فصل اول
مقدمه و هدف
استفاده از گیاهان دارویی به قدمت عمر عقلی و رشد شعور انسان است. چون امراض با پیدایش بشر متولد شده اند و اسناد چند هزار ساله موجود در تاریخ طب و داروسازی حاوی تجربیات و اطلاعات ارزشمند گیاهی درمانی می باشد. خدمات علماء و دانشمندان مسلمان نظیر جابربن حیان، زکریای رازی، ابونصر فارابی، ابو علی سینا و امثال ایشان که سر آمد علوم شیمی، پزشکی و دارو سازی عصر خود بودند، به اندازه ای است که هنوز هم جوامع انسانی از پرتو آنها در زمینه های مذکور استفاده می کند. تا چند دهه گذشته، آنچه که به عنوان دارو مورد استفاده قرار می گرفت، از منابع طبیعی و بطور عمده از گیاهان به دست می آمد. در کشور ما سطح وسیعی از دشتها و مراتع پوشیده از گیاهانی است که خواص مختلف دارویی دارند. گونه های مختلف گیاه جنس درمنه از لحاظ داشتن خواص مختلف و موارد استفاده متفاوت در مقایسه با بسیاری از گیاهان دیگر شاخص بوده و ارزشهای چند جانبه دارد و البته گونه درمنه دشتی نیز در مناطق رویشی استپی، نیمه بیابانی و بیابانی حضور بارز داشته و نحقیقات نشان می دهد ماده سنتونین موجود در سرشاخه های آن دارای اثرات دارویی بوده و جهت دفع انگل بکار می رود.
با پیشرفت سریع علوم، از یکسو و مسایل اقتصادی از سوی دیگر، از مصرف گیاهان دارویی بصورت گذشته کاسته شد و داروهای شیمیایی در بسیاری موارد جایگزین گیاهان شدند. تجربه چند دهه اخیر نشان داد که داروهای شیمیایی با تمام کارآیی، اثرات نامطلوب بسیاری دارند و روشن شده است که کمترین ماده خالصی وجود دارد که فاقد اثرات سوء باشد و این آثار سوء هم از طریق درمان مستقیم اعمال می شود و هم از طریق نفوذ برخی از این داروها در خاک و جذبشان توسط گیاهان مورد استفاده انسانها و حیوانات، اعمال اثر می کنند و البته از جمله آنها، می توان لوامیزول را نام برد (41).
به همین دلیل، بازگشت به استفاده از گیاهان دارویی مورد توجه بسیار قرار گرفته است و دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی و سازمان بهداشت جهانی، برنامه های وسیعی جهت استفاده از گیاهان دارویی تدارک دیده اند. این مراکز نقش گیاهان دارویی را در ارتباط با مواد مختلف در قرن 21 سرنوشت ساز تلقی نموده اند (41).
اما استفاده صحیح از گیاهان دارویی، مشروط به وجود اطلاعات دقیق و علمی است. مسئله مقاومتهای دارویی نیز هشداری جهت تجدیدنظراستفاده از داروهای شیمیایی تلقی می شود و البته داروهای ضد انگلی نیز از این امر مستثنی نبوده و مقاومت نسبت به آنها به درجات مختلف ایجاد شده است.
از طرفی عفونتهای انگلی، در حال حاضر، به عنوان بیماریهای مزمن فراوان و جدی مطرح هستند و آلودگیهای وسیع را در تمام نقاط دنیا و از جمله در ایران ایجاد می کنند.
مجموعه این عوامل ما را به سمت بررسی علمی و آزمایشگاهی اثر ضد انگلی، 2 گونه از گیاه درمنه که البته به فراوانی در منطقه کرمان وجود دارند و ردپایی از اثر ضد انگلی آنها نیز در متون طبی قدیمی یافت می شود و ضمنا انگل، پارابرونما اسکریابینی نیز، طبق تحقیقات انجام شده در منطقه کرمان شیوع زیادی دارد و همچنین این انگل مقاومت خوبی نیز در محیط آزمایشگاهی دارد(17 و 38). با توجه به این دلایل بر آن شدیم تا در پی بررسی اثر ضد انگلی گیاه درمنه بر روی انگل پارابرونما اسکریابینی باشیم.
فصل دوم
کلیات و مروری بر منابع
گیاه شناسی گیاه درمنه (آرتمیزیا) 1
1-2- جایگاه گیاه در طبقه بندی گیاهی
سلسله 2: گیاهان 3
شاخه4: نهاندانگان 5
رده6: دو لپه ای 7
زیر رده8: گل ستاره ای 9، پیوسته گلبرگان
راسته10: آفتابگردان 11
خانواده12: گل مرکبان 13، (آفتابگردان)14، کامپوزیته15
زیرخانواده 16: پرتو آساها 17(رادیه)
طایفه 18: بابونه 19
سرده20: درمنه21
گونه 1 : آرتمیزیا سیبری 22
گونه2: آرتمیزیا سانتولینا 23
آرتمیزیا
2-2- اختصاصات پیوسته گلبرگان
این گروه شامل پنجاه هزار گونه در جهان است. شامل گروهی از گیاهان گلدار واجد برگهای غالبا ساده و فاقد گوشوارک، جام پیوسته، برچه های متصل به هم و تخمکهایی تک پوششی هستند (33).
1-2-2- راسته آسترال
گیاهان این راسته، گلهایی با آرایش حلقه ای کاسه و جام و نافه پنج پر (5 قطعه) مشخص می شوند. براثر عدم رشد برخی از قطعات گلپوش و نافه و یا پیوستگی آنها به هم، تعداد قطعات گل، تغییر حاصل می کند، و ممکن است به کمتر از 5 برسد. در گیاهان این راسته پرچمها همیشه روی لوله جام قرار دارند. تخمدان همواره ناشکوفا و محتوی یک دانه (فندقه) است. در بیشتر رده بندیهای کنونی، راسته آسترال، فقط به یک تیره کاسنی منحصر می شود (33).
2-2-2- تیره کاسنی
از تیره های بزرگ گیاهان 2 لپه ای و آخرین تیره این گروه به شمار می آید. این گیاهان عموما علفی، بندرت چوبی یا پیچان بوده، دارای برگهای متناوب و ساده یا کم و بیش باپهنک بریده و به اشکال مختلف هستند. تیره کاسنی حدود 1000 جنس و 000/20 گونه دارد که تقریبا در تمام سطح کره زمین پراکنده اند. این تیره به 4 زیر تیره تقسیم می شود. که جنس آرتمیزیا به زیر تیره پرتو آساها تعلق دارد(1،7، 19، 33).
اختصاصات عمومی تیره کاسنی
1-2-2-2- اختصاصات دستگاه رویشی
در این تیره بزرگ انواع حالات رویشی از علفهای فصلی، یکساله و چند ساله و بندرت درختچه ای هستند. این گیاهان تقریبا با تمام محیطها و ارتفاعات مختلف سازش یافته اند و پوشش متراکم گونه هایی از این تیره که در ارتفاعات بالا می رویند، بسیار چشمگیر است. اندامهای ذخیره ای زیر زمینی در برخی از گونه های تیره مانند کوکب و سیب زمینی ترشی وجود دارد. در اندامهای هوایی این گیاهان، مواد ذخیره ای به صورت اینولین است.
برگها دارای اشکال بسیار متنوع اند ولی وجه مشترک همه آنها نداشتن گوشوارک است در اکثر گیاهان تیره، پهنگ دارای بریدگیهای عمیق با اشکال مختلف است. برگهای گیاهان کوهستانی را نیز معمولا پوششی ضخیم از کرک پوشانده است. بسیاری دارای برگهای با حاشیه خاردار هستند (33).
3-2-2-2 – اختصاصات دستگاه زایشی
از آنجا که بر سطح کپه این گیاهان گلهای بیشماری قرار دارند، کپه ها را گلهای مرکب می نامند و به همین جهت کمپوزه یا کمپوزیته به این تیره داده شد. در تالیفات و ترجمه های گذشته نیز نام این تیره را "مرکبان" نوشته اند. تعداد گلهای موجود در کپه ها متفاوت است در کپه های درمنه (آرتمیزیا) تعداد گل بسیار اندک است. گرده افشانی توسط حشرات در تیره کاسنی با حداکثر تکامل گل آذین در این تیره، امری بسیار سازش یافته است. خود گشنی (خود باروری) تقریبا بسیار نادر است زیرا رسیدن دانه گرده قبل از آمادگی کلاله برای پذیرش گرده صورت می گیرد (33).
3-2-2- زیر تیره پرتو آساها (رادیه)
گیاهان این زیر تیره دارای اختصاصات مشخصی هستند که در شناخت آنها ارزش انکارناپذیر دارند. کپه ها در گیاهان این زیر تیره دارای گلهای نا هم جنس، یعنی گلهای تک جنس و نر ماده همواره با گلهای خنثی هستند که با نظمی مشخص قرار دارند. این زیر تیره جنسهای بسیاری دارد که در طایفه های متعدد قرار دارند(33).
4-2-2- طایفه بابونه
گیاهانی یکساله یا چند ساله و یا نیمه چوبی و دارای برگهای متناوبی هستند که پهنک آنها غالبا بریدگیهایی عمیق دارد. کپه های دارای گلهای، ناهم جنس شعاعی و صفحه ای بشکل دیسکی و یا هم جنس و صفحه ای شکل هستند (33).
5-2-2- جنس درمنه (آرتمیزیا)
مهم ترین جنس تیره کاسنی است که در دنیا حدود 400 گونه دارد. درمنه که آنرا در کتابهای مختلف با نامهای شیخ، تلخه ویوشان هم نام برده اند. درمنه به همراه گون پوشش غالب مراتع و کوهستان ها و بیابان های ایران را تشکیل می دهند. گیاهان یکساله یا دو ساله و یا چند ساله اند، علفی و یا نیمه چوبی، دارای کرک و یا بدون کرک اند.
پوشش کرکی (اگر وجود داشته باشد) شامل کرکهای متنوع، دو شاخه ای، بندرت ستاره ای است. برگها متناوب، دارای تقسیمات شانه ای، یا بخش شانه ای عمیق و یا 2 تا 4 بار تقسیمات بخش شانه ای عمیق، بندرت دارای پهنای کامل و یا در انتها بریده اند، برگهای بن رست یا قاعده ای دمبرگ دار و برگهای ساقه ای تقریبا اغلب بدون دمبرگ هستند. گل آذین خوشه گرزن، دمبرگ دار و برگهای ساقه ای تقریبا اغلب بدون دمبرگ هستند. گل آذین خوشه گرزن یا خوشه سنبله ای شکل است. برگهای گریبان غالبا، همقد، بطور مشخص همپوش و ردیفهای درونی آنها غالبا دارای حاشیه غشایی هستند. نهنج تخت و یا محدب، بدون کرک و یا کرکپوش است. گلها همگی لوله ای یا در کپه های هم جنس نر ماده اند و لوله آنها در انتها دارای 5 دندانه است.
در کپه های ناهمجنس جنس گلهای حاشیه ای ماده، دارای لوله نازک و نخی، بندرت مورب و واجد 2 دندانه اند. خامه این گلها غالبا دراز و خارج شده از جام است گلهای مرکزی نر ماده وزایا هستند ویا تخمدان آنها تحلیل رفته و سترون و لوله جام دارای 5 دندانه است.
فندقه ها بدون کرک، قرصی شکل، بدون پهلو و فشرده و غالبا صاف اند. این جنس در ایران دارای 31 گونه است که در بسیاری از نقاط می رویند. گونه های فراوان این جنس در صنعت و درمان مورد استفاده قرار می گیرند. این گیاهان تقریبا همگی معطر و گاهی دارای بوی تند هستند. گرده افشانی به وسیله باد صورت می گیرد.
شهرت این جنس به دلیل تولید ترپنوئیدهایی در همه قسمتهای گیاه است و از دیر باز به عنوان منبع روغن های اسانسی شناخته شده است (8، 30، 33، 34).
1-5-2-2- آرتمیزیا سیبری 24
1-1-5-2-2- اسامی مختلف گیاه
آرتمیزیا سیبری بسر، زیر گونه سیبری25، آرتمیزیا سوگدیانا بونگو26، آرتمیزیا هربا- آلبا آسو واریته لاکسی فلورا بویس27، آرتمیزیا اولیوریاناجی.گی. 28 آرتمیزیا گلومراتا سیر اکس اسپرنگ29
نام فارسی: درمنه دشتی (32-37).
2-5-2-2- گیاه آرتمیزیا سانتولینا30
اسامی مختلف:
آرتمیزیا سانتولینا شرنک 31، آرتمیزیا لوبولیفولیا بویس32
نام فارسی: درمنه سفید (37).
2-1-5-2-2 – مشخصات گیاه آرتمیزیا سیبری
گونه ای درمنه است، گیاهی بوته وار، سبز متمایل به خاکستری، بسیار پر شاخه، انبوه کوسنی شکل یا خوابیده بر خاک، به ارتفاع 50-10 سانتیمتر دارای ریشه عمودی چوبی ضخیم، در انتها منشعب.
ساقه
ساقه های گلدار کم و یا بسیار متعدد، محکم، سخت، راست، گاهی مورب، گسترده، خیزان- ایستاده کرکینه پوش- خاکستری در بخش هایی ظاهرا فاقد کرک، کاهی رنگ، در پایین دارای انشعابات متعابد می باشد.
برگ
متمایل به خاکستری، پوشیده از کرکهای نرم، یا ظاهرا فاقد کرک،در شاخه های جوان عقیم یا پاجفت ها دمبرگ دار، به طول 15-8 سانتیمتر، پهنک آنها دارای پیرامونی مدور، با دو بار تقسیم شانه ای عمیق با قطعاتی سر نیزه ای، تخت، با انتهای مدور، به ابعاد 1-5/0×3-5/1 میلیمتر، در پایین ساقه های معمولی و میانه آنها تقریبا بدون دمبرگ، با تقسیمات سه بخشی، در قاعده گوشوارک دار، بن رست های بی دوام در بخش گلدار بصورت براکته، با تقسیمات پنجه ای، سر نیزه ای نوک کند، در انتهای خطی- کامل و در پائینی چند بخشی.
گل
زردفام، بصورت کپه هایی بسیار ریز، مجتمع در گل آذینی پانیکولی، با شاخه های گسترده، افقی یا مورب، متعابد، منشعب، با شاخک های دارای 4-1 کپه گسترده، بدون پایک، کم و بیش متراکم و فشرده، دارای 5-4 گلچه به طول 3 میلیمتر، تخم مرغی- پهن دراز، گریبان دارای براکته های خارجی تقریبا تخم مرغی، سبز، محدب، در سطح پشتی گردینه پوش، داخلی ها پهن دراز- ظاهرا بی کرک فلسی شکل (9، 32، 59، 73).
