مبانی نظری گیاه پرسیکا Otostegia persica، تشنج، بیماری صرع

معرفی:
Otostegia persica متعلق به مناطق جنوبی ایران خصوصاً استان سیستان و بلوچستان است. در طب سنتی این مناطق جهت رفع تب ، مالاریا و کاهش قندخون استفاده می شود . طی بررسی ها ی انجام شده مشخص شده است که عصاره ی الکلی بخش هوایی این گیاه برسندرم محرومیت از مورفین اثر قابل توجهی دارد .
جنس Otostegia متعلق به تیره ی lamiaceae بوده و حدود 30 گونه را در خود جای میدهد.از بین این گونه ها 3 گونه O.persica O.michauxii, و O.auchei بومی ایران می باشند که اثر ضدتشنجی Otostegia persica را بررسی مینماییم. طی بررسی های گذشته مشخص شده است که عصاره ی الکلی بخش هوایی این گیاه بر سندرم محرومیت از مورفین اثر قابل توجهی دارد پس به نظر میرسد که این عصاره میتواند اثرات ضد تشنجی داشته باشد.
مقدمه ای از گیاه
یکی از منابع بالقوه مفید در زمینه پیدایش و دسترسی به داروهای جدید ، گیاهان می باشند ، مروری بر تحقیقات انجام نشان دهنده اهمیت نگرش به مقوله کاربرد درمانی گیاهان در طب نوین می باشد . در کشور ما ایران با توجه به قدمت طب سنتی که به عنوان یک منبع غنی و ارزشمند از اطلاعات در رابطه با تجربیات بالینی در رابطه با گیاهان مطرح است و با توجه به قدمت بیماری صرع و آشنایی اطبای شهیر ایرانی و اسلامی با این بیماری ، کاربرد گیاهان و فرآورده های آنها در درمان این بیماری رواج داشته است .لذا ما در این تحقیق بر آن شدیم تا به بررسی گیاهی بومی ایران به نام Otostegia persica ازتیره ی نعناع بپردازیم .
در تیره نعناع 4000 گونه گیاه وجوددارد که در 200 جنس جای داده شده اند و در کل کره زمین پراکنده اند بیشترین انتشار در منطقه مدیترانه است. گیاهان عموماً علفی یکساله یا پایا و دارای ساقه های راست یا خزنده اند. بعضی از آنها مانند Thymus ها و Lavandulaها ظاهر بوته مانند و ساقه های متعدد و چوبی شده دارند در بین آنها بندرت نمونه های پیچیده یا درختچه مانند ممکن است یافت شود. از مشخصات این گیاهان آن است که ساقه های چهار گوش دارند. از قاعده ساقه آنها نیز غالباً ساقه های فرعی منشا می گیرد که حالت خزنده در سطح زمین پیدا می کنند و یا درون خاک وارد گردیده به صورت ساقه زیرزمینی در می آیند.
گیاهان تیره نعناع عموماً برگهای متقابل گاهی ساقه آغوش و بندرت فراهم دارند. برگهای آنها عموماً ساده است بطوریکه وجود برگهای مرکب در آنها دیده نشده است .گلهای آنها کامل نامنظم ، نر – ماده و مجتمع بصورت دسته هایی واقع در محور ساقه و یا قسمت انتهایی آن است. گیاهان این تیره از نظر کلی دارای کاسه منتهی به 5 تقسیم و جام منتهی به 5 لوب می باشند ،4 پرچم دارند که در حول یک مادگی 2 برچه ای قرار گرفته اند. میوه گیاهان تیره نعناع 4 فندقه ای و محتوی دانه های بدون آلبومن است و مشخصات آن این است که معمولاً محصور در کاسه گل باقی می ماند.
گیاهان این تیره از نظر مشخصات تشریحی دارای اختصاصات کلی به قرار زیر می باشند.
