مبانی نظری و پیشینه پژوهش تاثیر فناوری اطلاعات بر بهبود عملکرد سیستم بانکی

2-1- مقدمه 28
2-2- مبانی نظری فناوری اطلاعات 28
2-2-1- تعریف فناوری اطلاعات 28
2-2-2- انواع فناوری اطلاعات به کار رفته در بانک ها 31
2-2-3- اثرات به کارگیری فناوری اطلاعات در بانک ها 33
2-2-4- اثرات فناوری اطلاعات در بهره وری سازمان ها 34
2-3- مبانی نظری بانکداری الکترونیک 37
2-3-1- تعریف بانکداری الکترونیک 37
2-3-2- بانکداری الکترونیکی و خدمات الکترونیکی 39
2-3-3- تاریخچه بانکداری الکترونیکی 41
2-3-4- سیر تحولات بانکداری الکترونیک 42
2-3-5- سطوح بانکداری الکترونیک 45
2-3-6- بانکداری الکترونیکی در ایران 52
2-3-7- مقایسه بانکداری الکترونیک و بانکداری سنتی 53
2-3-8- مشکلات و محدودیت های بانکداری سنتی 55
2-3-9- مزایا و منافع حاصل از به کارگیری بانکداری الکترونیکی 58
2-3-10- معایب بانکداری الکترونیک 63
2-3-11- ذینفعان بانکداری الکترونیکی 65
2-3-12-تاثیر توسعه بانکداری الکترونیکی 66
2-4- مبانی نظری عملکرد بانک ها 67
2-4-1- تعریف سپرده های بانکی 67
2-4-1-1- انواع سپرده های بانکی 67
2-4-2- تعریف تسهیلات پرداختی بانک ها 68
2-4-2-1- انواع تسهیلات پرداختی بانک ها 69
2-4-3- تعریف سود و زیان بانک ها 69
2-4-3-1- نحوه محاسبه سود و زیان 69
2-5- پیشینه پژوهش 70
2-5-1- پژوهش های خارجی 70
2-5-1-1- فناوری اطلاعات و کارکردهای آن 70
2-5-1-2- بانکداری الکترونیک 74
2-5-2- پژوهش های داخلی 79
2-5-2-1- فناوری اطلاعات و کارکردهای آن 80
2-5-2-2- بانکداری الکترونیک 83
2-6- مقایسه تحقیق حاضر با سایر تحقیقات انجام شده 88
2-6-1-مقایسه با تحقیقات خارجی 88
2-6-2- مقایسه با تحقیقات داخلی 89

2-1- مقدمه
در فصل حاضر به منظور بررسی تاثیر بکارگیری اجزای فناوری اطلاعات بر بهبود عملکرد سیستم بانکی کشور و تعیین ابعاد بهبود عملکرد در سه جنبه سودآوری، سپرده های بانکی و تسهیلات پرداختی بانک ها ابتدا مبانی نظری فناوری اطلاعات و بانکداری الکترونیکی را بیان کرده و سپس به پیشینه پژوهش های داخلی و خارجی مرتبط با موضوع تحقیق پرداخته و پس از آن به مقایسه شباهت ها و تفاوت های تحقیق حاضر با دیگر تحقیق ها میپردازیم.
2-2- مبانی نظری فناوری اطلاعات
2-2-1- تعریف فناوری اطلاعات
واژه فناوری اطلاعات احتمالا در اواخر دهه 1970 میلادی برای اشاره به استفاده از فناوری کامپیوتر برای کار با اطلاعات ابداع شده است(گرویر،2002)1. برای فناوری اطلاعات تعریف های گوناگونی ارائه شده اند که با کنکاش دقیق و عمیق، ناسازگاری هایی نیز بین آنها آشکار میشوند (دف،2001)2. با این وجود بسیاری از آنها از لحاظ دامنه شمول مشابه یکدیگر هستند.
1- فناوری اطلاعات تلفیقی از دستاوردهای مخابراتی، روش ها و راهکارهای حل مساله و توانایی راهبری با استفاده از دانش کامپیوتری است و شامل موضوعات مربوط به مباحث پیشرفته علوم و فناوری کامپیوتری، طراحی کامپیوتری، پیاده سازی سیستم های اطلاعاتی وکاربردهای آن است(ناسا جان،2001)3.
2- فناوری اطلاعات به جنبه ای از فناوری سیستم اطلاعاتی اشاره دارد که شامل سخت افزار، پایگاه داده، نرم افزار، شبکه ها و سایر ابزارها میشود. در تعریفی دیگر اصطلاح فناوری اطلاعات، علاوه بر جنبه تکنولوژیکی سیستم اطلاعاتی به عنوان مجموعه چندین سیستم اطلاعاتی، استفاده کنندگان و مدیران آن ها تلقی میشود(توربان و ودرب،2004)4.
3- از نظر تانسی و همکاران فناوری اطلاعات، استفاده از رایانه و ارتباط دوربر برای جمع آوری، پردازش، ذخیره سازی و انتشار اطلاعات صوتی، تصویری، متنی، و عددی است(تانسی و همکاران،2003)5.
4- در تعریفی دیگر، فناوری ارتباطات به چگونگی استفاده از تجهیزات مربوط است و فناوری اطلاعات یعنی کاربرد فناوری برای فرایندهای کسب و کار، جمع آوری داده و تولید اطلاعات با ارزش برای مدیران (تراویکا و کرونین،1995)6.
5- فناوری اطلاعات رشته ای از دانش نوین است که در کنار نانو فناوری و زیست فناوری یکی از سه شاخه پیشرو و آینده ساز دانش و تمدن فردای بشر به شمار میرود(لطفی،1377).
6- فناوری اطلاعات از دو واژه اطلاعات و فناوری ترکیب یافته و عبارت است از مجموعه تکنیک ها و ابزارهایی که ما را در ضبط، ذخیره سازی، پردازش، بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات یاری میرساند. این فناوری بر بهینه سازی و پشتیبانی سیستم های فعال با محوریت اطلاعات و دانش تاکید دارد، افزون بر این بر دانش و مهارت استفاده از فناوری های نوین نظیر رایانه، اینترنت و سیستم های ارتباط از راه دور به همراه ذخیره سازی، کاربرد و انتقال اطلاعات نیز تاکید میکند (عبادی،1384).
7- اسکات مورتن فناوری اطلاعات را بسیار گسترده و شامل تمامی گونه های کامپیوترها، هم سخت افزار و هم نرم افزار آنها، و همچنین شبکه های ارتباطات7 بین دو کامپیوتر شخصی تا بزرگترین شبکه های خصوصی و عمومی میداند. علاوه بر این، وی فناوری های کامپیوتری8 و ارتباطی یکپارچه را شامل سیستمی که یک کامپیوتر شخصی را به یک ابر کامپیوتر در یک اداره متصل میکند، تا شبکه های جهان گستر را در زمره فناوری اطلاعات میداند(اسکات مورتن،1999)9.
8- وارد و پیارد فناوری اطلاعات را اختصاصا برای اشاره به سخت افزار، نرم افزار، شبکه های ارتباط از راه دور به کار میبرند. از نظر آنها این فناوری هم دارای جنبه های ملموس10 مانند کامپیوترهای شخصی، کابل های شبکه، سرورها و مانند آنهاست و هم شامل جنبه های غیر ملموس11 یعنی تمامی انواع نرم افزارها میشود(وارد و پیارد،2002)12.
9- شارما و جاین نیز این فناوری را شامل فنونی تعریف میکنند که به کار با اطلاعات مربوط میشوند و استفاده از سیستم های ارتباطات از راه دور و کامپیوترها را در کار با داده ها و پردازش آنها در بردارند(شارما و جین،2003)13.
10- فناوری اطلاعات به مجموعه فنون و ابزارى گفته میشود که در جهت بهینه سازى و پشتیبانى فعالیت هاى سازمان بر محور اطلاعات و دانش بکارگرفته میشوند. این امر شامل مطالعه، طراحى، توسعه اجرا، نگهدارى و مدیریت نظام هاى اطلاعاتى رایانه اى است که سازمان را در جمع آورى، ثبت، پردازش، ذخیره، بازاریابى، انتقال و توزیع اطلاعات یارى میکند(صرافی زاده، 1383).
2-2-2- انواع فناوری اطلاعات به کار رفته در بانک ها
امروزه شیوه عرضه خدمات در بانک ها با گسترش شبکه اینترنت و قابل دسترس بودن آن برای همگان متحول شده است. سیستم انتقال الکترونیکی وجوه از طریق ابزاری هم چون کارت ها و کدها راه اندازی میشود که امکان دسترسی آسان به حساب های شخصی را فراهم میکند(ونوس،مختاران، 1386). به طور کلی بانکداری چهار دوره را پشت سر گذاشته است، استفاده از مسکوکات، سیستم های پرداخت کاغذی نظیر چک، سیستم های پرداخت الکترونیکی نظیر کارت ها، پایگاه های اطلاعاتی تحت شبکه ی اینترنت، مراحلی است که سیستم های پرداخت در بانکداری طی کرده اند. امروزه اکثر کشورها در دوره سوم و چهارم به سر میبرند؛ به این معنی که بخش اعظم فعالیت های بانکداری از طریق سیستم های الکترونیکی و اینترنتی صورت میگیرد. دلیل این امر به افزایش روزافزون تجارت الکترونیک و به کارگیری فناوری ارتباطات و اطلاعات مربوط میشود. با توجه به این که مبادلات پولی و مالی جزء لاینفک مبادلات تجاری است، ازاین رو همگام با گسترش حجم تجارت الکترونیکی جهانی، نهادهای پولی و مالی نیز به منظور پشتیبانی و تسهیل تجارت الکترونیک، به طورگسترده ای به استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات روی آورده اند. در نتیجه ی طی چند دهه ی اخیر سیستم های پرداخت الکترونیکی به تدریج درحال جایگزینی با سیستم های پرداخت سنتی میباشند. دراین میان بانک ها نیز با حرکت به سوی بانکداری الکترونیک و عرضه خدمات مالی جدید نقش شایان توجهی درافزایش حجم تجارت الکترونیکی داشته اند(کهزادی، 1382). بانکداری الکترونیک را میتوان استفاده از تکنولوژی پیشرفته شبکه ها و مخابرات برای انتقال منابع (پول) درسیستم بانکداری معرفی کرد. درواقع بانکداری الکترونیک به معنای یکپارچه سازی بهینه کلیه فعالیت های یک بانک ازطریق به کارگیری تکنولوژی نوین اطلاعات، مبتنی بر فرایند بانکی منطبق بر ساختار سازمانی بانک ها است که امکان ارائه کلیه خدمات مورد نیاز مشتریان را فراهم میسازد(ونوس ومختاران،1381). اساساً، بانکداری الکترونیکی به فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با استفاده از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی اطلاق میشود (کهزادی،1382).
کارت های بانکی
کارت بانکی وسیله ای است که در مبادلات و معاملات روزمره جایگزین پول نقد گردیده و به دارنده آن امکان میدهد که با ارائه آن به مراکز خرید کالا و یا خدمات طرف قرارداد و همچنین شعب بانک ها و یا دستگاه های پرداخت اتوماتیک، باز پرداخت وجوه و تسویه هزینه های مربوط به خریدهای انجام شده را به بانک و یا موسسات اعتباری محول و یا نقداً پول دریافت نماید(ساعدی،1390).
دستگاه خودپرداز (ATM)
دستگاهی است که بدون نیاز به اپراتور میتواند خدمات واریز و برداشت از حساب های مشتریان، تغییر رمز کارت، اعلام موجودی حساب، انتقال وجه، پرداخت قبوض، صورتحساب های مختصر و برخی خدمات دیگر را از طریق کارت های بانکی صادر شده انجام دهد(ساعدی،1390).
پایانه های فروش(POS)
پایانه فروش دستگاهی است که توسط آن مشتریان یک فروشگاه میتوانند بدون پرداخت وجه نقد، مبلغ کالای خریداری شده خود را از حساب خود مستقیما به حساب فروشنده واریز نمایند(ساعدی،1390).

