امید به زندگی
مفهوم امید به زندگی
امید به زندگی یکی از معیارهای اساسی تعیین سطح کیفیت زندگی در جوامع امروزی محسوب می شود به طوری که هر چه طول عمر مردم کشوری بیشتر باشد، آن جامعه را پیشرفته تر می دانند. بیشترین امید به زندگی مربوط به کشور ژاپن است که متوسط سن مردم آن به بیش از 80 سال می رسد و بعدازآن کشورهایی مثل سنگاپور، استرالیا و کانادا با تفاوت بسیار نزدیکی باهم قرار دارند و کمترین میزان امید به زندگی مربوط به کشورهایی مثل افغانستان و زیمبابوه با متوسط سن کمتر از 40 سال است.
اسناد تاریخی مربوط به صدها سال پیش نشان می دهند متوسط طول عمر برخی افراد در آن زمان، کمتر از 30 سال بوده است حال آنکه در جوامع کنونی این عدد به بیش از 85 سال برای کشورهای پیشرفته می رسد. در کشور ایران سن امید به زندگی برای مردان 70 و برای زنان حدود 73 سال است.
تعریف های گوناگونی در رابطه با امید به زندگی وجود دارد اما به طور خلاصه می توان گفت امید به زندگی متوسط سال هایی است که فرد انتظار دارد، زندگی کند. پیشرفت علم درزمینه های مختلف صنعتی، کشاورزی و پزشکی در چند دهه اخیر نقش بسیار موثری در ارتقای سطح کیفیت زندگی و به دنبال آن افزایش طول عمر انسان ها ایفا کرده است. این پیشرفت ها باعث شده تا متوسط تعداد سال هایی که فرد انتظار دارد زندگی کند.
به بیان دیگر، اسنایدر و همکارانش (1991) امید را "مجموعه ای شناختی می دانند که مبتنی بر احساس موفقیت ناشی از منابع گوناگون (تصمیم های هدف مدار) و مسیرها (شیوه های انتخاب شده برای نیل به اهداف) است." بنابراین، امید یا تفکر هدف مدار، از دو مولفه مرتبط به هم یعنی مسیرهای تفکر و منابع تفکر، تشکیل شده است. "مسیرهای تفکر" انعکاس دهنده ظرفیت فرد برای تولید کانال های شناختی برای رسیدن به اهدافش است و منابع تفکر هم عبارت اند از افکاری که افراد درباره توانایی ها و قابلیت هایشان برای عبور از مسیرهای برگزیده تعریف کرده اند تا به اهدافشان برسند. از طریق ترکیب منابع و مسیرها، می توان به اهداف رسید. اگر هرکدام از این دو عنصر شناختی وجود نداشته باشند، رسیدن به اهداف غیرممکن است. شواهد تحقیقاتی زیادی وجود دارند که نشان می دهند بین بالا بودن میزان امید افراد و موفقیت آن ها در فعالیت های ورزشی، بالا بودن میزان پیشرفت تحصیلی، سلامت جسمی و روانی بهتر و بیشتر موثر بودن روش های روان درمانی مورداستفاده در درمان اختلالات، ارتباط وجود دارد (اسنایدر،2002).
ازآنجاکه عناصر دوگانه سازنده امید، یعنی منابع و مسیرها، بیانگر فرآیند افکار هدف مدار می باشند و فکرت هدف مدار هم ازلحاظ نظری نقطه مرکزی و ثقل معنا در زندگی هستند، پس می توان فرض نمود که تفکر امیدوارانه پیامد اصلی معناداری در زندگی می باشد (اسنایدر و فلدمن، 2005).