1- انواع علفی آنها عموماً دارای دسته های کلانشیم اند، وجود این حالت باعث می گردد که ساقه این گیاهان ظاهر چهار گوش پیدا کند.
2-دسته های چوب – آبکش پسین در آنها معمولاً به وضع غیر ممتد و جدا از هم دیده میشود.
3- بشره ساقه و برگ این گیاهان غالباً مستور از تارهای ترشحی و غیر ترشحی به اشکال مختلف است.
4- تارهای ترشحی اسانس در آنها دارای پایه یک یاد و سلولی منتهی به یک برجستگی 4 تا 8 سلولی و حتی بیشتر است. اسانس ترشح شده نیز معمولاً خارج از جدار سلولزی در زیر کوتیکول جمع می گردد و این خود باعث می شود که بشره در همان ناحیه کمی متورم جلوه نماید در بین گیاهان تیره نعناع تعدادی جهت مصرف پزشکی، مصرف تغذیه ای (خام یا پخته) جهت تهیه اسانس و بعضی برای زیبایی پرورش داده می شوند. (11)
Otostegia persica یکی از گیاهان متعلق به تیره ی lamiaceae میباشد که متعلق به مناطق جنوبی ایران خصوصاً استان سیستان و بلوچستان است. در طب سنتی این مناطق جهت رفع تب ، مالاریا و کاهش قند خون استفاده می شود.طی بررسی ها ی انجام شده مشخص شده است که عصاره ی الکلی بخش هوایی این گیاه بر سندرم محرومیت از مورفین اثر قابل توجهی دارد.ما نیز بر آن شدیم تا اثر ضد تشنج عصاره ی تام متانولی حاصل از بخش هوایی این گیاه را برای اولین بار بررسی نمائیم.
Otostegia persicaگیاهی است پایاّ، در بن و پایه ی چوبی، سبزمات، خاردار، به ارتفاع 80-150سانتیمتر.ساقه ی آن متعدد، سخت-چوبی، بسیار پرشاخه،باشاخه های چهارپهلو،سبزمتمایل به سفیدیا متمایل به زرد ،برگها کوچک ، در دو روسبز،با پهنک یا تیغه ای به ابعاد 10 -15 ×10-15 میلیمتر. گیاه بومی ایران است و در فارس ،بوشهر،شیراز، بین بم و کرمان و بندر عباس، بین بوشهر و بندر لنگه ،بلوچستان:بین خاش وایرانشهرو….وجود دارد(12). جنس Otostegia persica خواص بیولوژیک و درمانی مهمی را دارا می باشد.در طب سنتی ایران از Otostegia persica در درمان مالاریا،کاهش قند خون و درمان زخم استفاده می شود.همچنین از آن جهت درمان آلرژی-آرتریت و اسپاسم استفاده می گردد (13 (طبق بررسی های انجام شده،فلاونوئیدهای حاصل از بخش هوایی Otostegia persica دارای اثرات آنتی اکسیدانی قوی می باشد (13) همچنین شماری از دی ترپنوئیدها از این گیاه استخراج شده که وجود اثرات ضد آلزایمری در آن قابل پیش بینی می باشد.ضمنا طبق بررسی های جدید این گیاه اثر آنتی باکتریال هم دارد (14(
مورفولوژی:
Otostegia persicaگیاهی است پایاّ، در بن و پایه ی چوبی، سبزمات، خاردار، به ارتفاع 80-150سانتیمتر.ساقه ی آن متعدد، سخت-چوبی، بسیار پرشاخه،باشاخه های طویل،چهارپهلو،سبزمتمایل به سفیدیا متمایل به زرد،کرکینه پوش،برگها کوچک،در دو روسبز،با پهنک یا تیغه ای به ابعاد 10-15 ×10-15 میلیمتر،زبر و خشن،در دو رو کرکپوش،واژ تخم مرغی یا تقریبا مدور،در پشت دارای رگبرگهای برجسته و مشخص،در قاعده کنجی،در انتها دارای 5-7 دندانه ی خارمانند به طول 1-2 میلیمتر،در پایین باریک شده و منتهی به دمبرگ کوتاه،خارهای گوشوارکی سفید کرکینه پوش،بسیار سخت،بلندتر از برگها.