موسم گل
فروردین- اردیبهشت (32).
3-1-5-2-2- انتشار در جهان
در مناطق وسیعی از اروپا، امریکاو آسیا یافت می شود. منشاء اصلی آن در اروپا از مدیترانه تا اسکاندیناوی و آلاسکا و در آسیا از کام چاتکا تا سیبری و هندوستان و چین وجود دارد (36).
4-1-5-2-2- انتشار در ایران
شمال غربی: خمسه، مهاباد. غرب: اراک، بخش مرکزی: شوراب نود یک اردستان، بین اردستان و نایین، مورجه خورت، کاشان ده بالا، ده آباد بطرف زید آباد، چوپانان در یزد، مزریه نزدیک نایین، منطقه پشت کوه یزد، رباط پشت بادام، جنوب؛ اطراف اردکان فارس، جنوب شرقی؛ ماهان کرمان، شمال شرقی؛ بیرجند، تل خشتک بین سبزوار و کاشمر، گنبد، طبس، بین طبس و فردوس، سمنان، دامغان، بسطام، میان دشت در جنوب شرقی شاهرود، دلبر تهران و اطراف، گرمسار، چیتگر، رودشور بین ورامین و شریف آباد، مدد آباد، کلاک، کویر نزدیک چشمه سفید، مبارکیه بین کوه و دریاچه نمک، کوشک نصرت بین تهران و قم در اطراف دریاچه حوض سلطان (32،81).
5-1-5-2-2- نوع مناطق رویش
یکی از مهمترین گیاهان بوته ای موجود در عرصه مراتع، گیاهان جنس درمنه هستند که به دلیل تنوع خواهشهای اکولوژیک، دارای گونه های متعدد بوده و جوامع وسیع پوشش طبیعی مناطق استپی و نیمه استپی کشور را تشکیل می دهند(2).
درمنه دشتی (آرتمیزیا سیبری) نیز در مناطق رویشی استپی نیمه بیابانی و بیابانی حضور بارز دارد. این گونه از ارتفاع حدود 800 متر تا 2000 متر با میزان بارندگی حدود 100 تا 200 میلیمتر در این مناطق از عناصر گیاهی مهم در ترکیب پوششی گیاهان است. در واقع سیر تحولات پوشش گیاهی بر اثر تخریب، چرای مفرط، بوته کنی و … به عنوان یک گونه جانشین به تدریج با حذف گونه های کم شونده و مرغوب استقرار و گسترش یافته است.
از نظر زمین شناختی این گیاه بطور عمده بر روی رسوبهای مانی الیگومیوشن (سازند قم) و سنگهای آذرین و آتش نشانی (دورانهای دوم و سوم) و سنگهای شیست و گنیس اسنفراکامبرین دیده می شود.
این گونه در خاکهای با بافت سندی، توم و رسی و ساختمان ریز دانه ای تا خیلی ریز دانهای عمق کم تا متوسط و عمق مشاهده می گردد (6).
6-1-5-2-2- خصوصیات مناسب درمنه دشتی جهت رشد در مناطق بیابانی
این گونه با توجه به سطح تاج پوشش زیاد نقش به سزایی در جلوگیری از اثرات مخرب ریزش باران و کاهش روان آب داشته و در نتیجه این سازوکار به ممانعت از فرسایش سطحی خاک و نفوذ آب در زمین که به افزایش منابع آ ب زیر زمینی منجر می گردد، ادامه می دهند(6).
همچنین درمنه دشتی دارای دو نوع برگ است یکی برگهای زمستانه که اواخر فصل باران خزان می کنند و دیگری برگهای بسیار کوچک تابستانه که جایگزین برگهای بزرگ می شوند و در نتیجه باعث کاهش تبخیر و تعرق در گیاه و جذب بیشتر آن از خاک و باعث سازگاری گیاه به مناطق خشک و نیمه خشک می گردد (30).
7-1-5-2-2- قسمتهای مورد استفاده گیاه و فصل رویش
تحقیقات فیتوشیمیایی و فارماکو گنوزیک نشان می دهد که در اندام های هوایی اینگونه به خصوص سر شاخه ها ماده دارویی صنعتی سنتونین به میزان قابل توجهی وجود دارد که در زمان قبل از باز شدن کاپیتول ها به حداکثر خود می رسد. این زمان بهترین موقع برداشت اندامها و استخراج ماده مزبور می باشد. مطالعات فنولوژیک گیاه نشان می دهد که رشد رویشی آن از اواسط تیر ماه آغاز می شود و تا اواخر مرداد ماه تداوم دارد. رسیدن بذرها به صورت تدریجی از اواسط شهریور ماه شروع شده و تا اواسط مهر به طول می انجامد. خواب زمستانه از اوایل آذر ماه آغاز و تا اوایل اسفند ماه ادامه دارد (6).
8-1-5-2-2- ترکیبات مهم شیمیایی گیاه
همانطور که ذکر شد، بر اساس تحقیقات فیتوشیمیایی و فارماکوگنوزیکی که انجام شده است، وجود ماده سنتونین، در اندام های هوایی و به ویژه سر شاخه های این گونه به اثبات رسیده است. ماده سنتونین خاصیت ضد انگلی داشته و گونه درمنه از این نظر نسبت به سایر موارد مورد استفاده اهمیت به مراتب بیشتری دارد. در اندام های این گیاه علاوه بر سنتونین ماده آرتمیزین، با خواص ضد عفونی کنندگی نیز وجود دارد که برای از بین بردن و دفع حشرات موذی و مضر بکار می رود (6).
میزان سنتونین 69/2 درصد و اسانس فرار 44/3 درصد است. لازم به ذکر است که علاوه بر این مواد که ارزش دارویی دارند، وجود عناصر معدنی و میزان نسبتا بالای پروتئین در سرشاخه های این گیاه اهمیت علوفه ای آنرا نیز نشان می دهد (6).
متابولیت های ثانویه و ترکیبات شیمیایی نیز، در عصاره روغنی این دو گونه وجود دارد.
در مورد گونه درمنه دشتی این عناصر شامل: کامفور33، 1 و 8 -سینئول34 (11درصد)، بورنیل استات35 (6درصد)، ترانس-وربنول36 (3درصد) و لوندولول37 (3درصد) و در مورد گونه آرتمیزیاسانتولینا شامل: نریل استات38 (13 درصد)، بورنیل استات (11درصد)، ترانس و ربنول (10درصد)، لواندولول (9درصد)، لینانول 39 (7درصد) و 1و 8- سینئول (5/6درصد) متابولیت های ثانویه یک گیاه نقش مهمی را در تولید مواد شیمیایی جهت دفاع مقابل غارتگران و عوامل بیماریزا ایفا می کنند و نیز به کمک تابش نور زیاد یا اشعه UV می تواند در تولید ترکیبات مهم شیمیایی گیاه نقش ایفا کند (57، 75).
1-8-1-5-2-2- خواص آرتمیزین40 (آرتمیزینین)41
این ماده یک سسکویی ترپن لاکتون42است که یک ماده طبیعی ضد پلاسمودیوم43 است. همچنین در برابر انواعی از پلاسمودیوم ها که به کلروکوین ها44 و سایر داروهای سنتزی ضد مالاریا مقاوم شده اند موثر است، و امتیاز دیگرش به کلرو کوئین سمیت کمترش است. این ماده حاوی یک ترکیب اندوپراکسید طبیعی است و ضمنا تولید رادیکال های آزاد نیز می کند که از جمله عوامل موثر در خاصیت ضد مالاریایی آن می باشند (14، 44، 53، 54، 63، 74).
بعضی منابع این ماده را یکی از سریع ترین کشنده های شیستوزوما نسبت به سایر داروهای ضد مالاریا می دانند. این ماده شبیه کریستالهای سوزنی شکل است، نقطه ذوب آن 157درجه، فرمول شیمیایی C15H22O5، چرخش نوری این ماده C=10695 است و دراکثر حلالهای معمولی قابل حل است و در روغن به کندی حل می شود (14، 43).
2-8-1-5-2-2 – مکانیسم اثر آرتمیزنین
در مطالعات میکروبی مشاهده شده که این ماده بر ساختمان غشایی موثر است. همچنین در مطالعات کشت سلولی انگل های خونی، تغییرات مورفولوژیک غشایی انگل مشاهده شده است. در تحقیقات دیگری مکانیسم اثرش از طریق الکیلاسیون پروتئینهای اختصاصی انگل مشاهده شده است. مطالعات میکروسکوپی نشان می دهد که آرتمیزینین در محیط کشت سلولی با غشای انگل واکنش نشان می دهد و به میتوکندری و شبکه اندوپلاسمیک آسیب می رساند و با عث تغییراتی در پوشش هسته و در ریبوزوم و واکوئول غذایی انگل می شود.
یکی از روشهای عمل آرتمیزینین تولید رادیکالهای آزاد است. H2O2 و ارگانهای هیدروپراکساید باعث ایجاد رادیکالهای آزاد پروکسید و کربن مرکزی می شود، که به مولکولهای بیولوژیک آسیب می رساند اثرات این رادیکالهای آزاد در حضور آهن بیشتر می شود (14، 74). ْ
3-8-1-5-2-2 خواص تعدادی از متابولیت های ثانویه
بورنیل استات
این ترکیب دافع حشرات، شل کننده عضلات، حشره کش، خلط آور، ضد ویروس، ضد اسپاسم، آرام بخش و ضد میکروب است(57).
کامفور
این ماده ضد اسپاسم، ضد عفونی کننده، آنتی اکسید، ضد استفراغ، ضد اسهال، ضد جوش، ضد درد، علف کش، قارچ کش، خلط آور، ضد احتقان، آرایشی، پیشگیری کننده از سرطان، ضد خارش، ضد دردهای عصبی، محرک دستگاه تنفس، خاصیت کشندگی نماتودها، حشره کش، دافع حشرات، ضد سوزش و ضد نفخ می باشد (57).
8 و 1 سینئول
این ترکیب شیمیایی باعث رفع خستگی می شود،دارای خواص ضد باکتریایی، ضد استیل کلین استراز، ضد انگل، آلرژی زا، کنه کش، ضد لارنژیت، ضد التهاب و بر طرف کننده بوی بد دهان است. در درمان برونشیت و درمان سینوزیت موثر است. ضد درد، ضد کاندیدیا، محرک سیستم عصبی مرکزی، ضد زخم، ضد سرفه، خواص ضد قارچی، ضد نماتودها، علف کش، محافظ معده، ضد احتقان، سفید کننده، تولید کننده سیتوکروم 450 P، آرام بخش، کاهنده فشار خون، خلط آور، تقویت کننده کبد و ضد تریکوموناس نیز است (57).
2-5-2-2 – کاربرد گیاه درمنه در طب سنتی
در کتب طبی سنتی و در لیست داروهای سنتی، در جاهای مختلف و حتی در نسخه های متعددی از کتب قانون شیخ الرئیس ابن سینا از درمنه نام برده شده که در اینجا مختصرا به ذکر مواردی از آنها می پردازیم.
در متون آمده که انواع درمنه قند ادرار را کم می کند و از داروهای ضد مرض قند می باشد. از ضماد گیاه در درمان گری و ریزش مو استفاده می شده است.
گفته شده چنانچه در محل گزش نیش عقرب گذاشته شود نافع خوبی می باشد (12).
همچنین گونه هایی از آرتیمزیا که حاوی ماده عامله سانتونین می باشند به عنوان داروی ضد انگل استفاده می شوند. همچنانکه دم کرده درمنه ترکی جهت دفع انگلهای روده ای است، مصرف سنتی دارد و البته به صورت بخور هم جهت رفع زکام و تنگی نفس مفید می باشد (8، 12، 16).
در کتاب قانون، در جایی از درمنه به نام جعده اسم برده شده است و به جعده کوچک و جعده بزرگ تقسیم شده است که برای ترمیم زخم، دفع کرم کدو، پادزهر نیش کژدم و پادزهر همه حشرات موذی دانسته شده است و آنرا بر یرقان(زردی) هم موثر دانسته اند (22).
در جایی دیگر از کتاب قانون، درمنه را شیخ نام برده و بر 2 نوع رومی و ترکی تقسیم کرده است که البته به نامهای خاراگوش آبی و ساریقون هم شهرت داشته است. استفاده از آن جهت تسکین ورم و دمل، قرحه چشم، دشواری تنفس (عس النفس)، داروی ضد کرم توصیه شده است. روغنش نیز برای تب و لرز، ورم گرم خونی کبد و به عنوان ماده ای که پس از سوزاندن از دودش به عنوان ماده موثری در دفع حشرات و درمان گاز گرفتگی حیوانات استفاده شده است.
از درمنه به صورت سوخته، برای بر طرف کردن لکه سفید یا پرده سفیدی که به چشم می افتد، در مسمومیت با گیاه درونه و تاج الملوک که از علایم آن، احساس تنگی در نواحی و مجاری زبان کوچک، کام و مری و احساس خفگی در ریه است.
روغن درمنه، در بیماریهای زنانه نیز استفاده می شده است و در درمان مسدود و سفت شدن زهدان (رحم) مفید واقع می شده است(21، 22، 24).
در کتاب قانون استفاده از درمنه را در بعضی نخسه های ترکیبی، به همراه سایر داروها مفید دانسته است. در نسخه ای، برای علاج هر گونه از مسمومیت مفید ذکر شده است، در درمان و تقویت مو وافزایش رشد مو و زمانیکه یک بیماری سبب ریزش موها شده، قسمتی از نسخه، درمنه یک جز است. در معجونی بنام زامهران بزرگ که دارویی ابتکار طبیبان هندی نام برده شده است و در علاج سوء هاضمه و ناتوانی معده بکار می رفته است.
باز هم در معجون دیگری بنام بلادوی، که در درمان فلجی و تقویت حافظه بکار می رفته درمنه یکی از ترکیبات بکار رفته است.
داروی ترکیبی که برای دندان شویه و جهت دندان دردناک بکار می رود نیز حاوی درمنه است. درنسخه ای که برای درمان کوژی بکار می رفته، از درمنه استفاده شده است. (کوژی دررفتگی مهره پشت و گرایش آن به طرف خارج و عقب تعریف شده).
درمنه ارمنی هم در نسخه ای ترکیبی جهت درمان درد زانو بکار گرفته می شده است (23، 24).
