سوسیالیستی در شوروی باشد تضمین می گردد به منظور تحقق آزادیهای سیاسی مذکور ، تسهیلات لازم برای مردم در جهت استفاده از ساختمانهای عمومی . خیابانها ، و میادین و نیز استفاده از وسایل ارتباط جمعی فراهم می گردد .
اصل 51
اتباع شوروی به منظور تحقق بنای کمونیسم ، حق تشکیل سازمانهای اجتماعی برای انجام فعالیتهای سیاسی را دارا می باشند .
اصل52
اتباع شوروی از آزادی عقیده برخوردارند و لذا افراد می توانند از یک مذهب پیروی نموده و یا به هیچ یک از مذاهب اعتقاد نداشته باشند.حق انجام مراسم و فرایض مذهبی تامین می گردد.درزمینه معتقدات دراتحاد شوروی ، مذهب از سیاست و مدرسه از مذهب جدا است .
اصل53
خانواده از حمایت دولت برخوردار است و ازدواج با توافق زوجین صورت گرفته و زوجین در روابط خانوادگی دارای حقوق مساوی هستند.دولت ازطریق توسعه موسسات مخصوص کودکان جهت پرداخت کمک معاش خصوصاً به خانواده های پرجمعیت اقدام می نماید .
اصل 54
اتباع شوروی را نمی توان بازداشت نمود مگر به حکم دادگاه یا اجازه دادستان
اصل 55
هیچکس بدون مجوز قانونی حق ورود به خانه شهروندان را ندارد .
اصل 56
زندگی خصوصی شهروندان ، مکاتبات و مکالمت تلفنی و مخابرات تلگرافی از مصونیت برخوردار است . اصل 57
احترام به شخصیت انسان و حمایت از حقوق و آزادیهای شهروندان شوروی وظیفه همه دستگاه های دولتی و مقامات مسوول است .اتباع شوروی در قبال تعدی به حیثیت ، حیات و سلامت ، آزادی شخصی و اموال خویش از حمایت قضایی برخوردارند .
اصل 58
اتباع شوروی حق دارند در صورت تلخف ارگانهای دولتی علیه آنها شکایت کنند . شکایت طبق تشریفات وظرف مدت مقرر درقانون باید مورد رسیدگی قرارگیرد.نقض قوانین توسط مسوولین قابلژیکگی دردادگاه است.اتباع شوروی حق جبران خسارت ناشی از اعمال غیر قانونی دستگاه های دولتی و مسوولین را که در حین انجاو وظیفه هستند ، دارا می باشند .

اصل 59
تامین حقوق و آزادیهای اتباع شوروی از تکالیفی که به عهده آنان قرار دارد قابل تفکیک نیست . مردم موظفند قانون اساسی و سایر قوانین و مقررات جامعه سوسیالیستی را محترم شمرده و شایستگی خود را به عنوان تبعه شوروی نشان دهند .
اصل 60
اتباع شوروی در خصوص کار باید رعایت انضباط را نموده و همگی در صورت توانایی مکلف به کار کردن می باشند ، استنکاف از کار کردن با اصول حاکم بر جامعه سوسیالیستی سازگار نیست .
اصل 61
تبعه شوروی مکلف به حفظ مالکیت سوسیالیستی است .وظیفه مردم مبارزه علیه اختلاس و اسراف و تبذیر اموال دولتی و داراییهای عمومی می باشد . کسانی که به مالکیت سوسیالیستی تجاوز کنند طبق قانون به مجازات می رسند.
اصل 62
اتباع شوروی مکلف به حفظ منافع دولت و کمک به تحکیم و اعتبار آن می باشند.دفاع از میهن وظیفه مقدس هر یک از اتباع شوروی است . خیانت به میهن بزرگترین جرم در قبال ملت محسوب می گردد .

اصل 63
خدمت وظیفه عمومی برای اتباع شوروی یک امر پر افتخار است .
اصل 64
اتباع شوروی مکلفند شان ملی یکدیگر را محترم بشمارند و دوستی میان ملل و اقوام ساکن کشور کثیر المله شوروی را تحکیم بخشند .
اصل 65
اتباع شوروی مکلفند حقوق و منافع قانون یکدیگر را محترم شمرده و به حفظ نظم عمومی کمک کنند .
اصل 66
اتباع شوروی مکلفند فرزندان خود را به خوبی تربیت نموده و آنان را مفید برای جامعه بار آورند .
فرزندان مکلفند از پدر و مادر مواظبت نموده و به آنان یاری رسانند .
اصل 67
اتباع شوروی مکلف به حفظ منابع و ثروت های طبیعی می باشند .

اصل 68
اتباع شوروی مکلف به حفظ آثار تاریخی و دیگر آفریده ای فرهنگی و دینی می باشند .
اصل 69
اتباع شوروی با الهام از اصل انترناسیونالیسم می باید در جهت توسعه دولتی و همکاری با سایر ملل و تحکیم صلح عمومی تلاش می نمایند .
اصل 70
اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی ، دولت واحد فدرال کثیر المله ای که بر اساس فرالیسم سوسیالیستی با رعایت حق ملل در تعیین آزادانه سرنوشت خویش و اتحاد جمهوری های متساوی الحقوق شوروی تشکیل شده است.اتحاد جماهیر شوروی تجلی وحدت مردم شوروی در چهارچوب دولت واحد است و کلیه ملل و اقوام برای ساختن کمونیسم تلاش می نمایند .
اصل 71
اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از جمهوریهای زیر تشکیل شده است .
1- جمهوری شوروی فدراتیو سوسیالیستی روسیه .
2- جمهوری شوروی سوسیالیستی اوکراین
3- جمهوری شوروی سوسیالیستی بلوروسی
4- جمهوری شوروی سوسیالیستی ازبکستان
5- جمهوری شوروی سوسیالیستی قزاقستان
6- جمهوری شوروی سوسیالیستی گرجستان
7- جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان
8- جمهوری شوروی سوسیالیستی لیتوانی
9- جمهوری شوروی سوسیالیستی ملداوی
10- جمهوری شوروی سوسیالیستی لتونی
11- جمهوری شوروی سوسیالیستی قرقیزستان
12- جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان
13- جمهوری شوروی سوسیالیستی ارمنستان
14- جمهوری شوروی سوسیالیستی ترکمنستان .
15- جمهوری شوروی سوسیالیتی استونی .
اصل 72
حق خروج آزادانه از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی برای هر جمهوری متحده محفوظ است .
اصل 73
اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به وسیله آزادیهای عالی ذیصلاح دولتی حل و فصل امور را به عهده دارد:
1- قبول الحاق جمهوری های جدید به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و تصویب تاسیس جمهوریهای خود مختار و استانهای خود مختار جدید در چهارچوب جمهوریهای متحده .
2- تعیین مرز دولتی اتحاد جماهیر شوروی
3- تعیین اصول کلی برای سازماندهی و فعالیتهای ارکانهای قدرت و اداره امور دولتی جمهوریها و ارگان های محلی .
4- تامین وحدت قانونگذاری در سراسر اتحاد جماهیر شوروی و جمهوریهای متحده .
اصل 74
در شوروی و تمامی جمهوریهای متحده قوانین دارای اعتبار یکسان است . در صورت وجود اختلاف میان قوانین جمهوریهای متحده با قوانین کل کشور قانون اتحاد جماهیر شوروی حاکم خواهد بود .
اصل 75
سرزمین اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سرزمین واحدی است و دربرگیرنده سایر جمهوریهای متحده می باشد. حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سراسر کشور را شامل می گردد.
اصل 76
جمهوری متحده شوروی یک دولت حاکم سوسیالیستی است که با دیگر جمهوریهای شوروی، در یک اتحاد جماهیر سوسیالیستی ، متحد شده است . جمهوری مذکور خارج از حدود ذکر شده در اصل 73 قانون اساسی اتحاد جماهیر شوروی ، قدرت حکومتی را بر سرزمین خود مستقلاً اعمال می کند این جمهوری دارای یک قانون اساسی است که با قانون اساسی اتحاد جماهیر شوروی مطابقت دارد و حاوی ویژگیهای جمهوری مذکور است .
اصل 77
جمهوریهای متحده در تصمیم گیری در " شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی " هیات رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی " دولت شوروری " و دیگر ارکانهای اتحاد جماهیر شوروی است ، شرکت می نماید. یک جمهوری متحده ، رشد اقتصادی و اجتماعی را در سرزمین خود تامین کرده اعمال اختیارات اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را در سرزمین خود تسهیل می نماید ، و تصمیمات ارگانهای عالی حاکمه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را را اجرا می کند . یک جمهوری متحده در مسائل مربوط به حوزه صلاحیت خود فعالیت بنگاه های اقتصادی ، موسسات اداری و سازمانهای تابعه اتحاد را هماهنگ می سازد .