گل سفید یا کرم متمایل به سفید،مجتمع در چرخهایی شامل دو دسته ی کناری شامل سه گل،براکته ها درفشی،به درازی 10-15 میلیمتر،پایا و خارمانند و کوتاهتر از لوله ی کاسه،کاسه دارای لوله ی کرکپوش،به طول 8-10میلیمتر،استوانه ای،دارای 10رگه طولی،در لبه وسیع،غشایی،دو لبه،مشبک،کمی کرکدار،لب بالایی آن پهن دراز-سر نیزه ای،کامل،همقد با طول لوله،در انتها دارای 1-3 خارچه،لب پایینی بسیار بزرگ وبادبزنی شکل،با3-7لبه خارمانند،جام مانده در کاسه،در داخل دارای حلقه ای مشخص،خود یا "کاسک"ایستاده،کرکپوش،با لب سه قسمتی،قسمت میانی فرورفته و چاله دار،پرچمها راست و مانده در زیر "کاسک"خانه های بساک متعابد،خامه دو بخشی.(11)

– انتشار جغرافیایی:
گیاه بومی ایران است و انتشار جغرافیایی آن به صورت زیر می باشد(11):جنوب: فارس: کتل کمارج، ده مورد، نیریز، بین کازرون وبوشهر، شیراز،بین شیراز وجهرم، کنگان، کوه خورموج،هویزه، چنار راه دار، کنارتخته/جنوب شرقی: بین آب باریک و درزین، بین چاه چغک وتاروم، بین جیرفت و ده بکری، تخت سلیمان، بین حاجی آباد وسیرجان، بین بم وجیرفت، بین بم و کرمان نزدیک نای بید، بافت سبزواران، گردنه مرغک، بین حاجی آبادی و بندر عباس، طاهری بین بوشهر و بندر لنگه، بلوچستان: بین خاش وایرانشهر، مکران، کارواندر، سرباز، تنگه سرخه، بشاگرد)12)
-ترکیبات شیمیایی:
این گیاه ترکیباتی از قبیل سسکوئی ترپن ، ترپنوئید ها، استروئید و فلاونوئیدها را دارا میباشد،11 ترکیب به نامهای
Geraniol,
Eugenol,
Ceryl alcohol,
Hentriacontane,
Caffeic acid,
p-Hydroxybenzoic acid,
β-Sitosterol,
β -Sitosteryl acetate,
β -Amyrin,
Campesterol,
Stigmasterol
از این گیاه بدست آمده است (41)
که شکل شیمیایی 4 عدد از دی ترپن ها را در زیر مشاهده مینمایید)14).

شکل1 ساختمان شیمیایی 4 عدد از دی ترپن های گیاه Otostegia persica
ضمنا از اسانس روغن گیاه توسط دستگاه GCو GC/MS ترکیبات زیر حاصل شد(42):
dillapiole (43.1%)/ trans-verbenol (9.6%) / hexadecanoic acid (5.7%)
درمطالعه ی دیگری از بخش های هوایی Otostegia persica اسانس گیری شد واسانس روغن بخش گلدار (EOFL) ومیوه دارتوسط دستگاه GCو GC/MC آنالیزه شدند و به طور جداگانه بررسی شدند.در قسمت گل دار مهم ترین ترکیبات سه ترکیب
alpha-pinene (17.21%)
و 1-octen,3-ol (13.44%) و
cubenol (7.27%) بودند .
درحالیکه از قسمت میوه ترکیبات di isooctyl phthalate (45%) و hexadecanoic acid (11.07%)حاصل شد.مشاهدات نشان داد که EOFL خواص آنتی اکسیدانی بیشتری نسبت به بخش میوه دارد که احتمالا به دلیل مونوترپن های اکسیژنه ی بیشتر این قسمت است (43).