3-5-2-2- تحقیقات انجام گرفته روی برخی ازگونه های جنس آرتمیزیا
گونه های مختلف جنس درمنه دارای خواص دارویی متفاوتی هستند که در طب سنتی و تعدادی هم در پزشکی نوین مورد استفاده قرار گرفته و می گیرند.
1-3-5-2-2 اثرات ضد انگلی گونه های مختلف درمنه
اقبال و همکارانش45 (2004) طی تحقیقی، اثر ضد انگلی عصاره های آبی و متانولی گیاه آرتمیزیا گونه برویفولیا46 راروی انگل همانکوس کونتورتوس47 در محیط آزمایشگاه بررسی کرده اند. آنها عصاره گیاه آرتمیزیا برویفولیا را بر ضد انگل نامبرده موثر یافتند (56).
ایدیریس و همکاران48 (1982) نیز اثر ضد انگلی گیاه آرتمیزیا هربا -آلبا 49 را بر انگل همانکوس کونتورتوس در بدن گوسفند مورد بررسی قرار دادند و مشاهده کردند،عصاره گیاه آرتمیزیا هربا آلبا،برروی اتگل نامبرده دارای اثر بود و باعث کاهش تعداد تخم های انگل در مدفوع شده بود (55) .
ناخاره و گری 50( 1997 )، تاثیر عصاره های گیاه آرتمیزیا پالنزوال 51را بر روی انگل فریتیما پوستوما52 (کرم خاکی )،تنیا سولیوم53 و آسکاریس لومبریکویدس54 آزمایش کردتد . نتایج، تاثیر قابل توجه عصاره گیاهی نامبرده راروی هر 3 انگلی که ذکرشدند،نشان داد(70) .
همانگونه که در تحقیقات مختلف نشان داده شده است،ترکیبات جدا شده ازگیاه درمنه بویژه گونه آنوا55 به صورت خالص یا پس از تصفیه ساختمانی، در درمان مالاریا مورد استفاده قرار می گیرند. این ترکیبات همچون آرتمیزینین، آرتیتر56،آرتسو نیت57، دهیدرو آرتمیزین58 و آرتلینیک اسید59 دارای فعالیت شدید انگلی کشی درمحیط آزمایشگاهی بوده (10-1/0 = 50Ic نانوگرم به ازای هر میلی لیتر ) و اثر پاک کنندگی انگل از خون بیمار در طول 48 ساعت رادارا می باشد و در حال حاضر موثرترین و قویترین داروی ضد مالاریا شناخته شده است (35،52،71، 79) .
اثر ضد مالاریایی عصاره اتانولی آرتمیزیا لودوویسیانا60 توسط مالاکون و همکاران61 (1997)بر روی موشهایی توسط پلاسمودیم یوئلی یوئلی62 آلوده شده بودند،به بوته آزمایش گذاشته شد و مشاهده کردند که در طی 5 روز،تکثیر 6/98 درصد از آنها محدود شده است (66).
آلن و همکاران 63 (1997)،خاصیت کوکسید یوستات آرتمیزیا آنوا را نشان دادند . دراین آزمایشات که به مدت 5 هفته به طول انجامید،به مقدار 1 درصد از پودری که از برگهای گیاه تهیه شده بود، به غذای تعدادی جوجه افزوده شد. آزمایشات نشان دادند که آرتمیزینین در غلظت ppm 17 بر ضد،ایمریا تنلا 64 و نیز ایمریا آسرولینا65 موثر می باشد(39-46).
طبق تحقیقی توسط توفیق و همکاران 66(2005)، نیمه عمر انگلهای آسیب دیده در درمان ضد مالاریایی با آرتمیزینین7/2 ساعت گزارش شده است (77) .
همچنین کیم و همکاران67 (2005) طی آزمایشاتی در محیط کشت،اثر آرتمیزینین بدست آمده از آرتمیزیا آنوا را برضد انگل خونی نئوسپورا کنینوم68 بررسی کردند ومشاهده نمودند که غلظتهای 10 و 20 میکروگرم به ازای میلی لیتر از این ماده، در مدت 11 روز به طور کامل تمام این انگلها را از بین برده است (60) .
ترابی و همکاران (1382)،اثرات ضد کوکسیدیایی گیاه آنوا را بر ایمریا تنلا را در جوجه های گوشتی بررسی کردند . به همراه داروهای ضد کوکسیدیایی بکار رفته در آزمایش که شامل سالینومایسین و آمپرولیوم بود . عصاره توانست باعث کاهش دفع اُ اُ سیست ها69 شود . همچنین میزان افزایش وزن هم بررسی شد که آرتمیزینین بکاررفته باغلظت ppm40 بهترین اثر راداشته است (11).
2-3-5-2-2- اثر ضد میکروبی درمنه
در سال 2001، اثر ضد میکروبی و ضد ژیاردیایی عصاره مایع آرتمیزیا آبسینتوم 70 توسط اردونزو همکارانش 71 در محیط کشت بررسی شد و عصاره را دارای فعالیت ضد میکروبی و ضد ژیاردیایی یافتند که البته با استفاده سنتی این گونه گیاهی نیز مطابقت دارد (72).
3-3-5-2-2- اثرات ضد قارچی درمنه
در بررسی که توسط منصوری و همکاران (2004) انجام گرفت،اثر لوسیون 5 درصدی آرتمیزیا سیبری با اثر لوسیون کلوتریمازول72 (داروی شیمیایی ضد قارچ )بر ضد قارچ تینئا ورسیکولار73 مقایسه شد.
نتایج بدست آمده در آزمایشات ماکروسکوپیک نشان می دهد که آرتمیزیا سیبری،علایم بالینی بیماران را به میزان 42/77 درصد در پایان هفته دوم و 5/93 در صد در پایان هفته چهارم بهبود داده است. در حالیکه میزان این تاثیر، برای کلوتریمازول در زمانهای ذکر شده 7/60 درصد و 14/57 درصد بوده است.
همچنین در مطالعات میکروسکوپیک،نمونه های منفی مشاهده شده در مورد آرتمیزیا سیبری،در هفته دوم 1/87 درصد و در هفته چهارم100درصد بوده است . حال آنکه درمورد کلوتریمازول،این میزان در هفته دوم 69 درصد و در هفته چهارم 15/61 بوده است. این نتایج موثرتر بودن آرتمیریا سیبری را بر قارچ نامبرده،نسبت به کلوتریمازول، که داروی ضد قارچ است،نشان می دهد (67).
کوردالی و همکاران74 (2005) آزمایشاتی را بر روی عصاره روغنی 3 گونه آرتمیزیا شامل آرتمیزیا آبسینتوم،آرتمیزیا سانتونیکوم75 و آرتمیزیا اسپیسی جرا76 انجام دادند و اثر ضد قارچی آنها را بررسی کردند .طبق نتایج بدست آمده از این آزمایشات،هر 3 گونه درمنه،اثر ضد قارچی قابل توجهی را نشان دادند (61) .
4-3-5-2-2- سایر اثرات گونه های مختلف درمنه
یانگ وهمکاران77 (2004) طی آزمایشاتی اثبات کردند، آرتمیزیا آنوا،دارای اثرات تقویت سیستم ایمنی و فعالیتهای ضد توموری می باشد (58).
لوکندرا وهمکاران78 (2005) اثر ضد دیابتی عصاره اتانولی گیاه آرتمیزیا دراکونکولوس79 را مورد بررسی قرار دادند و مشاهده کردند که،در نتیجه تاثیر عصاره این گیاه، فعالیت آنزیم مسوول در درگیریهای کبدی (ALR2 ) به میزان40 درصد،کاهش یافت و این در حالیست که کوئرسیترین 80 داروی شیمیایی شناخنه شده در بیماریهای کبدی،بر روی این آنزیم به میزان 54 درصد اثر داشت (64).
3-2- طبقه بندی انگل پارابروناما اسکریابینی
شاخه
cphylum:
کرمهای گرد
Nematoda
دسته
Class:
سرنانته آ(فاسمیدیا)
Secernentea (phasmida)
راسته
:(order)
اسپیروریده آ
Spirurida
زیر راسته
:(suborder)
اسپیرورینا
Spirurina
فوق خانواده
:(superfamily)
اسپیروریده آ
Spiruroidea
خانواده
:(family)
اسپیروریده
Spiruridae
جنس
:(Genus)
پارابرونما
Parabronema
گونه
:(species)
پارابرونمااسکریابینی
Parabronemaskrjabini
4-2- مشخصات راسته اسپیروریدا
در انگلهای این راسته مری به 2 قسمت تقسیم شده است. قسمت قدامی، ماهیچه ای و بخش خلفی غده ای است. زواید راسی شکمی جانبی موجود نیست، انگل مهره داران هستند. رشد مراحل نوزادی معمولا در داخل بند پایان صورت می گیرد (5 و 40).
5-2- مشخصات فوق خانواده اسپیروریده آ
این نماتودها دو لب جانبی دارندکه ممکن است به قسمتهای دیگر تقسیم شده باشد. معمولا حلق یا محوطه دهانی استوانه ای شکل است. مری در یک قسمت قدامی ماهیچه ای و بخش خلفی طویل تر و وسیع تر غده ای تشکیل شده است. انتهای کرم نر پیچ خورده و دارای باله دمی و تعدادی زایده می باشد. اسپیکول ها معمولا نامساوی و نامتشابه هستند. منفذ تناسلی کرم ماده در اکثر گونه ها نزدیک نیمه بدن به خارج باز می شود. تخم ها جدار ضخیمی دارند و هنگام خروج جنین دار هستند. سیر تکاملی آنها غیر مستقیم است و یک بند پا میزبان واسط آن است. کرمهای بالغ در سطح یا جدار لوله گوارش و یا چشم مهره داران زندگی می کنند. مهمترین خانواده های آن اسپیروریده وتلازی ایده است(5).
6-2- مشخصات جنس پا را برونما اسکریابینی
دهان استوانه ای طویل با جداره ضخیم و دو لب جانبی کاذب است. هر یک از لبها 3 زایده دارند. انتهای قدامی کرم دارای سپرهای پوستی پشتی – شکمی و 6 طناب نعل اسب مانند است این جنس به وسیله پوشش کوتیکول بزرگ نواری در ناحیه سفالیک از سایر نماتودهای موجود در شیر دان متمایز می شود. انتهای نر پیچ خورده است و در سطح خلفی شکمی بال دمی کوچک وجود دارد. اسپیکول ها کاملا نامتشابه هستند. گو برناکولوم مثلثی شکل است.
هشت گونه آن از نشخوار کنندگان گزارش شده است(5 و 78).
1-6-2-جنس نر
نرها 18-15 میلی متر طول دارند. اسپیکول چپ به طول 710-600 میکرون واسپیکول راست به طول 310-290 میکرون می باشد (5).
2-6-2-جنس ماده
ماده ها به طول 36 میلیمتر هستند (5).
3-6-2-محل زندگی
در شیر دان شتر، گاو، گوسفند، بز و زرافه زندگی می کند (5).
4-6-2-سیر تکاملی
تخمهای کشیده با جدار نازک و حاوی نوزاد با مدفوع خارج می شوند. این تخمها توسط نوزاد مگس لیپروزیا تیتیلانس81 که در مدفوع شتر و سایر حیوانات زندگی می کند بلعیده می شود.نوزاد مرحله اول در بدن مگس از تخم خارج شده، و وارد هموسل می شود و در بافتها،کسیه دار می گردد و در عرض 32-28 روز نوزاد عفونت زا به وجود می آید. میزبان نهایی از راه دهان آلوده می شود و کرم بالغ حدود 19-15 ماه در شیر دادن شتر زندگی می کند(5).
5-6-2-تخم
پوسته تخم خیلی نازک است که ممکن است توسط لاروی که درونش است شکسته شود. این گونه تخم ها که حاوی لارو هم هستند بطور کلی توسط حشرات با قدرت پرواز و از طریق مدفوع منتقل می شوند و مرحله عفونت زای آنها در بدن این حشرات تشکیل می شود (40).
6-6-2-بیماریزایی
در مورد بیماریزایی انگل اطلاعات منتشر شده ای وجود ندارد (5).
7-6-2-همه گیری شناسی انگل در ایران
در بررسی های انجام شده در ایران، یک درصد گوسفندان (اسلامی و نبوی، 1976) 8/0 درصد گوسفندان وحشی (اسلامی و همکاران، 1979) مبتلا به این نماتود بودند(5).
همچنین اسلامی و فیضی (1354) در بررسی کرم های دستگاه گوارش بز، برای اولین بار انگل پارابرونما اسکریابینی را از بز در ایران گزارش نمودند که درصد این آلودگی 2/4 بوده است(4).
حلیم در سال 1356 طی تحقیقی انگلهای دستگاه گوارش شترهای یک کوهانه را در ایران بررسی کرد، در این بررسی آلودگی به انگل پارابرونما اسکریابینی 28درصد بود که دراین تحقیق فصل آلودگی نیز بررسی شده و نتیجه به دست آمده نشان داده است که آلودگی در تمام فصول بوده ولی حداکثر آن مربوط به تابستان بوده و به تدریج که هوا سرد شده، آلودگی نیز کم شده است (13).
اسلامی و زمانی (1368)، در بررسیهای کشتارگاهی آلودگی های کرمی گاومیش در ایران درصد آلودگی به پارابرونما اسکریابینی را در 3 شهر ارومیه، اهواز و بندر انزلی و بر روی مجموعا 58 راس گاو، 72/1 درصد اعلام کردند (3).
بر اساس تحقیق انجام گرفته توسط اسلامی و طهماسبی در سال 1372 که به بررسی آلودگیهای کرمی گاو و تغییرات فصلی آنها در خرم آباد لرستان پرداخته، میزان آلودگی این انگل را 11/11 درصد اعلام کردند و نتیجه بررسی تغییرات فصل آلودگی به نماتودها را هم که با استفاده از آزمون مربع کاری82 انجام شده بود نشان دادند، رشد انگلهای کرمی تابع مستقیم شرایط جوی (درجه حرارت، رطوبت نسبی و میزان بارندگی) است و در خرم آباد آلودگی به انگل در فصل تابستان و پاییز وجود نداشته است، بیشترین آلودگی مربوط به فصل بهار بوده و 7/30درصد بود و آلودگی در فصل زمستان هم 10درصد بوده است (27).
رادفر و قربانی (79-1378) در بررسی کشتارگاهی لوله گوارش 70 راس گوسفند در منطقه کرمان، به درصد آلودگی به انگل پارابرونما اسکریابینی را 15/27درصد اعلام کردند که پس از انگل مارشالاژیا یا مارشالی بیشترین درصد آلودگی را به خود اختصاص داد (17).