اصل 78
سرزمین یک جمهوری متحده را بدون تقسیمات سرزمین خود را به مناطق ، استانها ، شهرستانها ، و نواحی تعیین کرده و مسائل مربوط به سازمانهای اداری و منطقه ای را خود حل می کند .
اصل 80
یک جمهوری متحده حق دارد با دول خارجی ارتباط برقرار سازد و با آنها قرارداد منعقد نماید و نمایندگان سیاسی و کنسولی مبادله کند و در فعالیتهای سازمانهای بین المللی شرکت نماید .
اصل 81
حقوق حاکمه جمهوریهای متحده به وسیله اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی حفظ می شود .
اصل 82
یک جمهوری خود مختار جزء تشکیل دهنده یک جمهوری متحده است و در امور خارج از قلمرو اختیارات اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی جمهوری متحده به مسائلی که در صلاحیتش قرار دارد مستقلاً رسیدگی می کند . جمهوری خود مختار دارای یک قانون اساسی است که با قانون اساسی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی هماهنگی دارد و ویژگیهای جمهوری خود مختار را در بر می گیرد .

اصل 83
جمهوری خود مختار از طریق ارگانهای عالی دولت و اداره امور دولتی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری متحده مربوطه در اموری که درصلاحیت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری متحده شرکت می نماید .جمهوری خود مختار رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی را در سرزمین خویش تامین کرده و تصمیمات ارگانهای عالی قدرت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوری متحده را به مرحله اجرا در می آورد .جمهوری خود مختار فعالیتهای سازمانها و بنگاه ها تابعه دولت فدرال جمهوری متحده را در قلمرو اراضی خود هماهنگ می نماید .و قلمرو ارضی یک جمهوری خود مختار را بدون موافقت آن نمی توان تغییر داد .
اصل 85
جمهوری فدراتیو سوسیالیستی شوروی جمهوریهای خود مختار زیر را در بر می گیرد :
1- باشقیرستان
2-بوریاتیا
3- داغستان
4- کاربادا- بالکاریا
5- لموکنا
6- کارلیا
7- ماری (مرو)
8- موردیوبا
9- کومی
10- آستیای شمالی
11- تاتارستان
12- تووا
13- اودمورتیا
14- ئئن- اینکوشیا
15- ئوواشیا
16- پاکوتیا
جمهوری شوروی سوسیالیستی ازبکستان ، جمهوری خود مختار قره قالثاق را در بر می گیرد .جمهوری شوروی سوسیالیستی گرجستان ، جمهوریهای خود مختار شوروی سوسیالیستی آث خازستان و آجارستان را در بر دارد . جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان – جمهوری خود مختار شوروی سوسیالیستی نخجوان را دربر دارد .

اصل 86
استان خود مختار جزو تشکیل دهنده یک جمهوری متحده می باشد.قانون تشکیل یک استان خود مختار به پیشنهاد شورای نمایندگان مردم استان خود مختار در شورای عای جمهوری متحده مربوط به تصویب می رسد .
اصل 87
جمهوری شوروی فدراتیو سوسیالیستی روسیه استانهای خود مختار زیر را در بر می گیرد :
آدیکیا ، آلتای کوهستانی ، یهودیه ، قره چای ، ئرکس و هاکس.
جمهوری شوروی سوسیالیستی گرجستان،استانهای خودمختار آسیای جنوبی رادربرمیگیرد.
جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان استان خود مختار قره باغ کوهستانی را در بر دارد.
جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان استان خود مختار بدخشان کوهستانی را در بر دارد .
اصل 88
حوزه خود مختار یک جزء تشکیل دهنده یک منطقه یا یک استان است . قانون تشکیل حوزه خود مختار در شورای عالی جمهوری متحده مربوطه به تصویب می رسد .

اصل 89
شوراهای نمایندگان مردم یعنی : " شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی " ، " شوراهای عالی جمهوریهای متحده"،"شوراهای عالی جمهوریهای خود مختار"،"شوراهای نمایندگان مردم مناطق و استانها ".
شوراهای نمایندگان مردم استانهای خود مختار و حوزه های خود مختار ، شوراهای نمایندگان مردم نواحی ، شهرها و بخشها ، شهرکها و دهات یک سیستم واحد تشکیلات یک قدرت حاکمه می باشد .
اصل 90
دوره ماموریت شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و شوراهای عالی جمهوریهای متحده و جمهوریهای خود مختار پنج سال و شورای محلی نمایندگان مردم دو و نیم سال می باشد و تاریخ انتخابات شوراهای نمایندگان مردم حداقل دو ماه قبل از انقضای مدت اختیارات شوراهای مربوطه تعیین می گردد.
اصل91
مهمترین مسائلی که در صلاحیت شوراهای مربوطه نمایندگان مردم قرار دارد ، طی جلسات دوره ای آنها بررسی و حل وفصل صل می شود . این شوراها کمیسیونهای دائمی را انتخاب و ارگانهای اجرایی و دیگر ارگانهای تابعه خود را تشکیل می دهند .