-خواص درمانی:
جنس Otostegia خواص بیولوژیک و درمانی مهمی را دارا می باشد.در طب سنتی ایران از Otostegia persica در درمان مالاریا،کاهش قند خون و درمان زخم استفاده می شود(11).همچنین از آن جهت درمان آلرژی-آرتریت و اسپاسم استفاده می گردد)13). طی بررسی ها ی انجام شده مشخص شده است که عصاره ی الکلی بخش هوایی این گیاه بر سندرم محرومیت از مورفین اثر قابل توجهی دارد.طبق بررسی های انجام شده ، فلاونوئیدهای حاصل از بخش هوایی Otostegia persica دارای اثرات آنتی اکسیدانی قوی می باشد)13). همچنین شماری از دی ترپنوئیدها از این گیاه استخراج شده که وجود اثرات ضد آلزایمری در آن قابل پیش بینی می باشد.ضمنا طبق بررسی های جدید این گیاه اثر آنتی باکتریال هم دارد)14و44).
بررسی ها در مقاله ای با عنوان تاثیر عصاره هیدروالکلی گیاه گلدربر پلاسمودیوم برگئی در موش سفید سوری و مقایسه اثر آن با کلروکین نشان داد که غلظت mg/kg 450عصاره گیاهی به صورت معنی داری باعث کاهش میزان پارازیتمی در موش های آلوده شده است. ضمنا از جوشاندن آن در بعضی مناطق جنوبی کشور به عنوان تب بر استفاده می کنند. (45و46)
با توجه به خواص آنتی اکسیدانی عصاره گیاه گلدر و نقش آنتی اکسیدانها در بهبود بیماری دیابت ملیتوس ، در مطالعه ای اثر عصاره متانولی گیاه گلدر Otostegia persica بر سطح سرمی گلوکز و فاکتورهای نشانگر عملکرد کلیه در موش های صحرایی نر دیابتی شده با استرپتوزوتوسین ، اثر این عصاره بر سطح سرمی گلوکز و فاکتورهای نشانگر عملکرد کلیه در موش های صحرایی نر دیابتی شده با استرپتوزوتوسین بررسی شد.
تیمار موش های دیابتی با عصاره گلدر(mg/kg300، 200، 100) به مدت6 روز سبب کاهش معنی دار گلوکز و کراتینین و با دوزmg/kg200 سبب افزایش اوره سرمی گردید. هم چنین تجویز عصاره به مدت 3 روز با دوز mg/kg 300 گلوکز و با دوزهای مختلف ، اوره و کراتینین سرمی را کاهش داد.
در نتیجه عصاره گیاه گلدر دارای اثر هیپوگلایسمیک می باشد و تجویز آن در دیابت ملیتوس نه تنها عوارض کلیوی نامطلوب نداشت بلکه تا حدودی سبب بهبود عملکرد کلیه گردید.
مصرف عصاره متانولی این گیاه (mg/kg500، 350 ،200) نیز به مدت3 هفته سبب کاهش معنی دار سطح سرمی گلوکز در موش های دیابتی شده با استرپتوزوتوسین شد. اثر آنتی اکسیدانی در برخی از گیاهان که حاوی ترکیبات فلاونوئید، فنول، اسید اسکوربیک و توکوفرول می باشند گزارش شده است. (47)
فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره متانونی گیاه Otostegia persica قابل قیاس با vitEوBHA است که به علت حضور ترکیبات Kaempferol, Quercetin ,Morin است.ضمنا فعالیت آنتی اکسیدانی این گیاه بیشتر ازGinko biloba و تقریباً مساوی با چای سبز است. به طور کلی فلاونوئید Morin دارای اثرات آنتی اکسیدانی، آنتی آلرژیک، ضد التهاب، ضد موتاسیون و ضدسرطانی است. همچنین توانایی جمع آوری رادیکال های هیدروکسیل و سوپراکسید را دارد.