یحیی زاده (84-1383) در مطالعه انگلهای 43 راس بز در منقطه کرمان، در بین نماتودها بیشترین درصد آلودگی را پارابرونما اسکریابینی با 49/53درصد به خود اختصاص داد پس از پارابرونما اسکریابینی، مارشالاژیا مارشالی بیشترین درصد آلودگی را داشته است. این آلودگی در گروه سنی بالای 2 سال 2/65درصد و زیر 2 سال 40درصد بوده است. درصد آلودگی در دامهای ماده بشتر از نرها بوده و بیشترین درصد آلودگی در دامهای ماده مربوط به پارابرونمااسکریابینی و 48/90درصد بوده است (38).
8-6-2 همه گیری شناسی انگل درسایر نقاط دنیا
همچنین بررسیهایی در زمینه آلودگی به این انگل در بعضی کشورها انجام گرفته که به ذکر عده ای از آنها می پردازیم.
از لحاظ همه گیری در دنیا این انگل از افریقا، روسیه، مغولستان و قزاقستان گزارش شده است (5).
یوکاری83 (2005)، در مطالعه ای که نماتودهای معده ای- روده ای 50 راس بز را در ناحیه بورد ترکیه بررسی کرد. انگل پارابرونما اسکریابینی را برای اولین بار در ترکیه از بز جدا کرد که درصد این آلودگی هم 2درصد بود در این تحقیق به نقل از لی ریچه و همکاران84 (1973)ذکر شده در بررسی انجام شده بر روی 889 گوسفند و بز در سیپروس، 6/1درصد آلودگی به پارابرونما اسکریابینی گزارش شده است (62،80).
عزازی85 (1992-1991) در تحقیقی روی 48 گوسفند و بز در عربستان سعودی، کمترین درصد آلودگی به چند گونه از نماتودها از جمله پارابرونما اسکریابینی را درفصل زمستان اعلام نمود(50).
عزازی (1990) در مصر در بررسی 96 شیر دان گوسفند و بز در طی 4 فصل (1 سال) انگل پارابرونمااسکریابینی را نیز جدا نمود که نسبت به سایر انگلهای شیردان شیوع کمتری را نشان می داد (48).
همچنین باز هم عزازی (1995) این بار در عربستان،شیردان 46 گوسفند و 48 بز را برای یافتن نماتودهای بالغ و لاروهایشان جستجو کرد و 9/47 درصد گوسفندان و 8/43درصد از بزها را آلوده به نماتودها یافت که از جمله آنها پارابرونما اسکریابینی بود که آلودگی قابل توجهی را نشان نداد (49).
مقداد86 (1979) با بررسی روده کوچک 34 و روده بزرگ 38 گوساله، 94/2درصد پارابرونما اسکریابینی جدا کرد (51).
همچنین کرک و همکاران87 (1990) در بررسی آلودگیهای انگلی 6 زرافه در پارک ملی استوشا88واقع در نامبیا89 که طی 3 فصل انجام گرفت، انگل پارابرو نمااسکریابینی را نیز جدا نمودند (41).
7-2 – لوامیزول90
این ترکیب داروی ضد انگلی از گروه ایمیدازوتیازول91 هاست که برای کنترل نماتودهای دستگاه گوارش و تنفس بکار می رود (15، 31، 69).
1-7-2- فرمول شیمیایی و مشخصات لوامیزول
فرمول شیمیایی داروبه صورت زیر می باشد:
1- Hydroch loride of (-) – (s) – 2, 3 , 5, 6 , – tetrahydro- 6- phenylimid a 20-[2 , 1- b] thiazole
از گروه ایمیدازوتیازولها است و در حقیقت ایزومور چپ گرد تترامیزول می باشد. به دلیل حلالیت کامل و فوق العاده لوامیزول در آب، می توان آنرا هم به روش تزریقی و هم از راه خوراکی در دامها به کار برد. از آنجا که تاثیر ضد انگلی مخلوط دو ایزومر چپ گرد و راست گرد92 منحصرا در ایزومر چپ گرد وجوددارد، بنابراین با جداکردن لوانیزول(ایزومر چپ گرد)ازمخلوط تترامیزول(ایزومر راست گرد) ضمن اینکه میزان داروی مصرفی به نصف تقلیل می یابد. درجه اطمینان در مصرف دارو در حیوانان نیز به دو برابر افزایش خواهد یافت. به این ترتیب که لوامیزول به عنوان جانشین برتر به جای تترامیزول انتخاب شده است. باید دانست که لوامیزول در مورد ایجاد مقاومت انگلهایی مانند همونکوس کونتورتوس93 و تریکو استرونژیلوس کولوبریفورمیس94 نسبت به گروه بنزیمیدازولها، می تواند به عنوان داروی ضد انگلی موثر و مطمئن به کار برده شود (29، 31، 47).
2-7-2- موارد کاربرد
لوامیزول به دلیل امکان استفاده در تعداد زیادی از حیوانات اهلی از قبیل، گوسفند، بز، گاو، اسب، خوک، طیور، سگ و گربه و همچنین حیوانات وحشی به عنوان داروی کاملا موثر بر روی مراحل نوزادی و بلوغ اکثر نماتودهای دستگاه گوارش و تنفس حیوانات از قبیل همونکوس، استرتاژیا95 تریکو استرونژیلوس و کوپریا96 شناخته شده است لوامیزول همچنین بر روی دیکتیوکو لوس ریه 97تاثیر قابل توجهی دارد و در گوسفند تنها داروی ضد کرم مجاز برای مصرف علیه کرمهای ریوی می باشد (15،31).
در اسب علیه آسکاریس98 و اکسیور99 با دوز 5/17-15 میلی گرم به ازای کیلوگرم به صورت خوارکی و 15 روز بعد یک دوز تزریقی، باعث از بین رفتن کرم و تخم آن می شود. وامیزول اثر چندانی بر روی استروانگل های کوچک و بزرگ ندارد.
در سگ با دوز 15 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم باعث کاهش توکسوکاراکنیس100، و اسکاریس به میزان 91درصد می شود و همچنین باعث دفع کرمهای قلابدار می شود. در گربه، با دوز 8 میلی گرم به ازای کیلوگرم بر ضد اسکاریس و کرم قلابدار موثر است. در طیور باعث کاهش 95 درصدی اسکاریدیا گالی101 و هتراکیس گالیناروم102 و کاپیلاریا103 می شود و این در صورتی است که به مقدار 49-36 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم مصرف شود (20)
همچنین لوامیزول علاوه بر خاصیت ضد انگلی وسیع، با خاصیت شناخته شده ایمنی زایی104 باعث ازدیاد مقاومت بدن حیوان، و در نتیجه کمک به درمان برخی بیماریهای مشخص در انسان و حیوانات می شود (15).
لوامیزول با افزایش تعداد و عملکرد لنفوسیت های T وماکروفاژها در تشدید عملکرد سیستم ایمنی بدنی موثر است. همچنین می تواند موجب تحریک تولید پادتن، افزایش بیگانه خواری ماکروفاژها، جلوگیری از رشد تومور و تقویت و تحریک فعالیت سلول های مهارگر شود. (31و 69).
3-7-2- فارماکوکینتیک
لوامیزول چه به صورت خوراکی و یا تزریقی مصرف شود به سرعت جذب می شود. اما مصرف تزریقی آن میزان غلظت خونی بالاتری را ایجاد می کند. حداکثر میزان غلظت خونی، یک ساعت پس از تزریق ایجاد شده و نیمه عمر پلاسمایی آن تا 4 ساعت است. در شرایط قلیایی، این دارو به یک متابولیت غیرقابل حل هیدرولیز می شود. لوامیزول به سرعت از بدن دفع می شود، 46درصد آن در ادرار، پس از 12 ساعت و 32درصد در مدفوع در طول 24 ساعت دفع می شود تقریباً از تمام بافتها پس از 8روز دفع می شود (20 و 29 ).
4-7-2-فارماکودینامیک
اصولاً دارویی کولینرژیک است و با تاثیر روی سیستم عصبی کرم و مهار آنزیم سوکسینات دهیدروژناز، سریعاً باعث فلج شدن انگلها و در نتیجه تسهیل در جدا شدن آنها از مخاط دستگاه گوارش و تنفس و خروج سریع انگلها از بدن حیوان می شود (29).
5-7-2-عوارض جانبی
به طور کلی، عوارض جانبی بسیار نادر است و شامل: حرکت دادن غیر عادی سر، لیس زدن لبها، افزایش ترشح بزاق، لرزش عضلات، تحریک پذیری اعصاب و گاهی ادرار و مدفوع کردن متناوب است. مهم ترین عارضه جانبی مصرف دارو در گوسفند و بز مرگ ناشی از مسمومیت دارویی می باشد (15).
6-7-2-مسمومیت دارویی
واحد سمی آن 3-2 برابر واحد درمانی اش است، لذا باید در محاسبه واحد درمانی صحیح دقت زیادی کرد. البته طیف سمی آن کمتر از بنزیمیدازول هاست 105
در گوسفند با 90 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم باعث مرگ و میر می شود، تحمل گاو بیشتر از گوسفند است و حساسیت اسب نسبت به سایر حیوانات بیشتر است و تزریق 20 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم ممکن است باعث مرگ شود. نشانه های مسمومیت با دارو شامل: ترشح کف و بزاق از دهان، برادیکاردی، لرزش ماهیچه ها و یا مرگ بر اثر ناتوانی در تنفس است (5، 20، 68، 69).
7-7-2-تداخل دارویی
شاید داروهایی با ترکیبات نیکوتینیک (مانند پیرانتل106 و مورانتل107)، داروهای ممانعت کننده کلین استراز مانند ارگانوفسفاتها 108و نئوستیگمین109 که می توانند اثر لوامیزول را تشدید کنند (15 و 68 ).
مصرف توام دارو با کلرامفنیکل باعث وقوع مرگ در بعضی از موارد شده است(15).
8-7-2-احتیاطات لازم
3 روز بعد از قطع مصرف دارو، دام را می توان ذبح نمود. شیر دام را یک روز پس از قطع مصرف دارو می توان دوشید. تجویز دارو از راه تزریقی چون باعث واکنش نسجی می شود، در حیواناتی که نزدیک کشتار هستند منع شده است (20، 29، 31).
9- 7-2-میزان درمانی دارو
اگر خوراکی مصرف شود در گوسفند و بز 5/7 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم، در گاو، 15 میلی گرم برای هر کیلوگرم است. برای سگ 5 میلی گرم به ازای کیلوگرم از طریق خوراکی و برای طیور هم به صورت خوراکی 50- 25 میلی گرم به ازای کیلوگرم استفاده می شود(5 و 29).
فصل سوم
مواد و روش کار
1-3 مواد مورد استفاده
1-1-3 – وسایل و دستگاه های مورد استفاده :
1- آسیاب برقی 110
2-اتو کلاو 111
3- بن ماری
4- پمپ خلا 112
5- دستگاه تقطیر در خلا 113
6- قیف بوخنر
7- پلیت شیشه ای 114
8- ترازوی دیجیتال 115
9- کاغذ صافی
10- گرم کن برقی 116
11- لوپ
12- وسایل آزمایشگاهی معمول از قبیل ارلن، بالن، لوله آزمایش، پی پت، پنس، قیچی و دستکش
13- الک (شماره 100)
2-1-3 مواد شیمیایی مورد استفاده
1- PBS 117
2- متانول 118 0 80
3- اتانول 119 080
4- DMSO120
5- داروی لوامیزول 121
2-3- روش کار
1-2-3-تهیه عصاره
1-1-2-3- انتخاب گیاهان مورد استفاده
گیاهان مورد استفاده ما که دو گونه از گیاه درمنه بودند، در تیرماه سال 1384 از منطقه کوهپایه کرمان جمع آوری شدند و توسط جناب آقای مهندس میرتاج الدینی در مرکز هر باریوم و گیاه شناسی بخش علوم گیاهی دانشکده زیست شناسی دانشگاه کرمان شناسایی گردیدند.
2-1-2-3- خشک کردن
خشک کردن گیاه جهت جلوگیری از کپک زدن، عمل آنزیمها و باکتریها و تغییرات شیمیایی است که در نتیجه باعث ثابت نگه داشتن ترکیبات شیمیایی آن و سهولت خرد شدن آن برای استخراج مواد متشکله اش می شود (28).
برای خشک کردن، گیاهان چندین روز در سایه و در درجه حرارت طبیعی قرار داده شدند تا به طور کامل خشک شوند.
3-1-2-3 آسیاب کردن و آماده سازی گیاه برای عصاره گیری
گیاهان پس از خشک شدن از الک عبور داده شدند و قسمتهای مورد استفاده آنها جدا شد و مجدداً از الک عبور داده شدند تا قسمتهای زاید و سیخها و آشغالهای آن به خوبی جدا شود و در عصاره گیری اختلال ایجاد نشود. پس از جداسازی، قسمت های مورد استفاده توسط آسیاب برقی، خوب خرد و ریز شدند. آسیاب کردن جهت افزایش سطح تماس ذرات با حلالهای مربوط انجام می گیرد(26).
4-1-2-3- تهیه عصاره گیاهی
برای استخراج عصاره های گیاهی چندین روش مختلف وجود دارد که در اینجا برای تهیه عصاره از این گیاه، روش خیساندن 122انتخاب شد.
عمل خیساندن یک روش قدیمی است که به وسیله آب یا حلال های مختلف صورت می گیرد (26).
درآزمایش های ما، ازسه نوع حلال شامل:آب، اتانول و متانول برای تهیه سه نوع عصاره آبی، اتانولی و متانولی استفاده شد.
برای تهیه هر 3 نوع عصاره از هر 2 گونه گیاه درمنه، 50 گرم از گیاه را در حجم حدود 200 سی سی از حلال (آب، اتانول، متانول) خیسانده شد که این عمل مدت 48 ساعت به طول انجامید. سپس توسط قیف بوخنر که به پمپ خلا متصل می شود، محلول خیسانده شده صاف گردید. محلول صاف شده توسط دستگاه تقطیر در خلاء تغلیظ شد(حدود2-1 ساعت)، محلول تغلیظ شده در آون با حرارت 50- 40 درجه سانتیگراد قرار گرفت تا خشک شود که این مرحله حدود 3 روز به طول انجامید. نگهداری عصاره پس از این درجه حرارت 4 درجه سانتیگراد تا زمان استفاده انجام گرفت.