اصل 92
شوراهای نمایندگان مردم ارگانهای نظارت مردم را تشکیل می دهند .علاوه برنظارت دولت توسط ارگانهای دولتی،نظارت مردم ازطریق شوراهای فوق که نمایندگی زحمتکشان را درموسسات ،مزارع جمعی،(کولخوزها) وادارات وسازمانها برعهده دارند،صورت می گیرد.ارگانهای نظارت مردم در اجرای برنامه ها و فرامین حکومت نظارت می کند همچنین موارد نقض قوانین دولتی ، گرایشهای نادرست در ادراه امور ، تنگ نظری های اداری در کار ، سوء مدیریت ، اسراف و تبذیر ، مسامحه و دیوانسالاری را کنترل کرده و سرانجام به بهبود کار دستگاه های دولتی کمک می نماید .
اصل 93
شوراهای نمایندگان مردم مستقیماً یا از طریق ارگانهایی که تشکیل می دهند کلیه بخشهای مربوط به امور دولتی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگ را رهبری نموده و تصمیمات لازم اتخاذ و اجرای ان را فراهم و بر آن نظارت می نمایند .
اصل 94
فعالیت شوراهای نمایندگان مردم از طریق مباحثه و تصمیم گیری جمعی و آزاد ، آگاه سازی مردم از امور ، جوابگویی منظم ، دستگاه های اجرایی را در جریان فعالیتهای خود قرار داده و آنان را در امور خویش سهیم و دخیل می گردانند .شوراهای مذکور می اید از جریانات امور تصمیمات متخذه ، مردم را آگاه سازند .

اصل 95
انتخابات نمایندگان برای تمام شوراهای نمایندگان مردم براساس حق انتخابات عمومی برابر و مستقیم استوار است.
اصل 96
انتخابات نمایندگان جنبه عمومی دارد و تمامی اتباع شوروی که به سن 18سالگی رسیده باشند به استثنای مجانین حق انتخاب کردن و انتخاب شدن دارند.کسانی که به سن21سال رسیده باشند میتوانند به عضویت شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی انتخاب شوند .
اصل 97
انتخابات نمایندگان بر اصل برابری استوار است . یعنی هر انتخاب کننده یک رای دارد و همه انتخاب کنندگان به صورت برابر در انتخابات شرکت می کنند .
اصل 98
نمایندگان به صورت مستقیم توسط مردم انتخاب می شوند .
اصل 99
انتخاب نمایندگان به صورت مخفی بوده و کنترل اراده انتخاب کنندگان ممنوع است .

اصل 100
سازمانهای زیر حق معرفی نامزدهای نمایندگی را دارند . شعب و سازمانهای حزب کمونیست اتحاد شوروی ، اتحادیه های کارگری،سازمانهای لنینستی کمونیستی جوانان سراسرشوروی،سازمانهای تعاونی ودیگر سازمانهای اجتماعی ، هیاتهای کارکنان موسسات و سازمانها جلسات نظامیان ، بحث آزاد و همه جانبه پیرامون سجایای سیاسی ، علمی و شخصی نامزدها و نیز حق تبلیغ جلسات و مطبوعات ، تلویزیون و رادیو برای اتباع شوروی و سازمانهای اجتماعی تضمین است . هزینه های ناشی از انجام انتخابات شوراهای نمایندگان مردم از سوی دولت پرداخت می شود .
اصل 101
انتخاب نماینده برای شوراهای نمایندگان مردم در حوزه های انتخابی صورت می گیرد . یک تبعه شوروی نمی تواند در بیش از دو شورای نمایندگان مردم انتخاب شود . انتخابات شوراها را کمیسیونهای مربوط به اجرای انتخابات که از میان نمایندگان سازمانهای اجتماعی و هیاتهای کارکنان موسسات ، و جلسات نظامیان در واحدهای نظامی،تشکیل میشوند ،انجام می دهند،ترتیب انجام انتخابات طبق قوانین صورت می گیرد .
اصل 102
انتخاب کنندگان خواسته های خویش را به نمایندگان منتخب تقدیم می دارند . شوراهای مربوط ، به خواسته ها رسیدگی نموده و به تهیه برنامه های رشد اقتصادی و اجتماعی و تنظیم بودجه می پردازند و و چگونگی تحقق انها را به اطلاع مردم می رسانند .
اصل 103
نمایندگان شوراها دارای اختیار تام ازسوی مردم میباشند.
نمایندگان مسائل مربوط به اموردولتی، اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی را حل و فصل نموده و برکار دستگاه های حکومتی وسازمانها نظارت می کنند.هر نماینده در فعالیت خود منافع و مصالح عمومی دولت و خواستهای حوزه انتخابیه خود را ملاک قرار می دهد.
اصل 104
نمایندگان وظایف خود را بدون تعطیل وظایف عادی خود انجام می دهند،نمایندگان هنگام تشکیل اجلاسیه شورا و همچنین برای اجرای وظایف نمایندگی خویش به موجب قانون از انجام وظایف تولیدی یا خدماتی با حفظ حقوق متوسط خود در محل کار دائمی خویش معاف است .
اصل 105
هر نماینده حق دارد دستگاه های دولتی و مسوولین مورد سوال قرار دهد و آنان موظف به پاسخگویی در اجلاسیه شورا می باشند . نماینده حق دارد در زمینه مسائل مربوط به فعالیت نمایندگی خویش به تمام ارگانهای دولتی و اجتماعی و موسسات و ادارات مراجعه و دربررسی مسائلی که مطرح ساخته است شرکت نماید.مسوولین دردستگاه های دولتی و ادارات موظفند نماینده را بیدرنگ بپذیرند و به نظریات وی درموقع مقرر رسیدگی کنند .