پایانه های شعب(Pin pad)
پایانه های شعب نیز مانند پایانه های فروش بوده و تفاوت آنها در این است که دستگاه Pin pad مستقل از رایانه های تحویلداری شعبه، قابلیت استفاده نداشته و به عنوان یکی از دستگاه های جانبی رایانه در بانکداری الکترونیک مورد استفاده قرار میگیرند. به عبارتی این دستگاه به دلیل نداشتن مودم مستقلا امکان ارتباط با مرکز سوئیچ بانک را نداشته و از طریق پایانه VAST شعبه به مرکز متصل میشود و پس از خواندن اطلاعات روی کارت، عملیات دریافت و پرداخت بر روی حساب کارت را انجام میدهد (ساعدی، 1390).
2-2-3- اثرات به کارگیری فناوری اطلاعات در بانک ها
در جهان امروز تکنولوژی اطلاعات امکان سودمندی و کارآمدی اطلاعات را ممکن ساخته است. به کارگیری تکنولوژی اطلاعات (IT) تحول گسترده ای را در امور اداری و سیستم های اطلاعاتی باعث شده است، به طوریکه امکان انتقال الکترونیکی داده ها، مدارک، اسناد و مکاتبات مختلف از طریق کامپیوتر و خطوط ارتباطات مخابراتی فراهم شده است(شنگ،200414).
مطالعات و تحقیقات نشان می دهد که بین سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات و بازده موسسات و بهره وری نیروی انسانی ارتباط دو سویه مثبتی وجود دارد. همچنین تکنولوژی اطلاعات توانایی سازمان ها را افزایش می دهد و این در نتیجه افزایش تنوع محصولات و بهبود کیفیت و جلب رضایت مشتری است و نیز سبب تسهیل روند اداری و افزایش بازده نیروی انسانی و مدیریت می شود. یکی از نتایج عمده تکنولوژی اطلاعات، تمرکز زدایی در عین تمرکزگرایی است. بدین معنی که می توان کارها را از راه دور انجام داد بدون آنکه لازم باشد تا در محل حضور فیزیکی و مستمر داشته باشیم که این ویژگی بر کوتاه شدن فواصل زمانی و مکانی به عنوان یک ابر شاهراه تاکید دارد. امروزه تکنولوژی اطلاعات دیگر سیستم های اطلاعاتی مدیریت را در اختیار گرفته و بدین ترتیب قطب اطلاعاتی مستقر در مرکز را قادر می سازد تا به افزایش کنترل خود بر مناطق و انجام عملیات تمرکزی اقدام نماید. بنابراین امکان افزایش سرعت و کیفیت تصمیم گیری و مدیریت را فراهم می نماید. تکنولوژی اطلاعات به عنوان یکی از مهمترین ابزار جهت مشارکت در بازار جهانی است(شنگ،2004).
2-2-4- اثرات فناوری اطلاعات در بهره وری سازمان ها
اینک سازمان ها بر اثرات شگرفی که تکنولوژی پیشرفته اطلاعات بر ساختار سازمانی دارد پی برده اند نتیجه تحقیقات که در این زمینه انجام شده این اثرات را به شرح زیر مشخص ساخته است:
1- کاهش ارتقای هرم سازمان: کاربرد تکنولوژی پیشرفته اطلاعاتی باعث شده است که بسیاری از سازمان ها از سطوح متعدد مدیریت بکاهند. سازمانی که در لندن از این تکنولوژی پیشرفته استفاده کرد به جای رعایت دقیق سلسله مراتب اداری سعی کرد به کارکنان و اعضا اختیار بیشتری بدهد و سطوح مدیریت را از 13 به 4 کاهش داد(دوبراین،2004)15.
2- تمرکز و عدم تمرکز بیشتر: با توجه به دیدگاه مدیریت، کاربرد تکنولوژی پیشرفته اطلاعاتی می تواند موجب تمرکز یا عدم تمرکز مدیریت در سازمان شود. مدیرانی که می خواهند سیستم تصمیم گیری خود را متمرکز نمایند می توانند از این تکنولوژی استفاده کنند تا اطلاعات بیشتری گرد آورند و تصمیمات بیشتری بگیرند که این اغلب مسئولیت بیشتری در پی خواهد داشت. فلسفه مدیریت و فرهنگ سازمان در تعیین نتیجه کاربرد این تکنولوژی در جهت متمرکز یا نا متمرکز ساختن مدیریت نقش اصلی را ایفا می کند(دوبراین،2004).
3- بهبود هماهنگی: شاید یکی از بزرگترین رهاوردهای تکنولوژی پیشرفته اطلاعاتی این باشد که مدیران حتی زمانی که دفاتر یا فروشگاه ها در نقاط مختلف دنیا پراکنده اند می توانند با یکدیگر ارتباط بیشتری برقرار سازند. سه روش حاصل از کاربرد این تکنولوژی (یعنی سیستم پیام دهنده الکترونیک، سیستم اطلاعاتی مدیران و تشکیل میزگرد از راه دور) مدیران را قادر ساخته است تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و فعالیت ها و نتایج کار یکدیگر آگاه شوند. سیستم کامپیوتری کانال های ارتباطی جدید به وجود می آورد که مدیران می توانند با استفاده از آن به صورت یک گروه درآیند و دارای رفتار گروهی گردند. این تکنولوژی در از میان برداشتن موانع به مدیران کمک می کند و نوعی احساس گروهی خلق می نماید که به هویت سازمانی یعنی همان چیزی که بیش از آن وجود نداشت راه می برد(دوبراین،2004).
4- شرح دقیق تر وظایف: با کاهش وظایف اداری، کاربرد این تکنولوژی موجب می شود که سیاست ها به صورت دقیق تر و شرح وظایف به گونه ای مفصل تر بیان شود. شرکت هایی که از تکنولوژی اطلاعاتی استفاده می کنند شباهت زیادی به سازمان های خدماتی پیدا می کنند. پست های مدیریت اداری که پس از به کارگیری این سیستم اطلاعاتی باقی می مانند باید به صورتی آگاهانه تر عمل کنند، به کارهای سنگین تر دست یازند و آماده حل مشکلات گوناگون شوند(دوبراین،2004).
5- افزایش کارکنان متخصص: کاربرد سیستم اطلاعاتی پیچیده نیازمند کارکنان بسیار آموزش دیده و حرفه ای است که بتوانند با این سیستم آموزش دیده و بتوانند با این سیستم کار کنند و آن را سرپا نگه دارند. در بیشتر موارد سازمان ها باید پس از به کارگیری این تکنولوژی کارگران غیر ماهر خود را با افراد ماهر و متخصص جایگزین نمایند(دوبراین،2004).
6- سیستم های اطلاعاتی و مزیت رقابتی: تکنولوژی اطلاعات می تواند وضعیت رقابتی سازمان را بهبود بخشد. در واقع، تحقق مزیت رقابتی به توسعه و تطبیق سریع سازمان به چنین سیستم هایی بستگی دارد. بسیاری از سازمان های موفق دنیا با طراحی و توسعه پردازشگرهای مرکزی کامپیوتری، سرویس دهنده های خودکار به کارکنان و مشتریان و به خدمت گرفتن سایر فناوری های نوین کامپیوتری، شبکه های کامپیوتری را در عرصه سازمان توسعه داده اند که می توانند به سرعت، اطلاعات را انتقال دهند. سیستم های پست الکترونیک، توسعه برنامه هایی به شکل نرم افزار برای ایجاد مدارک و اسناد الکترونیکی ایجاد شبکه های ارتباطی داخلی و همچنین توسعه اینترنت، انتقال اطلاعات را سرعت می بخشد. همه این موارد منتج به جریان افقی اطلاعات درون سازمان می شود. توسعه شبکه های کامپیوتری در سازمان، موانع سنتی که بر سر راه جداسازی بخش های مختلف سازمان وجود داشت را از میان برداشته و منجر به بهبود عملکرد، کارایی بیشتر، کیفیت بهتر، نوآوری و پاسخ گویی مناسب به مشتری شده است(کرسلی و لینچ،1994)16.
پشتیبان مدیریت و سیستم های پشتیبان تصمیم گیری، می توانند اطلاعات بهنگام، مناسب و سریع در اختیار مدیران قرار دهند تا آنها بتوانند حداقل اشتباه در تصمیم گیری کنند. مشابه همین، توسط کاهش سلسله مراتب سازمانی که موجب بهبود کارایی و نهایتاً مزیت رقابتی سازمان را فراهم می کند یک دلیل ساده برای افزایش کارایی در استفاده از سیستم های نوین اطلاعات می تواند کاهش تعداد کاربران مورد نیاز جهت اقدامات سازمانی باشد. به کمک سیستم های نوین اطلاعاتی کلاک و اینتل به ترتیب سلسله مراتب سازمانی خود را از 13 به 4 و از 10 به 5 کاهش دادند. سلسله مراتب سازمانی، از میان برداشتن موانع سنتی بین بخش های مختلف سازمان، افزایش کیفیت محصول، نوآوری، پاسخ گویی بهتر به مشتریان و…دستاوردهایی است که از به کارگیری و توسعه جریان افقی اطلاعات و شبکه های کامپیوتری حاصل شده است. سیستم های نوین اطلاعاتی موجب توسعه سازمان های مجازی، تولیدات مجازی و سازمان های مشتری گرا شده است. سیستم های اطلاعاتی نوین و تکنولوژی پیشرفته به سازمان ها این اجازه را می دهد که بدون تحمل هزینه های فراوان سفارش های دریافتی مشتریان را در اسرع وقت تحویل دهند(شاهنگیان،1384).
2-3- مبانی نظری بانکداری الکترونیک
2-3-1- تعریف بانکداری الکترونیک
بانکداری الکترونیک، نوعی خدمت بانکی است که نخستین بار در سال 1995 در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن به سرعت در میان کشورهای توسعه یافته و پس از آن در کشورهای در حال توسعه گسترش یافت(وندی و همکاران،2005)17.
در مورد بانکداری الکترونیکی تعاریف گوناگونی ارائه شده است که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
1- در حقیقت میتوان گفت که پدیده بانکداری الکترونیک از دستاوردهای تجارت الکترونیک محسوب میشود و با رشد روزافزون حجم تجارت الکترونیک در جهان و با توجه به نیاز تجارت به انجام عملیات بانکی آسان، سریع و دقیق، جهت نقل و انتقال منابع مالی، بانکداری الکترونیک نقش بسیار اساسی در تجارت الکترونیک دارد. بانکداری الکترونیک، اساساً به فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با استفاده از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی اطلاق میشود(کهزادی ،0 .(138
2- بانکداری الکترونیک را میتوان استفاده از تکنولوژی پیشرفته شبکه ها و مخابرات برای انتقال منابع (پول) در سیستم بانکداری معرفی کرد. در واقع بانکداری الکترونیک به معنای یکپارچه سازی بهینه کلیه فعالیت های یک بانک از طریق به کارگیری تکنولوژی نوین اطلاعات، مبتنی بر فرآیند بانکی منطبق بر ساختار سازمانی بانک ها است که امکان ارائه کلیه خدمات مورد نیاز مشتریان را فراهم میسازد(ونوس، مختاران، .(1381
3- بانکداری الکترونیک فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با استفاده از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی میباشد(دانیلا و همکاران،2004)18.
4- بانکداری الکترونیک ارائه مستقیم خدمات و عملیات بانکی به مشتریان از طریق کانال های ارتباطی متقابل الکترونیک است(ایبرهیمی،2002)19.
5- استفاده مشتریان از اینترنت برای سازماندهی، آزمایش و یا انجام تغییرات در حساب های بانکی خود و یا سرمایه گذاری در بانک ها برای ارائه عملیات و سرویس های بانکی بانکداری الکترونیک نامیده میشود (نکسمی،2004)20.
6- بانکداری الکترونیکی اصطلاحی است برای پوشش دادن فرآیندی که در آن مشتری ممکن است تعاملات بانکی را به صورت الکترونیکی انجام دهد(اسلوان،2000)21.
7- بانکداری الکترونیکی را هرگونه خدمات بانکی میدانند که برای مشتری محدودیت حضور فیزیکی در مکان خاصی ایجاد نکند و خدمات بانکی با بکارگیری ابزارهای الکترونیکی انجام شود(لیاو و چونگ، 2000)5.
8- استفاده از تکنولوژی پیشرفته شبکه ها و مخابرات برای انتقال منابع به صورت الکترونیکی بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک بانکداری الکترونیک میگویند(بیکزاد و نادمی،1388).
9- فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان به منظور افزایش سرعت و کارایی در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و فرآیندهای بین شعب و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه خدمات سخت افزاری و نرم افزاری به مشتریان برای استفاده از روش بدون حضور فیزیکی در بانک ها در هر ساعت از شبانه روز از طریق کانال های ایمن و با اطمینان را بانکداری الکترونیک اطلاق میشود(اکبری،1388).
10- بانکداری الکترونیکی شامل تمام کانال های الکترونیکی است که مشتریان برای دسترسی به حساب های خود و نقل و انتقال وجه بین حساب ها و یا پرداخت صورت حساب های خود از آن استفاده میکنند.این کانال ها شامل: اینترنت، موبایل، تلفن، تلویزیون دیجیتال و دستگاه های خودپرداز است(دانداپنی،2008)22.
11-بانکداری الکترونیک، در واقع، یکپارچه سازی بهینه همه فعالیت های یک بانک از طریق بکارگیری فناوری اطلاعات است که امکان ارائه کلیه خدمات مورد نیاز مشتریان را فراهم میکند(بلونت و همکاران، 2005)23.
2-3-2- بانکداری الکترونیکی و خدمات الکترونیکی
1- در واقع بانکداری الکترونیکى شامل کلیه کانال های الکترونیکی است که مشتریان برای دسترسی به حساب هایشان و انتقال پول یا پرداخت صورت حساب هایشان از آن استفاده کنند، این کانال ها عبارتند از تلفن، اینترنت، موبایل و تلویزیون دیجیتال که بانکداری الکترونیک را به عنوان یک ارتباط الکترونیکی بین بانک و مشتری به منظور آماده سازی مدیریت و کنترل مبادلات مالی تعریف می کند(نث، شرک و پارزینگر، 2001).
در بسیاری از موارد بانکداری الکترونیک را بانکداری الکترونیکی مجازی نیز می نامند و این بخاطر انجام امور بانکی به صورت مجازی و دور از شعب بانکی است. به عبارتی بانکداری مجازی عبارتست از ارائه خدمات بانکی به کمک ابزارهای جدید تکنولوژی مختلف و متفاوت از ابزار بانکداری سنتی که به شیوه های مختلفی از قبیل دستگاه های خودپرداز، بانکداری تلفنی، بانکداری خانگی و بانکداری اینترنتی صورت می پذیرد(نث، شرک و پارزینگر، 2001).
بانکداری الکترونیک، فرصت ها و چالش هایی را ایجاد می کند. این نوع بانکداری موجب توسعه حیطه دسترسی جغرافیایی بانک می شود. سهولت کار برای مشتری و افزایش هزینه مبادلات را کاهش می دهد. بانکداری الکترونیک از بسیاری جهات مشابه روش پرداخت سنتی است، اما تفاوت مهم آن با سیستم های سنتی در این است که به مشتریان اجازه می دهد که به اطلاعات دسترسی داشته باشند و عملیات و مبادلات بانکی خود را بدون توجه به مکان و با استفاده از کامپیوترهای شخصی و نرم افزارهای کاربردی و شبکه های ارتباطات از راه دور انجام دهند. روشن است که تکنولوژی موجب توانا ساختن مشتری از طریق دستیابی به اطلاعات قابل مقایسه می شود. این امر به مشتریان اجازه می دهد که با یک کلیک روی ماوس عرضه کنندگان خدمات را تغییر دهند. گذر از بانکداری به شیوه سنتی به سمت ارائه خدمات بانکداری اینترنتی مستلزم سرمایه گذاری و پذیرش تغییرات فراوان بانک ها است، اما تحقیقات نشان داده است که همواره سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات منجر به افزایش بهره وری نشده است؛ پس اینکه چه سیستمی می تواند این خدمات را به خوبی به مشتریان ارائه دهد و نیز میزان استقبال و استفاده واقعی مشتریان از اینگونه خدمات موضوع مهم و اساسی است (فرجیان،1385).
2-3-3- تاریخچه بانکداری الکترونیکی
یکی از وظایف اصلی بانک های سنتی که موجب تداوم آن تا عصر حاضر شده است، نگهداری پول از سوی بانک ها است. بانک های قبلی که به عنوان موسسات سپرده گذار معرفی می شدند، محل مطمئنی برای نگهداری پول، طلا و دیگر اجناس با ارزش مشتریان بودند. با ظهور چک در سال 1865 میلادی این نقش گسترش یافت و شامل وظایف مربوط به اتاق پایاپای شد(سیمون و ویکتور،1994).
از سال1913 به بعد عملیات اتاق پایاپای در برخی از کشورهای پیشرفته مانند امریکا (با تاسیس فدرال رزرو) به صورت متمرکز درآمد. این امر به دلیل کاهش ریسک و همچنین حذف عمل کسر هزینه از مبلغ چک ها باعث ایجاد ثبات بیشتر در سیستم بانکی شد. در اوایل دهه 1960 نوع دیگری از خدمات به نام کارت های اعتباری به صورت گسترده ای مورد قبول عموم مردم قرارگرفت. گرچه پردازش چک ها و کارت های اعتباری به مرور خودکار شدند، با این وجود تا آن زمان حجم زیادی از اسناد کاغذی تولید می شد از این رو از فن آوری پیچیده مخابراتی به عنوان راه حل این مشکل استفاده شد که در نتیجه با تاسیس اتاق های پایاپای خودکار که از سیستم انتقال الکترونیکی منابع استفاده می کردند، ساختار سیستم بانکی یک بار دیگر دچار تحولی عمده شد و به تبع آن استفاده از روش های پرداخت و ماشین های خودپرداز در دهه90 به سرعت رشد کرد(سیمون و ویکتور،1994).
فن آوری تصویر به حدی پیچیده و پیشرفته شد که بانک ها می توانستند بدون نیاز به اسناد کاغذی، اطلاعات مربوط به پرداخت ها را بین خود مبادله کنند. در واقع با این کار مبادله الکترونیکی داده ها به جای پردازش اسناد کاغذی مورد استفاده قرارگرفت(سیمون و ویکتور،1994).
با توجه به مطالب گفته شده، وظایف بانک ها به طور کلی در سه بخش اصلی قابل تقسیم بندی است که عبارتند از:
1- نگهداری از سپرده های مشتریان
2- انتقال منابع از یک حساب به حساب دیگر
3-ارائه وام به مشتریان قابل اعتماد بانک که نیاز به وام دارند.
آنچه که در سه وظیفه یادشده مشترک است، واژه ای به نام پول است.
تحولاتی که در دو دهه گذشته در صنعت بانکداری به وجود آمده است، باعث ایجاد تغییرات عمده ای در شکل پول و سیستم های انتقال منابع شد و مفاهیمی تحت عنوان پول الکترونیکی و انتقال الکترونیکی منابع را ارائه کرد. این دو مفهوم در واقع ایجاد کننده نوع جدیدی از بانکداری تحت عنوان بانکداری الکترونیک هستند(صادقی،1383).
2-3-4- سیر تحولات بانکداری الکترونیک
فناوری بانک ها، طی دوره های چهارگانه ای به تکامل رسیده است؛ هر یک از دوره ها بر جنبه ای متفاوت از کار دلالت دارند. در هر دوره کامپیوتر و نرم افزار تا حدی جایگزین انسان و کاغذ شده است. هر دوره از تکامل، به مدیران سیستم های بانکی این امکان را داده است که اوقات تلف شده را در شرایط کار رقابتی به حداقل برسانند و در گستره بالاتری به ارائه خدمات بپردازند (مهدی بصیری و نرگس ربیع، 1386).
این دوره های چهارگانه عبارتند از:
1-اتوماسیون پشت باجه: در این دوره با استفاده از کامپیوترهای مرکزی24 اطلاعات و اسناد کاغذی تولید شده در شعب به صورت بسته ای25 به مرکز ارسال و پردازش روی آنها انجام میگرفت. در این دوره کاربرد اصلی کامپیوتر محدود به ثبت دفاتر و تبدیل کاغذ به فایل های کامپیوتری است. این تکنولوژی در دهه 1960 رواج داشت و این امکان را فراهم کرد تا دفاتر و کارت ها از شعب حذف شوند و گردش روزانه حساب ها در پایان وقت هر روز به کامپیوترهای مرکزی برای به روز شدن ارسال گردد. پیشرفت اتوماسیون پشت باجه در دهه1970 باعث شد که به جای ارسال اسناد کاغذی به مرکز، عملیات روزانه شعب از طریق ثبت آنها بر روی رسانه های مغناطیسی به مرکز ارسال گردد. در این دوره عملیات اتوماسیون تاثیری بر رفاه مشتریان بانک ها ایجاد نکرد و تاثیر رقابتی نیز بین بانک ها برجای نگذاشت. تنها اثر اتوماسیون در این دوره ایجاد دقت و سرعت در موازنه حساب ها و حذف دفاتر و کارت های حساب از شعب بانک ها بود(مهدی بصیری و نرگس ربیع،1386).
2-اتوماسیون جلوی باجه: این دوره از زمانی آغاز میشود که کارمند شعبه در حضور مشتری عملیات بانکی را به صورت الکترونیکی ثبت و دنبال میکند. از اواخر دهه 1970 امکان انتقال اینترنتی اطلاعات از طریق به کارگیری ترمینال ها در جلوی باجه فراهم آمد. این ترمینال ها که به ظاهر شبیه به کامپیوترهای شخصی امروزی بودند از طریق خطوط مخابراتی به کامپیوترهای بزرگ مرکزی متصل میشدند. در این دوره بانک ها مجبور بودند برای نیل به اتوماسیون جلوی باجه، شبکه های مخابراتی اختصاصی داشته باشند در حالی که شبکه های مخابراتی موجود در اختیار و انحصار شرکت های دولتی بود و استفاده از آنها نه تنها از نظر تکنولوژیک محدود، بلکه بسیار گران و پرهزینه بود در این دوره، سرعت دسترسی کارکنان بانک ها به حساب های مشتریان و سرعت انتقال اطلاعات افزایش یافت و ارائه خدمات به مشتریان بهبود یافت ولی هنوز تمایل به استفاده از اسناد کاغذی وجود داشت. هنوز تمامی کارها از طریق کارمندان بانک ها و توسط ورود اطلاعات و گردش حساب ها به ترمینال ها صورت میگرفت، درنتیجه نمی شد تعداد کارکنان بانک ها را کاهش داد. نرم افزارهایی نیز که در این دوره به کار گرفته میشد کماکان غیریکپارچه بود(مهدی بصیری و نرگس ربیع،1386).
3-متصل کردن مشتریان به حساب هایشان: در این دوره که از اواسط دهه 1980 آغاز شد امکان دسترسی مشتریان به حساب هایشان فراهم گردید؛ یعنی مشتری از طریق تلفن یا مراجعه به دستگاه خودپرداز26 و استفاده از کارت هوشمند یا مغناطیسی و یا کامپیوتر شخصی به حسابش دسترسی پیدا میکند و ضمن انجام عملیات دریافت و پرداخت، نقل و انتقال وجوه را به صورت الکترونیکی انجام میدهد. در این دوره وجود نیروی انسانی در شعب بانک ها هنوز الزامی است. هنوز پول کاغذی در جریان است و واریز و دریافت پول هنوز یکی از فعالیت های کاری است. سیستم های تلفنی امکان استفاده 24 ساعته مشتریان را فراهم میسازد و محدودیت کار بانک ها تنگنای جدی مشتریان نیست. گسترش ظرفیت های کاری در دوره سوم برای بانک ها نسبتا ارزان تمام میشود. در این دوره مشتری کماکان برای دریافت دیگر خدمات بانکی شامل وام، خدمات بیمه ای و غیره بایستی به شعب مراجعه کند و فقط عملیات بانکداری خرد27 مثل دریافت های مشتریان، بدون مراجعه به بانک انجام میشود. کارت های اعتباری و هوشمند به معنای واقعی و به صورت کاملا الکترونیکی محقق نشده و به عبارت دیگر بخشی از فرآیند الکترونیک وارد عملیات بانکی و سیستم های مکانیزه شده است. در واقع میتوان گفت در این دوره عملیات بانکی نیمه الکترونیکی شد.دو مشکل اساسی در این دوره به چشم میخورد؛ یکی عدم یکپارچگی سیستم های مکانیزه و ناهماهنگی آنها برای ارائه خدمات به مشتریان و دیگری عدم وجود و تکامل خطوط مخابراتی مطمئن و پروتکل های ارتباطی مربوطه برای متصل نمودن مشتری به شعب و شعب بانک ها به یکدیگر است (مهدی بصیری و نرگس ربیع،1386).
4- یکپارچه سازی سیستم ها و مرتبط کردن مشتری با تمامی عملیات بانکی: این دوره با جمع بندی بخش های نرم افزاری و سخت افزاری در دوره های پیشین به صورت واقعی ارتباط بین بانک و مشتریانش را برقرار میکند. دوره چهارم به یکی از دو وجه زیر تاکید دارد(مهدی بصیری و نرگس ربیع، 1386).
– تلاش برای استاندارد سازی نرم افزاری و سخت افزاری در سیستم های کامپیوتری موجود برای رسیدن به یک سیستم یکپارچه
– تلاش برای راه اندازی سیستم های یکپارچه صرف نظر از سیستم های جزیره ای که قبلاً به وجود آمده اند
مهم ترین نقطه تمایز این دوره با دوره سوم در این است که بانک ها قصد دارند در این دوره نیروی انسانی شاغل در بخش های هماهنگ کننده سیستم های جزیره ای را آزاد کنند. در این دوره پول الکترونیک کاملا پیاده سازی شده است. در این دوره مشتریان حتی برای دریافت وام یا خدمات بیمه ای و دیگر سرویس های بانکی بی نیاز از مراجعه به بانک میباشند(مهدی بصیری و نرگس ربیع،1386).
2-3-5- سطوح بانکداری الکترونیک
بانکداری الکترونیکی را میتوان بر اساس دامنه و فضای اصلی انتقال الکترونیکی وجوه و فناوری اطلاعات و ارتباط به دو سطح تقسیم کرده و مورد بررسی قرار داد:
الف- بانکداری الکترونیکی مصرف کننده (بانکداری الکترونیکی در سطح مشتری)
ب- بانکداری الکترونیکی بین بانکی