5-1-2-3-آماده سازی عصاره های گیاهی با غلظتهای مختلف
1-5-1-2-3- تهیه عصاره های آبی
برای تهیه 3 غلظت متفاوت از عصاره آبی، به ترتیب،0/5،1 و 5/1 گرم از عصاره در 20 سی سی از حلال مناسب (در اینجا از PBS استفاده شد) حل گردید و غلظت های25،50 و 70 میلی گرم به ازای هر میلی لیتر حلال بدست آمد.
2-5-2-3- تهیه عصاره متانولی
برای بدست آوردن 3 غلظت از عصاره متانولی،مقادیر، 5/0،1 و 5/1 گرم از عصاره را ابتدا در 1 سی سی DMSO حل نمودیم و سپس 19 سی سی PBS به آنها افزودیم . بدین ترتیب غلظت های 25،50و 75 میلی گرم به ازای هر میلی لیتر حلال را بدست آوردیم.
3-5-2-3- تهیه عصاره متانولی
در تهیه عصاره اتانولی نیز مانند عصاره متانولی عمل کردیم. یعنی مقادیر 5/0،1 و 5/1 گرم از عصاره ها را ابتدا در 1 سی سی حلال DMSO حل کردیم و سپس 19 سی سی PBS به آنها افزودیم .غلظت های 25، 50 و 75 میلی گرم به ازای هر میلی لیتر حلال بدست آمد .
4-5-2-3- تهیه لوامیزول
برای انجام هر سری از آزمایشات از لوامیزول به عنوان شاهد مثبت استفاده شد. در تمام آزمایشات، لوامیزول در 3 غلظت 5،50 و 500 میلی گرم به ازای هر میلی لیتر تهیه شد . در اینجا هم از20 سی سی PBS به عنوان حلال استفاده شد. تهیه غلظت های مختلف به روش رقت سازی لوله ای انجام گرفت.
2-2-3- تهیه انگلها
1-2-2-3 تهیه شیردان جهت جداسازی انگلها
برای انجام هر سری از آزمایشات، تعدادی شیردان آلوده از کشتارگاه کرمان تهیه می شد. ابتدا اتصالات شیردان دردو منطقه، به هزارلاو روده کوچک لیگاتور زده و بریده شد سپس خود شیردان باز شده و محتویات به ترتیبی که ذیلا توضیح داده شده، تخلیه شدند.
2-2-2-3- جدا سازی انگلها
برای جدا کردن انگلها از سطح شیردان،ابتدا از جریان بسیار ملایم وحتی قطره قطره PBS استفاده شد . با اینکار اتصالات انگلها به سطح شیردان شل تر شدند، ضمن اینکه محتویات شیردان که به انگلها وسطح شیردان چسبیده بودند، تا حدی، جدا شدند. سپس از PBS با جریان بیشتر استفاده شد و انگلها همراه PBS از سطح شیردان جدا شدند،ووارد پلیت شدند . ازمیان این انگلهای جدا شده، انگلهای سالم تر و با حرکات بهتر انتخاب شدند و در PBS تازه قرارگرفنتد.انتقال در PBSتازه باعث می شود اضافات بافتی و محتویات شیردان که به انگلها چسبیده،جدا شود. سپس انگلها پس از اطمینان از تشخیص جنس و گونه شان، انتخاب شدند و در پلیت های حاوی عصاره ها و شواهد مثبت و منفی قرار داده شدند.
3-2-3- انجام آزمایشات
برای هرکدام از عصاره ها پلیت های زیر تهیه گردیدند و سپس به هرکدام از پلیت ها 10 انگل سالم و سر حال اضافه گردید.
پلیت 1- عصاره آبی، متانولی یا اتانولی با غلظت 25 میلی گرم به ازای میلی لیتر.
پلیت 2 – عصاره آبی،متانولی یا اتانولی با غلظت 50 میلی گرم به ازای میلی لیتر.
پلیت 3- عصاره آبی،متانولی یا اتانولی با غلظت 75 میلی گرم به ازای میلی لیتر.
پلیت 4- شاهد لوامیزول با غلظت 5 میکروگرم به ازای میلی لیتر.
پلیت 5- شاهد لوامیزول با غلظت 50 میکروگرم به ازای میلی لیتر.
پلیت 6-شاهد لوامیزول با غلظت 500میکروگرم به ازای میلی لیتر.
پلیت 7- شاهد PBS که حاوی 20 سی سی ازحلال PBS بود.
در مورد عصاره آبی همین 7 پلیت بودند، اما در مورد عصاره های اتانولی و متانولی علاوه بر این 7پلیت،1پلیت دیگر هم داشتیم که شامل:
پلیت 8 -شاهد DMSO +PBSکه حاوی 19 سی سی PBS و 1 سی سیDMSO بود .
بعد ازآماده سازی، پلیت ها در حرارت 30 -25 درجه سانتیگراد قرار می گرفتند. ارزیابی حرکت انگلها جهت بررسی زنده یا مرده بودن آنها با فواصل یک ساعت یکبار برای هر پلیت انجام می شد و نتایج ثبت می شد. بررسی ها به مدت 10-7 ساعت انجام شدند.
اساس کار در این آزمایش میزان حرکات بدنی انگلها بود. انگلهایی که به نظر مرده و بی حرکت می رسیدند، در برخی موارد جهت اطمینان بیشتر از زنده یا مرده بودن آنها در PBS با درجه حرارت بالاتر (حدود 40- 35 درجه سانتیگراد ) قرار داده می شدند و درصورت عدم حرکت، ازمرده بودن آنها اطمینان حاصل می نمودیم.
فصل چهارم
نتایج
در هر آزمایش پلیت های حاوی لوامیزول و عصاره ها و شواهد به طور جدا گانه و هر ساعت مورد مشاهده قرار گرفتند . وهمانطور که قبلاً ذکر شد در هر مشاهده محدودیت حرکت ومرگ انگلها مورد بررسی قرار گرفتند. این بررسی حداکثر بمدت 10 ساعت انجام شد. و نتایج بدست آمده در هر ساعت مشاهده، در جداولی ننظیم شدند. نتایج به صورت درصدی از کرمها که زنده بودند،بیان شدند.
1-4 نتایج حاصل از عصاره آبی گونه آرتمیزیا سیبری
بر اساس این نتایج، درمورد بالاترین غلظت این عصاره (5/1 گرم )، تمام انگلها پس از 6 ساعت دچار فلجی و مرگ شدندو در مقایسه با داروی ضد انگلی لوامیزول، بالاترین غلظت لوامیزول (500 میکرو گرم ) نیز پس از 6 ساعت با عث مرگ کلیه انگلها شد . در مورد غلظت 1 گرم از عصاره آبی آرتمیزیا سیبری 100 درصد کرمها پس از 9 ساعت مردند در مورد پایین ترین غلظت عصاره آبی آرتمیزیا سیبری (5/0 گرم )پس از 9 ساعت هنوز 30 درصد انگلها زنده بودند.
در مورد شاهد PBS تمام انگلها در تمام طول مدت بررسی زنده بودند . با مقایسه زمان تاثیر بیشترین غلظت لوامیزول با زمان تاثیر عصاره آبی در بیشترین غلظت براحتی می توان تاثیر ضد انگلی عصاره آبی آرتمیزیا سیبری را دریافت (جدول 1-4).
2-4 -نتایج حاصل از عصاره آبی آرتمیزیا سانتولیا
غلظت 5/1 گرم از عصاره آبی ( آرتمیزیا سانتولیا )پس از 5 ساعت باعث مرگ ومیر 100درصد در انگلها شد. ( مرگ ومیری که توسط لوامیزول با بیشترین غلظت،در انگلها رخ داد، ساعت سوم بود ).
عصاره آبی آرتمیزیا سانتولینا در هردو غلظت متوسط و کم (1 و5/0 گرم ) پس از 8 ساعت با عث مرگ کلیه انگلها شد . انگلها در PBS در تمام مدت بررسی زتده و سرحال بودند .
مقایسه اثر لوامیزول و عصاره آبی آرتمیزیا سانتولینا،نشان می دهد عصاره آبی این گونه، که اثر ضد انگلی را دارا می باشد اما اثر آن در مرتبه ای ضعیف تر از لوامیزول و عصاره آبی گونه سیبری است (جدول 2-4) .
3-4- نتایج حاصل از عصاره آبی متانولی آرتمیزیا سیبری
عصاره متانولی (آرتمیزیا سیبری ) با بیشترین غلظت (5/1 گرم )،پس از 3 ساعت سبب مرگ همه انگلها شد .در مورد بیشترین غلظت لوامیزول نیز، مرگ همه انگلها پس از 3 ساعت انجام شد. غلظت متوسط عصاره متانولی آرتمیزیا سیبری (1 گرم ) پس از 4 ساعت، باعث مرگ کلیه انگل ها شد . ودر مورد غلظت کم عصاره (5/0 گرم) پس از 7 ساعت،90درصداز انگلها مرده یافت شدند.
در مورد هر 2 شاهدPBS وPBS همراه DMSO نیز در تمام طول مدت آزمایش انگلها سرحال وزنده بودند . مقایسه اثر عصاره متانولی گونه آرتمیزیا سیبری با لوامیزول نیز، موثر بودن این عصاره را بر انگل مربوطه و قابل مقایسه بودن آنرا با لوامیزول نشان می دهد (جدول 3-4).
4-4-نتایج حاصل از عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولینا
بیشترین اثر، در غلظت متوسط عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولیا (1 گرم )، مشاهده شد . این در حالیست که لوامیزول با حد اکثر غلظت پس از 3 ساعت این مرگ ومیررا ایجاد کرد.در مورد بیشترین غلظت عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولیا (5/1 گرم)، پس از 5 ساعت کلیه انگلها نابود شدند. درمورد غلظت کم (5/0 گرم ) هم پس از 6 ساعت،80درصداز انگلها از بین رفتند .مقایسه اثر لوامیزول و عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولیا با غلظت متوسط،موثر بودن عصاره را نسبت به لوامیزول برضد انگل نشان می دهد .برخلاف عصاره آبی گونه آرتمیزیا سیبری که موثرتر از عصاره آبی گونه سانتولیا به نظررسید، عصاره متانولی گونه آرتمیزیا سانتولیا اثر ضدانگلی قوی تری را نسبت به عصاره متانولی گونه آرتمیزیا سیبری بروز داد. البته مقایسه عصاره متانولی، گونه آرتمیزیا سانتولینا هم، موثرتر بودن عصاره متانولی را نشان می دهد (جدول 4-4).
5-4-نتایج حاصل از عصاره اتانولی آرتمیزیا سیبری
عصاره اتانولی آرتمیزیا سیبری در هردو غلظت متوسط و زیاد در اولین ساعت پس از مشاهده در 100 درصد انگلها ایجاد مرگ ومیر کرد. و غلظت پایین عصاره اتانولی آرتمیزیا سیبری نیز پس از 2 ساعت این درصد مرگ ومیر را ایجاد کرد. این در حالیست که لوامیزول در بیشترین غلظت، پس از 2 ساعت باعث مرگ 90درصداز انگلها شد . طبق این نتایج،تاثیر ضد انگلی عصاره اتانولی گونه آرتمیزیا سیبری به طور قابل ملاحظه ای بیشتر ازلوامیزول می باشد و اگر بخواهیم عصاره اتانولی گونه آرتمیزیا سیبری را با عصاره متانولی و آبی از همین گونه مقایسه کنیم نیز، اثر قویتر آنرا نسبت به 2 نوع عصاره دیگر نشان می دهد .
6-4- نتایج حاصل از عصاره اتانولی آرتمیزیا سانتولیا
عصاره اتانولی آرتمیزیا سانتولیا در غلظت زیاد (5/1گرم )، پس از 7 ساعت، باعث از بین رفتن تمام انگلها شده،و لوامیزول در بیشترین غلظت پس از 6 ساعت چنین درصد مرگ ومیری را ایجاد کرده است.
غلظت متوسط از عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولیا پس از 10 ساعت باعث نابودی کلیه انگلها شده ودر غلظت کم (5/0 گرم ) پس از 10 ساعت 80درصد از انگلها مرده یافت شدند .
مقایسه 3 نوع عصاره آبی، متانولی . اتانولی گونه آرتمیزیا سانتولیا نشان می دهد، عصاره متانولی بیشترین اثر ضد انگلی را داشته که پس از آن به ترتیب عصاره های اتانولی و آبی این گونه موثر بودند . ضمناً اثر ضد انگلی عصاره اتانولی آرتمیزیا سیبری نیز نسبت به عصاره اتانولی گونه آرتمیزیا سانتولیا طبق این نتایج قوی تر به نظر می رسد.