اصل 106
شرایط لازم برای تحقق بلامانع و موثر حقوق و تکالیف نمایندگان شورا تامین می گردد . مصونیت نمایندگان و دیگر تصمیمات لازم برای فعالیت نمایندگی در قانون مقام نمایندگان و سایر قوانین مربوط به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و جمهوریهای متحده و خود مختار تعیین می گردد .
اصل 107
هر نماینده موظف است درباره کار خود و شورا به انتخاب کنندگان و سایر موسسات و سازمانهای اجتماعی که او را به نمایندگی خود انتخاب کرده اند گزارش دهد . نماینده ای که خود را شایسته و مورد اعتماد انتخاب کنندگان نشان ندهد طبق تصمیم اکثریت انتخاب کنندگان و به موجب تشریفات مقرر در قانون می توان در هر زمان او را فرا خوانده و بر کنار ساخت .
اصل 108
ارگان عالی قدرت دولتی اتحاد جماهیر شوروی،سوسیالیستی،شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی است.شورای عالی مذکور در حل جمعی مسائلی که به موجب قانون اساسی در حیطه صلاحیت آنان قرار گرفته اختیار کامل دارد . تصویب و اصلاح قانون اساسی شوروی ، پذیرش جمهوریهای جدید به اتحاد جماهیر شوروی ، تصویب تشکیل جمهوریهای خودمختار و استانهای خود مختار جدید ، تصویب برنامه های دولتی رشد اقتصادی و اجتماعی ، تصویب بودجه و دولت و گزارش درباره اجرای آنها و تشکیل ارگانهای اتحاد جماهیر شوروی که در برابر شورای عالی مسوول هستند ، منحصراً توسط شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی صورت می پذیرد . قوانین شوروی توسط شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی یا از طریق همه پرسی که طبق تصمیمات شورای عالی انجام می گیرد به تصویب می رسد .
اصل 109
شورای عالی از دو مجلس زیر تشکیل می شود :
شورای اتحاد و شورای ملیتها مجلسین شورای عالی اتحاد شوروی دارای حقوق متساوی می باشند .
اصل 110
تعداد نمایندگان شورای اتحاد و شورای ملیتها برابر است . نمایندگان شورای اتحاد در حوزه های انتخابی دارای جمعیت مساوی ، انتخاب می شوند . نمایندگان شورا ی ملیتها به ترتیب ذیل انتخاب می شوند :
از هر جمهوری متحده 32 نماینده از هر جمهوری خودمختار 11 نماینده ، از هر استان خود مختار 5 نماینده و از هر حوزه خود مختار یک نماینده .
شورای اتحاد و شورای ملیتها پس از آن که پیشنهاد کمیسیونهای اعتبار نامه ها که توسط خود آنها انتخاب می شود ، نسبت به تصویب اعتبارنامه های نمایندگان تصمیم می گیرند و در مواردی که قوانین انتخاباتی نقض شده است ، انتخابات را باطل اعلام می کند .