الف- بانکداری الکترونیکی مصرف کننده (در سطح مشتری)
منظور از بانکداری الکترونیکی مصرف کننده، آن بخش از بانکداری الکترونیکی است که توسط اشخاص و مشتریان حقیقی بانک مورد استفاده قرار میگیرد. به بیان دیگر، آن بخش از بانکداری است که مشتریان و مصرف کنندگان نهایی با آن سر و کار دارند. این بخش از بانکداری الکترونیکی از قسمت های زیر تشکیل شده است(گودرزی وزبیدی ،1387):
ماشین خودپرداز28
ماشین های پایانه فروش29 (کارت خوان)
بانکداری تلفنی30
بانکداری اینترنتی
بانکداری خانگی
ماشین های خودپرداز(ATM)
یکی دیگر از روش های نوین در بانکداری الکترونیک، استفاده از دستگاه خودپرداز است. انجام بسیاری از امور بانکی، از طریق خودپرداز امکان پذیر است. با توجه به اینکه شخص با در دست داشتن کارت خود و با وارد کردن شماره رمز، باید در محل دستگاه حضور داشته باشد، موارد ایمنی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از روش های دیگر در بانکداری الکترونیکی، دستگاه فروش نقطه ای میباشد که به طور وسیع در فروشگاه ها و مراکز خدماتی مورد استفاده قرار میگیرد. در این شیوه، مشتری با استفاده از کارت هوشمند و قرار دادن آن در دستگاه و با وارد کردن رمز خود، میتواند برای خرید کلیه کالاها و خدمات خود به جای پول نقد از کارت استفاده کند(ناظمی، مرتضوی، راحتی،1384).
ماشین های پایانه فروش(دستگاه های POS)
ماشینهای پایانه فروش به معنی انتقال الکترونیکی وجوه در نقطه فروش می باشد. به عبارت دیگر دستگاه هایی است که طبق آن یک مشتری در نقطه ای از زمان و مکان که در آنجا کالا یا خدماتی را می خرد با استفاده از اشکال مختلف تعیین هویت ایمن وحلقه اتصال الکترونیکی مطمئن، وجه را از حساب خود از یک بانک یا موسسه مالی، به فروشنده منتقل می کند(کراسبی،2002).
دستگاه کارت خوان سیستمی است که به طور پیوسته از مرکز شبکه مجوز لازم را جهت انجام معامله اخذ می نماید. مکانیسم کار بدین صورت است که فروشنده کالا کارت را از کارت خوان ماشین عبور می دهد و سپس مبلغ فروش را وارد دستگاه می کند، آنگاه دارنده کارت با وارد کردن شماره شناسایی خود و امضای صورت حساب چاپ شده توسط دستگاه معامله را تائید می کند و بالاخره صورت حساب بطور اتوماتیک به حساب بدهکار شخص خریدار و بستانکار شخص فروشنده منظور می شود(کراسبی،200231).
بانکداری تلفنی
بانکداری تلفنی عبارت است از انجام یک معامله تجاری خرده بین بانک و مشتریان از طریق تلفن. در حال حاضر بانک ها با نصب بردهای الکترونیکی بر روی تلفن بانک رایانه های مرکزی شبکه های داخلی و شبکه های متمرکز، امکان پاسخگویی خودکار به مشتریان را فراهم کرده اند، کاربران با در اختیار داشتن تلفن های مجهز به سیستم تن- از طریق ایجاد ارتباط با تلفنبانک- امکان دریافت صورتحساب و آگاهی از موجودی حساب خود را دارند(سیمون و ویکتور،1994)32.
در بانکداری تلفنی معمولاً سه روش اصلی مورد استفاده قرار می گیرد:
پاسخ صوتی33
برای این منظور مشتری شماره رایانه مرکزی را می گیرد، پس از برقراری ارتباط، رایانه بانک به طور گویا از مشتری می خواهد که شماره حساب و شماره عبور را وارد کند. پس از تائید این مرحله مشتری می تواند با فشار دادن کلیدهای شماره گیر تلفن، اطلاعات مختلف مانده، گردش حساب خود را دریافت نموده و یا دستور پرداخت را صادر نماید(سیمون و ویکتور،1994).
تشخیص صدا34
بعضی از سیستم ها صدای تماس گیرنده را تشخیص می دهد و پس از تشخیص صدای مشتری، متعاقباً پاسخ متناسب را به دستورات او می دهد. در این سیستم مشتری با رایانه بانک تماس برقرار می کند، رایانه پس از تائید صدای مشتری به او اجازه می دهد دستورات لازم را نظیر دریافت گزارش مانده حساب، گردش حساب و دستور پرداخت را به صورت شفاهی صادر نماید(سیمون و ویکتور،1994).
تلفن های قابل برنامه ریزی35
تلفن های قابل برنامه ریزی به تماس گیرنده اجازه می دهد که با استفاده از کلیدهای تلفن به حسابش در بانک دسترسی داشته باشد. رایانه بانک پس از مراحل کنترلی، به مشتری اجازه استفاده و برنامه ریزی در مورد حسابش را می دهد(سیمون و ویکتور،1994).
بانکداری اینترنتی
بانکداری اینترنتی را میتوان به معنی انجام کلیه عملیات بانکی از طریق وب سایت ایجاد شده توسط بانک در اینترنت دانست(فورست،2000)36.
در حال حاضر بانکداری خانگی از طریق اینترنت به وسیله کارت های بدهکاری مدرن مانند کارت هوشمند صورت می پذیرد. این کارت ها فهرستی از خدمات مالی همچون چک الکترونیکی، پرداخت صورت حساب ها و سایر خدمات بانکداری خرده را که به وسیله بانک ها ارائه می شود به نمایش گذارده است. ترکیب رایانه های خانگی وکارت های حافظه دار رایانه ای سبب شده که بتوان اطلاعات مربوط به حساب ها را بر روی آنها منتقل نمود. بانک ها می توانند بر روی شبکه وب، برای نمایش اطلاعات در مورد بانک و خدماتشان یک صفحه اختصاصی اینترنتی ایجاد کنند و علاوه بر آن به مشتریان اجازه دهند که بسیاری از اعمال را انجام دهند. از طریق این صفحه اختصاصی اینترنتی، موسسات ممکن است به سپرده گذاران اختیار دهند که مانده حساب خود را کنترل کنند، درخواست وام نمایند و سایر معاملات را از طریق اینترنت انجام دهند(معاونت برنامه ریزی و بررسی های اقتصادی وزارت بازرگانی،1384).
بانکداری خانگی
مشتریان بانک ها از طریق رایانه های شخصی و با استفاده از مودم37 و همچنین یک خط تلفن میتوانند به اطلاعات رایانه مرکزی بانک ها در اینترنت و یا اینترانت دسترسی پیدا کرده و آنگاه عملیات بانکی خود را انجام دهند. به عبارت دیگر بانکداری خانگی عبارت است از انجام تقریباً کلیه عملیات بانکی از طریق رایانه های شخصی موجود در منازل و با استفاده از خطوط مخابراتی(کراسبی،2004).

ب- بانکداری الکترونیکی بین بانکی
انتقال الکترونیکی وجوه بین بانک ها در کشورهای مختلف به شیوه های گوناگون انجام میشود. یک شیوه جهانی انتقال الکترونیکی وجوه، استفاده از شبکه سوئیف38 است. بانک های عضو در این شبکه بانک به راحتی میتوانند به انتقال الکترونیکی وجوه بین خود بدون محدودیت مرز و در سطح بین المللی اقدام نمایند. سوئیفت به طور معمول برای نقل و انتقال بین المللی پول بین بانک ها مورد استفاده قرار میگیرد. علاوه بر سوئیفت، کشورهای پیشرفته برای انتقال الکترونیکی وجوه بین بانک های خود از سیستم های داخلی نیز استفاده میکنند. در ایران نیز اطلاعات بانکی در سطح بین الملل و خارج از کشور از طریق شبکه بین المللی سوئیفت انجام میشود، اما در داخل کشور تبادل اطلاعات از طریق شبکه تبادل اطلاعات بانکی (شتاب) و مرکز هماهنگی تبادل اطلاعات بین بانکی (مهتاب) صورت میگیرد(گودرزی وزبیدی ،1387).

ماخذ:( انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیکی،1384)
نمودار شماره2-1: سطوح بانکداری الکترونیک
2-3-6- بانکداری الکترونیکی در ایران
توسعه و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در سطح جهان، همچنین ورود رایانه های شخصی و احساس نیاز به مکانیزه کردن عملیات بانکی در سال های پایانی دهه 1960 باعث شد بانک ها فعالیت گسترده ای را برای استفاده از سیستم های رایانه ای آغاز نمایند. اولین کارت بانکی در ایران در سال 1370 توسط بانک تجارت صادر شد که از نوع بدهکاری بوده و به چک بانک تجارت معروف شد، پس از آن بانک سپه با نصب هفت ماشین خودپرداز اقدام به صدور کارت های بانکی نمود. اولین اقدام جدی در زمینه بانکداری الکترونیکی را میتوان عضویت ایران در شبکه بین المللی سوئیفت در سال 1371 دانست. از سوی دیگر، تصویب طرح جامع اتوماسیون بانکی در سال 1372 به عنوان زیر بنا و زمینه ساز ارائه خدمات نوین بانکی و حرکت به سوی بانکداری الکترونیکی در ایران به شمار می آید. از دیگر اقدام های انجام شده در این زمینه میتوان به ایجاد شبکه ماهواره ای مخابرات بانکی در قالب VAST پس از تصویب طرح جامع، همچنین ایجاد شبکه تبادل اطلاعات بانکی(شتاب) توسط بانک مرکزی در سال 1381 به منظور راه اندازی و راهبری سوئیچ ملی برای اتصال شبکه پرداخت بانک ها به یکدیگر و ایجاد زمینه لازم برای انجام مبادلات بین بانکی الکترونیکی اشاره کرد. در جدول 2-1 و2- 2 ،سال عضویت در شبکه شتاب و اقدام های انجام شده بانک های تجاری در زمینه بانکداری الکترونیک ارائه شده است(گودرزی وزبیدی ،1387).
جدول2-1: سال عضویت بانک های تجاری در شبکه شتاب
نام بانک
تجارت
رفاه
سپه
صادرات
ملت
ملی
سال عضویت
1383
1384
1383
1381
1383
1383
ماخذ: بانک مرکزی.

جدول2-2: اقدام های انجام شده هر یک از بانک های تجاری در زمینه بانکداری الکترونیکی
نام بانک

تجارت
ماشین خودپرداز(ATM)، پایانه فروش(POS)، پایانه شعبه(pin pad)، کارت بدهکاری، ارسال صورتحساب از طریق اینترنت(Email).
رفاه
ماشین خودپرداز(ATM)، پایانه فروش(POS)، پایانه شعبه(pin pad)، کارت بدهکاری، اطلاع رسانی از طریق تلفن.
سپه
ماشین خودپرداز(ATM)، پایانه فروش(POS)، پایانه شعبه(pin pad)، کارت بدهکاری، تلفن بانک، ارائه صورتحساب از طریق(SMS).
صادرات
ماشین خودپرداز(ATM)، پایانه فروش(POS)، پایانه شعبه(pin pad)، کارت بدهکاری، تلفن بانک، اینترنت بانک.
ملت
ماشین خودپرداز(ATM)، پایانه فروش(POS)، پایانه شعبه(pin pad)، کارت بدهکاری، تلفن بانک، ارائه صورتحساب از طریق(SMS).
ملی
ماشین خودپرداز(ATM)، پایانه فروش(POS)، پایانه شعبه(pin pad)، کارت بدهکاری، تلفن بانک، اینترنت بانک.
ماخذ:( انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیکی،1384)
2-3-7- مقایسه بانکداری الکترونیک و بانکداری سنتی
بانکداری الکترونیکی را می توان استفاده از فناوری پیشرفته شبکه های ارتباطی و مخابراتی جهت انتقال وجوه در سیستم بانکداری معرفی نمود. در کشورهای پیشرفته دنیا مذاکرات بین خریدار و فروشنده، سفارش خرید، حمل ونقل کالا، ترخیص از گمرک به صورت الکترونیکی پشتیبانی می شود و روش های نقل و انتقال پول به صورت الکترونیکی و حمل و نقل براساس درخواست الکترونیکی است که در این راستا بانکداری الکترونیکی از ارکان اصلی و لازمه تحقق این امر می باشد. آنچه در مقایسه بانکداری الکترونیکی با بانکداری سنتی قابل توجه است، ویژگی فعال و آینده نگر بانکداری الکترونیکی است. بانکداری سنتی با دیدی محافظه کارانه سعی مینماید به شیوه های مختلف هزینه های بانکی را کاهش دهد، در صورتی که بانکداری الکترونیکی ضمن ارائه جامع خدمات بانکی به دنبال توسعه و تحول با هدف جلب رضایت مشتری بوده و برای افزایش درآمد از طریق ارائه خدماتی که در قبال آنها کارمزد دریافت میدارد و سیاست گذاری میکند. بنابراین، در بانکداری الکترونیکی هر چند که کاهش هزینه های بانکی نیز مورد توجه قرار میگیرد، اما اصلی ترین هدف، رشد درآمد بانک از طریق ارائه خدمات متنوع است(معاونت برنامه ریزی و بررسی های اقتصادی وزارت بازرگانی،1384).