2-4-2 نظریه ابعاد امید:
امید شامل شش بعد است که آن ها را در کنار هم بناکرده و تغییرات آن ها سبب بروز فرآیند امیدواری می گردد:
1 ـ بعد شناختی: فرآیندی است که فرد طی آن آرزو، درک، تصور، یادگیری و قضاوت در مورد موضوع امید را عملی می سازد، این بعد شامل فرآیندی مثل تعریف موضوع امید، کشف واقعی بودن امید، تمیز دادن عوامل ارتقاء دهنده امید از موانع آن و تصویرسازی ذهنی است. در این مرحله فرد به بررسی منابع و محدودیت ها پرداخته و توان و قوت خود را بررسی می کند و در صورت عدم توان کافی، موضوع امید را تعدیل و تغییر می نهد یا مورد جدیدی را انتخاب می کند. (اسنایدر1، 2000)
2 ـ بعد عاطفی: بر احساسات و روحیات فرد دلالت می کند و شامل جاذبه و کشش یک پیامد خوب، احساس نسبت به اهمیت امید، اعتماد و یا عدم اطمینان می باشد. این بعد بر تمامی فرآیند امید نفوذ دارد و احساسات متفاوتی از دردناک بودن تا آرامش را دربرمی گیرد. (فلدمن2 و همکاران،2005)
3 ـ بعد رفتاری: این بعد مشتمل بر اعمال و رفتاری است که فرد برای رسیدن به موضوع امید انجام می دهد امید می تواند منجر به افزایش انرژی برای انجام اعمال شود، این اعمال می تواند فیزیولوژیک روانی یا فرهنگی باشد. (اسنایدر3، 2000).
4 ـ بعد نسبی: این بعد بر احساس وابستگی و ارتباط با دیگران حکم می کند و شامل تعامل اجتماعی، تقابل برخورد و امنیت و ارتباط با موجودات، افراد و خداوند می باشد (فلدمن4 و همکاران،2005).
5 ـ بعد زمانی: این بعد بر تجربیات گذشته، حال و آینده توجه دارد، امید اگرچه به آینده است اما گذشته و حال بر فرآیند امید موثر است. موضوع امید گاه متوجه زمان خاصی است و گاه اختصاص به زمان خاصی ندارد، برخی کوتاه مدت و برخی طولانی تر می طلبد (فلدمن و همکاران،2005).
6 ـ بعد زمینه ای: که مربوط به موقعیت زندگی فرد است که بر امید موثر است. بعضی موقعیت ها منجر به بروز ناامیدی و یا امید می شوند. (سان دین و همکاران 1989 ص 27) امید بر اساس آگاهی و تجارب فردی بنا می شود و زمینه ها و شرایطی هستند که فرصت امید را پدید می آورند مثل فقدان های جسمی، ناتوانی عملی و ارتباطات و امنیت مالی (فلدمن و همکاران،2005).
2-4-3 نظریه امید:
امید را سازه ای بسیار نزدیک اما متفاوت از خوش بینی داشته اند. ریک اسنایدر، امید را سازه ای با دو مولفه معرفی می کند که عبارت اند از:
الف: توانایی طراحی گذرگاه هایی به سوی هدف های مطلوب به رغم موانع موجود
ب: کارگزار انگیزش برای استفاده از این گذرگاه ها
در این دیدگاه امید هنگامی موثر و لازم است که اولاً هدف از ارزشمندی برخوردار بوده باشد و ثانیاً احتمال دستیابی به هدف در میان مدت موجود بوده و موانع چالشی موجود، لاینحل نباشند. به این ترتیب درجایی که فرد دررسیدن به هدف مطمئن است امید غیرضروری است چراکه در این صورت یا مانعی وجود ندارد و یا احتمال به یقین مبدل شده است و در این شرایط فرد عملاً ناامید قلمداد می گردد (چانگ5، 2000).
آنچه در این نظریه به وضوح پیداست، فاکتورهای اطمینان و احتمال هستند که سبب می گردند عنصر امید نقش موثر یا نا موثری را ایفا نموده و یا آنکه فرد قائل به اطمینان و یا احتمال، ناامید و امیدوار تلقی می گردد.
نظریه اسنایدر در باب فرآیند تجربه امید در موقعیتی خاص بیان داشته که اگر هدف ارزشمند باشد، رفتار هدفمند و امیدبخش برای رسیدن به آن از همراهی سه عامل، تعیین خواهد شد:
1 ـ میزانی که به هدف ارزش داده می شود.
2 ـ نقطه نظرها در مورد گذرگاه های معطوف به هدف و انتظارات موجود از میان تاثیر آن ها در دستیابی به هدف.