اصل 111
هر یک ازمجلسین شورای عالی اتحاد شوروی یک رییس مجلس و چهارمعاون انتخاب می کنند.روسای شورای اتحاد و شورای ملیتهای دوره های اجلاسیه مجلس مربوط را رهبری ودر اجرای مقررات داخلی آن مراقبت می نمایند. جلسات مشترک مجلسین از طریق روسای مذکور به نوبت اداره می شود .
اصل 112
اجلاسیه های شورای عالی اتحاد شوروی2 بار درسال تشکیل می گردد.
اجلاسیه های فوق العاده به تقاضای هیات رییسه(پرزیدیوم)شورای عالی اتحاد شوروی ویا به پیشنهاد یکی ازجمهوریهای متحده یا حداقل(3)(1)نمایندگان یکی ازمجلسین تشکیل میشود.
هردوره اجلاسیه شورای اتحادشوروی ازجلسات جداگانه و مشترک مجلسین و نیز از جلسات کمیسیونهای دائمی مجلسین یا جلسات کمیسیونهای شورای عالی اتحاد شوروی که درفواصل میان جلسات مجلسین برگزار میشود ، تشکیل می گردد.هر دوره اجلاسیه در جلسات جداگانه یا مشترک مجلسین افتتاح و پایان می یابد .
اصل 113
تقدیم لوایح قانونی برای تصویب درشورای عالی اتحاد شوروی ، توسط شورای اتحاد،شورای ملیتها ، هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی،شورای وزیران اتحاد شوروی،جمهوریهای متحده یا حداقل(3) (1) نمایندگان یکی از مجلسین تشکیل می شود.هردوره اجلاسیه شورای اتحاد شوروی از جلسات جداگانه و مشترک مجلسین و نیز ازجلسات کمیسیونهای دائمی مجلسین آن نمایندگان شورای عالی اتحاد شوروی و دادستان کل اتحاد شوروی صورت میگیرد.سازمانهای اجتماغی نیز ازطریق ارگانهای کل کشوری مربوطه ازحق پیشنهاد قانونی برخوردارند.
اصل 114
لوایح قانونی که برای بررسی و تصویب به شورای عالی اتحاد شوروی پیشنهاد شده درجلسات جداگانه یا مشترک مجلسین مطرح می گردد.در صورت لزوم لایحه قانونی را میتوان برای بررسی مقدماتی و تکمیلی به کمیسیونهای مربوطه ارجاع نمود.قانون اتحاد شوروی در صورتی مصوب به شمارمیرود که در هر یک از مجلسین شورای عالی اتحاد شوروی ، با اکثریت آراء شورای عالی اتحاد شوروی به تصویب می رسد. لوایح قانونی و مسائل بسیار مهم دیگر به موجب تصمیمی که شورای عالی اتحاد شوروی با هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی به ابتکار خود یا به پیشنهاد یک جمهوری متحده اتخاذ می نماید می تواند در معرض بحث همگانی مردم قرار گیرد.
اصل 115
درصورت بروز اختلاف میان شورای اتحاد و شورای ملیتها موضوع به یک کمیسیون سازش که توسط مجلسین بر اساس حقوق متساوی تشکیل می شود ارجاع می گردد و سپس بار دیگر در جلسه مشترک مورد بررسی قرار گرفته و چنانچه این بار نیز توافق حاصل نشد ،موضوع در دوره اجلاسیه بعدی شورای عالی اتحاد شوروی به بحث گذاشته شده یا توسط شورای عالی اتحاد شوروی جهت همه پرسی به رای عمومی گذارده خواهد شد.
اصل 116
قوانین و تصویبنامه های اتحاد شوروی و دیگر اسناد شورای عالی اتحاد شوروی به زبانهای جمهوریهای متحده و به امضای صدر و دبیر هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروری صادر و منتشر می گردد .
اصل 117
نماینده شورای عالی اتحاد شوروی حق دارد شورای وزیران ، و روسای ارگانهای دیگر که توسط شورای عالی اتحاد شوروی تشکیل می شوند را مورد سوال قرار دهد . شورای وزیران اتحاد شوروی یا مقام مسوولی که مورد سوال قرارگرفته باید حداکثر3روز به اجلاسیه جاری شورای عالی اتحد شوروی شفاهی یا کتبی پاسخ دهد .
اصل 118
نماینده شورای عالی اتحاد شوروی را نمی توان بدون موافقت شورای مذکور و در فواصل میاندوره های اجلاسیه ، بدون موافقت هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی ، مورد تعقیب جزایی قرار داده و یا بازداشت نموده و یا توسط دادگاه به مجازات محکوم نمود.
اصل 119
شورای عالی اتحاد شوروی در جلسه مشترک مجلسین ، هیات رییسه را که از ارکان دائمی شورای مذکور است انتخاب می کند . این ارکان در فعالیت های خود در برابر شورای عالی اتحاد شوروی مسوول است و در فاصله میان دوره های اجلاسیه شورا در چهارچوب قانون اساسی وظایف عالی ترین رکن قدرت دولتی اتحاد شوروی را انجام می دهد .
اصل 120
هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی که از میان نمایندگان انتخاب می شوند مرکب است از : صدر هیات رییسه ، معاون اول صدر ، پانزده معاون صدر به نسبت یک نفر از هر جمهوری متحده ، دبیر هیات رییسه و بیست ویک عضو.
اصل121
هیات رییسه شورای عالی اتحاد دارای وظایف زیر است :
1- تعیین تاریخ انتخابات شورای عالی اتحاد شوروی .
2- دعوت به تشکیل دوره های اجلاسیه شورای عالی اتحاد شوروی .
3- هماهنگ ساختن فعالیت کمیسیونهای دائمی مجلسین شورای عالی اتحاد شوروی .
4- رعایت قانون اساسی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی ، نظارت و تطابق قانون اساسی و قوانی جمهوریهای متحده با قانون اساسی و قوانین اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی .
5- تفسیر قوانین اتحاد جماهیر شوروی
6- تصویب و فسخ قراردادهای بین المللی
7- لغو تصویبنامه ها و دستور العملهای شورای وزیران اتحاد شوروی و شوراهای وزیران جمهوریهای متحده در صورت عدم مطابقت با قانون .
8- اعطای درجات نظامی و رتبه های سیاسی و عناوین اختصاصی
9- وضع و اعطای نشانها ، عناوین افتخاری و مدالهای مخصوص .
10- سلب و اعطای تابعیت اتحاد شوروی و رسیدگی به مساله ترک شوروی و اعطای پناهندگی به خارجیان .
11- صدور فرمان های عفو عمومی و بخشودگی .
12- تعیین نمایندگان سیاسی کشور در دول خارجی و در سازمانهای بین المللی و فراخواندن آنها .
13- پذیرفتن استوارنامه های نمایندگان سیاسی دول خارجی و اکرودیته .
14- تشکیل شورای عالی دفاع و تصویب ترکیب اعضای آن ، عزل و نصب فرماندهان عالی نیروهای مسلح.
15- برقرای حکومت نظامی در قسمتی از مناطق یا سراسر کشور به منظور دفاع از کشور .
16- اعلام بسیج عمومی یا حزبی
17- در فواصل میاندوره های اجلاسیه شورا ، اعلام حالت جنگ در صورت حمله نظامی به کشور و یا ضرورت
عمل به تعهدات بین المللی ناشی از قرارداد دفاع مشترک در قبال تجاوز
18- اعمال اختیارات دیگری که به موجب قانون اساسی اتحاد شوروی به آن واگذار شده است .
اصل 122
هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی در فواصل هر دوره های اجلاسیه شورای عالی دارای صلاحیت هایی به شرح زیر می باشد مشروط بر این که مصوبات خود را دوره های اجلاسیه بعدی برای نصب به شورای عالی تقدیم کند :
1- اصلاح قوانین جاری شوروی
2- تصویب تغییرات مرزی میان جمهوریهای متحده
3- تاسیس وزارتخانه های اتحاد شوروی و کمیته های دولتی و انحلال آنها به پیشنهاد رئیس شورای وزیران شوروی.
4- برکناری یا انتصاب اعضای شورای وزیران شوروی به پیشنهاد رییس شورای وزیران شوروی
اصل 123
هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی فرامین و تصمیمات لازم را تصویب و اعلام می نماید .
اصل 124
پس از انقضای دوره شورای عالی اتحاد شوروی ، هیات رییسه شورای عالی اختیارات خود را تا زمانی که هیات رییسه جدید توسط شورای عالی جدید انتخاب شود ، حفظ می کند . شورای عالی جدید دو ماه پس از انجام انتخابات ،به وسیله هیات رییسه دوره پیشین شورای عالی اتحاد شوروی تشکیل جلسه می دهد .
اصل 125
" شورای اتحاد " و " شورای ملیتها " از میان نمایندگان خود ، کمیسیونهای دائمی برای رسیدگی مقدماتی مسائلی که در حوزه صلاحیت شورای عالی اتحاد شوروی قرار دارد و نیز برای کمک به اجرای قوانین اتحاد شوروی و دیگر تصمیمات شورای مذکور و هیات رییسه آن و نظارت بر فعالیت دستگاه ها و سازمانهای دولتی تشکیل می دهند.مجلسین شورای عالی اتحاد شوروی میتوانند کمیسیونهای مشترک بر اساس تساوی حقوق تشکیل دهند.شورای عالی اتحاد شوروی هر وقت لازم بداند برای هر موضوعی کمیسیونهای رسیدگی و نظارت و تفتیش و غیره تشکیل می دهد.تمام سازمانهای دولتی و اجتماعی و مسوولین امر موظفند به تقاضاهای کمیسیون شورای عالی اتحاد شوروی و کمیسیونهای مجلسین عمل کنند و مدارک و اسناد لازم را در اختیار آنها قرار دهند .توصیه های کمیسیونها می باید از سوی سازمانهای دولتی و اجتماعی و ادارات مورد بررسی و توجه قرار گیرد و نتیجه امر باید در موعد مقرر به اطلاع کمیسیونها برسد .
اصل 126
شورای عالی اتحاد شوروی بر فعالیت همه ارگانهای دولتی که در برابر ان پاسخگو هستند نظارت می کند .
شورای مذکور کمیته نظارت مردم اتحاد شوروی را که در راس نظام ارگانهای نظارت مردم قرار دارد ، تشکیل می دهد.چگونگی سازماندهی و ترتیب فعالیت ارگانهای نظارت مردم طبق قانون مربوط نظارت مردم در شوروی تعیین می گردد.
اصل 127
ترتیب شورای عالی اتحاد شوروی و سازمانهای تابعه آن طبق اصول مقررتوسط شورای عالی اتحاد شوروی و دیگرقوانین این کشورکه براساس قانون اساسی اتحاد جماهیرشوروی سوسیالیتی صادرمیگردند تعیین می گردد.
اصل 128
شورای وزیران اتحاد شوروی، یعنی حکومت اتحاد شوروی عالیترین ارکان اجرایی و اداری قدرت حکومت اتحاد شوروی است .
اصل 129
شورای وزیران اتحاد شوروی از طرف شورای عالی اتحاد شوروی در جلسه مشترک شورای اتحاد و شورای ملیتها با ترکیب زیر تشکیل می گردند :
1- رئیس شورای وزیران اتحاد شوروی
2- معاون اول و معاونان رییس شورای وزیران
3- وزرای اتحاد شوروی
4- روسای کمیته های دولتی شوروی
5- روسای شورای وزیران جمهوریهای متحده به اعتبار مقام خود جزو شورای وزیران اتحاد شوروی هستند.
شورای عالی اتحاد شوروی به پیشنهاد رییس شورای وزیران اتحاد شوروی می تواند روسای سازمانها و دیگر دستگاه های اتحاد شوروی را به عضویت هیات دولت شوروی در آورد.شورای وزیران اتحاد شوروی در نخستین دوره اجلاسیه شورای عالی جدید اتحاد شوروی از خود سلب اختیار می نماید .
اصل 130
شورای وزیران اتحاد شوروی در برابر شورای عالی اتحاد شوروی مسوول بوده و در فواصل میان دوره ای اجلاسیه شورای عالی شوروی در قبال هیات رییسه شورای عالی مسوولیت دارد .شورای وزیران اتحاد شوروی درباره فعالیت خود به صورت منظم به شورای عالی اتحاد شوروی گزارش می دهد.
اصل 131
شورای وزیران اتحاد شوروی در حل و فصل کلیه مسائل مربوط به اداره مملکت تا انجا که این مسائل به موجب قانون اساسی در حیطه صلاحیت شورای عالی اتحاد شوروی و هیات رییسه ان شورا نباشد ، اختیار کامل دارد .شوروای وزیران اتحاد شوروی دارای اختیارتی به شرح زیر است :
1- هدایت طرح توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، تصویب و اجرای طرحهای لازم به منظور افزایش رفاه و رشد فرهنگی مردم ، پیشرفت علم و تکنیک ، استفاده معقول از منابع طبیعی و حفاظت آن ، تقویت نظامی پولی و اعتباری ، اجرای سیاست واحد در زمینه قیمتها ، مزد و تامین اجتماعی ، سازماندهی بیمه دولتی و نظام اماری و محاسباتی واحد ، اداره امور موسسات و مجتمعهای صنعتی ، ساختمانی ، کشاورزی ، ترابری ، ارتباطات بانکها ، و همچنین سایر سازمانها و ادارات تابعه در سراسر کشور .
2- طرح برنامه های دولتی جاری و دراز مدت رشد اقتصادی اجتماعی شوروی ، تنظیم بودجه دولتی و تسلیم آن به شورای اتحاد شوروی ، تهیه گزارش اجرایی برنامه ها و عملکرد بودجه و تقدیم آن به شورای عالی مذکور .
3- اقدامات لازم برای دفاع از منافع دولت و حفظ مالکیت سوسیالیستی و برقرای و حفظ نظام اجتماعی و تامین حقوق و آزادیهای مردم و دفاع از آن .
4-هدایت عمومی توسعه نیروهای مسلح اتحاد شوروی و تعیین سنوات خدمت نظامی .
5-اتخاذ تصمیم در خصوص برقراری مناسبات و همکاری در زمینه های سیاسی ، بازرگانی ، اقتصادی ، علمی ، فنی و فرهنگی با کشورهای خارجی و اجرای موافقتنامه های بین المللی و فسخ آنها .
6- تشکیل کمیته ها و هیاتهای مدیریت کل و ادارات امور اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و دفاعی ، در کنار شورای وزیران اتحاد شوروی