Qurcetin آنتی اکسیدان قوی است که سبب برداشت رادیکال های آزاد گزانتین سوپراکسید و گزانتین اکسید می شود. تیمارهای طولانی مدت کورستین در موش های دیابتی شده یا )استرپتوزوتوسین زده) STZ ، سبب کاهش استرس اکسیداتیو شده است.
مشتقات مونوترپن در گل های Otostegia persica ترکیبات مهم دیگری هستند که توانایی جمع آوری رادیکالهای سوپراکسید و هیدروکسیل را دارند.
یکسری از گیاهان از طریق مهار آنزیم آلفا گلوکوزیداز روده ای سبب کاهش جذب کربوهیدراتها از روده و در نتیجه کاهش قند خون می شوند ، اما Otostegia persica توانایی چندانی در مهار این آنزیم ندارد. عوامل آنتی اکسیدانی در عصار متانولی Otostegia persica ممکن است سبب ترمیم جزایر لانگرهانس، افزایش ترشح انسولین و در نتیجه کاهش سطح سرمی گلوکز گردند. این عصاره همچنین قادر است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم و از طریق کاهش قند خون در بهبود کلیه نیز موثر باشد. با توجه به اثرات این گیاه در کاهش سطح سرمی اوره و کراتینین می توان گفت که استفاده از این گیاه در مبتلایان به دیابت نه تنها عوارض کلیوی به دنبال ندارد بلکه تا حدودی از ایجاد عوارض کلیوی ناشی از دیابت ممانعت می کند.
همچنین در مطالعه ای دیگر نشان داده شد که عصاره های مختلف (متانولی، اتانولی، هگزانی و کلروفرمی) Otostegia persica در مقابل باکتری های گرم مثبت دارای اثرات آنتی میکروبی می باشد.

مکانیسم احتمالی:
دیابت به عنوان یک وضعیت و بیماری که در آن تولید رادیکال های آزاد(ROS) افزایش یافته است شناخته می شود، بطوریکه هایپرگلایسمی ناشی از آن سبب تخریب سیستم های آنتی اکسیدانی، گلیکوزیلاسیون اتواکسیدایتو غشاهای سلولی، پراکسیداسیون لیپیدی در بافتها افزایش یافته و نهایتاً آسیب بافتی می گردد. بنابراین کنترل قند خون و تعریف وضعیت آنتی اکسیدانی در بافت های مختلف سبب بهبود عوارض ناشی از دیابت ملیتوس می شود.
از قسمت های هوایی Otostegia persica توسط کلروفرم و متانول وهگزان عصاره گیری شد.
Otostegia persica اثرات آنتی باکتریال بر ضد باکتری های گرم مثبت
مثل Listeria monocytogen
Enterococcus fecalis
Staphylococcus avreus
Staphylococcus epidermidis
داشت ، اما روی باکتری های گرم منفی مثل:
Escherichia coli
Pseudomonas aeruginosa
Salmonella spp
Klebsiella spp
Proteus spp
اثر نداشت. (48)
اثرات Otostegia persica روی سندرم محرومیت از مورفین القا شده توسط نالوکسان روی موش سوری نر بررسی شد. نتایج مطالعات فیتوشیمیایی نشان داد که فلاونوئیدهای یافت شده در گیاه ترکیباتی هستند که ممکن است در ایجاد اثرات فارماکولوژیک نقشی ایفا کنند. بدین معنی که فلانوئیدها سندرم محرومیت از اپیوئیدها را ساپرس می کنند. در تجویز خوراکی عصاره در مقایسه با تجویز داخل صفاتی اثرات کمتری روی سندرم محرومیت از مورفین دیده شد که احتمالاً این به علت High first pass effect ترکیبات موثره ی گیاه است.