جدول2-3: مقایسه ویژگی های بانکداری الکترونیکی و بانکداری سنتی
بانکداری الکترونیک
بانکداری سنتی
1- بازار نامحدود از لحاظ مکانی
2- رقابت نام های تجاری
3- ارائه خدمات گسترده
4- ارائه خدمات متنوع بر اساس نیاز، سفارش مشتری و نوآوری
5- بانک های چند منظور مجهز به امکانات الکترونیکی
6- تمرکز بر هزینه و رشد درآمد
7- کسب درآمد از طریق کارمزد
8- از نظر زمانی نامحدود و 24 ساعته
9- وجود رابطه نزدیک و تنگاتنگ بین بانکی
10- به دلیل استفاده از رایانه، حجم کاغذ و نیروی انسانی به شدت کاهش می یابد
1- بازار محدود
2- رقابت بین بانکها
3- ارائه خدمات محدود
4- ارائه خدمات به یک شکل خاص
5- متکی بر شعب
6- تمرکز بر هزینه
7- کسب درآمد از طریق حاشیه سود
8- در قید ساعات اداری
9- نبود رابطه نزدیک و مرتبط بین بانکی
10- به دلیل وجود ساختار مبتنی بر کاغذ، به تعداد زیادی نیروی انسانی نیاز دارد
ماخذ: (انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیک،1384)
2-3-8- مشکلات و محدودیت های بانکداری سنتی
در نظام سنتی بانکداری، تعاریف و پیش فرض ها با یک جامعه غیر متحرک قابل انطباق است. شعب با تعدادی کارمند در تخصص های مختلف عملیات بانکی، فعالیت های مربوط به درخواست های مشتریان را بین خود تقسیم نموده و برای ایجاد امکانات مناسب برای گردش اطلاعات و اعمال کنترل ها، روش ایجاد نسخه های مختلف از اسناد و ثبت اطلاعات اسناد در دفاتر را دنبال میکنند. خدمات به مشتریان نیز بر اساس شناخت ظاهری و اطلاعات از فعالیت های اقتصادی آنان در محدوده جغرافیایی شعب تعریف و اعمال میگردد. افتتاح حساب جاری، اعطای تسهیلات و ارائه خدمات کمی پیچیده تر بانکی مثل پرداخت از طریق تلفن یا فاکس، همه بر اساس حصول شناخت مسئولین ذیربط در شعبه از مشتری به صورت تعریف شده و یا غیر رسمی میباشد. خدمات دیگری که در بانک های پیشرفته به عنوان یک فعالیت عادی تلقی میشود، مثل دستور پرداخت دوره ای، در یک روش سنتی بانکداری به عنوان خدمات اضافی و یا لطف در حق مشتری محسوب میگردد و رویه تعریف شده ای برای آن در بانک موجود نیست (حسینی، 1379).
مشتریان بانک های سنتی فقط در ساعات باز بودن شعب و با مراجعه به محل شعب امکان دریافت خدمات را دارند. البته دریافت خدمات برای یک مشتری در رابطه با حساب وی فقط در یک شعبه از صدها شعبه بانک امکان پذیر است. با تغییر در روش زندگی جوامع، تحرک فیزیکی مشتریان بانک و متنوع شدن درخواست های خدمات بانکی، اینگونه بانکداری ناتوانی خود را به اثبات میرساند(حسینی، 1379). محدودیت های زمانی، مکانی ومرزها، صف های طولانی و اتلاف وقت مشتریان از معایب بانکداری سنتی است(گیاناکودکی،1999)39. در بانکداری سنتی دستور انتقال وجوه با استفاده از اسناد کاغذی صورت میگیرد. به علاوه جهت پردازش اطلاعات از نظر عملیاتی به نیروهای زیادی نیاز است. یکی از معایب بانکداری سنتی تاخیر موجود در پردازش چک ها میباشد، در این زمینه بانک ها می بایستی با بکارگیری امکانات مناسب این تاخیر را به حداقل ممکن برسانند (شیخانی،1379). در واقع سیستم های مالی تجارت بر جریان پیچیده اسناد کاغذی متکی هستند، این حالت بسیار کند، پرهزینه و پر خطا است (انکتاد،2001)40. براساس تخمین سازمان ملل متحد سالانه حدود460 میلیارد دلار صرف پردازش اسناد کاغذی مربوط به تجارت بین المللی میگردد. ظهور بانکداری الکترونیکی و سیستم های پرداخت الکترونیکی، فرصت خوبی برای ایجاد استاندارهای جدید و هماهنگ کردن سیستم های پرداخت مختلف فراهم میسازد. یک کاربرد اینترنت در بخش مالی عبارت از بانکداری از راه دور است که در آن هزینه ها اساسا پایین تر از هزینه های بانکداری معمولی است. این میتواند برای موسسات کشورهای در حال توسعه در طول یک دوره زمانی، صرفه جویی قابل ملاحظه ای فراهم آورد(انکتاد،2001).
جدول2-4: مزایا و معایب بانکداری سنتی
مزایا
معایب
– از دید عموم مردم این شیوه خدمت امنیت بیشتری دارد.
– فرهنگ استفاده از آن عمومی و متداول گشته است.
– احتمال دسترسی افراد متفرقه به اطلاعات محرمانه بانک محدود و مشکل است.
– هزینه ارائه خدمات زیاد است.
– تولید آمار و اطلاعات به کندی انجام میشود.
– در شعب و مناطق خاصی خدمات ارائه میگردد.
– ارائه خدمات به کندی و با صرف زمان زیادی انجام میشود.
– احتمال اشتباه در تولید آمار و اطلاعات زیاد است.
– سفرهای درون شهری و ترافیک افزایش می یابد.
– پس از افتتاح اولیه حساب، قابلیت دسترسی به خدمات از هر شعبه امکان پذیر نمیباشد.
ماخذ: (انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیک،1384)
2-3-9- مزایا و منافع حاصل از به کارگیری بانکداری الکترونیکی
پیشرفت ها در فناوری اطلاعات و ارتباطات منجر به انقلاب در صنعت پرداخت در حوزه بانکداری شده است و اقتصاد سنتی را به اقتصاد شبکه ای و مبتنی بر دانش تبدیل نموده است که فرایندهای اصلی کسب و کار را بهبود میبخشد و موجب دستیابی به بخش ها و بازارهای جدید میشود(هو و همکاران،2003)41 و به علاوه هزینه های اداری و عملیاتی را کاهش میدهد(یو و همکاران،2007)42. با رشد روز افزون معاملات تجارت الکترونیکی در سطح جهان و نیاز به حضور بانک ها جهت نقل و انتقال منابع مالی، بانکداری الکترونیکی به عنوان بخشی تفکیک ناپذیر از تجارت الکترونیکی و دارای نقش اساسی در اجرای آن است. آشکارترین حضور تجارت الکترونیکی در حوزه بانکداری و خدمات مالی است (یوسافزای و همکاران، 2003)43. به جرات میتوان گفت که بدون بانکداری الکترونیکی، تجارت الکترونیکی نیز محقق نخواهد شد.
در اکثرکشورهای پیشرفته، بانک ها خدمات آنلاین بانکی را جهت مشتریان خود از طریق اینترنت فراهم آورده اند و مشتریان بدون نیاز به حضور در بانک غالب کارهای بانکی خود را با اتصال به صفحه اصلی وب سایت ویژه بانک و با استفاده از رمز مخصوص خود انجام میدهند(تانا و همکاران،2005)44. تقریبا به ترتیب 40 درصد و47 درصد کاربران اینترنتی اروپایی و آمریکایی از اینترنت برای انجام عملیات بانکی استفاده میکنند(گوریو و همکاران،2007)45. براساس تحقیقات انجام شده در زمینه انتقال الکترونیکی وجوه، مهم ترین ویژگی ها و مزایای سیستم های انتقال الکترونیکی وجوه عبارت از امنیت، سرعت، آسان بودن و سادگی، هزینه کم، کاهش اشتباهات انسانی، بهره وری و کارایی، بهبود مدیریت وجوه و نقدینگی، و بهبود روابط با مشتریان میباشد(معاونت برنامه ریزی و بررسی های اقتصادی وزارت بازرگانی،1382). به علاوه ایجاد یک سیستم پرداخت الکترونیکی مبتنی براینترنت، فرصت هایی جهت ایجاد مجموعه های جدیدی از روابط ملی و جهانی تجاری را فراهم می آورد(کرد،1996)46.
مهم ترین مزایای بانکداری الکترونیکی نسبت به بانکداری سنتی عبارت است از: هزینه پایین فعالیت و عملیات، دسترسی به بازار جهانی و راحتی بیشتر برای مشتریان میباشد. بانکداری الکترونیکی نه تنها ظرفیت خدمات بانکی را افزایش داده بلکه هزینه عملیات بانکی را نیز کاهش داده است (شرستا،2000)47. عمده ترین مزیت بانکداری الکترونیکی، عرضه خدمات بانکی بدون وجود محدودیت های زمانی، مکانی و مرزها است که برای بانک و مشتری مفید است. همچنین به دلیل هزینه پایین تبلیغات جهانی در اینترنت، بانک های کوچک نیز میتوانند حوزه کسب و کار خود را گسترش دهند. بانک ها همچنین به کمک شبکه کامپیوتری میتوانند تاریخچه مبادلات مشتریان خود را تجزیه و تحلیل کنند و اطلاعات ارزشمندی را در مورد نیازها و ترجیحات آنان کسب نمایند و بر این اساس قادرند خدمات سفارشی بدون تماس فیزیکی با مشتری به آن ها ارائه کنند(گیاناکودی،1999)48.
بانکداری الکترونیکی درصدد است تا دسترسی راحت تری به خدمات بانکی برای مشتریان فراهم سازد. بانکداری الکترونیکی هم برای مشتری و هم برای بانک سودمند است زیرا مشتری میتواند از هر مکانی در سراسر جهان از خدمات بانکی استفاده نموده و از سوی دیگر بانک نیز میتواند خدمات خود را ارزان تر ارائه کند. این مزایا نیاز به افتتاح شعب فیزیکی را حذف کرده و بانک های مجازی را شکل میدهد که به طریقه الکترونیکی فعالیت میکنند. مشتری میتواند از طریق بانکداری الکترونیکی در24 ساعت شبانه روز و 365 روز سال حساب خود را کنترل کند و نیازی به رجوع فیزیکی به بانک و انتظار کشیدن در صفوف طولانی ندارد، چرا که بانک همیشه باز است. به عبارت دیگر به واسطه بانکداری الکترونیکی، مشتریان میتوانند به راحتی عملیات بانکی را خارج از ساعات اداری معمول و بدون لزوم حضور فیزیکی در شعبه انجام دهند. از طرفی بانکداری اینترنتی به بانک ها امکان میدهد که در مناطق جغرافیایی جدید، بازارهای جدید و قلمرو محصولات جدید فعالیت نمایند(ویر و همکاران،2007)49.
به نظر نث، شرک و پارزینگر، عمده ترین مزایای بانکداری اینترنتی برای مشتریان عبارت است از:
2- صرفه جویی در هزینه ها: انجام بانکداری اینترنتی کم هزینه بوده و از ساختار با هزینه پائین برخوردار است. ساختار هزینه بانکداری اینترنتی به مشتری اجازه میدهد تا با استفاده از خدمات بانکداری اینترنتی سود برده و هزینه هایش را کاهش دهد .برای مثال نرخ بهره بانکی در بانک اینترنتی نسبت به بانک اصلی و مادر حدود 5/3 درصد کمتر است(نث، شرک و پارزینگر،2001)50.
3- دسترسی به خدمات اضافی و بیشتر: سایت های مبادله ای اینترنتی به مشتریان امکان دیدن تراز حساب ها و صورت های مالی بانک را میدهد .امکان ارسال وجوهات و پرداخت صورتحساب ها به طریقه اینترنتی نیز مهیا میباشد .مشتریان میتوانند به اطلاعات حساب های بانکی شان بصورت آنلاین دسترسی داشته باشند و اطلاعات لازم را به صورت کارآتر و متناسب با نیازشان بازیابی نمایند(نث، شرک و پارزینگر، 2001).
4- خرید اینترنتی راحت و آسان: بانک های اینترنتی امکان درخواست های وام فوری و امکان مبادله سهام را از طریق وب سایت خود فراهم میکنند. این کار سبب رضایت خاطر مشتریان میشود(نث، شرک و پارزینگر،2001).
مهمترین مزیت بانکداری الکترونیکی از دیدگاه مشتری صرفه جوئی در وقت از طریق خودکارکردن پردازش خدمات بانکی و معرفی ابزارهای مناسب برای مدیریت وجوه نقد مشتریان میباشد(نث، شرک و پارزینگر،2001).
مهمترین مزایای بانکداری الکترونیکی برای شرکت به شرح زیر میباشند:
1- کاهش هزینه های دستیابی و استفاده از خدمات بانکی
2- افزایش راحتی و صرفه جویی: امکان انجام مبادله در 24 ساعت شبانه روز و بدون نیاز به تعامل فیزیکی با بانک وجود دارد.
3- دسترسی مداوم و سریع به اطلاعات: شرکت ها میتوانند دسترسی راحت تری به اطلاعات داشته و حساب های متعدد خود را با فشردن کلید ماوس چک کنند.
5- مدیریت بهتر وجوهات نقدی: بانکداری الکترونیکی چرخه وجوه نقد را سرعت بخشیده و کارایی فرایندهای تجاری را افزایش میدهد.
مشتریان خصوصی بانکداری الکترونیکی به دنبال مزایای متفاوتی نسبت به شرکت ها میباشند. تحقیقی که در سال2001 توسط الادوانی51 صورت گرفته، حاکی است که این نوع مشتریان در پی دستیابی به خدمات سریع تر، ساده تر و قابل اتکاتر بودند. از جمله مزایای بانکداری الکترونیکی برای این نوع مشتریان به شرح زیر میباشد(ویر و همکاران،2007).
1- کاهش هزینه ها
2- راحتی: همه مبادلات بانکی میتواند در مکان دلخواه مشتری(بانک، منزل و اداره) صورت بگیرد.
3- مدیریت وجوهات: مشتریان میتوانند وضعیت حساب های مختلف خود را به راحتی از طریق اینترنت مشاهده نموده و از تجزیه و تحلیل ها استفاده کنند. این کار به مدیریت بهتر وجوهات منجر میشود (لوستیک،2003)52.
از دیدگاه گراو بانکداری الکترونیکی برای مشتریان شخصی، نهادی و خود بانک مزایای متعددی دارد که در جدول شماره2-5 به طور خلاصه بیان شده است(گوران،2002)53.
جدول2-5 : مزایای بانکداری الکترونیکی
بانک
مزایا

بانک
– بهبود ذهنیت بازار از بانک
-اجرای فناوری های نوین
-کاهش هزینه های مبادله
-پاسخ سریعتر و بهتر به تغییرات و تکامل بازار
-افزایش نفوذ در بازار
-استفاده از اینترنت برای تبلیغات و فروش محصول مالی جدید

مشتریان
-کاهش هزینه در دسترسی و استفاده از خدمات بانکی
-افزایش راحتی و صرفه جویی در وقت
-افزایش سرعت مبادلات بانکی
-اداره بهتر وجوهات نقدی

مشتریان نهادی

-کاهش هزینه در دسترس و استفاده از خدمات بانکی
-دسترسی سریع و مداوم به اطلاعات
-افزایش راحتی و صرفه جویی در وقت
-افزایش سرعت مبادلات
ماخذ: (انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیک،1384)
2-3-10- معایب بانکداری الکترونیک
با تمامی ویژگی‏هایی که استفاده از بانکداری الکترونیک دارد مانند هر تکنولوژی معایبی برای آن قابل تصور است. برخی از معایت بانکداری الکترونیک عبارتند از:
امنیت پایین شبکه: در سال‏های اخیر سرمایه‏گذاری‏های مناسبی در زمینه‏ کامپیوترهای شخصی، مودم‏ها و پکیج‏های نرم افزاری انجام شده تا دسترسی افراد به اینترنت و انجام معاملات الکترونیکی هر چه‏ بیشتر فراهم شود. اما تجهیزات نقل و انتقال الکترونیکی و شبکه‏ها میتواند توسط دیگران کنترل و ردگیری شود. موضوعی که در اینجا مطرح است امنیت در شبکه‏ها و تبادل اطلاعات بین مشتری و بانک است. بانک‏ها می‏بایست به بررسی مداوم و ارزیابی خطر دسترسی دیگران به‏ اطلاعات مشتریان بپردازند و شاید آماده باشند تا خسارت افشای‏ اطلاعات شخصی افراد را بپردازند(نث، شرک و پارزینگر،2001).
ضرورت آشنایی با فن‏آوری: برای استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی لازم است که‏ افراد با فن‏آوری اطلاعات و تجهیزات مرتبط با آن آشنایی نسبی‏ داشته باشند. با توجه به همگانی بودن استفاده از خدمات بانکداری‏ الکترونیک شاید آموزش و آشنایی برخی از اقشار جامعه با این‏ فن‏آوری دشوار باشد(نث، شرک و پارزینگر،2001).
کاهش روابط اجتماعی: رشد سریع بانکداری اینترنتی و ترغیب عموم به استفاده از خدمات آن، بر روابط اجتماعی تاثیر منفی خواهد گذاشت. چرا که‏ امروزه افراد بدون ترک محل کار قادرند از طریق کامپیوتر شخصی، تلفن یا صحفه تلویزیون به انجام معاملات بانکی بپردازند. اما آیا این‏ امر با طبیعت و فطرت انسانی همخوانی دارد و افراد واقعا می‏خواهند همه روز را در خانه یا محل کار باشند؟ شاید عده کمی‏ به دلیل مشغله زیاد کاری فرصت انجام امور روزانه خود را نداشته‏ باشند. برای این گونه افراد بانکداری الکترونیکی راه مناسبی است‏ اما برای دیگر افراد خصوصا بازنشستگان، افراد غیر شاغل و مادران‏ خانه‏دار، حضور در محل بانک و ملاقات با دیگران میتواند در کاهش انزوا، یکنواختی و تکرار امور روزمره موثر باشد(نث، شرک و پارزینگر،2001).
عدم ارائه برخی خدمات: اینترنت موقعیت‏های بسیاری برای مشتریان فراهم میکند. اما نمیتواند کلیه خدماتی که در شعب ارائه میشود (از جمله چک‏ مسافرتی و بانکی) در اختیار افراد قرار دهد.
جدول2-6 : مزایا و معایب بانکداری الکترونیک
مزایا
معایب
– هزینه ارائه خدمات پایین است. – پس از افتتاح اولیه حساب، قابلیت دسترسی به خدمات از هر شعبه امکان پذیر است. – ارائه خدمات به سرعت و با صرف زمان اندک انجام میشود.
– تولید آمار و اطلاعات به سرعت انجام میشود. – سفرهای درون شهری و ترافیک کاهش می یابد. – احتمال اشتباه در تولید آمار و اطلاعات اندک است.