اصل 132
برای حل مسائل مربوط به هدایت اقتصادی و سایر امور دولتی ، هیات رییسه شورای وزیران شوروی ، به عنوان ارکان دائمی شورای وزیران شوروی مرکب از رییس شورای وزیران شوروی و معاونان اول و معاونان شورای وزیران عمل می نماید .
اصل 133
شورای وزیران شوروی در اجرای قوانین این کشور و سایر تصمیمات شورای عالی اتحاد شوروی و هیات رییسه آن تصویبنامه ها و دستورالعملهای لازم را صادر و به اجرا می گذارد .تصویب نامه ها و دستورالعملهای شورای مذکور در سراسر کشور لازم الاجرا است .
اصل 134
شورای وزیران شوروی در مسائلی که در محدوده صلاحیت اتحاد شوروی قرار دارد ، حق دارد اجرای تصویبنامه ها و دستورالعملهای شورای وزیران جمهوریهای متحده را به حالت تعلیق در آورده و نیز بخشنامه ها و تصمیمات وزارتخانه ها و کمیته های حکومتی کشور و دیگر دستگاه های تابعه را لغو نماید .
اصل 135
شورای وزریران اتحاد شوروی فعالیت وزارتخانه ها ،کمیته های دولتی سراسراتحاد شوروی وکمیته های مشترک میان اتحاد شوروی و جمهوریهای متحده و دیگرسازمانهای تابعه را هماهنگ ساخته و هدایت می کند.
وزارتخانه ها و کمیته های دولتی سراسر کشور مستقیماً یا از طریق دستگاه هایی که خود تشکیل داده اند هدایت نموده و انجام می دهند.وزارتخانه ها وکمیته های دولتی مشترک میان اتحاد شوروی و جمهوریهای متحده ، اداره اموری را که به آنها سپرده شده رهبری و یا از طریق وزارتخانه ها و دیگر ارگان های جمهوری های متحده و سایر دستگاه های تابعه شوروی توسط هیات رییسه اتحاد شوروی تعیین می گردد .وزارتخانه ها و کمیته های دولتی اتحاد شوروی در خصوص شرایط و پیشرفت اموری که درحوزه صلاحیت آنهاست مسائل خواهند بود .آنها دراجرای قوانین کشوروتصمیمات دیگرشورایعالی اتحاد شوروی وهیات رییسه آن،تصویبنامه ها و دستورالعملهای شورای وزیران اتحاد شوروی ، تصمیمات لازم اتخاذ و چگونگی اجرای آن را را سازمان می دهند.
اصل 136
حدود صلاحیت شورای وزیران اتحاد شوروی و هیات رییسه آن و ترتیب فعالیت آنها و چگونگی مناسبات میان شورای وزیران و دیگر سازمانهای دولتی و نیز فهرست وزارتخانه ها و کمیته های دولتی مشترک میان اتحاد شوروی و قوانین مربوط به شورای اتحاد وزیران اتحاد شوروی تعیین می گردد .
اصل 137
رکن عالی قدرت دولتی جمهوری متحده شورای عالی جمهوری متحده است .شورای مذکور در حل و فصل جمیع مسائلی که به موجب قانون اساسی شوروی و جمهوری متحده در صلاحیت آن قرار گرفته ، اختیار دارد .تصویب قانون اساسی جمهوری متحده و اصلاح ان با تصویب برنامه های رشد اقتصادی و اجتماعی و بودجه دولتی و گزارش درباره تحقق آنها، تشکیل سازمانهایی که در برابر شورای عالی جمهوری متحده دارای مسوولیت می باشند ،منحصراً توسط شورایعالی این جمهوری صورت میپذیرد.ازقوانین جمهوری متحد توسط شورای عالی جمهوری متحده ، یا از طریق همه پرسی به موجب تصمیمات شورای عالی مذکور،انجام و به تصویب می رسد .
اصل 138
شورای عالی جمهوری متحده ، هیات رییسه شورای عالی که رکن دائمی شورای عالی جمهوری متحده می باشد و در جمیع فاعلیت های خود در برابر آن مسوولیت دارد ، انتخاب می کند.ترکیب و اختیارات هیات رییسه شورای عالی جمهوری متحده به موجب قانون اساسی جمهوری متحده تعیین می شود .
اصل 139
شورای عالی جمهوری متحده ، شورای وزیران جمهوری متحده ، یعنی حکومت جمهوری متحده را که از سازمانهای عالی اجرایی و مدیریت قدرت دولتی جمهوری متحده می باشد تشکیل می دهد.شورای مدیران جمهوری متحده در برابر شورای عالی دارای مسوولیت و درفواصل میان دوره های اجلاسیه در برابر هیات رییسه شورای عالی متحده نیز مسوولیت دارند .