برای ساپرس کردن سندرم محرومیت از اپیوئیدها سیستم های مختلفی از قبیل آدرنرژیک، excitatory amino acids، پیورینرژیک، NMDA، نیتریک اکسید و سروتو نینرژیک دخیل اند. اگرچه مکانیسم دقیق گیاه مشخص نیست و نیاز به تحقیقات وسیع تری دارد. (49)
از اثرات درمانی جالب ترپنوئیدها می توان به اثرات ضدفشار خون، سقط جنین، ضدتومور، سایتوتوکسیک و ضد قارچ اشاره کرد.(50)
با توجه به اثر آنتی اکسیدانی Otostegia persica در بهبود بیماری دیابت این مطالعه بررسی شد که نشان داد:
تیمار موش های دیابتی با عصاره Otostegia persica در همه مقادیر به مدت 6و14 روز سبب کاهش معنی ‍ دار سطح سرمی گلوکز گردید. همچنین در مقادیرmg/kg 200و300 سطحALP,ALT.AST سرمی را بطور معنی داری کاهش داد. پس عصاره متانولی دارای اثرات کاهنده قند خون می باشد. در تجویز آن نه تنها عوارض کبدی نامطلوبی نداشت بلکه تا حدودی سبب بهبود عملکرد کبد نیز گردید.(51)
ضمناً گیاه گلدر علاوه بر کمک به بهبود کارکرد کلیه و کبد، اثرات هایپوگلاسمیک خود را از طریق بهبود جزایر پانکراس و افزایش ترشح انسولین هم انجام می دهد. (52)
منابع:
1.ارضی،اردشیر-گله دار،فرزانه،"بررسی دیدگاههای تازه در دارو درمانی اپی لپسی" دانشگاه علوم پزشکی اهواز،دانشکده داروسازی،ناشر:معاونت پژوهشی وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی،صفحه ی 1-10و107و105(1379)
2.سلیمانی،داریوش،"بیماریهای مغز واعصاب"،انتشارات دانش پژوه،صفحه ی 227(1363)
3- Gastaut H. Photoparoxysmal discharges among patients investigated after a single seizure. Epilepsia. 1964;(5):297
4- Chen G. Children with Epilepsy: The Effect of Seizures, Syndromes, and Etiological Factors on Cognitive Functioning . Epilepsia. 1963;(4):66
5- Bogue Y.J, Carrington H.C. J. Primidone intoxication in a child Pharmacol chemother. 1953;(8):230
6- ارضی ا، گله دار ف، بررسی دیدگاههای تازه در دارو درمانی اپی لپسی، دانشگاه جندی شاپور اهواز: 1 379. صص10-16 و 14 105 و 107
7- ثمینی م، دهپور ا، دلفان ع. فارماکولوژی سیستم عصبی. تهران: جعفری؛ 1373.ص.128-125
8- شفیعی ع، قنبرپور ع، کوشک آبادی ه، دانش طلب م، اعتماد مقدم ف. شیمی دارویی. تهران: دانشگاه تهران؛ 1363.ص.149-135
9- آقاجانی ر، دارام. اصول طب داخلی هاریسون ، بیماریهای مغز و اعصاب. تهران : آینده سازان؛ 1370.ص.382-353
10- Guberman A, Bruri H. Essential of Clinical Epilepsy. Epilepsoa. 1999;(7): 132-145
11.عسگرپناه،ژینوس."مطالعه فیتوشیمیایی وتعیین ساختار مولکولی ترکیابت جدا شده از گیاه Otostegia persica(Burm) Boiss" پایان نامه ی دکترای تخصصی داروسازی،دانشکده داروسازی،دانشگاه شهید بهشتی؛90-1389.صص. 1،2،3،4،5،7،8،11،12،48
12- V. Niknam, 2002, Phenolic content in Astragalus species., pak. J. Bot., 34(3), 283-289
13- I. Krasteva, 2004, Phytochemical analysis of ethyl acetate extract from Astragalus corniculatum and brain anti hypoxic activity., Acta. Pharm., 54, 151-156
14- Dong-Hoon Lim a, DuBok Choi, On-You Choi, Ki-An Cho, Ran Kim, Hyun-Suk Choi, Hoon Cho (2011) Effect of Astragalus sinicus L. seed extract on antioxidant activity- Journal of Industrial and Engineering Chemistry 17, 510-516