– نیازمند فرهنگ سازی در جامعه است. – در صورت دسترسی افراد متفرقه به اطلاعات محرمانه، ریسک بانک افزایش می یابد. – موانع و مشکلات قانونی نظیر امضای دیجیتالی و غیره وجود دارد. – ریسک های بانکی بالاخص ریسک شهرت افزایش می یابد.
ماخذ: (انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیک،1384)
2-3-11- ذینفعان بانکداری الکترونیکی
حوزه تاثیر صنعت بانکداری به دلیل نقش حیاتی آن در اقتصاد، بسیار گسترده است، لذا فناوری اطلاعات از کانال صنعت بانکداری ذینعفان گسترده ای را در برمیگیرد که در شکل صفحه بعد نشان داده شده است.
مزایای فناوری اطلاعات برای هر یک از ذینفان به صورت زیر است:
بانک ها: مهمترین مزیت توسعه فناوری اطلاعات برای بانک ها کاهش هزینه، افزایش بهره وری، افزایش رضایت مشتریان، افزایش دقت و امنیت، امکان گزارشگری و مدیریت بهتر کسب و کار و مواردی از این قبیل است(دیواندری،1389).
خانوارها: مهمتربن مزیت توسعه فناوری اطلاعات برای خانوارها کاهش هزینه های جا به جایی، افزایش سهولت استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی، عدم نیاز به جابه جایی پول نقد، امکان گزارشگری و مدیریت موجودی است(دیواندری،1389).
تامین کنندگان خدمات پرداخت: توسعه بانکداری الکترونیکی موجب توسعه تجارت الکترونیکی و در نتیجه افزایش تراکنش های الکترونیکی خواهد شد(دیواندری،1389).
تامین کنندگان سخت افزار و نرم افزارهای بانکی: افزایش عرضه و تقاضای بانکداری الکترونیکی در ایران موجب خواهد شد تامین کنندگان سخت افزار و نرم افزار با کمک افزایش میزان تولید و ارائه خدمات، هزینه خدمات خود را کاهش دهند و امکان رقابت بین المللی را برای خود میسر کنند. همچنین توسعه بازار داخلی موجب میشود امکان انجام نوآوری های فناورانه برای تامین کنندگان میسر شود. البته در ادبیات سیاست گذاری توسعه تاکید زیادی بر سوق دادن تامین کنندگان داخلی به سمت بازارهای جهانی میشود که در تدوین گزینه های سیاستی باید این امر مدنظر قرارگیرد(دیواندری،1389).
فروشندگان کالا و خدمات: با توسعه خدمات بانکداری الکترونیک امکان توسعه هر چه بیشتر تجارت الکترونیکی فراهم میشود که فروشندگان میتوانند از کانال های الکترونیکی نیز در توسعه کسب و کار خود بهره ببرند(دیواندری،1389).
نهادهای سیاست گذار: توسعه بانکداری الکترونیکی علاوه بر جنبه های فوق، دارای منافعی عمومی در سطح جامعه نیز است(دیواندری،1389).
2-3-12-تاثیر توسعه بانکداری الکترونیکی
توسعه بانکداری الکترونیکی زمینه های لازم را برای حذف روش ها و شیوه های مبتنی بر نظام های دیوان سالارانه فراهم می کند. نگرش شعارگونه مشتری مداری که اکثر بانک ها آن را بیان می کنند، به واقعیتی عملی تغییر پیدا خواهد کرد. در واقع انتظار مشتری از یک بانک پیشرو و پویا، ارائه بهترین خدمات در کوتاه ترین زمان است. بانکداری الکترونیکی به مشتری این امکان را می دهد تا در مقابل تنوع خدمات قادر به گزینش باشد(لوستیک،2003).
بانکداری الکترونیکی یکی از بزرگترین ابزارهای موثر در فرایند تجارت الکترونیکی است. از همین رو گسترش کمی وکیفی بانکداری الکترونیکی نقش به سزایی در تجارت الکترونیکی بر جای خواهدگذاشت. بانک هایی که گرایش به سمت بانکداری الکترونیکی دارند، همیشه در پی یافتن راه ها و روش های گسترش کمی و کیفی خدمات خود هستند و در این میان از پیشرفت های سایر رقبا نیز غافل نخواهند ماند(لوستیک،2003).
بانکداری الکترونیکی رقابت تجارتی میان بانک های عامل را گسترش می دهد و این در نهایت موجب رونق اقتصادی بانک و بهره مندی بیش از پیش مشتری خواهد شد. در بانکداری الکترونیکی مدیریت این امکان را خواهد داشت که با نظارت دقیقی روند افت یا افزایش جایگاه بانک را در عرصه تجارت و رقابت به صورت دقیق مورد بررسی و تحلیل قرار دهد(لوستیک،2003).
2-4- مبانی نظری عملکرد بانک ها
منظور از عملکرد بانک ها در این تحقیق حجم سپرده های بانکی، تسهیلات پرداختی و سود و زیان بانک هاست.
2-4-1- تعریف سپرده های بانکی
به کلیه وجوهی که توسط مردم در بانک سرمایه گذاری میشود را سپرده میگویند(بهمند و بهمنی،1374).
2-4-1-1- انواع سپرده های بانکی
امروزه سپرده های بانکی در بانکداری متعارف، تنوع فراوانی دارند؛ اما در تقسیم بندی کلی، به سه گروه سپرده های جاری، پس انداز و مدت دار تقسیم میشوند و دارای ویژگی های زیر هستند(ساعدی،1390).
سپرده جاری : حساب جاری در عملیات بانکداری ماهیت قرض دارد و مانند حساب جاری در بانک های متعارف است و همانند آن ها خدمات حساب جاری را در اختیار صاحب حساب میگذارد و به موجودی این گونه حساب ها هیچ سودی تعلق نمیگیرد. استفاده از حساب جاری، افزون بر حفظ پول در بانک، موجب تسهیل پرداخت ها و بی نیازی صاحب حساب از حمل و نگهداری وجوه نقدی میشود(ساعدی، 1390).
سپرده پس انداز: حساب پس انداز نیز ماهیت قرض دارد و همچون حساب پس انداز در بانکداری متعارف است با این تفاوت که در بانکداری بدون ربا، به صاحبان حساب پس انداز، بهره ای پرداخت نمیشود. این حساب این امکان را به مردم میدهد که وجوه مازاد بر نیاز خود را به هر میزانی باشد به بانک بسپارند و هرگاه نیاز داشتند، از بانک دریافت کنند(ساعدی،1390).
سپرده سرمایه گذاری مدت دار: رابطه بانک و صاحب سپرده در حساب های سرمایه گذاری، رابطه وکالت است. بانک ها وجوه این حساب را به وکالت از صاحبان سپرده در امور مشارکت، مضاربه، اجاره به شرط تملیک، معاملات اقساطی، مزارعه، مساقات، سرمایه گذاری مستقیم، معاملات سلف و جعاله به کار میگیرند. بانک ها بازپرداخت اصل سپرده سرمایه گذاری مدت دار را تعهد و منافع حاصل از عملیات مذکور را طبق قرارداد، متناسب با مدت و مبلغ سپرده با رعایت سهم منابع بانک، پس از کسر هزینه ها و حق الوکاله بین صاحبان سپرده ها تقسیم میکنند(ساعدی،1390).
2-4-2- تعریف تسهیلات پرداختی بانک ها
منظور از تسهیلات اعم از ریالی و ارزی شامل تامین مالی(تسهیلات اعطایی) اشخاص حقیقی و حقوقی میباشد(رشیدی، نجات،1390).
2-4-2-1- انواع تسهیلات پرداختی بانک ها
اعطای تسهیلات بخش مهمی از عملیات هر بانک را تشکیل میدهد و این قسمت از لحاظ اقتصادی حائز اهمیت زیادی میباشد و تحت عناوین: قرض الحسنه، مضاربه، مشارکت مدنی، مشارکت حقوقی، سرمایه گذاری مستقیم، مزارعه، مساقات، فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، سلف، خرید دین و جعاله، تسهیلاتی را به بخش های کشاورزی، صنعت ومعدن، ساختمان و مسکن، بازرگانی، خدمات و صادرات اعطا میکنند(ساعدی،1390).
2-4-3- تعریف سود و زیان بانک ها
سود برابر با تفاوت درآمد از هزینه است که با درآمد رابطه مستقیم و با هزینه رابطه معکوس دارد. هرگاه میزان هزینه از درآمد بیشتر باشد آن را زیان میگویند(جان بزرگی،1391).
2-4-3-1- نحوه محاسبه سود و زیان
با استفاده از جمع درآمدهای مشاع بانک که شامل سود تسهیلات اعطایی، مشارکت ها و اوراق مشارکت و وجه التزام دریافتی از محل تسهیلات اعطایی میباشد میتوان با محاسبه سود علی الحساب پرداختی به سپرده گذاران از درآمدهای مشاع و تفاوت سود قطعی و علی الحساب پرداختی به سپرده گذاران، سهم بانک از درآمدهای مشاع را بدست آورد و سپس با جمع کردن با درآمدهای غیر مشاع که شامل سود تسهیلات اعطایی، درآمد کارمزد، نتیجه مبادلات ارزی و سایر درآمدهاست جمع درآمد بانک بدست می آید که با کسر کردن هزینه هایی همچون هزینه های اداری و عمومی، هزینه های مطالبات مشکوک الوصول، هزینه های مالی، هزینه کارمزد و سایر هزینه ها از جمع درآمدهای بانک، سود یا زیان بانک بدست می آید(ساعدی،1390).
2-5- پیشینه پژوهش
بررسی متون نشان میدهد که پژوهش در زمینهی فناوری اطلاعات و بانکداری الکترونیک هنوز در ابتدای مراحل رشد و گسترش خود میباشد، به همین دلیل پژوهشها همچنان به بررسی زمینهها یا آزمون نتایج پروژههای کارکردهای فناوری اطلاعات در سازمانها و شرکتها میپردازند و حجم گستردهای از پژوهشها به تعریف و شناسایی مفاهیم، مولفهها و تبیین ماهیت فناوری اطلاعات و بانکداری الکترونیک اختصاص یافته است.
در ادامه به برخی از تحقیقاتی که در مورد کارکردهای فناوری اطلاعات و بانکداری الکترونیک انجام گرفته اشاره میکنیم. و سپس به بررسی پژوهشهایی که در زمینهی زیرساختهای بانکداری الکترونیک صورت گرفته میپردازیم.