اصل 140
شورای وزیران جمهوری متحده به موجب قوانین مصوب اتحاد شوروی و جمهوری متحده ، و تصویب نامه ها و دستور العمل های شورای وزیران اتحاد شوروی تصویب نامه ها و دستورهای لازم را صادر می کند و چگونگی اجرای آن را سازمان داده و نظارت می نماید .
اصل 141
شورای ورزیران جمهوری متحده ، حق دارد اجرای تصویب نامه ها و دستور العملهای شورای وزیران جمهوریهای خودمختار را به حالت تعلیق درآورد و تصمیمات کمیته های اجرایی شوراهای نمایندگان مردم در مناطق استانها ، شهرهای تابعه جمهوری و شوراهای مردمی استانهای خودمختار و جمهوریهایی که فاقد استان می باشد و سایر شهر ها و نواحی دیگر را لغو کند .
اصل 142
شورای وزیران جمهوری متحده ، فعالیتهای وزارتخانه های مشترک میان اتحاد شوروی و جمهوری متحده و وزارتخانه های جمهوری ، کمیته های دولتی جمهوری متحده و دیگر سازمانهای تابعه خود را با یکدیگر هماهنگ و هدایت می کند .وزارتخانه ها و کمیته های مشترک میان اتحاد شوروی و جمهوری متحده اموری را که در جمهوری متحده به انها سپرده شده است ، رهبری می کنند. و یا امور رشته های مرتبط را اداره نموده و در فعالیت های خود هم تابع شورای وزیران جمهوری متحده هستند و هم تابع وزارتخانه ها یا کمیته های مشترک میان اتحاد شوروی و جمهوری متحده می باشد . وزارتخانه های جمهوری و کمیته های دولتی اموری را که به انها سپرده شده است رهبری کرده و در امور رشته های مربوط کنترل و نظارت دارند و در کار خود نیز از شورای وزیران جمهوری متحده پیروی می کنند .
اصل 143
رکن عالی قدرت دولتی جمهوری خود مختار شورای عالی جمهوری خود مختار میباشد.تصویب و اصلاح قانون اساسی جمهوری خودمختار، تصویب برنامه های رشد اقتصادی و اجتماعی و بودجه کشور ، و تشکیل ارکانی که دربرابر شورای عالی جمهوری خود مختار مسوول هستند ،منحصراً توسط قوانین جمهوری خود مختار توسط شورای عالی جمهوری خود مختار به تصویب می رسد .
اصل 144
شورای عالی جمهوری خود مختار ، هیات رییسه شورای عالی جمهوری خود مختار را انتخاب می کند و شورای وزیران جمهوری خود مختار یعنی دولت جمهوری خود مختار را تشکیل می دهد .
اصل 145
ارکانهای قدرت دولتی در مناطق ، استانها و استانهای خود مختار، حوزه های خود مختار، نواحی ،شهرها ، بخشها ، شهرکها و دهات ، شوراهای نمایندگان مردم انها می باشند .

اصل 146
شوراهای محلی نمایندگان مردم جمیع مسائل واجد اهمیت محلی را بر اساس مصالح عمومی دولت و منافع مردم ساکن قلمرو خود حل و فصل می نمایند.تصمیمات ارکان های حکومتی بالاتر را اجراء کرده و فعالیت شوراهای رده های پایین تر نمایندگان مردم را رهبری می کنند ، در بحث پیرامون مسائل مربوط به جمهوری و مربوط به سراسر اتحاد جماهیر شوروی شرکت و پیشنهادهای خود را مطرح می سازند.شوراهای محلی نمایندگان مردم در قلمرو اختیارات خود مسائل مربوط به امور سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی را رهبری می کنند بودجه محلی را تصویب و ارکانهای دولتی و موسسات و سازمانهای تابع خود را رهبری نموده و رعایت قوانین و حفظ نظام اجتماعی و حقوق شهروندان را تامین و به قدرت دفاعی کشور مساعدت می نمایند .
اصل 147
شوراهای محلی نمایندگان مردم در حیطه اختیارات خود توسعه اقتصادی و رشد اجتماعی در قلمرو خود را تامین نموده و رعایت قوانین را از سوی سازمانها ، موسسات و ادارات نظارت می نمایند . همچنین بر فعالیت آنها در زمینه انتفاع از اراضی ، و حفاظت طبیعت و آبادانی و استفاده از نیروی انسانی و تولید کالاهای مصرفی مردم و تسهیل در امر خدمات اجتماعی ، فرهنگی و معیشتی مردم نظارت می نمایند .