15. CECIL."Text book of medicin"Saunders.W.B.(1992)P:2202-2213.
16.SAMUELS M.A,FESKES."Dffice Practice of Neurology."Churchill levingstone Inc.New York(1996) P:923
17.ADAMS R.D. ,VICTOR M."Principle of Neurology",3ed.Ropper H.A. USA.(1997),P:311-337.
18.BERMAN R.F. "Commission of classification and Terminology of International Leage Against Epilepsy.proposal for revised classification of epilepsies and epileptic syndromes".Epilepsia.(1989),Vol:30(4),P:389-399.
19.GUMINT.ROBERT J.,"The Epilepsy Hand book:the practical managment of seizures".4thed Karpiak.(1998)
20.ROWLAND M.D.,"Text Book of Neurology"Leu& Febiger ,New York.(1995),P:780-803.
21- Hirtz D. How common ate the 'common' neurologic disorders. Neurology. 2007;(68):326 – 37
22.Willam F.G."Status Epilepticus :The treatment of epilepsy principle and practice.",William`s and Wilkin`s Mary Land.(1997),P:666-669.
23.بیرونی،ابوریحان."صیدنه"ترجمه ابوبکربن علی بن عثمان کاشانی.تهران،شرکت افست،جلد2،صفحه ی 1028و1027.(1358)
24- Casino GD. Epilepsy: contemporary perspectives on evaluation and treatment. Mayo Clinic Proc. 1996;(69): 1199-1211
25- Engel J. Surgery for seizures . NEJM.1996;3: 647-652
26- Baker GA. Quality in life in people with epilepsy: a European study. Epilepsia. 1997;(38):353 – 362
27-Levisohn PM. The autism – epilepsy connection. Epilepsia. 2007;(48):33
28.GIIroi,M.D.,"Basic. Neurology",3ed terian medical center,Portland,(1990),P;67-81.
29.Willam F.G."Status Epilepticus :The treatment of epilepsy principle and practice.",William`s and Wilkin`s Mary Land.(1997),P:666-669.
30.FORSTER F.M. BOOKER H.J."the epilepsies and convulsive disorder",clinical neurology.,Holmes,USA.(1995).
31- علی یاری زنوز ن، انصاری گیلانی ک. فارماکولوژی کاتزونگ و ترور (آزمون و مرور درس). تهران: انتشارات نور دانش؛ 1384.ص.214-211
32- Young E.H.P. Sensitivity to Voltage-Independent Inhibition Determined by Pore-Lining Region of the Acetylcholine Receptor. Appl Chem. 1966;85-176
33-Gilman S.Epilepsy.N Engl J Med.1992;(326):1671-6
34-Gilman S.Advance in Neurology.Engl J Med.1992;(326):1608-16
35- باقرزاده م، رفوگران ر، پاک کار ع، درخشان س، فارماکولوژی پایه و بالینی. تهران: انتشارات شهر آشوب؛ 1371.ص.482-457
36- جاویدان نژاد ص، حاجی بابایی ب.اطلاعات دارویی بالینی داروهای ژنریک ایران مرکز نشر علوم دانشگاهی؛ 1373.ص.154-143
37- Kasper DL. Harrisons principles of internal medicine. Newyork: Mc Grow – Hill pub; 2005.p.564-572
38- ملک علایی م. اصول طب داخلی هاریسون ، بیماریهای مغز و اعصاب. تهران: انتشارات ارجمند؛ 1384.ص. 32 و 43 و 51
39- اسماعیلی درجانی ک. مبانی طب سیسیل ، بیمارسهای غدد ریز و متابولیک. تهران : مرکز نشر اشارت؛ 1373.ص.35-31