جدول 1-4 : نتایج آزمایش عصاره اتانولی آرتمیزیا سانتونیا
ساعت
عصاره
ساعت
1
ساعت
2
ساعت
3
ساعت
4
ساعت
5
ساعت
6
ساعت
7
ساعت
8
ساعت
9
ساعت
10
لوامیزول 5 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
80%
50%
لوامیزول 50 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
90%
90%
80%
80%
70%
60%
لوامیزول 500 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
70%
30%
0
عصاره آبی 25 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
70%
60%
30%
30%
عصاره آبی 50 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
90%
80%
70%
70%
60%
50%
20%
عصاره آبی 75 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
90%
80%
60%
40%
0
0
شاهد PBS
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
شاهد PBS+DMSO
100%
100%
100%
100%
100%
100%
جدول 2- 4 نتایج آزمایش عصاره اتانولی آرتمیزیا سیبری
ساعت
عصاره
ساعت
1
ساعت
2
ساعت
3
ساعت
4
ساعت
5
ساعت
6
ساعت
7
ساعت
8
ساعت
9
ساعت
10
لوامیزول 5 میکروگرم بر میلی لیتر
ساعت
1
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
90%
90%
لوامیزول 50 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
90%
90%
80%
80%
80%
60%
50%
لوامیزول 500 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
70%
50%
0
عصاره آبی 25 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
100%
70%
70%
40%
20%
عصاره آبی 50 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
عصاره آبی 75 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
50%
0
20%
شاهد PBS
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
شاهد PBS+DMSO
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
جدول 3-4 نتایج آزمایش عصاره متانولی آرتمیزیا سیبری
ساعت
عصاره
ساعت
1
ساعت
2
ساعت
3
ساعت
4
ساعت
5
ساعت
6
ساعت
7
ساعت
8
ساعت
9
ساعت
10
لوامیزول 5 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
100%
لوامیزول 50 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
90%
80%
80%
70%
50%
لوامیزول 500 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
50%
0
عصاره متانولی 25 میلی گرم بر میلی لیتر
100%
50%
50%
30%
20%
10%
10%
عصاره متانولی 50 میلی گرم بر میلی لیتر
100%
20%
10%
0
عصاره متانولی 75 میلی گرم بر میلی لیتر
60%
40%
0
شاهد PBS
100%
100%
100%
100%
100%
100%
شاهد PBS+DMSO
100%
100%
100%
100%
100%
100%
جدول 4-4 نتایج آزمایش عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولینا
ساعت
عصاره
ساعت
1
ساعت
2
ساعت
3
ساعت
4
ساعت
5
ساعت
6
ساعت
7
ساعت
8
ساعت
9
ساعت
10
لوامیزول 5 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
لوامیزول 50 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
90%
80%
80%
70%
50%
30%
لوامیزول 500 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
45%
0
عصاره متانولی 25 میلی گرم بر میلی لیتر
100%
100%
80%
50%
20%
20%
عصاره متانولی 50 میلی گرم بر میلی لیتر
100%
0
عصاره متانولی 75 میلی گرم بر میلی لیتر
100%
50%
20%
10%
0
شاهد PBS
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
شاهد PBS+DMSO
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
جدول 5-4-نتایج آزمایش عصاره اتانولی آرتمیزیا سیبری
ساعت
عصاره
ساعت
1
ساعت
2
ساعت
3
ساعت
4
ساعت
5
ساعت
6
ساعت
7
ساعت
8
ساعت
9
ساعت
10
لوامیزول 5 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
80%
80%
80%
80%
80%
لوامیزول 50 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
لوامیزول 500 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
10%
عصاره اتانولی 25 میلی گرم بر میلی لیتر
30%
0
عصاره اتانولی 50 میلی گرم بر میلی لیتر
0
عصاره اتانولی 75 میلی گرم بر میلی لیتر
0
شاهد PBS
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
شاهد PBS+DMSO
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
جدول 6-4- نتایج آزمایش عصاره اتانولی آرتمیزیا سانتولینا
ساعت
عصاره
ساعت
1
ساعت
2
ساعت
3
ساعت
4
ساعت
5
ساعت
6
ساعت
7
ساعت
8
ساعت
9
ساعت
10
لوامیزول 5 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
90%
90%
لوامیزول 50 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
90%
90%
80%
80%
70%
60%
50%
لوامیزول 500 میکروگرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
70%
50%
0
عصاره اتانولی 25 میلی گرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
100%
70%
50%
40%
20%
عصاره اتانولی 50 میلی گرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
100%
100%
60%
30%
30%
0
عصاره اتانولی 75 میلی گرم بر میلی لیتر
100%
100%
100%
100%
50%
20%
0
شاهد PBS
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
شاهد PBS+DMSO
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
یکی از اهداف ما دراین تحقیق شناسایی بهتر گیاهان دارویی و استفاده صحیح از آنها و البته بالابردن توانایی شناسایی و استفاده از گیاهان بومی بوده است.اطلاعات بسیار زیادی اززمانهای گذشته و حاضر در دست است که نشان می دهد در سیستم پزشکی سنتی از گونه های مختلف گیاه درمنه،استفاده های دارویی منتوع و زیادی می شده است و البته هنوز هم استفاده می شود.یکی از موارد کاربرد وسیع درمنه در طب سنتی نیز، استفاده از آن به عنوان داروی ضد انگل بوده است (8؛ 12، 16، 22، 23، 24). لذا آزمایشاتی که بتواند کاربرد ستنی گیاه درمنه را به عنوان ضد انگل، از طریق علمی نیز به اثبات برساند، مفید وکارساز به نظر رسید.
چرا که عفونتهای انگلی نیز از جمله درگیریهای حائز اهمیت به شمار می روند . بویژه که انگل پارابرونما اسکرویابینی طبق تحقیقات و گزارشات علمی موجود، یکی از انگلهای شایع در استان کرمان می باشد(17، 38).
بالطبع به دلیل شیوع بالا،اندازه مناسب و آسان بودن بررسی حرکات نیز، یکی از انگلهای مناسب جهت بررسی تاثیرات ضد کرمی ایت عصاره محسوب می شود.
ناگفته نماند، تحقیقات متعدد نشان می دهد که استفاده وسیع از داروهای ضد انگلی شیمیایی،مقاومتهای دارویی را در بسیاری از انگلها به وجود آورده است .به عنوان مثال فاگبمی123 (2003) مقاومت مرحله لاروی انگل استرونژیلوس را در 10 گروه گوسفند، در مقابل 4داروی ضد انگلی بررسی کردند. مقاومت مقابل داروی آلبندازول124 در 2 گروه از گوسفندان دیده شد،در مقابل فبانتل 125 در 1 گروه،در برابر لوامیزول در 3 گروه و در مقابل مورانتل 126 هم در 2گروه از گوسفندان مقاومت دیده شد.
این موضوع نیز عامل سوق دهنده دیگری به سوی تحقیق حاضر بود.ودر این تحقیق، ما از انواع عصاره های آبی متانولی و اتانولی در هر دو گونه آرتمیزیا سیبری و آرتمیزیا سانتولینا،جهت انجام آزمایشات استفاده کردیم (56، 70).
بر اساس نتایج به دست آمده از آزمایشات ما گونه آرتمیزیا سیبری، اثر قابل توجه ضد انگل پارابرونما اسکریابینی در محیط آزمایشگاه نشان داد که این تاثیر قابل مقایسه با لوامیزول می باشد. در بین عصاره های آبی،متانولی و اتانولی گیاه درمنه گونه آرتمیزیاسیبری موثرترین عصاره در بین عصاره ها بود. بعد از عصاره اتانولی گیاه درمنه گونه آرتمیزیاسیبری، عصاره متانولی آن موثر بوده و عصاره آبی گونه آرتمیزیاسیبری کمترین اثر را در بین 3 توع عصاره این گونه داشت.
در مورد گونه آرتمیزیا سانتولینا،عصاره متانولی این گونه،موثرتر از عصاره آبی و اتانولی بود.و عصاره اتانولی آرتمیزیا سانتولینا هم،اثر ضد انگلی قویتری را نسبت به عصاره آبی همین گونه نشان داد.
اقبال و همکاران (2004)اثر ضد انگلی عصاره آبی و متانولی گیاه آرتمیزیا برویفولیا127 را طی آزمایشات در محیط آزمایشگاهی و در بدن موجود زنده بر روی انگل همانکوس کونتورتوس بررسی کردند.
غلظت بکار رفته از هر دو نوع عصاره در محیط آزمایشگاه 25 میلی گرم به ازای هر میلی لیتر بوده است، آزمایشاتی که در محیط آزمایشگاه انجام شدند، موثر بودن هر دو عصاره آبی و متانولی گیاه مذکور را بر انگل همانکوس کونتورتوس نشان دادند. البته عصاره متانولی دارای اثر قویتری بود نسبت به عصاره آبی لازم به ذکر است که تاثیر عصاره ها،از داروی لوامیزول که به عنوان شاهد بکار رفته بود کمتر بوده است. به این ترتیب که در همه موارد انگلها بعد از 6 ساعت کاملا مرده بودند اما در مورد عصاره ها، بعد 6 ساعت، اگر چه تعداد قابل توجهی از انگلها مرده بودند اما هنوزتعداد اندکی زنده باقی مانده بودند.
در آزمایشات ما نیز عصاره های متانولی واتانولی موثرتراز عصاره آبی نشان دادند وشاید با توجه به این دو نتیجه مشابه بتوان گفت ماده موثر در گیاه که باعث ایجاد اثر ضد انگلی درآن می شود، توسط متانول واتانول بهتر استخراج می شود.
در آزمایشات اقبال و همکاران (2004) عصاره آبی گونه آرتمیزیا برویفولیا، در غلظت 25 میلی گرم به ازای هر میلی لیتر، پس از 6 ساعت باعث مرگ 30 درصد از انگلهاشده است و لوامیزول بکاررفته در آزمایش آنها پس از 6 ساعت، تمام انگلها را کشته. در آزمایشات ما نیز در مورد عصاره آبی گونه آرتمیزیا سیبری، پس از 6 ساعت، 30 درصد انگلها مرده بودند. ضمنا در آزمایش ما نیز لوامیزول پس از 6 ساعت، مرگ و میر 100 درصدی در انگلها ایجاد کرد. ضمن اینکه بیشترین غلظت لوامیزول در آزمایشات ما با غلظت لوامیزول بکاررفته در آزمایشات اقبال و همکاران (2004)برابر بوده است رمان ومقدار اثر عصاره های آبی آرتمیزیا سیبری در آزمایش ما وآرتمیزیا برویفولیا در آزمایش اقبال،مشابه هم می باشد. ودرمورد هر دودرزمانی که لوامیزول باعث مرگ همه انگلها شده،این دو عصاره از 2 گونه آرتمیزیا باعث مرگ 30درصد از انگلها شدند. در مورد عصاره آبی آرتمیزیا سانتولینا،هم پس از6ساعت،باعث مرگ 30 درصدازانگلها شده اما با این تفاوت که لوامیزول پس از3ساعت،همه انگلها رانابود کرده بنابراین در مقایسه با آرتمیزیا برویفولیا،اثر ضد انگلی ضعیف تری را نشان میدهد. در مورد عصاره متانولی آرتمیزیا برویفولیا،زمانی که لوامیزول باعث مرگ همه انگلها شده بود. 80 درصد انگلها مرده بودند .و درمورد عصاره متانولی آرتمیزیا سیبری،در زمانی که لوامیزول همه انگلها را کشته بود، عصاره متانولی 50 درصد از انگلها را از بین برده بود. بنابراین عصاره متانولی گیاه آرتمیزیا برویفولیا موثرتراز عصاره متانولی آرتمیزیا سیبری به نظر می رسد.
عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولینا،در زمانی که لوامیزول همه انگلها را کشته،تنهاباعث مرگ 10 درصد از انگلها شده است در نتیجه عصاره متانولی آرتمیزیا برویفولیا از عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولینا هم موثرترو قویتر عمل کرده است . البته لازم به ذکر است که این نتایج مربوط به غلظت 25 میلی گرم به ازای هر میلی لیتر عصاره ها هستند ودرغلظت های بالاتر،عصاره های ما نتایج در خور توجهی را نشان دادند. ضمناً در مورد عصاره آبی آرتمیزیا برویفولیا،انگلهای مرده پس از اینکه در PBS تازه قرار داده شدند مجدداً از خود حرکاتی رانشان دادند حال آنکه در آزمایشات ما انگلها ی مرده پس از قرار گرفتن در PBS تازه و با حرارت بالاتر،هیچگونه حرکتی از خود نشان ندادند. درخصوص مقایسه زنده ماندن انگل پارابرونما و همانکوس در محیط PBS،نتایج مشابهی مشاهده نشد. در آزمایشات ما،انگل پارابرونما، تا، 10ساعت بعد از شروع آزمایشات، درمحیط PBS،کاملاً دارای حرکات واضح بود و حتی در مواردی که بمدت 24 ساعت هم نگهداری می شدند،باز زنده می ماندند،اما در آزمایشات اقبال و همکارانش(2004)،تعدادی از انگلهای همونکوس بعداز 6 ساعت از شروع آزمایش،دچار فلجی و مرگ شده یودند و این حاکی از مقاومت بیشتر انگل پارابرونما در محیط آزمایشگاهی است.
ناخاره و گری(1991) اثر ضد انگلی عصاره آبی آرتمیزیا پالنزوال را بر روی انگلهای تنیاسولیوم، فریتیما پوستوما (کرم خاکی) و اسکاریس لومبریکویدس بررسی کردند. داروی شاهد که در اینجا استفاده کردند پیپرازین فسفات 128 بوده است.
شواهد مورد استفاده نیز شامل توین129 86 درصد و نرمال سیلین بوده است. کرمهای خاکی راازخاکی که محل نگهداری خوکها بوده است،جمع آوری کردند و 2 انگل دیگر را نیز از روده خوک ها تهیه کردند.عصاره و داروی بکار رفته در این آزمایشات مایع بوده است و غلظت های 5/0،1و2درصد ازدارو وعصاره مورد استفاده قرار گرفته.روش آزمایشگاهی استفاده شده توسط ناخاره وگری،مانند روش مورد استفاده مادرمحیط آزمایشگاه بوده است.در این آزمایش،تعدادکرمهایی که درهرتپری دیش استفاده شده،6عدد بوده است.
فلجی ومرگ کرمها در اینجا هم،به روش مشاهده مستقیم انجام شده و کرمهایی کهمردهع به نظر می رسیدند،برای حصول اطمینان از مرگشان به آب گرم 40 انتقال دادند.
طبق نتایج بدست آمده عصاره نامبرده بر هر 3 نوع انگل اثر کشندگی و فلج کنندگی داشته است و اثر عصاره ضد بر انگلهای تنیاسولیوم و آسکاریس 3-2 برابر بهتر از اثر داروی ضد انگلی بکاررفته برضد این انگلها بوده است. همچنین در مورد کرم های خاکی، فعالیت عصاره گیاهی، 85 درصد بهتر از داروی ضد انگلی پیپرازین فسفات بوده است.در این آزمایش شواهد مورد استفاده هیچگونه اثر ضد انگلی را نشان نداده اند (70).
ایدریس و همکاران (1982) اثر ضد انگلی پودر گیاه آرتمیزیا هربا آلبا را بر روی انگلها همانکوس کونتورتوس و استفاده از 6 گوسفند مورد آزمایش قرار دادند. علایم بالینی همانکوزیس 130که شامل گیجی، بی اشتهایی و مدفوع سفت می باشد دراین گوسفند بررسی شده است و البته علایم با لیتی مشاهده شده مطابق با یافته های پاتولوژیک نیز بوده است.
هر گوسفند با یک دور از 1000- 800 لارو عفونی، آلوده شده است. در 4 گوسفند از این 6 گوسفند معالجه شده با غلظت های 2، 10 و 30 گرم از پودر، هیچ یک از این نشانه های بالینی بیماری مشاهده نشد. عدم مشاهده تخم در مدفوع،کرم های بالغ در شیردان در کالبد گشایی و آسیبهای مهم و قابل توجه در بافتهای این گوسفندها تاییدی بر درمان موفقیت آمیز بوده است. هم چنین غلظت آمونیاسدیم،پتاسیم، پروتئین و کراتینین نیز در سرم به میزان قبل از آلودگی بازگشته است که این نیز تایید دیگری براثر ضد انگلی گیاه آرتمیزیا هربا آلبا بر انگل همانکوس کونتورتوس است. در 2 گوسفند دیگر هم که باقی می مانند، اگرچه کاهش تعداد تخم ها در مدفوع دیده شده و تعداد کرم های بالغ دریافت شده در شیردان نیز کاهش یافته است اما بطور کامل مانند 4 گوسفند دیگر از بین نرفته اند(55(.