اصل 148
ارکان اجرایی ومدیریت شوراهای محلی نمایندگان مردم ، کمیته های اجرایی ، منتخب مرکب از نمایندگان این شوراها هستند.کمیته های اجرایی هر سال حداقل یک بار پیرامون فعالیت خود در برابر شوراهای انتخاب کننده و نیز در جلسات هیات های کارکنان موسسات و در محل سکنای شهروندان گزارش لازم را ارائه می نمایند.
اصل 149
شوراهای محلی نمایندگان مردم در حوزه اختیاراتی که قوانین اتحاد شوروی ، جمهوری متحده و جمهوری خود مختار به آنها تفویض نموده ، تصمیمات لازم را اتخاذ می کنند. تصمیمات مذکور برای کلیه موسسات ، ادارات و سازمانها و همچنین مسوولین و شهروندان مقیم قلمرو این شوراها واجب الاطاعه است.
اصل 150
کمیته های اجرایی شوراهای محلی نمایندگان مردم هم در برابر شورایی که انها را انتخاب نموده و هم در برابر رکن اجرایی و مدیریت مافوق خود مستقیماً پاسخگو و مسووول هستند .
اصل 151
امور قضائی در اتحاذ شوروی فقط به وسیله محاکم قضایی صورت می گیرد .
در اتحاد شوروی محاکم زیر وجود دارند :
دادگاه عالی اتحاد شوروی،دادگاه عالی جمهوریهای متحده ،دادگاه عالی جمهوریهای خود مختار ، دادگاه های منطقه ، استان و شهرها، دادگاه های استانهای خود مختار ، دادگاه های حوزه ها و دادگاه های خلق ناحیه در شهرها و نیز دادگاه های نظامی و نیروهای مسلح .
اصل 152
در اتحاد شوروی کلیه محاکم بر اساس انتخابی بودن دادرسان و داوران تشکیل می گردند .دادرسان خلق ناحیه (شهر) به وسیله شهروندان ناحیه و بر اساس حق انتخاب عمومی برابر و مستقیم با رای مخفی برای مدت پنج سال انتخاب می گردند. داوران دادگاه های خلق ناحیه با رای علنی و در جلسات شهروندان برای دو سال و نیم انتخاب میگردند.دادگاه های بالاترتوسط شوراهای مربوطه نمایندگان خلق برای مدت پنج سال انتخاب می شوند.دادرسان دادگاه های نظامی توسط هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی برای مدت پنج سال و داوران خلق این دادگاه ها در جلسات نظامیان برای مدت دو سال و نیم انتخاب می شوند.دادرسان و داوران خلق در برابر اشخاص یا سازمانهای انتخاب کننده آنان مسوول و پاسخگو هستند . سازمانهای انتخاب کننده به ترتیب مقرر در قانون آنها را احضار و برکنار می نمایند .
اصل 153
دادگاه عالی اتحاد شوروی رکن عالی قضایی اتحاد شوروی بوده و نظارت خود را بر فعالیتهای قضایی محاکم اتحاد شوروی ، و جمهوریهای متحده به موجب قانون اعمال می نماید.دادگاه عالی اتحاد شوروی مرکب از رییس دادگاه عالی ، معاونان او ، اعضای دادگاه و داوران مردم توسط شورای عاالی اتحاد شوروی انتخاب می شوند .روسای دادگاه های عالی جمهوریهای متحده به اعتبار سمت ، عضو دیوان عالی اتحاد جماهیر شوروی می باشند. تشکیلات دیوان عالی اتحاد شوروی و آیین دادرسی آن طبق قانون مربوط تعیین می شود.
اصل 154
رسیدگی به دعاوی مدنی و کیفری در تمام محاکم با مشارکت کلیه قضات صورت می گیرد و دعاوی در دادگاه های شهرستان باشرکت داوران مردم انجام میگیرد.داوران مردم درامور قضایی ازکلیه حقوق دادرسان برخوردارند.
اصل 155
دادرسان و داوران مردم مستقل بوده و فقط تابع قانون می باشند .
اصل 156
دادرسی در اتحاد شوروی بر اصل مساوات در برابر قانون و محاکم استوار است .
اصل 157
رسیدگی به دعاوی در تمام محاکم به صورت علنی است .دادرسی غیر علنی فقط در موارد مقرر در قانون و با رعایت تمام قواعد آیین دارسی مجاز است .
اصل 158
متهم در دعاوی کیفری از حق معاضدت قضایی برخوردار است .
اصل 159
رسیدگی به دعوی مردم به زبان محلی جمهوری های متحده یا خود مختار و یا استان صورت می گیرد .
چنانچه اصحاب دعوا به زبانی که دادرسی به آن انجام می گیرد ، آشنا نباشد از حق داشتن مترجم و دفاع به زبان مادری برخوردار خواهند بود .
اصل 160
هیچکس را نمی توان مجرم شناخت و به کیفر رسان مگر به موجب قانون و به حکم دادگاه .
اصل 161
کانون وکلای دادگستری معاضدت قضایی لازم را دراختیارشهروندان و سازمانها قرار میدهد.در موارد مقرر در قانون معاضدت قضایی به طور رایگان انجام می گیرد تشکیلات وطرز کار کانون وکلاء به موجب قانون اتحاد جماهیر شوروی و جمهوریهای متحده تعیین می شود.
اصل 162
نمایندگان سازمانهای اجتماعی ومجموعه های کارگری می توانند دردارسی های مدنی وکیفری شرکت نمایند.
اصل 163
حل وفصل اختلافات اقتصادی بین ادارات و سازمانها به وسیله هیاتهای داوری دولتی در حدود صلاحیتشان صورت می گیرد . سازمان و نحوه کار هیاتهای داوری دولتی به موجب قانون داوری دولتی در اتحاد شوروی معین می گردد .
اصل 164
نظارت عالیه بر اجرای دقیق و یکسان قوانین از جانب وزارتخانه ها ، کمیته های دولتی ، دوائر و موسسات ارکان اجرایی ، شوراهای محلی ، کالخوزها ، تعاونیها ، مسوولین امور و سایر شهروندان کشور بر عهده دادستان کل کشور شوروی و سایر دادستانهای تابع می باشد.
اصل 165
دادستان کل اتحاد شوروی توسط شورای عالی اتحاد شوروی منصوب و در برابر آن مسوول و در فواصل میان دوره های اجلاسیه شورای عالی ،دربرابر هیات رییسه شورایعالی اتحاد شوروی نیزدارای مسوولیت است.
اصل 166
دادستانهای جمهوریهای متحده، جمهوریهای خود مختار، مناطق ، استانها و دادستانهای خود مختار توسط دادستان کل اتحاد شوروی منصوب میگردند.دادستانهای حوزه های خودمختار نواحی و شهرها توسط دادستانهای جمهوریهای متحده تعیین و دادستان کل اتحاد شوروی ، آنان را تایید می کند .
اصل 167
دوره ماموریت دادستان کل اتحاد شوروی و همه دادستانهای مادون پنج سال تمام است .
اصل 168
نمایندگان دادستانها ، اختیارات خود را مستقل از هر گونه سازمانهای محلی اعمال و در فعالیت خود تابع دادستان کل شوروی هستند . ترتیب فعالیت نمایندگان مذکور طبق قانون تعیین می گردد.
اصل 169
آرم کشور اتحاد شوروی سوسیالیستی نقشی است از یک داس و چکش بر پهنه کره زمین میان اشعه خورشید و در هاله ای از خوشه های گندم با شعار زحمتشان تمامی کشور ها : " متحد شوید " که به زبان تمامی ملل جمهوریهای متحده نوشته شده است .بخش قانونی آرم به یک ستاره پنج پر منتهی می گردد.
اصل 170
پرچم دولت اتحاد جماهیر شوری سوسیالیستی عبارت است از یک قطعه پارچه چهار گوش سرخ رنگ که در زاویه بالای آن یعنی کنار پرچم تصویر یک داس و چکش زرین و بالای داس و چکش یک ستاره سرخ پنج پر که محدود به خطوط طلایی است . طول پرچم دو برابر عرض آن می باشد .
اصل 171
سرود ملی اتحاد جماهیر شوری سوسیالیستی را هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی تصویب می نماید. اصل 172
پایتخت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیتی شهر " مسکو " می باشد .
اصل 173
قانونه اساسی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی عالیترین قانون اتحاد شوروی است .تمام قوانین و مقررات و کلیه مصوبات سازمانهای دولتی باید به موجب قانون اساسی کشور صادر و با آن مطابقت داشته باشد .
اصل 174
هر گونه تغییر قانون اساسی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی با تصمیم شورای عالی اتحاد شوروی و حداقل با اکثریت دو سوم آراء کل نمایندگان هر یک از مجلسین که تصویب شده باشد صورت می گیرد.