2-5-1- پژوهش های خارجی
2-5-1-1- فناوری اطلاعات و کارکردهای آن
مارگاریتا پاگانی54(2005) تحقیقی در خصوص پذیرش فناوری اطلاعات در شرکت های موجود در کشور آمریکا انجام داده است. این تحقیق با تکیه بر 5 عامل غیر فنی موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در شرکت ها، انجام شده است. این پنج فاکتور عبارتند از مفید بودن، تطابق و سازگاری با تجربیات گذشته کاربران و نیازهای مشتریان بالقوه، راحتی استفاده، قابلیت آزمایش آن بر اساس مفاهیم پایه ای موجود و اینکه نتایج آن چقدر مشاهده پذیر و قابل رویت و مقبول دیگران است. این شرکت ها شامل شرکت توزیع محصولات صنعتی، شرکت فروشنده نرم افزار و سرویس های آن، شرکت تولیدکننده محصولات پزشکی، شرکت سخت افزار شبکه و مخابرات، شرکت خدمات تفریحی و نمایشی بودند که طبق نتایج بدست آمده از این تحقیق اصلی ترین عامل در بخش غیرفنی در مدل پذیرش فناوری اطلاعات در شرکت ها، سرویس به مشتری میباشد. این عامل که در زمان فعلی که برنامه های کاربردی بر روی وب مجتمع تر و در نتیجه پیچیده تر میشوند، ضرورتش بیشتر حس میشود، یعنی کاربر برای دسترسی به فناوری اطلاعات نیاز به پشتیبانی بیشتری دارد. این بخش یکی از عوامل اساسی در فاکتور کاربری آسان در مدل پذیرش فناوری اطلاعات میباشد.
ارسلی، مهتپ و ترن55(2005) با انجام تحقیقی متوجه شدند که بانک ها با ارائه مزایای متنوع و خدمات رقابتی و تجدید ساختار خدماتشان به سوی استفاده از تکنولوژی سریع و فناوری اطلاعات در جهت برآورده کردن نیازهای در حال تغییر مشتریان، در حال گسترش یافتن از میان مرزها هستند. به دلیل این اقدامات، ماهیت خدمات بانکداری و ارتباط با مشتریان دستخوش تغییرات شده است. محیط بسیار رقابتی و به سرعت در حال تغییری که بانک ها مجبور به فعالیت در آن هستند آنها را به سوی تجدید نظر در نگرششان به سوی رضایت مشتری و بهینه سازی کیفیت خدمات سوق میدهد.
فریسن56(2006) با انجام مطالعه ای به این نتیجه دست یافت که برخلاف سابقه تاریخی کاربرد دیگر فناوری ها در سازمان ها و اداره امور دولتی که با امکان بزرگ کردن مقیاس همراه بوده اند، فناوری اطلاعات از عدم تمرکز و کاهش مقیاس پشتیبانی میکند. بدین ترتیب از لحاظ فنی دیگر نیازی به سازمان های بوروکراتیک و سلسله مراتبی نیست و واحدهای سازمانی کوچک، هوشمند و منعطف سازمان های جدید را شکل میدهند. از سوی دیگر، افزایش ظرفیت های فناوری اطلاعات در ذخیره و پردازش داده ها عملیات بزرگ مقیاس را امکان پذیر و اقتصادی ساخته است. بنابراین موضوع پشتیبانی از سازمان های دولتی محلی با مقیاس خرد برای ارائه خدمات و گردآوری اطلاعات درباره امور محلی با این توجیه که این سازمان ها کارایی بیشتری دارند، اعتبار چندانی ندارد.
زو، کرامر57(2010) در تحقیقی مدلی برای سنجش توامندی های فناوری اطلاعات بر عملکرد شرکت ها ارائه کرده اند. در این مدل متغییرهای اندازه شرکت و نوع شرکت به عنوان متغییرهای اساسی در تعیین تاثیر فناوری اطلاعات بر عملکرد شرکت در نظر گرفته اند.
زین، کاسیم و مختار(2003) با بررسی های انجام شده به این نتیجه رسیدند که بهره گیری از فناوری اطلاعات در سازمان ها با تولید اطلاعات لازم برای تصمیم گیری مدیریت به ویژه در سطح استراتژیک، چابکی58 یا قابلیت مدیریت سریع و آسان تغییرات سازمانی را برای بقا امکان پذیر میسازد.
کوپر59(2010) با بررسی وضعیت سازمان های مجازی به این موضوع پی بردند که سازمان های مجازی با استفاده از قابلیت های فناوری اطلاعات از جمله امکان واکنش انعطاف پذیر وسریع و همچنین سازمان دادن به کارها به روش های نوین پدید آمده اند. این سازمان ها چابک، دارای قابلیت باز طراحی و با سیستم های عملیاتی مبتنی بر فناوری اطلاعات هستند. در مقایسه با سازمان های سنتی، این سازمان ها دارای مرزهای داخلی و خارجی نامشخص و سیال هستند. سازمان های مجازی به جای سلسله مراتب معمول که نسبتا ثابت و انعطاف ناپذیر است، دارای ساختارهای سازمانی انعطاف پذیر هستند و از تیم های بین بخشی استفاده زیادی میکنند.
جورگنسون و استیرو60(2000) در مقاله ای با عنوان "بالا بردن محدوده سرعت: رشد اقتصادی آمریکا در عصر اطلاعات"، مطالعه ای در کشور آمریکا در بازه زمانی 1995 تا 1998 به این نتیجه رسیدند که تعمق سرمایه ( چه سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات و چه سرمایه گذاری در غیر فناوری اطلاعات) باعث افزایش 37/2 درصدی رشد متوسط بهره وری نیروی کار شده است.
جورگنسون(2001) در مقاله ای با عنوان " تجدید نظری در فناوری اطلاعات" مطالعه ای در کشور آمریکا انجام داده و دریافت بازدهی سرمایه گذاری فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهره وری نیروی کار معادل 11/2 درصد در دوره 1995تا 1999 میباشد.
پرهام61 و همکاران(2005) با سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات و موج خروشان بهره وری در دوره 1995 تا 2000 در استرلیا، نرخ رشد بهره وری کار را 7/3 درصد محاسبه نموده اند و متوجه شدند که بیشترین تاثیر بر رشد بهره وری بعد از بهره وری کل عوامل، سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات دارا میباشد.
هارچاایس62 و همکاران (2002) در مقاله خود با عنوان "فناوری اطلاعات و رشد اقتصادی در کانادا و آمریکا " طبق مطالعاتی که در کشور کانادا انجام دادند به این نتیجه رسید اند که در بازه زمانی 1995 تا 2000 نرخ رشد بهره وری کار معادل 7/1 درصد بوده که بیشترین تاثیر این رشد به خاطر بهره وری کل عوامل بوده است و سرمایه گذاری هایی غیر از فناوری اطلاعات و ارتباطات هیچ تاثیری بر این نرخ نداشته است.
سیبلی63 ( 1977) با مرور نوشته های خود در زمینه کارآیی فن آوری اطلاعات به این نتیجه رسید که استفاده از فن آوری اطلاعات موجب افزایش رضایت مندی استفاده کننده، انسجام برنامه های ساده تر و سریع تر، پاسخ سریع و روند عملیاتی ساده تر میشود.
بهان و هولمز (2000) در تحقیقات خود نیز نشان میدهد که فن آوری اطلاعات در یک سازمان به کارکنان امکان میدهد کارآیی و اثربخشی خود را بالا ببرند و همچنین موجبات اثربخشی سیستم های مدیریت کارآتر و پیشرفته تر را در سازمان فراهم نمایند.
دفت(2004) نیز یافته هایش بیانگر آن است که هر سازمانی با استفاده از فن آوری اطلاعات میتواند بین ساختار عمودی و افقی سازمان هماهنگی لازم را ایجاد نموده و از فعالیت ها، پشتیبانی لازم را به عمل آورد. هم چنین اعضای سازمان با استفاده از رایانه میتوانند از طریق دریافت اطلاعات صحیح، به موقع و مناسب، با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و در جهت تامین هدف مشترک همکاری لازم را ارائه نمایند. به سادگی میتوان دریافت که فقدان اطلاعات صحیح و به موقع تا چه حدی میتواند در فرآیند خط مشی گذاری، برنامه ریزی و اخذ تصمیم های درست در سازمان اشکال ایجاد کند.
کوپر64(2000) نیز در نتیجه ی تحقیقات خود بیان میکند که فن آوری های اطلاعاتی میتوانند با ایجاد ساختارهای نوین و وظایف سازمانی جدید به مسئولیت های جدید خود پاسخ گفته و با توجه به اثراتی که از ابعاد اجتماعی و میزان هزینه های احتمالی دارند تصمیم گیری نمایند.
2-5-1-2- بانکداری الکترونیک
راوی، کار و ساگار65 (2007) در مطالعه ای، با استفاده از مبانی و ادبیات پژوهش در زمینه پذیرش و با بهره گیری از نظریه های مدل پذیرش فناوری، به تبیین رفتار مصرف کنندگان و رتبه بندی عوامل موثر در پذیرش بانکداری الکترونیکی از سوی مشتریان بانکی در هند پرداختند. براساس یافته های این پژوهش، رتبه بندی عوامل موثر بر پذیرش بانکداری الکترونیکی به ترتیب عبارتند از: قصد استفاده از بانکداری الکترونیکی، باور مشتری، هنجارهای ذهنی، اعتماد به بانک، میل به استفاده، سودمندی منفعت، امنیت و سهولت استفاده میباشد.
پیکاراینن 66و همکارانش(2004)، با هدف شناسایی عواملی که بر قصد استفاده مشتریان از خدمات بانکداری الکترونیکی تاثیر دارند، به انجام پژوهشی با عنوان "شناسایی عوامل تاثیرگذار بر پذیرش بانکداری الکترونیکی توسط مشتریان، تعمیم مدل پذیرش تکنولوژی67" پرداختند. به این منظور، آنها با بررسی ادبیات موضوع و انجام مصاحبه هایی با مدیران بانک ها در فنلاند، چند عامل را شناسایی کردند. نتایج حاصل حکایت از این داشت که سودمندی درک شده ی خدمات بانکداری الکترونیک از سوی مشتریان و اطلاعات ارائه شده در مورد خدمات بانکداری الکترونیکی، بر قصد استفاده مشتریان از این خدمات موثر است. همچنین سطح درآمد افراد نیز، متغیر جمعیت شناختی موثر بر قصد استفاده مشتریان از خدمات بانکداری الکترونیکی در نظر گرفته شد.
نث، شرک و پارزینگر68(2001) با مطالعه بر روی مبحث مزایای بانکداری الکترونیکی دریافتند که بانکداری الکترونیکی مزایای متعددی برای بانک ها و مشتریان به ارمغان می آورد. از جمله اینکه بانک های سنتی میتوانند یک پرتال مالی69 در اینترنت ایجاد کنند. این کار امکان ارائه خدمات و محصولات متنوعی را به مشتریان فراهم میکند. به علاوه اگر تجارت الکترونیکی به خوبی با عملیات بانکداری موجود یکپارچه وهماهنگ شود میتواند به صرفه جوئی های عمده و سودآوری بالاتر منجر شود.
میو70(2003) در مطالعه ای در مورد بانکداری الکترونیکی، مزایای بانکداری الکترونیکی را چنین برشمرده است: کاهش هزینه های عملیاتی بانک ها به دلیل خود کارکردن فرآیندها و تسهیل تصمیمات اعتباری، افزایش شفافیت وگسترش توانایی بانک از طریق خود خدمتی یعنی اینکه بسیاری از فعالیت ها و تکمیل فرم ها توسط خود مشتری در سیستم بانکداری الکترونیکی صورت میگیرد که این موجب کاهش هزینه مبادله، اقتصادی کردن ارائه برخی خدمات به شرکت های کوچک و متوسط، دسترسی به اطلاعات مربوط به وام و حساب ها در هر ساعت از شبانه روز میشود.
لستسیک71(2003) در پژوهشی اولین مزیت بانکداری الکترونیکی برای بانک ها را امکان علامت گذاری تجاری72 بهتر و پاسخگوئی بهتر به نیازهای بازار عنوان میکند. بانک هایی که چنین خدماتی(خدمات بانکداری الکترونیکی) را ارائه میکنند به عنوان رهبران بازار در اجرای تکنولوژی شناخته میشوند لذا از تصویر بهتر علامت تجاری سود خواهند برد.
توماس پیوتر ویسنیوفسکی73(2009) تحقیقی در مورد پذیرش بانکداری الکترونیکی در لهستان در سال 2008 انجام داده است. این پژوهش برای تعیین تجربی فاکتورهای اساسی جهت پذیرش بانکداری الکترونیکی در لهستان طراحی شده است که یافته های این تحقیق حاکی از این است که موسسات مالی میتوانند مشتریان را از طریق فعالیت های برنامه ریزی شده به استفاده از کانال های متنوع خدمات بانکی ترغیب کنند.
کلی74(2006) در پژوهشی به بررسی تغییرات رخ داده در سیستم پرداخت و بانکداری الکترونیک در ایالات متحده در طی دهه اخیر، در زمینه استفاده از ابزارهای پرداخت در میان خانواده های این کشور میپردازد. سهم پرداخت های الکترونیکی- به وسیله کارت های اعتباری، کارت های بدهی و پرداخت های مستقیم- در ایالات متحده از 25 درصد در سال 1995 به بیش از 50 درصد در سال 2002 رشد کرده است. این مطالعه کوشیده است این تغییر کلی را از منظر رفتار افراد توضیح دهد که در نهایت به این نتیجه میرسد که استفاده و داشتن ابزارهای پرداخت توسط خانواده ها کاملا به سطح درآمد، سن و مشخصات دموگرافیک شان بستگی دارد.
بورزکوسکی و کیسر75(2006) در مطالعه ای انتخاب مصرف کنندگان در زمان پرداخت و تقاضای ابزارهای پرداخت بانکداری الکترونیک را مورد بررسی و برآورد قرار داده اند. در این مطالعه، یک مدل تقاضای انتخاب گسسته مبتنی بر مشخصات برآورد میگردد که کارت های بدهی، پول نقد، چک و کارت های اعتباری را شامل میشود. بر اساس نتایج این مطالعه، سهم های بازار به طور سیستماتیک همراه با سن، تحصیلات و جنسیت تغییر میکند ولی با درآمد رابطه کمتری دارد که نشان میدهد همراه با درآمد، رقابت ابزارهای پرداخت بیشتر میشود.
بورزکوسکی، کیسر و احمد76(2006) استفاده مصرف کنندگان از کارت بدهی(ابزار پرداخت بانکداری الکترونیک) را در ایالات متحده مورد بررسی قرار میدهند. بر اساس نتایج این مطالعه، کارت های بدهی به عنوان یک جایگزین اولیه برای پول نقد و چک هستند. احتمال استفاده از کارت های بدهی با افزایش سن کاهش یافته و با افزایش تحصیلات افزایش تحصیلات افزایش می یابد و نرخ استفاده زنان از مردان بالاتر است. سهولت استفاده به عنوان مهم ترین دلیل به کارگیری از کارت بدهی بیان میشود. فراوانی استفاده از کارت بدهی در میان پاسخ دهندگان سالخورده کمتر و برای خانوارهای دارای فرزند بیشتر است.
واکر و جانسون77(2010) پژوهشی در زمینه علت استفاده یا عدم استفاده مصرف کنندگان از خدمات بانکداری الکترونیک انجام شده داده اند. این دو محقق به بررسی عوامل موثر بر استفاده مشتریان از خدمات بانکداریالکترونیک پرداختند، که این عوامل عبارتند از: توانایی های شخصی مصرف کنندگان، مزایای بانکداری الکترونیک، تمایل به استفاده از خدمات فناوری اطلاعات.
آنگولو، هیلگرت و هوگرات78(2004) پژوهشی را در زمینه استفاده مصرف کنندگان از تکنولوژی بانکداری الکترونیکی به ویژه در ارتباط با مشخصات و مشاهدات جمعیتی مصرف کننده و رابطه عوامل و ویژگی های محصولات و خدمات منتخب بانکداری الکترونیکی را بررسی میکنند. این مطالعه با ترکیب این داده ها تغییرات رخ داده در استفاده مصرف کنندگان از تکنولوژی های بانکداری الکترونیکی را طی سال های 1995 تا 2003 را مورد بررسی قرار میدهد. از جمله نتایج این مطالعه این است که بین سال های 1995 تا 2002 تعداد تراکنش های کارت بدهی در ایالات متحده حدود 42 درصد در سال رشد کرده است. در سال 2003، تعداد تراکنش های کارت بدهی در نقطه فروش (POS) به 495 میلیون در ماه رسیده که 21 درصد بالاتر ازسال 2002 است.
هایاشی، سولیوان و وینر79(2003) در تحقیقی صنعت ATM و کارت بدهی در زمینه بانکداری الکترونیک در آمریکا را مورد بررسی قرار میدهند. استفاده از کارت های بدهی در پایانه های فروش با نرخ رشد سالیانه 32 درصد از سال 1995 تا 2002 سریعترین رشد را در میان انواع مختلف روش های پرداخت داشته است. در سال 2002 حدود 12 درصد از همه پرداخت های غیر نقدی توسط کارت های بدهی انجام شده است که در طی پنج سال پنج برابر شده است. در طی این سال ها رشد سالیانه تعداد کارت های بدهی آنلاین 29 درصد و آفلاین 36 درصد بوده است.
جراد80(2011) از طریق مطالعه اکتشافی جهت شناسایی عوامل موثر بر عدم استفاده مشتریان از بانکداری الکترونیکی انجام داده اند. نتایج این مطالعه نشان میدهد که تقریبا تمامی افرادی که از بانکداری الکترونیکی استفاده نمیکنند از ادراک منفی نسبت به ریسک بانکداری الکترونیکی برخوردار هستند و یا نیازی به استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی در خود احساس نکرده اند.
بچالی81(2003) با انجام تحقیقی در اروپا که طی سال های 1993 تا 2000 به بررسی آثار سرمایه گذاری های فناوری اطلاعات بر عملکرد بانک ها میپردازد و به این نتیجه میرسد که سرمایه گذاری در زمینه خدمات اثر مثبت، در حالی که سرمایه گذاری های سخت افزاری و نرم افزاری اثر منفی بر سودآوری بانک ها دارند.
هولدن والبنانی (2004) با انجام مطالعه ای در طی سال های 1996 تا 1997 در انگلستان به این نکته پی برد که تعداد ماشین های خودپرداز نصب شده از سوی بانک ها با کاهش هزینه های نیروی کار و کاهش هزینه های انجام تراکنش تاثیر مثبتی بر سودآوری بانک ها دارد.
صیام82(2006) در کشور اردن در سال 2006 با مطالعه در زمینه سودآوری خدمات بانکداری الکترونیک به این نتیجه رسید که خدمات بانکداری الکترونیک در کوتاه مدت بر سودآوری بانک ها اثر منفی دارد که این اثر منفی ناشی از سرمایه گذاری بانک ها در زمینه زیر ساخت ها و آموزش کارکنان بوده، اما در بلند مدت این خدمات اثر مثبت بر سودآوری بانک ها خواهد داشت.
2-5-2- پژوهش های داخلی
2-5-2-1- فناوری اطلاعات و کارکردهای آن
رسولی و مانیان،(1391) براساس تحلیل های انجام شده، سهولت استفاده خدمات بانکداری الکترونیکی، امنیت خدمات ارائه شده و لذت بخش بودن استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی، از نظر آماری تاثیر معناداری بر قصد استفاده مشتریان از خدمات بانکداری الکترونیکی ندارند. متغیرهای جمعیت شناختی سن و جنسیت نیز از لحاظ آماری، معنادار نبودند و اثر آنها بر قصد استفاده ی مشتریان از خدمات بانکداری الکترونیک مورد تایید قرار نگرفت .این پژوهش و ادبیات غنی آن، متغیرهای سودمندی استفاده از سیستم ها، سهولت استفاده از سیستم ها، لذت بخش بودن و جذابیت استفاده از سیستم ها، امنیت سیستم ها، کیفیت اتصال به اینترنت و ارائه ی اطلاعات کافی در مورد خدمات الکترونیکی ارائه شده را مورد حمایت قرار می دهد.
باقری قادیکلائی(1383) در پایان نامه بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر روی دستمزد و بهره وری نیروی کار (مطالعه موردی صنایع استان تهران) در رساله خود به این نتیجه رسیدند که نسبت استفاده کنندگان از کامپیوتر به کل نیروی کار و نسبت استفاده کنندگان از اینترنت به کل نیروی کار در سطح 5 درصد روی بهره وری نیروی کار تاثیر نداشته است ولی نسبت استفاده کنندگان از اینترنت به کل نیروی کار رابطه معناداری را نشان میدهد و همچنین رابطه معناداری بین دستمزد و فناوری اطلاعات است.
جمالی زاده زواره(1385) درپایان نامه بررسی روابط بین هزینه زیر ساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات و بهره وری کل در ایران نتیجه میگیرد که در رساله خود به این نتیجه رسید که ارتباط مثبت و معناداری بین بهره وری کل و هزینه زیر ساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات تایید میشود. همچنین ارتباط مثبت و معناداری بین تولید و هزینه زیر ساخت های فناوری اطلاعات وارتباطات نیز مورد تایید قرار گرفت. همچنین رابطه بلند مدت بین متغییرهای مدل با استفاده از بردار همجمعی جوهانسون تایید شده به نحوی که 1 درصد افزایش در هزینه زیر ساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث افزایش تولید ناخالص داخلی به میزان 113/0 درصد میشود. از سوی دیگر 1 درصد افزایش در هزینه زیر ساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث افزایش میزان بهره وری به میزان 04/0 درصد خواهد شد.
شیری(1385) در مقاله استراتژی فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه اقتصادی نتیجه میگیرد دولت های کشورهای در حال توسعه باید یک استراتژی ملی برای گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور خود اتخاذ کنند که در بین این استراتژی ها، استراتژی استفاده داخلی از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای کشورهای بزرگ و بخصوص کشورمان بهترین و موثرترین استراتژی خواهد بود.
محمودزاده(1386) دررساله دکترای خود تحت عنوان نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در بهره وری کل عوامل و رشد اقتصادی (مطالعه موردی: کشورهای در حال توسعه منتخب با تاکید بر ایران) به این نتیجه رسید که سرمایه گذاری در غیر از موارد فناوری اطلاعات و ارتباطات، سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات و ارتباطات، سرمایه گذاری انسانی، باز بودن اقتصاد و پس انداز تاثیر مثبت و نرخ تورم تاثیر منفی بر بهره وری کل در ایران دارند. کشش بهره وری کل نسبت به سرمایه گذاری سرانه فناوری اطلاعات و ارتباطات حدود 03/0 بوده و رابطه علیت از سوی متغییرهای توضیحی بر بهره وری کل در بلند مدت برقرار است. همچنین نتایج برای کشورهای در حال توسعه، نشان داد که سرمایه گذاری در مواردی غیر از فناوری اطلاعات و ارتباطات، ضریب نفوذ تلفن ثابت و اینترنت،شاخص شبکه، کاربری اطلاعاتی، مخارج فناوری اطلاعات و ارتباطات و باز بودن اقتصاد تاثیر مثبت ولی نرخ تورم و نرخ رشد جمعیت تاثیر منفی بر بهره وری کل و رشد اقتصادی این کشورها دارند. سرمایه انسانی بر رشد بی تاثیر بوده ولی بر بهره وری کل تاثیر مثبت قابل ملاحظه ای دارد. اثرات مثبت نرخ پس انداز بر بهره وری کل نیز تایید میشود. نتیجه نهایی این رساله این است که فناوری اطلاعات و ارتباطات از سه طریق زیر ساخت، کاربردی و اثرات سریز بر بهره وری کل و رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه تاثیر میگذارد و تناقض بهره وری در این کشورها مشاهده نمیشود.
محمود زاده و اسدی(1386) در مقاله اثرات فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد بهره وری نیروی کار در اقتصاد ایران بیان میدارد که با استفاده از الگوهای نظری و تجربی، تابع بهره وری نیروی کار با لحاظ فناوری اطلاعات و ارتباطات و با استفاده از داده های سری زمانی1382-1350و به روش حداقل مربعات معمولی برآورد شد. نتایج برآورد نشان میدهد بهره وری کل و سرمایه گذاری در مواردی غیر از فناوری اطلاعات و ارتباطات بیشترین تاثیر را بر بهره وری نیروی کار در اقتصاد ایران دارند. اثر سرمایه گذاری انسانی و سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهره وری نیروی کار مثبت و معنادار است ولی اثرگذاری ها در مقایسه با متغییرها کمتر است. نتایج این مطالعه در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات با بیشتر مطالعات تجربی در کشورهای در حال توسعه سازگار است.
محمدی(1382) معتقد است که با رشد سازمان ها و پیچیده تر شدن محیط آنها و نیز افزایش رقابت میان سازمان ها، به کارگیری فن آوری اطلاعات در هر سازمان و در میان واحدها در جهت افزایش کارآیی و اثربخشی هماهنگی ایجاد میکند.
فتحی و همکاران (1386) در پژوهش های مرتبط نشان داده اند که استفاده از فن آوری اطلاعات امکان دستیابی بهتر و سریع تر به اطلاعات را فراهم و موجب توسعه نیروی انسانی از طریق صرفه جویی در وقت، هزینه و سوق دادن نیروی انسانی به فعالیت های مفید میگردد. در بسیاری از مطالعات مرتبط با کاربری فن آوری اطلاعات نیز تصدیق شده است که این فن آوری به رشد افزوده در سطح سازمان کمک میکند.
مهدوی(1385) مطالعات و تحقیقات انجام شده در زمینه اثربخشی نیز نشان میدهد که فن آوری اطلاعات بر عملکرد آنان تاثیر داشته و عملکرد کارکنان در اثر آموزش بهبود یافته و طی کردن دوره های آموزشی کاربرد رایانه بر عملکرد کارکنان تاثیر مثبت داشته و موجب بازدهی بیشتر آنان میشود.
فلاح همت آبادی(1382) تحقیقی در مورد تاثیر فناوری اطلاعات بر ابعاد ساختار سازمانی انجام داد، نشان میدهد که فن آوری اطلاعات با تمرکز در تصمیم گیری های استراتژیک رابطه معنادار و مثبتی دارد.
رجبی خوزانی (1387) نتایج تحقیق نیز حاکی از آن است که دوره های آموزشی فن آوری اطلاعات و ارتباطات بر روی خلاقیت کارآموزان مراکز فنی حرفه ای شهرستان اصفهان تاثیر مثبت داشت.
محمدی(1382) نیز امروزه برای تصمیم گیری درست، در اختیار داشتن اطلاعات دقیق و به روز ضرورت دارد و در صورتی میتوان از چنین اطلاعاتی برخوردار بود که دانش و هنر استفاده از سیستم های اطلاعاتی در دسترس باشد و زمانی از کارکنان یک سازمان جهت تصمیم گیری میتوان انتظار تصمیم موثر و منطقی داشت که دانش و فن استفاده از فن آوری اطلاعات برای آنان فراهم باشد.
2-5-2-2- بانکداری الکترونیک
بیدآباد و الهیاری فرد(1384) در پژوهشی با عنوان بهای تمام شده خدمات بانکی در بانکداری سنتی و نوین به مقایسه هزینه بانکداری سنتی، نیمه مکانیزه اینترنتی(ماشین های خودپرداز) و اینترنتی، با استفاده از داده های بانک ملی ایران و با لحاظ شاخص های بین المللی در بانکداری اینترنتی برای دوره 1379 تا 1381 میپردازند. یافته های این پژوهش نشان میدهد که متوسط بهای تمام شده هر تراکنش در بانکداری سنتی و نیمه مکانیزه، بیش از صد برابر هزینه تمام شده هر تراکنش در بانکداری اینترنتی است. همچنین میزان صرفه جویی در هزینه های پرسنلی حاصل از به کارگیری بانکداری اینترانتی و اینترنتی نسبت به وضع موجود(بانکداری سنتی و نیمه مکانیزه) بانک ملی ایران به قیمت های سال 1383 به ترتیب 2291و4447 میلیارد ریال است.
محمود بابازاده(1384) در پایان نامه خود با عنوان بررسی موانع ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیکی در ایران با استفاده از روش تحقیق توصیفی(پرسشنامه ای) به این نتیجه دست یافته است که سطح پایین آگاهی مردم از مزایای بانکداری الکترونیکی، ضعف ساختار حقوقی در ورود به محیط الکترونیکی، ساختار دولتی بانک های تجاری و تخصصی، ضعف زیر ساخت ها، پایین بودن سطح تقاضا برای بانکداری الکترونیکی و عرضه ناکافی خدمات بانکداری الکترونیکی، موانع اصلی ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیکی در ایران است.
بامداد و مهرآبادی(1387) نیز پژوهشی در مورد سنجش کیفیت خدمات، در یکی از زمینه های بانکداری الکترونیک پرداختند و رضایت مشتریان از کیفیت خدمات خودپردازهای بانک ها را مورد بررسی قرار دادند.
نوری(1386) در مقاله "بانکداری الکترونیک در ایران: موانع، مشکلات و چالش های پیش رو" بیان میدارد که توسعه بانکداری الکترونیک در ایران را میتوان به صدور کارت های دارای موجودی، ارائه برخی از خدمات از طریق پایانه های خودپرداز وپایانه های فروش محدود دانست و از این رو هر گونه مقایسه بانکداری الکترونیک ایران با کشورهای دیگر نیز محدود به شاخص های مذکورخواهد بود. ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته، هم از نظر تعداد و هم از نظر نسبت جمعیت، شکاف درخور توجهی با این کشورها دارد، لیکن از نظرنسبت(تعداد ATM و POS به یک میلیون نفر) هنوز هم شکاف بین ایران و سایر کشورهای مشابه از تفاوت معناداری برخوردار است. در صورتی که سایر شاخص های مربوط به حوزه بانکداری الکترونیک، اعم از بانکداری اینترنتی، کارت های اعتباری و …. نیز مدنظر قرار گیرد، این شکاف بیشتر نیز میباشد. این امر در مقایسه با کشور ترکیه که از نظر جغرافیایی و جمعیتی وضعیت مشابهی با ایران دارد، نمود بیشتری دارد.
براتی(1388) درمقاله ای به مطالعه اثر بانکداری الکترونیکی بر سودآوری سیستم بانکی(مطالعه موردی بانک صادرات ایران) میپردازد. این مقاله با استفاده از شاخص های عمده بانکداری الکترونیکی به بررسی تاثیر آن ها برسودآوری بانک پرداخته است.کاربرد بانکداری الکترونیکی درصنعت بانکداری کشور هنگامی مفید ارزیابی می شود که سرمایه گذاری های انجام شده از سوی بانک ها در این زمینه سودآوری آنها را افزایش دهد. مدل به کار رفته در این پژوهش بر مبنای نظریه ساختارگرایی بوده که در آن بازده کل دارایی به عنوان متغیر وابسته و شاخص تمرکز بازار بانک، اندازه بانک، تعدادماشین های خودپردازهای بانک، تعداد پایانه های فروش، تعداد پایانه های شعب به عنوان متغیرهای توضیحی تعریف می شوند. برآورد مدل با استفاده از داده های تلفیقی83 مربوط به بانک صادرات ایران در 28 استان کشور برای دوره زمانی 1380-1388 دهد بر اساس مدل اثر تصادفی با استفاده از نرم افزار stataبرآورد می شود. نتایج نشان می دهد شاخص تمرکز بازار بانک، اندازه بانک، تعداد ماشین های خود پرداز و تعداد پایانه های فروش، اثر مثبت و معناداری بر سود آوری بانک داشته است. اما تعداد پایانه های شعب دارای اثر منفی بر سودآوری بانک داشته است.
حسین بختیاری(1387) در پژوهشی تحت عنوان " کاربردهای فناوری RFID در بانکداری الکترونیکی" به نظریه عمومی در زمینه استفاده از برچسب های RFID در دسته چک ها و کارت های بانک مشتریان اشاره دارد تا آن ها بتوانند در مراجعات بعدی به سرعت شناسایی شوند. همچنین برای ردیابی و بهینه سازی مدیریت مدارکی که جابجا میشوند نیز این فناوری کاربرد مناسبی دارد. فناوری RFID نسل بعدی کارت های اعتباری تماسی به شمار می آید که به صورت غیر تماسی عمل میکند. مهمترین مزیت کارت های هوشمند بدون تماس سرعت بالا و امنیت بیشتر آن هاست.
مهدی جنیدی و عبدالرضا بیگی نیا (1387) در پژوهشی تحت عنوان " ارائه مدلی به منظور پذیرش بانکداری اینترنتی(مورد مطالعه: بانک ملت)" با هدف ارائه مدلی برای تبیین پذیرش بانکداری اینترنتی و با توسعه مدل پذیرش فناوری (TAM) و تئوری رفتار برنامه ریزی شده (TPB) و اعتماد انجام گرفته است. مدل پذیرش فناوری و رفتار برنامه ریزی شده از رایج ترین مدل هایی است که بطور گسترده و وسیع برای تشریح عوامل اثرگذار بر پذیرش سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط کاربران و مشتریان مورد استفاده قرار گرفته است. دراین پژوهش از اعتماد به عنوان سازه ای دیگر که تاثیری بسزا در پذیرش بانکداری اینترنتی دارد به منظور توسعه TPB,TAM استفاده شده است.
محمد سعیدی مهرآباد و محمد رضا جهانگردی (1388) در پژوهش خود تحت عنوان "چالش های فرا روی بانکداری الکترونیکی درایران" به عنوان یکی از مهم ترین زیر ساخت های توسعه با رویکرد اقبال مردم به این بانک ها به بررسی چالش های فرا روی بانکداری الکترونیکی پرداخته است که مهمترین چالش ها را چنین برشمرده است: عموم مردم دلیل عدم استقبال خود از بانک های مجازی را، عدم وجود نرم افزارهای مناسب میدانند و در مرحله ی بعد به عدم اطمینان و عدم اعتماد به امنیت مالی در بهره برداری از اینترنت اشاره کرده اند.
علی ثریایی، سید علی سجادی و سیده مرضیه سجادی (1389) در پژوهشی تحت عنوان "بررسی و مقایسه پذیرش تکنولوژی بانکداری اینترنتی بین مشتریان بانک ملی ایران و بانک سامان طبق مدل TAM" اظهار میدارند پذیرش و مورد قبول واقع شدن خدمات بانکی اینترنتی در بسیاری از نقاط جهان سرعت گرفته است. یکی از مهمترین مدل های کاربردی در مطالعه میزان پذیرش سیستم اطلاعات از جانب مشتری مدل پذیرش تکنولوژی TAM است که به بررسی این مدل در دو بانک مورد مطالعه پرداخته اند.
امینی(1385) تحقیقی با عنوان بررسی و شناسایی موانع و چالش ها در مسیر توسعه و بهبود بانکداری الکترونیکی در بانک پارسیان انجام داده است .در این تحقیق متغیرهای تکنولوژیکی، مدیریتی، سازمانی و هزینه ای مورد بررسی قرار گرفته و چالش ها، مشکلات، موانع و مزایای پیشروی بانکداری الکترونیک را مورد بررسی قرار میدهد. در پژوهش موردنظر عوامل موثر در ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیکی در بانک پارسیان متغیرهای مستقل میباشد که به چهار دسته عوامل تکنولوژیک، مدیریتی، سازمانی و هزینه ای تقسیم میشوند و بانکداری الکترونیک نیز متغیر وابسته تحقیق میباشد که محقق تاثیر متغیرهای مستقل تحقیق را بر روی آن بررسی کرده است.
حسنی(1386) تحقیقی با عنوان ارزیابی رضایت مشتریان از خدمات نوین بانکداری الکترونیکی بانک صادرات موردی استان مازندران انجام داده است. در این پژوهش به بررسی میزان رضایت مشتریان بانک صادرات استان مازندران از خدمات نوین آن پرداخته است، به طوری که با استفاده از فرایند یک تحقیق توصیفی – پیمایشی بر این سوال تاکید شده است آیا مشتریان از خدمات نوین بانک صادرات مازندران رضایت دارند؟ و میزان رضایت آنان در چه سطحی است؟
ایراندوست(1384) تحقیقی تحت عنوان بررسی میزان اثربخشی تبلیغات تلویزیونی خدمات نوین بانکداری بانک ملت صورت داده است. وی در این تحقیق با بررسی مدل های اثربخشی تبلیغات و بدست آوردن شاخص های مرتبط، دو فرض یه تحقیق که شامل تبلیغات تلویزیونی خدمت جام از ا ثربخشی برخوردار است و تبلیغات تلویزیونی خدمت ملت کارت از اثربخشی برخوردار است، با استفاده از پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفته است.
بیاتی(1384) تحقیقی تحت عنوان ارائه چارچوبی جهت الکترونیکی کردن ارائه خدمات به مشتریان در یک بانک منتخب ارائه نموده است. وی در این تحقیق در ابتدا با یک نگرش فرایندی، ابعاد الکترونیکی شدن را برای هر یک از فرایندهای کلیدی ارائه خدمات به مشتریان در بانک تعیین و سپس عوامل الکترونیکی شدن را شناسایی نموده و بعد از آن مراحل بلوغ الکترونیکی فرایندهای بانکداری شناسایی شده و پس از تدوین این چارچوب صحت آن مورد بررسی قرار گرفته و سپس فرایندهای الکترونیکی شدن و میزان مطلوب آن در بانک پارسیان مورد ارزیابی قرار گرفته است.
2-6- مقایسه تحقیق حاضر با سایر تحقیقات انجام شده
ما در این قسمت با مقایسه این تحقیق با تحقیقات انجام شده توسط دیگران در تلاش هستیم تا پی به این نکته ببریم که چه تحقیقاتی با موضوع این تحقیق شباهت و چه تحقیقاتی با موضوع این تحقیق تفاوت دارد.
2-6-1-مقایسه با تحقیقات خارجی
با بررسی تحقیقات خارجی مشابه با تحقیق حاضر میتوان فهمید که نث، شرک و پارزینگر با انجام تحقیق که در زمینه مزایای بانکداری الکترونیک انجام داده اند متوجه شده اند که بکارگیری بانکداری الکترونیک موجب صرفه جویی های عمده و سودآوری بیشتر میشود و تحقیقی که میو در سال 2003 در همین زمینه انجام داده است وی را به این نتیجه رسانده است که بانکداری الکترونیک موجب کاهش هزینه های عملیاتی و سودآوری بیشتر میشود. کلی در سال 2006 با بررسی تحقیقات رخ داده در سیستم پرداخت و بانکداری الکترونیک در ایالات متحده مشخص کرد که تعداد ابزارهای پرداخت الکترونیک همچون کارت های اعتباری و کارت های بدهی از سال 1995تا سال 2002 از 25 درصد به بیش از 50 درصد رشد کرده است. تحقیقاتی که بچالی در سال 2003، هولدن والبنانی در سال 2004، کوزاک در سال 2005 و صیام در سال 2006 در زمینه تاثیر فناوری اطلاعات بر سودآوری و عملکرد بانک ها انجام داده اند از نظر موضوعی مشابه تحقیق حاضر میباشند که با انجام مطالعات و بررسی ها متوجه شده اند که ارتباط مثبتی بین سطح فناوری اطلاعات بکاررفته در بانک ها و سودآوری بانک ها و عملکردشان وجود دارد.
با مطالعه دیگر تحقیقات خارجی که در زمینه های زیر پژوهش انجام داده اند با تحقیق حاضر مغایرت یافت شد. تحقیقاتی که در زمینه عوامل پذیرش فناوری اطلاعات از سوی مشتریان، شناسایی عواملی که بر قصد استفاده مشتریان از خدمات بانکداری الکترونیکی تاثیر دارند، بررسی تاثیر بانکداری الکترونیک بر امکان علامت گذاری تجاری بهتر و پاسخگویی بهتر به نیازهای بازار، شناسایی عوامل موفقیت در بانک های الکترونیکی و غیر الکترونیکی، بررسی استفاده مصرف کنندگان از کارت های بدهی، مطالعه عوامل تاثیر گذار بر انتخاب روش های پرداخت در بانکداری الکترونیک انجام شده است با این تحقیق تفاوت های فاحشی دارد.
2-6-2- مقایسه با تحقیقات داخلی
با بررسی تحقیقات داخلی قابل درک است که تحقیقاتی با موضوعاتی از جمله مقایسه بهای تمام شده خدمات بانکداری سنتی با بهای تمام شده خدمات بانکداری نوین، موانع ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک، موانع، مشکلات و چالش های پیش رو بانکداری الکترونیک، کاربرد فناوری RFID در بانکداری الکترونیک، ارائه مدلی برای پذیرش بانکداری النترنتی، ارزیابی رضایت مشتریان از خدمات نوین بانکداری الکترونیک با تحقیق حاضر از نظر موضوعی تفاوت دارد و وجه اشتراکی بین موضوعات این تحقیقات و تحقیق حاضر وجود ندارد ولی این در حالی است که در تحقیقاتی که توسط براتی در سال 1388 به بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر سودآوری بانک ها و تحقیقی که توسط آتوسا زبیدی در ارتباط با موضوع تاثیر فناوری اطلاعات بر عملکرد بانک ها پرداخته شده است از نظر موضوعی با تحقیق حاضر مشابهت دارد.