اثر تعدادی از گونه های این گیاه بر ضد انگلهای خارجی هم مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله مگی و همکاران 131(2006) اثر ضد انگلی عصاره اتانولی آرتمیزیاولگاریس132 و آرتمیزیا آبسینتوم رابرروی جربهای تعدادی خوک مورد آزمایش قرار دادند. عصاره مورد استفاده در این آزمایش،بااستفاده از اتانول 70% تهیه شده است و آزمایشات بر روی 6 خوک که از مزرعه استوشیا133 نهیه شده بودند،انجام گرفته است. آزمایشات مدت 5 هفته ادامه داشته و فاصله زمانی هرکدام از درمانها با هم یک هفته بوده است .
در طی4-2 هفته پس از شروع آزمایشات 93-57 درصد جربها از بین رفتند.مقدار44 درصد از این مرگ ومیرمربوط به هفته بعد از آزمایش بوده است. این نتیجه موثر بودن عصاره اتانولی آرتمیزیاولگاریس و آرتمیزیا آبسینتوم را علیه انگلهای خارجی نشان می دهد(65).
تونک و همکاران134 (2006) آزمایشاتی انجام دادند که اثر ضد انگلی عصاره گیاه آرتمیزیا آنوا را بررسی می کرد. آنها، غلظت های 200 ppm از عصاره را بر روی لاروهای آنوفل استفنیس اثر دادند ومشاهده کردند که پس از48ساعت باعث مرگ 100درصد انگلها شده است (76).
اقبال و همکاران (2004)،همچنین در آزمایشات خود با خوراندن عصاره آبی گیاه آرتمیزیا برویفولیا به گوسفندان آلوده به همونکوس کونتورتوس، باعث کاهش تعداد تخم های دفع شده در مدفوع حیوان شدند که این تاثیرات در مقایسه باداروی ضد انگلی لوامیزول قابل توجه نمی باشد. در تحقیق انجام شده توسط این جانب،با توجه به نبود امکانات، زمینه جهت انجام آزمایشات در حیوان زنده فراهم نگردیدو پیشنهاد می شود جهت تکمیل شدن نتایج این تحقیق در آینده،تاثیر عصاره گونه های آرتمیزیا سیبری و سانتولینا بر روی حیوان آلوده بررسی شود.
درارتباط با خاصیت ضد انگلی این گونه خاص و بر روی انگل پارابرونما اسکریابینی، تا به امروزآزمایش علمی انجام نشده واین تحقیق اولین آزمایش در این مخصوص می باشد.
منابع فارسی
1. آزاد بخت، محمد: رده بندی گیاهان دارویی، موسسه فرهنگی انتشاراتی تیمورزاده، نشر طبیب، چاپ اول، بهار 1378، حل 297.
2. ابرسجی، ق ع، اکبرپور، ح. بررسی ارزش علوفه ای و دارویی درمنه کوهی
Artemisia aucheri Bioss دراستان گلستان. مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی، مشهد، 7-5 مرداد 1384، 358: 421.
3. اسلامی، ع، زمانی هر گلانی، ی. بررسی کشتارگاهی آلودگی های کرمی گاومیش در ایران. مجله دانشکده دامپزشکی تهران، 1368، 44: 3.
4. اسلامی، ع، فیضی، ع1. بررسی کرم های دستگاه گوارش بز در ایران. نامه دانشکده دامپزشکی تهران، 1354، 31: 3، 4.
5. اسلامی، علی: کرم شناسی دامپزشکی نماتوداو آکانتوسفالا. انتشارات دانشگاه تهران، تهران،1367، ص 515، 528-527.
6. افتخاری، م، باقرزاده، ک. درمنه گیاه دارویی علوفه ای شاخص مناطق استپی و بیابانی. مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی، مشهد، 7-5 مرداد 1384، 358: 46-45.
7. امیدبیگی، رضا: رهیافتهای تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد اول، طراحان نشر، تهران، 1379.ص 119.
8. امین، غلامرضا: گیاهان دارویی سنتی ایران.جلد اول. انتشارات معاونت پژوهشی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، تهران، 1370، ص 48.
9. پارسا، احمد: فلور ایران. جلد سوم، ص 289.
10. تاترو، دیوید: مترجم: سامی زاده، مهتا: مهم ترین تداخل های دارویی. انتشارات تیمورزاده، چاپ اول، 1383، ص.
11. ترابی گودرزی، م، یگانه پرست، م، اسماعیل نیا، ک. بررسی اثرات ضد کوکسیدیایی گیاه درمنه خزری بر Eimeriatenella در جوجه های گوشتی و مقایسه آن با سالینو مایسین وآمپرولیوم. فصلنامه علمی پروهشی وزارت جهاد کشاورزی، زمستان 1382، 61: 75-70.
12. جزایری، غیاث الدین: زبان خوراکیها. جلد سوم، چاپ سپهر، چاپ ششم، تهران، 1368، ص.
13. حلیم، سید رفیع الله: بررسی انگلهای دستگاه گوارش و تنفس شترهای یک کوهانه در ایران، 57-1356. پایان نامه برای دریافت دکترای دامپزشکی از دانشگاه تهران، شماره 1266، ص 33.
14. خسروی راد، فرید: اثر عصاره گیاه درمنه سیبری(Artemisia sieberi ) بر روی ایمریای ماکیان، 1379، پایان نامه برای دریافت دکترای دامپزشکی از دانشگاه تهران، شماره2757، ص 46-31.
15. داناگری، آلن؛ با مترجمان: فقیهی، محمد، گندمی ثانی ،حمید رضا:دارونامه دامپزشکی. انتشارات سپهر، چاپ دوم، تهران، 1379، ص 463-462.
16. درویش، محمد: گیاه شناسی سیستماتیک. چاپ سوم، تهران، 1346، ص/
17. رادفر، م ح، قربانی، علی. بررسی کشتارگاهی آلودگی کرمی گوسفندهای بومی کرمان. مجله تحقیقات دامپزشکی ایران، دانشگاه شیراز، 1379، 4(1): 113-109.
18. زارع زاده، ع، دهقانی تفتی، م ع، دشتکیان، ک. معرفی برخی از گونه های دارویی مقاوم به خشکی استان یزد. فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 21، 1384، 1: 122-95.
19. زرگری، علی: گیاهان دارویی.جلد سوم، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم، تهران، 1368، ص 4.
20. سیاه زاده هفزایی، محمد کاظم: نگرشی بر داروهای ضد کرمی (ضد نماتودها) و بررسی مقاومت دارویی در دامپزشکی، 1376، پایان نامه برای دریافت دکترای دامپزشکی دانشگاه تهران، شماره 2515، ص 42-38.
21. شیخ الرئیس، ابوعلی سینا؛ مترجم: شرفکندی (هه ژار)، عبدالرحمن: قانون 2. جلد دوم، انتشارات سروش، چاپ ششم، تهران، 1383، ص 311- 110.
22. شیخ الرئیس، ابوعلی سینا؛ مترجم: شرفکندی( هه ژار)، عبدالرحمن: قانون 4. جلد چهارم، انتشارات سروش، چاپ چهارم، تهران، 1383،ص 251.
23. شیخ الرئیس، ابوعلی سینا؛ مترجم: شرفکندی(هه ژار)، عبدالرحمن: قانون5. جلد پنجم، انتشارت سروش، چاپ سوم، تهران، 1383، ص 65-64، 451-410.
24. شیخ الرئیس، ابوعلی سینا، مترجم: شرفکندی(هه ژار)، عبدالرحمن: قانون 7. جلد هفتم، انتشارت سروش، چاپ سوم، تهران، 1382، ص 120-9، 485-255.
25. صدیق آرا، پریسا: بررسی مقایسه ای ریخت شناسی نماتودهای لوله گوارش نشخوار کنندگان ایران، 1377، پایان نامه برای دریافت دکترای دامپزشکی از دانشگاه تهران، شماره 2615، ص 58.
26. صمصام شریعت، سیدهادی: عصاره گیری واستخراج مواد موثره گیاهان دارویی و روش های شناسایی و ارزشیابی انها. انتشارات مانی، چاپ اول، اصفهان، 1371، ص 13-12.
27. طهماسبی، کامران: بررسی آلودگی های کرمی گاو و تغییرات فصل آن در خرم آباد لرستان، 1372، پایان نامه برای دریافت دکترای دامپزشکی از دانشگاه تهران، شماره 2241، ص 47-42.
28. غضنفری، سید مجید: بررسی اثرات ضد میکروبی عصاره متانولی هفت گیاه آویشن ( باریک، بومادران، درمنه کوهی، گلپر، افسیدن، تخم شنبلیله، کاکل ذرت) برروی 6 سوش میکروبی گرم مثبت و گرم منفی به روش سیلندر پلیت، 1380، پایان نامه برای دریافت دکترای داروسازی از دانشگاه کرمان، شماره 350، ص 26.
29. فضل آرا، علی، نبی پور، فرزاد، فرداصفهانی، پژمان عمادی، محمد، محتسبی، مجید: اطلاعات و کاربرد داروهای دامپزشکی، ناشر بخش بررسیهای علمی شرکت توزیع داروپخش (سهامی خاص)،چاپ اول، زمستان 77، ص 308-307.
30. قاسمی، ف، جلیلی، ع، عصری، ی. مقایسه ترکیبهای شیمیایی اسانس پنج گونه درمنه(Artemisia) از منطقه کاشان. فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 21، 1384، 1: 25-23.
31. قمریان، علیرضا: داروهای دامپزشکی و نهاده های تغذیه ای دام، طیور و آبزیان. چاپ دوم، تهران، 1382، ص 184-126.
32. قهرمان، احمد: فلوررنگی ایران. جلد 11، موسسه تحقیقات جنگلها ومراتع، تهران، 1378، شماره 1272.
33. قهرمان، احمد: کورموفیت های ایران ( سیستماتیک گیاهی)، جلد سوم .مرکز نشر دانشگاهی تهران، چاپ اول، تهران، 1377، ص.
34. کریمی، هادی: اسامی گیاهان ایران. مرکز نشر دانشگاهی تهران، چاپ اول، تهران، 1374، ص 79-78.
35. محمدیان، ف، شکوهی نیا، ی، صادقی، ل. Artemisia منشا ترکیبات مالاریا. هشتمین سمینار سراسری دانشجویان داروسازی کشور- کرمان، کرمان. 1380، ش 122.
36. مسلمی، محمد حسین: جداسازی و تعیین مقدار Artemisin موجود در گیاه درمنه سیبری در فصول مختلف و اثرات عصاره گیاهی روی کوکسیدیوز ناشی از E. Acervulina در طیور، 1381، پایان نامه برای دریافت درجه دکترای دامپزشکی از دانشگاه تهران، شماره 2928، ص 6.
37. مظفریان، ولی الله: فرهنگ نامهای گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر،تهران، 1377، ص 58-57
38. یحیی زاده، فرهنگ: مطالعه شیوع و شدت آلودگی به انگلهای کرمی و کوکسیدیایی در بزهای کشارشده در کشتار گاه کرمان. 85-1384،پایان نامه برای دریافت دکترای دامپزشکی ازدانشگاه کرمان، شماره 162، ص 21-16.
منابع لاتین
39- Allen PC, Lydon J, Danfoth HD: Effects of components of Artemisia annua on coccidia infections in chickens. Poult sci 1997; 16(8) :1156-1163.
40- Bowman DW: Parasitology for veterinarians . seventh edition, cornell university college of veterinary medicin e Ithaca: Newyourk, 1969: 103,202.
41- Boxall AB, Johnson P, Smith EJ, Sinclair CJ, Stutt E, Levy LS: Uptake of veterinary medicines from soils in to plants. J agric food chem 2006; 22, 54(6): 2288-97.
42- Bremer K, Ling R: Seriphidium sieberi(Besser). Forest. Inst, Harbin 1991; 11(4):154.
43- Chang huang KE: The pharmacology of Chinese herbs. Second vol, 1998:451.
44- Classen W, Atmman B, Gretener P, Soupport C, Skelton stround p, Krin KG: Differential effects of orally versus parenterally administered qinghaosu derivative artemether indogs. Eap toxical pathol 1999; 57(6): 507-516.
45- Committee
46- Dakpogan HB: free-range chick survivability in improved conditions and the effect of 3medicinal plants on Eeimeria tenella. M.S.C. Thesis, department of vet patobio: Denmark 2005; 07BP 526:78.
47- Dale, MA:
48- EL-Azazy OM: Absence of hypobiosis in abomasal nematodes of sheep and goats in Egypt. Vet parasitol 1990; 31(1): 55-60, Abs.
49- El- Azazy OM: Seasonal and inhibited development of the abomasal nematodes of sheep and goats in Saudi Arabia. Vetparasitol 1995; 58(1-2): 91-8. Abs.
50- El-Azazy OM: Seasonal changes and inhibited development of the abomasal nematodes of sheep and goats in Saudi Arabia. Vet Diagnostic laboratory, Ministry of Agriculture and water 1991-92. Abs.
51- El-Moukdad AR: Helminth Fauna of Syrian cattle. Angew parasitol 1979 Feb; 20(1): 11-16.
52- Haynes RR: From Artemisinin to new artemisinin antimalarial biosynthesis , old and new derivatives. currtop med chem 2006; 6(5): 509-537.
53- Fashanu SO, Fagbemi BO: A Preliminary investigation of resistance to anthelmintics in strongyles of cattle in shaki, Nigeria. African J of Biochem Rcsear; 6(20): 111-112.
54- Hieen TT, White J: Review of Qinghaosu antimalarial Drug from traditional chiness medicine. American Butanical council 1993; 341: 603-608.
55- Hostett mann K, Gupta MP, Marston A: chemistry biological and Phamacological properties of medicinal plants from the Americans. Harwood academic 1997:99.
56- Idris VE, Adam SE, Tartour G: The anthelmintic efficacy of Artemisia herba-alba against Haemanchus contortus infection in goats. Natl Inst Anim Health Q (Tokyo) 1982; 22(3): 738-43.Abs.
57- Iqbal Z, Lateef M, Ashraf M, Jabbar A: Anthelminitic activity of Artemisia brevifolia in sheep. J Ethn pharmacol 2004; 93(2-3): 265-8.