40- عظیمی دوست، لیلا. ""طراحی و سنتز مشتقات جدید -N آریل فتالیمید (ترکیبات phenytoin like) به عنوان ترکیبات ضد تشنج". پایان نامه دکترای داروسازی ، واحد علوم دارویی ، دانشگاه آزاد اسلامی ؛ 1385. شماره پایان نامه 1576.ص 23-67
41-S.A.M.AYATOLLAHI.,F.KOBRAFARD.,J.ASGARPANAH.,Z.AHMED."Chemical constituents from otostegia persica"Jour.chem.soc.pak.vol.29.no1(2007)
42- JAVIDNIA K.,MIRI R.,SOLTANI M.,KHOSRAVI A.R."Essential oil composition of otostegia persica Boiss".JEOR. 2010, vol. 22, no6, pp. 609-610 [2 page(s) (article)]
43-FARIBA SHARIFIFAR.,VALIOLLAH MOZAFFARIAN.,SHIRIN MORADKHANI."Comparison of anti oxidant and free radical scavenging activities of the essential oils from flowers and fruits of otostesia persica Boiss.PJBS.10(21):3895-3899.2007.

44-سیروس صابر آملی، احمد ناصری، غلامحسین رحمانی و عهدیه کایراد گیاهان دارویی استان کرمان، فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد20 مشاره 4 صفحه ی 487-532 (1383)
45- تاثیر عصاره هیدروالکلی گیاه گلدربر پلاسمودیوم برگئی در مموش سفید سوری و مقایسه اثر آن با کلروکین 1387 دوره6- شماره1 بهار1387، صفحات: 62-57
46-مهدیه هدایتی، ایران پورابوی[م ت ع پ ز، 1390؛13 (7)؛1-8]
اثر عصاره متانولی گیاه گلدرo.p بر سطح سرمی کلوگز و فاکتورهای نشانگر عملکرد کلیه در موش های صحرایی نر دیابتی شده با استرپتوزوتوسین
47-SHafei A./Yasan/sharififar F. otostegia persica as a source of natural Antioxidant/pharmaceutical biology.january 43(i):33-38
48-G.Asghari, H.Nourallahi,S.A Havaie & L.Issa.Antimicrobial activity of O.tostegia persica Boiss.extrads Isfahan University of medical sciences and Health services 1(2006)53-58.
49-Valiollah Hajhashemi,Mohammad Rabbanir Gholam-Reza Ashari,Effectsof Otostegia persica(Bvrm.)syndrome in mice Iranian journal of pharmaceutical Research(2004)3:171-175.Shaneed Beheshti University of medical sciencen and Health services.
50-Isolation & structure elucidation of triterpenoids from otostegia persica (Burm)Boiss Uni .327.shahid university beheshti
51- (مهدیه هدایتی، ایران پور ابدی، مرضیه میرتاج الدینی، ((اثر عصاره متانویotostegia persica بر سطح سرمی گلوکز و آنزیم های شاخص عملکرد کبد در موش های صحرایی نر دیابتی شده با استپتوزوتوسین، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، سال دهم، شماره2(پیاپی28)
52-مهدیه هدایتی، ایران پورابولی، بتول پورابولی، شهریار دبیری، عبدالرضا جوادی. ((اثر عصاره گیاه گلدر به سطح سرمی گلوکز و مورفولوژی پانکراس در موش های صحرایی دیابتی)). فصلنامه ی کومش، سال سیزدهم، شماره2(پیاپی42).
54.صمصام شریعت،سید هادی،"عصاره گیری و استخراج مواد موثره ی گیاهان دارویی و روشهای شناسایی وارزشیابی آنها"،انتشارات مانی،(1371)،صفحه 6تا138.