منابع:
1. امینی، بی بی اکرم . بررسی موانع و چالش ها در مسیر توسعه و بهبود بانکداری الکترونیکی در بانک پارسیان پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، سال 1385
2. ایراندوست، پویا پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه تهران، سال 1384
3. بابازاده، محمود. بررسی موانع ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیکی در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران، سال 1384
4. باقری قادیکلائی، مهیار. بررسی تاثیر فناوری اطلاعات بر روی دستمزد و بهره وری نیروی کار(مطالعه موردی صنایع استان تهران)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، سال 1383
5. بامداد،ن.و رفیعی مهرآبادی، ن.بررسی رضایت مشتریان از کیفیت خدمات خودپرداز بانک ها پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی مدیریت58-39،31، سال 1387
6. بانک مرکزی و بانکداری الکترونیک،بانکداری الکترونیک،1387،3،22.
7. بختیاری، حسین، کاربردهای فناوری RFIDدر بانکداری الکترونیکی، دومین کنفرانس جهانی بانکداری الکترونیکی، ایران، تهران، سال 1387
8. براون، ارنست. زمینه تکنولوژی، ارزیابی تکنولوژی برای استفاده مدیران – ترجمه محمد زنجانی، سازمان مدیریت صنعتی، سال 1379.
9. بهان، ماکیت و هولمز، دیانا..آشنایی با تکنولوژی اطلاعات(مجید آذرخش و جعفر مهرداد ، مترجمان). تهران: انتشارات سمت، سال 1385
10. بهمند، محمد و بهمنی، محمود، بانکداری داخلی، تهران، موسسه عالی بانکداری،1374 ش.
11. پزشکی،دباغ رضایی، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد، سال1384
12. ثریایی، علی، سجادی، سید علی و سجادی، سیده مرضیه، بررسی و مقایسه پذیرش تکنولوژی بانکداری اینترنتی بین مشتریان بانک ملی ایران و بانک سامان طبق مدل TAM اولین کنفرانس دانشجویی فناوری اطلاعات ایران، ایران، تهران، سال 1389
13. جمالی زاده زواره، مهدی. بررسی روابط بین هزینه زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات و بهره وری کل در ایران. پایان نامه دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، سال 1385
14. جنیدی، مهدی و بیگی، عبدالرضا، ارائه مدلی به منظور پذیرش بانکداری اینترنتی مورد مطالعه:بانک ملت ،پنجمین کنفرانس بین المللی مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات، ایران، تهران، سال 1387
15. حافظ نیا، محمدرضا. مقدمهای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران، انتشارات سمت، چاپ اول، سال 1377
16. حسنی، گروه کارشناسان بانک صادرات، بانکداری الکترونیک تهران، دایره آموزش بانک صادرات، سال 1386
17. حسینی، مژگان؛ چشم انداز بانکداری الکترونیکی در ایران- قدم های بلند و استوار، تهران، اولین همایش بانکداری الکترونیکی، سال 1379
18. خاکی، غلامرضا. روش تحقیق با رویکرد پایان نامه نویسی. تهران، انتشارات بازتاب، چاپ چهارم، سال 1387
19. خاکی، غلامرضا. روش تحقیق در مدیریت. تهران، انتشارات بازتاب، چاپ چهارم، سال 1388
20. دفت، ریچارد ال. مبانی تئوری و طراحی سازمان(علی پارسائیان و محمد اعرابی، مترجمان). تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی ، سال 2004
21. دلاور ،علی،روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی ، نشر ویرایش ، چاپ هیجدهم،تهران، سال 1384
22. رابینز، استیفن پی. مبانی رفتار سازمانی(علی پارسائیان و محمد اعرابی، مترجمان).تهران دفتر پژوهش های فرهنگی، سال 2000
23. رجبی خوزانی، مهدی.بررسی تاثیر دوره های آموزشی فناوری اطلاعات و ارتباطات بر روی خلاقیت کارآموزان مرکز فنی و حرفه ای شهر اصفهان. پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه اراک، سال 1387
24. رسولی، هادی، مانیان، ا. طراحی سیستم استنتاج فازی برای انتخاب خدمات بانکداری الکترونیک (مطالعه ی موردی: بانک سپه). نشریه ی مدیریت فناوری اطلاعات،4(21):41-64، سال1391
25. ساعدی، مهدی، استفاده از ابزارهای بانکداری الکترونیک خارج از شعب در بانک ملی ایران. نشریه بانک ملی، شماره 176، سال 1390
26. سعیدی مهرآباد، محمد جهانگردی، محمدرضا ، چالش های فرا روی بانکداری الکترونیکی درایران، اولین کنفرانس ملی مهندسی و مدیریت زیر ساختها، ایران، تهران، سال 1388
27. شاهنگیان ، سید محمد حسین، مدیریت اطلاعات و اطلاع رسانی ، تهران : دفتر پژوهش های فرهنگی، سال 1384
28. شاهنگیان،احمد ،فناوری اطلاعات در سازمان ، ماهنامه تدبیر ، شماره124 ، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی ، تهران، سال 1384
29. شیخانی،سعید،راه های توسعه بانکداری الکترونیکی در ایران، " تهران، اولین همایش بانکداری الکترونیکی،صص153-166، سال 1379
30. شیری، بهزاد. استراتژی فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه اقتصادی، ماهنامه تدبیر شماره 172، شهریور، سال 1385
31. صادقی، تورج، بررسی موانع شکل گیری بانکداری الکترونیک در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی،1383
32. صرافی زاده، اصغر، فناورى اطلاعات در سازمان (مفاهیم و کاربردها)، انتشارات امیر، سال 1385
33. عبادی،رحیم، فناوری اطلاعات و آموزش و پرورش، موسسه توسعه فناوری آموزش مدارس هوشمند تهران، سال 1384
34. عکاسی، عباس و فرزین، محمد حسن، وضعیت بانکداری الکترونیکی و بانکداری مجازی در ایران، دومین کنفرانس جهانی بانکداری الکترونیکی، ایران، تهران،سال 1387
35. فتحی، سعید؛ حسینی، سید حمید خداداد و الهی، شعبان.ارائه الگوی رابطه فناوری اطلاعات و عملکرد شرکت های تجاری: فراتحلیلی بر عوامل اندازه گیری در معماری بهره وری. فصلنامه299-263، پژوهشنامه بازرگانی،42، سال 1386
36. فرجیان سهى، مرجان، بررسى عوامل مرتبط با قصد استفاده مشتریان از بانکدارى اینترنتى، سال 1385
37. فلاح همت آبادی، کامران. تاثیر فناوری اطلاعات بر مسائل ساختاری سازما ن تمرکز در تصمیم گیری، پیچیدگی سازمانی و رسمیت سازمانی(مطالعه موردی: شرکت همکاران سیستم). پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، سال 1382
38. قدسی، سید حسام؛ بررسی اقتصاد تاثیر فناوری اطلاعات بر عملکرد وبهره وری بنگاه های اقتصادی مورد مطالعه بانک های خصوصی پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران . دانشکده اقتصاد، سال 1387
39. کهزادی، نوروز وضعیت بانکداری الکترونیک در ایران و جهان، سال 1382
40. کهزادی، نوروز، بانکداری الکترونیک، پیش نیازها، محدودیتها و روش پیادهسازی آن در ایران (قسمت اول)، پیک توسعه، شماره 27 ، تابستان 1380
41. گودزی، آتوسا، زبیدی، حیدر،بررسی تاثیرگسترش بانکداری الکترونیکی بر سودآوری بانک های تجاری، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، سال دهم ، شماره 35 /، صص 141-111،1387
42. لاودن، کنت سی و پرایس.نظام های اطلاعات مدیریت سازمان و فن آوری (حمید محسنی،مترجم). تهران: انتشارات کتابدا، سال 2000
43. لطفی، محمد، فناوری اطلاعات و تسهیل تجارت ملی، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی تهران، سال 1377
44. اللهیاری فرد، محمود.خدمات بانکداری الکترونیک و نیازهای اجرایی آن. تهران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی، پژوهشکده پولی و بانکی،سال 1384
45. محمدی، فاطمه.. شناخت فن آوری اطلاعات. ماهنامه تکنولوژی آموزشی، سال 1384
46. محمودزاده، محمود، اسدی، فرخنده. اثرات فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد بهره وری نیروی کار در اقتصاد ایران، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره43، سال1386
47. محمودزاده. نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در بهره وری کل عوامل و رشد اقتصادی. رساله دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران علوم تحقیقات، سال1386
48. مصطفی ادیبی، پویا، سیدی، سیدمسعود و ایران بان، سید جواد، مطالعه نیازمندی های مشتریان در بانکداری الکترونیکی توسط ابزار QFD و AHP (مورد کاوی در بانک ملی شیراز)، دومین کنفرانس جهانی بانکداری الکترونیکی، ایران، تهران، سال1387
49. معاونت برنامه ریزى و بررسی هاى اقتصادى وزارت بازرگانىگزارش انتقال الکترونیکى وجوه و بانکدارى الکترونیکى در ایران، تهران، انتشارات وزارت بازرگانى، سال1384
50. معاونت برنامه ریزی و بررسی های اقتصادی؛ کنکاشی در تجارت الکترونیکی، تهران، وزارت بازرگانی- معاونت برنامه ریزی و بررسی های اقتصادی، سال 1382
51. موسوی،رضا،نقش فناوری اطلاعات دربهره وری،اولین همایش سراسری مدیریت،باشگاه پژوهشگران جوان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزکوه، سال1386
52. مهدوی، محمد نقی. تکنولوژی اطلاعات و اطلاعات تکنولوژی. نشر چاپار، سال1385
53. ناظمی، شمس الدین، مرتضوی، سعید، راحتی، تکتم، نقش شیوه های نوین ارائه ی خدمات بانکی در جذب مشتری و بهبود کارایی سیستم بانکی مطالعه موردی بانکهای سپه شهرستان مشهد، پژوخشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال پنجم، شماره190، سال 1384.
54. وزارت بازرگانی، انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیکی، تهران، معاونت برنامه ریزی و امور اقتصادی، سال 1384
55. ونوس، داور، مختاران، ماهرخ، بانکداری الکترونیک و ضرورت توسعه آن در ایران، ماهنامه مدیریت، سال 1387