58- Jam A: Mining the essential oils of the Anthemideae. J Afr of Biotech 2004; 3(72): 706-720.
59- Jung M, lee K, kim H, Dark M: Recent Advences in Artemisinin and its derivatives as Antimalarial and Antitumor Agents. Medic chemic 2004; 84(20)" 1265-172.
60- Karlhenzr RE: Flora Itanica, 1998, No. 158, p 204.
61- Kim JT, park JY, Seo HS, Oh HG, Noh JW, Kim JH, Kim DY, Youn HJ: Invitro anti protozoal of artemisinin on neospora caninum. Vetparasitol 2002; 103(1-2), 53-63 Abs.
62- Kordali S, Cakir A, Mari. A, Kilic H, lidrim A: Screening of chemical composition and antifungal and antioxidant activities of the essential oils from three Turkish ortemisia species. J Arabic food chem 2005; 53(4): 1408-16.
63- Kreck RC, Boomker J, Penzhorn BL, Scheepers L: Internal parasites of giraffes (Giraffa comelopardalis engolensis) from Estosha National Park, Nambia. J Wild 1 Dis 1990 Jul; 26(3): 395-7.
64- Le Riche P.D, EF stathious G.C, Campbell J. B, Altan Y: A helminth survey of sheep and goats in Cyprus part 1. the seasonal Distribution and prevalence of gastro-intestinal parasites. J Helminthol 1973; 47: 237-250.
65- Licu zhao Y, wang Y: Artemisin current state and perspectives for biotechnological production of an artimalarial drug. Appl Microbiol biotechnol 2006 Jun3. Abs.
66- Loqendra S, Ribhicky DM, Yang H, pauler A, Maj kenelly Ej, Rakin I: Bio-assay-guided isolation of oldose reductase inhibitors from Artemisia dracunculus Biotech center, cook collage, Rutgers university 2006; USA.
67- Magi E, Jarvist milier I: Effectes of different plant products against pig mange mites. Act a Vet BR 2006; 75:283-287.
68- Malaqon F, Vazquez J, Delqado G, Ruzi A: Antimalaral effect of an alcoholic extract of Artemisia Ludoviciana mexicana in a rodent malaria model. Parasitologia 1997 Mar; 39(1): 3-7.
69- Mansouri P, Kashanian M, Bekhradi R, Hekmat H; Artemisia sieberi lotion 5% compared with clotrimazole lotion in the treatment of tinea versicolor. Iranian J of pharmaceu Research 2004; 2: 38.Abs.
70- Mikota SK, Plumb Dc: levamisole Adverse effect reported. Elephant care international 2003; 5:1-3.
71- Murphy DA: Suspected adverse reactions to veterinary medicinal products. Earlsfort centre, Dublin2 2001-2002.
72- Nakhare S, Gary S.C: Anthelmintic activity of some essential oils of Artemisia pallens wall. Ancient scientific life 10, 1997:185-186.
73- Numdeo AG, Mahadik KR, Kadam S.S: Antimalarial drug Artemisia annua. Pharma 2006; 2(6): 106-111.
74- Ordonez MG, Idavoy DT, Marinez pol L: Validacion del uso tradicional de plants medicinals cultivadas en cuba. Rev cu BANA Plant Med 2001; (2): 48-51.
75- Rechinger KH: Flora of low land IRAQ. Hefner publishing co: newyork, 1964:631.
76- Samuelsson GU: Drugs of Natural origin. 1999: 285-286.
77- Sefidkon F, Dalili A, Mirhaji T: Essential oil composition of three Artemisia spp. From Iran. Flav and Frag J 2002; 17(2): 750-752.
78- Tank S, Bartarya R, Maharaj Rumari K, Bhatnaqar VP, Sri vastava SS: Effective method of extraction of larvicidal component from leaves of Azadirachta indica and Artemisia annua L inn. J Enviro Biol 2006; 27(1): 103-105.
79- Toufigh GO, Rujia XI, Jusko WJ: Semi-mechanistic pharmaco kinetic pharmacodoynamic modeling of the antimalarial effect of artemisinin. British J of cli. Pharma 2005; 60(6): 594.
80- Urquhart GM, Armour J, Duncan JL, Dunn AM, Jennings FW: Veterinary parasitology. 5 the ed. United states of America: Churchill Livingstone, 1992: 79.
81- Weil I, Weike Mo, Dan SH, Iibo SU, Juan W, Shan LA, Jane M, Gitschier Z, Bing ZH: Yeast model uncovers Dual rules of mitochon dria in the Action of Artemisinin. Department Biolo sci 2005; 1(3): 0329-0334.
82- Yukari BA: Seasonal activity of gastrointestinal nematodes in goats in burdur Region, Turkey. Turkey vet anim sci 2003; 29(2005): 447-448.
83- Zare MA, Jafari M, Azarnivand H, Meibodi N, Baghestani A, Tavili A: ordination of vegetation cover in poshtkouh region of yazd province and investigation of its relationship with physical and chemical soil characteristics. Natural Resources college of Tehran university, karaj, No 2204.
فهرست مطالب
فصل اول: مقدمه و هدف
مقدمه و هدف 1
فصل دوم: کلیات و مروری بر منابع
کلیات و مروری بر منابع 4
گیاه شناسی گیاه درمنه (آرتمیزیا) 5
آرتمیزیا 6
1-2- اختصاصات پیوسته گلبرگان 6
1-1-2- راسته آسترال 6
2-1-2- تیره کاسنی 6
1-2-1-2- اختصاصات دستگاه رویشی 7
3-2-1-2 – اختصاصات دستگاه زایشی 7
3-1-2- زیر تیره پرتو آساها (رادیه) 8
4-1-2- طایفه بابونه 8
5-1-2- جنس درمنه (آرتمیزیا) 8
1-5-1-2- آرتمیزیا سیبری 9
1-1-5-1-2- اسامی مختلف گیاه 9
2-5-1-2- گیاه آرتمیزیا سانتولینا 10
2-1-5-1-2 – مشخصات گیاه آرتمیزیا سیبری 10
3-1-5-2- انتشار در جهان 11
4-1-5-1-2- انتشار در ایران 11
5-1-5-1-2- نوع مناطق رویش 12
6-1-5-1-2- خصوصیات مناسب درمنه دشتی جهت رشد در مناطق بیابانی 12
7-1-5-1-2- قسمتهای مورد استفاده گیاه و فصل رویش 13
8-1-5-1-2- ترکیبات مهم شیمیایی گیاه 13
1-8-1-5-1-2- خواص آرتمیزین (آرتمیزینین) 14
2-8-1-5-1-2 – مکانیسم اثر آرتمیزنین 15
3-8-1-5-1-2 خواص تعدادی از متابولیت های ثانویه 16
2-5-1-2 – کاربرد گیاه درمنه در طب سنتی 17
3-5-1-2- تحقیقات انجام گرفته روی برخی ازگونه های جنس آرتمیزیا 18
1-3-5-2-1 اثرات ضد انگلی گونه های مختلف درمنه 19
2-3-5-1-2- اثر ضد میکروبی درمنه 21
3-3-5-1-2- اثرات ضد قارچی درمنه 21
4-3-5-1-2- سایر اثرات گونه های مختلف درمنه 22
1-2- طبقه بندی انگل پارابرونام اسکریابینی 25
2-2- مشخصات راسته اسپیروریدا 25
3-2- مشخصات فوق خانواده اسپیروریده آ 25
4-2- مشخصات جنس پا را برونما اسکریابینی 26
1-4-2-جنس نر 26
2-4-2-جنس ماده 26
3-4-2-محل زندگی 26
4-4-2-سیر تکاملی 26
5-4-2-تخم 27
6-4-2-بیماریزایی 27
7-4-2-همه گیری شناسی انگل در ایران 27
8-4-2 همه گیری شناسی انگل درسایر نقاط دنیا 29
3-2 – لوامیزول 32
1-3-2- فرمول شیمیایی و مشخصات لوامیزول 32
2-3-2- موارد کاربرد 33
3-3-2- فارماکوکینتیک 34
4-3-2-فارماکودینامیک 35
5-3-2-عوارض جانبی 35
6-3-2-مسمومیت دارویی 35
7-3-2-تداخل دارویی 36
8-3-2-احتیاطات لازم 36
9- 3-2-میزان درمانی دارو 36
فصل سوم: مواد و روش کار
مواد و روش کار 37
1-3 مواد مورد استفاده 38
1-1-3 – وسایل و دستگاه های مورد استفاده : 38
2-1-3 مواد شیمیایی مورد استفاده 39
2-3- روش کار 39
1-2-3-تهیه عصاره 39
1-1-2-3- انتخاب گیاهان مورد استفاده 39
2-1-2-3- خشک کردن 39
3-1-2-3 آسیاب کردن و آماده سازی گیاه برای عصاره گیری 40
4-1-2-3- تهیه عصاره گیاهی 40
5-1-2-3-آماده سازی عصاره های گیاهی با غلظتهای مختلف 41
1-5-1-2-3- تهیه عصاره های آبی 41
2-5-2-3- تهیه عصاره متانولی 41
3-5-2-3- تهیه عصاره متانولی 41
4-5-2-3- تهیه لوامیزول 41
2-2-3- تهیه انگلها 42
1-2-2-3 تهیه شیردان جهت جداسازی انگلها 42
2-2-2-3- جدا سازی انگلها 42
3-2-3- انجام آزمایشات 42
فصل چهارم: نتایج
1-4 نتایج حاصل از عصاره آبی گونه آرتمیزیا سیبری 42
2-4 -نتایج حاصل از عصاره آبی آرتمیزیا سانتولیا 50
4-4-نتایج حاصل از عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولینا 51
5-4-نتایج حاصل از عصاره اتانولی آرتمیزیا سیبری 52
6-4- نتایج حاصل از عصاره اتانولی آرتمیزیا سانتولیا 52
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
بحث 59
منابع فارسی 67
منابع لاتین 71
فهرست جداول
جدول 1-4 : نتایج آزمایش عصاره اتانولی آرتمیزیا سانتونیا 53
جدول 2- 4 نتایج آزمایش عصاره اتانولی آرتمیزیا سیبری 54
جدول 3-4 نتایج آزمایش عصاره متانولی آرتمیزیا سیبری 55
جدول 4-4 نتایج آزمایش عصاره متانولی آرتمیزیا سانتولینا 56
جدول 5-4-نتایج آزمایش عصاره اتانولی آرتمیزیا سیبری 57
جدول 6-4- نتایج آزمایش عصاره اتانولی آرتمیزیا سانتولینا 58
1 -Artemisia
2 -Kingdom
3 -Plants
4 – Division
5 -Magnoliophita
6 – Class
7 -Magnoliopsida (Dicots)
8 – subclass
9 -Asteridae
10 – Order
11-Asterales
12 – Family
13-Compositae
14-Asteraceae
15- Compositae
16-Sub family
17-Capitule radies
18-Tribe
19-Anthemideae
20 – Genus
21 – Artemisia
22 -Artemisia sieberi
23 -Artemisia santolina
24 -Artemisia sieberi
25 -Artemisia sleberi Besser Subsp. sieberi
26 -Atremisia sogdiana Bungo
27 -Artemisia herba- alba Asso var. laxiflora Boiss.
28 -Artemisia oliveriana J. Gag xPDC.
29 -Artemisia glomerata sieber exspreng
30 -Artemisia santolina
31 -Artemisia santolina schren
32 -Artemisia lobulifolia Bois.
33 – Camphor
34 -1, 8 – cineole
35- Bornylacetate
36- Trans- verbenol
37- Lavandulol
38- Neryl acetate
39- Linalool
40 -Artemisin
41 – Artemisinin
42- Sesquiterpen lacton
43- Plasmodium
44 – Chloroquine
45-Iqbal and et al
46-Artemisia brevifolia –
47-Haemonchus contortus .
48-Idris and et al
49-Artemisia herba – alba
50-Nakhare and Gary.
51-Artemisia pallenswall
52-Pheritima posthuma
53-Taenia Solium
54-Ascaris lumbricoides
55-Annua
56-Arteether
57-Artesunate
58-Dihydro artemisin
59-Artelinic acid
60-Artemisia Ludoviciana
61-Malaqon and et al
62-Plasmodium yoelii yoelii
63-Allen and et al
64-E. tenella
65-E Acervulina
66-Tofigh and et al
67-Kim and et al
68-Neospora caninum
69-Oocysts
70-Artemisia absinthium
71-Ordonez and et al
72 – Clotrimazole
73 – Tinea versicolor
74-Kordali and et al
75-Artemisia santonicum
76-Artemisisa spicigera
77 – Jung and et al
78-Loqendra and et al
79-Artemisia dracunculus
80-Quer citirin
81 -Lyperosia titialans
82 -Chi square
83 -Yu Kari
84 -Le Riche and et al
85 -El-Azazy
86 -El-Moukdad
87 -Kreck and etal
88 -Estosha
89 -Nambia
90 – Lovamizol
91 – Imidazothiazoles
92 -Love & dextro
93 – Haemonchus Contortus
94 -Trichostrongylus Colobrifamis
95 -Ostertagia
96- Cooperia
97 -Dictyocaulus
98-Ascaris
99-Oxyur
100 – Toxocara canis
101 – Ascaridia galli
102 – Heterakis gallinarum
103 – Capillaria
104 -Immunologic effects
105 -Benzimidazoles
106 -pyrantel
107 -morantel
108 -Organophosphates
109 -Neostigimine
110 -Electric Grinder- minshun minolum
111 -Dryiny Oven cat . No 1002
112 -Milipare
113 -Rotary – Heideo (phwB2000)
114 -Anumbra
115 -Sartorius pt600
116 -Heater
117 -Phosphate buffer saline
118 – ساخت شرکت مرک آلمان
119 -ساخت شرکت مرک آلمان
120 -Dimethyl sulfoxide
121 -شرکت داروسازی داملران (پودر)
122 -Maceration
123 -Fashanuand Fagbemi
124 -Albendazool
125 -Febantel
126 -Morantel
127 – Artemisia brevifolia
128 – Piperazine phosphate
129 -Tween
130 -Haemonchosis
131 -Magi ajd et al
132 -Artemisia vulgaris
133 -Estoshia
134 -Tonk and et al
—————
————————————————————
—————
————————————————————
فصل اول: مقدمه و هدف 2
فصل دوم: کلیات و مروری بر منابع 36
فصل سوم: مواد و روش کار 48
فصل چهارم : نتایج 58
منابع 75
فهرست مطالب