منابع لاتین:
1. Adoption of Banking Channels In Hong Kong, (2002). International Journal of Bank adoption of Internet Banking in Hong Kong-implications for the banking
2. Amberg Michael and Zimmermann Frank, "Enabling Virtual Workplaces with Advanced Workflow Management System", In Igbaria Magid and Tan Margaret (Eds.), The virtual Workplace; Idea Group Publishing,1998,pp.108-124 analysis working paper, PP. 200-209-(2009)
3. Anguelov Christoslav, E., M. A. Hilgert and J. M. Hogarth, 2004,"U.S. Consumers and Electronic Banking,1995-2003", Federal Reserve Bulletin Winter, (2004).
4. Arasli, H., Mehtap-Smadi, S. and Turan Katircioglu, S. (2005), "Customer Service Quality in the Greek Cypriot Banking Industry", Managing Servi Quality,15(1), 41-56.
5. assurance metric development framework for electronic bill presentment and payment systems using transaction and workflow analysis, Decision Support Systems, 41, pp. 242- 261(2001).
6. Beccalli,E.(2003). Information Technology and Economic Performance: Some Evidence from EU Banking Industry. Available at: www.fana.org/stockholm/papers/ITbanks-paper.pdf.
7. Blount, Y., Castleman, T., & Swatman, P. (2005). Employee development strategies in the B2C banking enviroment: two australian case stadies. Melbourne: Deakin University.
8. Borzekowski, R. and E. K. Kiser , (2006), "The Choice at the Checkout: Quantifying Demand Across Payment Instruments",April 2006, EDS Working Paper,no. 2006 – 17,FederalReserveBoard. Washington, D.C.
9. Castells, M. 2001. The Internet galaxy. Oxford: Oxford.
10. CHANARON, J-J., JOLLY, D. AND SODERQUIST, K. "TECHNOLOGICAL MANAGEMENT: A TENTATIVE ESEARCH AGENDA", INT. J. TECHNOLOGY MANAGEMENT, VOL.23,NO.6, (2002) PP.618-629.
11. Chung-Hoon, P., Young-Gul, K. (2003). Identifying key factors affecting consumer purchase behavior in an online shopping context. International Journal of Retail & Distribution Management, 31 (1):16-29
12. Clegg, C. et al. (1997). Information technology: A study of performance and the role of human and organizational factors. Ergonomics 40 (9): 851-871.
13. Columba, F., (2003), "Transaction technology innovation And demandfor overnight deposits in Italy", Bank of Italy, Economic Research Department and University of Rome, Tor Vergata. Computers, 19, pp. 241-256.
14. Cooper, R. B. W. (2000). Information technology development creativity: A case study of attempted radical change. MIS Quarterly, 24 (2), 245-274.
15. Cooper, W. W., and Muench, M. L.( 2000). Virtual organization: Practice and the literature. Journal of Organizational Computing & Electronic Commerce 10 (3): 89-209.
16. Crede, Andreas(1996); "Electronic Commerce and the Banking Industry: the Requirements and Opportunities for New Payment Systems Using the Internet", JCMC, Vol. 1, Issue 3.
17. Daniela Rusu & Octavian Dospinesc(2004), The Adoption Electronic Banking Services in Developing Countries, Department of Business Information Systems . Bd Carol Inr, PP. 20-35.
18. Druker, The Essential druker. Oxford, UK:Butterworh-Heinemann;(2002). Data Systems, 103, 6, pp. 423-433.
19. . Dubrain ,a. (2004).10-minuteguide to leadership.new york:macmillam Spectrum / alpha book.

20. Duff,A. (2001).Information society studies.London:Routledge.
21. Edwin Cheng, T. C., D. Y.C. Lam, and A. C.L. Yeung. (2006). Adoption of internet banking: an empirical study in Hong Kong. Decision Support Systems 42 (3): 1558-1572.
22. Evans, J. R. and King, V. E. (1999), "Business-to-Business Marketing and the World Wide Web: Planning, Managing, and Assessing Web Sites", Industrial Marketing Management, 28, 343-58.
23. Frissen, P. (2006). The Virtual state: Postmodernism, information and public administration. In The Governance of Cyberspace, edited by Brian D. Loader. London: Routledge. 111-125.
24. Fumiku, Hayashi. and E. Klee,( 2003), "Technology Adoption and Consumer Payments: Evidence from Survey Data", Payments System Research,Federal Reserve Bank of Kansas City, Review of Network Economics,Vol. 2, Issue 2, June 2003.
25. Fumiku, Hayashi. R. Sullivan and E. Stuart Weiner, (2003), "A Guide to the ATM and Debit Card Industry", Payments System Research Department, Federal Reserve Bank of Kansas City.
26. Furst, Karen, "Internet Banking Developments and Prospects", Economic and Gerrard, P., et al. (2006). Why consumers are not using Internet Banking: a qualitative Study. Journal of Services Marketing, 20 (3): 160-168
27. Gerrard, P. ; Cunningham, J. ; Devlin, J. 2011, "Why Consumers are not Using Internet Banking: A Qualitative Study", Journal of Services Marketing , Vol. 20 (2/3), pp. 160-168.
28. Giannakoudi, S. (1999); "Internet Banking: The Digital Voyage of Banking and Money in Cyberspace", Information & communications Technology Law, Vol. 8, No. 3, p.p. 205-239.
29. Grauer,M. (2002).Information technology. In International encyclopedia of business and management,edited by M.Warner.2nd ed.Australia:Thomson Learning.3014-3024.
30. Grimshaw David J., and Kwok Standy,"The Business Benefits of The Virtual Organizations", In Igbaria Magid and Tan Margaret(Eds.),The virtual Workplace;Idea Group Publishing,(1998),PP.45-70
31. Guerrero, Mario Mart.nez, Egea, José Manuel Ortega, and Gonz.lez Mar.a Victoria Rom.n (2007); "Application of the latent class regression methodology to the analysis of Internet use for banking transactions in the European Union",
32. Gurau, C. (2002);" Online Banking in Transition Economies: the Implementation and Development of Online Banking Systems in Romania", International Journal of Bank Marketing, Vol. 20, No. 6,pp 285-296.
33. Harchaoui, Tarek M. et al. (2002), "Information technology and economic growth in Canada and the U.S.", Monthly Labour Review, Oct (2002), 125(10), pp. 3-12.
34. Heeks, R. (2003). Success and failure rates of eGovernment in developing / transitional countries: Overview. [On line] <http://www. egov4dev. org/sfoverview.htm> (7 Jan. 2004).
35. Heeks,R. (2000)b.Reprint.Better information age reform: Reducing the risk of information systems failure. In Reinventing Government in the Information Age,edited by Richard Heeks.London:Routledge.1999.75-109.
36. Ho, Danny C. K., Au, K. F., and Newton, Edward (2003); "The Process and Consequences of Supply Chain Virtualization", Industrial Management &
37. Ho, simon& Victor T.F.Ng, (1994), Customer Risk perceptions of Electronic payment system, International journal of Bank Marketing, Vol.12, No. 8, pp.26-38.
38. Holden,K. and El-Bannany,M.(2004). Investment in Information Technology Systems and Other Determinants of Bank Profitability in the UK,Applied Financial Economics,vol 14,pp.361-365
39. Ibrahimi, Shahed (2002), The Obstacles of Electronic Banking in Iran,
Information Systems.vol 15. Issue 3.pp 223-236.
40. Institute for the Future. (2002) ten-year forecast. California: Institute for the Future.
41. Jorgenson, Dale W, Ho, Mun S. & Stiroh Kevin J (2003). Lesson From The US Growth Resurgence. Journal of Policy Modeling pp453-470.
42. Jorgenson, Dale W. & Kevin J. Stiroh(2000). "Raising The Speed Limit: U.S. Economic Growth in the Information age," Bookings Economic Activity, 1/PP. 125-211.
43. Jorgenson, Dale W(2001). Information Technology & the U.S Economy.The American Economic Review, march( 2001), 91(1), pp1-32.
44. Kajaluoto.h,Kaoivumaki.t,and Salo.j,(2003),"Individual in difference privat banking:empirical evidence from finlandhngs of the 3,th hawii international conference on system sciences(H1CSS),big island,Hawaii,p196.
45. Kambil, A., and Short, J. E. (1994). Electronic integration and business network redesign: A roles-linkage perspective. Journal of Management Information Systems 10 (4): 59-83.
46. kearsly,g.and lynch,w. (1994).educational technology:leadership perspectives. englewood cliffs,new jersey :educational technology publications,inc.
47. Klee and Elizabeth, "Families' Use of Payment Instruments During a Decade of Change in the U.S. Payment System", Working paper,Board of Governors of the Federal Reserve System, February16,(2006)
48. Leavitt, H. J., and Whisler, T. L. (1958). Management in the 1980's. Harvard Business Review 36
49. Liton, RE & Others, Projecting the economic impact of the Internet, American Economic Review, vol. 91, no 2, pp314-317,(2005).
50. Lustsik, O.(2003);" E-banking in Estonia: Reasons and Benefits of the Rapid Growth", University of Tartu,Working Paper, No. 21.

51. Margherita Pagani, Mobile and Wireless Systems Beyond 3G: Managing New Business Opportunities, IRM Press ,(2005) Marketing, Vol. 23, No.3, PP. 255-272.
52. Minijoon, J., Shaohan, C. (2001). The key determinants of Internet Banking service quality: a content analysis. International journal of bank marketing, 19 (7):.276-29
53. Mu, Y.(2003); "E-Banking: Status, Trends, Challenges and Policy Implication",
54. Nath, R., Schrick, P., and Parzinger, M.(2001);"Bankers Perspectives on Internet Banking", E-service Journal, pp21-36.
55. Nexhmi Rexha (2004), The Impact of The Relational Plan on Adoption of Electronic Banking, Journal of Services Marketing, Pp 20-42.
56. Oliner, Stephen D. & Sichel, Daniel E. (2003). Information Technology & Productivity: Where are We Now & Where are We Going?. Journal of Policy Modeling 25(2003), pp477-503.
57. Overby, J. W. and Min, S. (2001), "International SupplyChain Management in an Internet Environment: a Network-Oriented Approach to Internationalization", International Marketing review, 18 (4), 392-419.
58. P.Candace Dians, E-Commerce and M-Commerce Technologies, University of Richmond, USA, IRM Press, (2005).
59. Parham, D., Roberts, P. and Sun, H. (2001), Information Technology and Australia's Productivity Surge, Productivity Commission Staff Research Paper, AusInfo,Canberra.
60. Pikkarainen, T., et al. (2004). Consumer acceptance of online banking: anextension of the technology acceptance model. Internet Research, 14(3): 224-235.
61. Polasik, Michal, Piotr Wisniewski, Tomasz, 2009, "Empirical analysis of internet banking adoption in Poland", Poland, international journal of bank marketing, vol. 27, no. 1, pp. 35-52
62. Polatoglu, V.N., Ekin, S. (2001). An empirical investigation of the Turkish consumer acceptance of internet banking services. International journal of Bank Marketing, 19 (4): 156-165.
63. Ravi, V., M. Carr, and N. V. Sagar. 2007. Profilng of internet banking users in India using intelligent techniques. Journal of Services Research 6 (2): 61-73
64. Scott Morton, M. S. (2008b) .Introduction to The corporate of the 1990s: Information technology and organizational transformation. New York: Oxford University Press. 3-23.
65. Scott Morton,M.S.(1991a).Foreword to the corporate of the 1990s:Information technology and organizational transformation.New York:Oxford University Press.
66. sector", International Journal of Information Management,27,pp. 336-351.
67. Sharma,A. ,and Jain,R.(2003).A dictionary of information technology.India:CB
68. Shresta, R.(2000); "E-Banking in Nepal", HTTP//:www .ncm.edu.np/ bmag1e banking.html.
69. Siam,A.Z.(2006).Role of the Electronic Banking Services on the profits of Jourdanian Banks, American Journal of Applied Sciences,3(9),pp.1999-2004
70. Sibley, E. H. (1977). The Impact of database technology on business systems, information processing. Proceedings of IFIP Congress 77, ed. Bruce Gilchrist, North-Holland, New York , 589-596.Spectrum / alpha book
System for Group Decision Making". International Journal of
71. Tannaa, G.B., Gupta, M., Rao, H.R, and Upadhyaya, S. (2005); "Information
72. Tansey, D,T., Darnton,G. and Wateridge, J. (2003). "Business, Information, Technology and Society". Routledge, London and New York. First ed
73. Thesis for MA, Faculty of Management & Accounting, Allameh Tabatabaei
74. Travica, B., Cronin, B. (1995). "The Argo: A Strategice Information
75. Turban, E. and Wetherbe ,J. (2004). " Information Technology for
76. UNCTAD (2001);"E-Finannce and SME in Developing and Transition Economics", UNCTAD Expert Meteeing, Geneva, October.
77. University; Tehran. PP. 25-48. (In Persian)
78. Unktad (2001) Electronic Commerce and Development Report 2001 UNCATD publication.Usability in design for eStatements in eBanking services"
79. Walker, R. , & L. Johnson, 2010, "Why Consumers Use and Do not Use Technology – Enabled Services, journal of service marketing, vol. 20, no. 2,pp. 125-135
80. Wang, Y., Lo, H., & Hui, Y. (2003). The Antecedents of Service Quality and Product Quality and their Influences on Bank Reputation: Evidence from Banking Industry in China. Managing Service Quality , 13, 72-83.
81. Ward,J. ,and Peppard,J.(2002).Strategic planning for information systems.3rd ed.England:Wiley.
82. Weir, Catherine, McKay, Iain, and Jack, Mervyn (2007); "Functionality and
83. Wendy W.N. Wan, Chung-Leung Luk, Cheris W.C. Chow (2005), Customers'World Bank.
84. Yiu, Chi Shing, Grant, Kevin, and Edgar, David (2007);" Factors affecting the
85. Yousafzai, Shumaila Y., Pallister,John G., and Foxall, Gordon R. (2003); "A
86. Zain, M., Lassin, N. M., and Mokhtar, E. (2003). Use of information technology and information systems for organizational agility in Malaysian firms. Singapore Management Review 25 (1): 69-83.
درگاه های مجازی:

1. ccs.mit.edu/21c/iokey.html
2. http://www.grc.nasa.gov/WWW/Purchase/Sectio n_508_def.htm
3. www.sciencecoalition.org/glossary/glossary_main.htm
1. Grauer,2002
2. Duff,2001
1. NASA John ,2001
2. Turban, E. and Wetherbe ,J. 2004
3. Tansey and et al,2003
4. Travica, Cronin ,1995
1. Communications
2. Computing
3. Scott Morton,1991
4. Tangible
5. In tangible
6. Ward and Peppard,2002
7. Sharma and Jain,2003
1. Sheng,2004
1. Dubrain , 2004
1. Kearsly and lynch,1994
1. Wendy and et al, 2005
1. Daniela and et al,2004
2. Ibrahimi, 2002
3. Nexhmi,2004
4. Sloan ,2000
5.Liao&Cheung,2000
1. Dandapani, 2008
2. Blount and etal,2005
1. Main Frame
2. Batch
1. Automated Teller Machine
2. Retail Banking
1.Automated Teller Machine
2.Electronic Funds Transfer Point of Sale
3.Telpohone or ScreenphoneBankihg

1, Crosby,2004
1. Simon & Victor,1994
2. voice response
3.voice recognition
4.programmable telephone
1. Furst,2000
2. Modem
1. SWIFT
1. Giannakoudi,1999
1. UNCTAD,2001
1. Ho,et al ,2003
2. Yiu,et al,2007
3. Yousafzai,et al,2003
4. Tanna, et al,2005
5. Guerrero, et al,2007
1. Crede,1996
2. Shrestha,2000
3. Giannakoudi,1999
1. Weir and et al,2007
2. Nath, Schrick,and Parzinger,2001
1. Aladwani
2. Lustsik,2003
1. Gurau,2002
1. Margherita Pagani
2. Arasli, Mehtap, Turan
1. Frissen
2. Zhu,Kraemer
3.Agility
3. Cooper
4. Jorgenson , Stiroh
1. Parham
1. Harchaoui
2.sibly
1.cooper
2. Ravi, Carr and Sagar
3. Pikkarainen
4. Technology Acceptance Model
1. Nath, Schrick and Parzinger
2. Portal
3. Mu
4. Lustsik
5. Branding
1. Tomasz Piotr Wisniewski
2. Klee
3. Borzekowski and Kiser
1. Borzekowski, Kiser and Ahmad
2.Walker, Johnson
3. Anguelov, Hilgert and Hogarth
1. Hayashi and Sullivan and Weiner
2. Gerrard
3. Beccalli
3. Siam
1.Panel Data
—————

————————————————————

—————

————————————————————