3 ـ تفکرات در مورد منابع فردی و اینکه فرد در عبور از گذرگاه ها تا چه اندازه نقش موثر ایفا می کند (چانگ6، 2000).
گروه اسنایدر معتقد است امید در دوران نوزادی، کودکی و نوجوانی رشد کرده و همگام با کسب مهارت های هر دوره فرد قادر می گردد هر یک از دو مولفه ی سازه ی امید را در خود متجلی سازد؛ مثلاً در پایان سال اول زندگی، کسب مهارت اشاره کردن به کودک این امکان را می نهد که هدف های خود را نشان دهد و این خود مقدمه ای است برای نزدیک شدن به دو مولفه اول سازه و در پایان سال دوم می آموزد فعالیت های هدفمندی را برای پی گیری گذرگاه های منتهی به هدف انجام دهد. پس در این مسیر رویارویی با موانع، در نظر گرفتن راه های دیگر و اجرای آن هاست که منجر به شکل گیری هسته ی تکوین امید می شود. از سه تا شش سالگی با کسب مهارت های زبان و تفکر شهودی و قدرت پیش بینی امور روزمره کودک امکان رشد بیشتر در طراحی گذرگاه های امید را خواهد یافت. نوجوانی با کسب مهارت خواندن و تفکر منطقی به برنامه ریزی های پیچیده در راستای اهداف ارزشمند پرداخته و به اقدام در یک بافت اجتماعی با در نظر گرفتن خواسته های دیگران چون والدین، آموزگاران، همکاران و … دست خواهد زد (چانگ7، 2000).
ماهونی (1991) در باب امید می گوید: کودکانی که در محیط خانوادگی آکنده از فشار روانی بزرگ می شوند احتمال بیشتری دارد که در شرایط خاصی، انعطاف پذیر و امیدوار بار آیند، او برای تبیین نظر خود به چهار علت اشاره می کند:
1 ـ در این شرایط کودکان درمی یابند که والدینشان مشکل دارند و درنتیجه در ناکامی ها، قصور والدین را در عوض قصور شخصی شان به عنوان کمبودهای والدینی رده بندی می کنند.
2 ـ این کودکان، سایر بزرگسالان را افرادی می بینند که در شرایط معمول می توانند به تامین مراقبت، کنترل و تحریک ذهنی از جانب آن ها امیدوار باشند.
3 ـ این گونه کودکان استعداد خاصی را درهمان اوان زندگی شناسایی کرده و آن ها را تقویت می کنند تا طی آن به شبکه های اجتماعی حمایتی جدیدی دست یابند.
4 ـ از انگیزه ی بالایی برای پرورش استعدادهای خود برخوردارند که با پایداری و سرسختی شان مشخص می شود.
آن ها گرفتاری ها را موانع نمی بینند بلکه فرصت هایی برای رشد و تحول می پندارند (چانگ8، 2000).
2-4-3-1 نظریه سرسختی:
مفهوم سرسختی در پژوهش های کوباسا، مدی و سالواتو ظاهر گشت. آن ها با استفاده از نظریه های شخصیت، سازه سرسختی را به عنوان مجموعه ای از ویژگی های شخصیتی معرفی می کنند.
کوباسا (1979) افراد سخت رو را دارای سه ویژگی می داند:
1 ـ تعهد: توانایی درگیرشان عمیق با فعالیت ها و رویدادهای زندگی
2 ـ کنترل: اعتقاد به اینکه می تواند رویدادهای زندگی اش را کنترل کند و بر آن ها تاثیر بگذارد.
3 ـ چالش و مبارزه جویی: علیرغم تغییرات زیاد در زندگی اش می تواند همواره به رشد خود ادامه دهد. آن ها این احتمال را نیز در نظر گرفته اند که تجارب دوران کودکی و تعامل با والدین و اطرافیان هم می تواند منجر به یک شخصیت سرسخت شود.
دراس و داکلاتی برای پاسخ به اینکه چرا برخی افراد نسبت به سایرین به لحاظ روان شناختی سرسخت ترند دو احتمال را بیان می کنند:
الف: به احتمال زیاد افراد سرسخت الگویی در پیش رو داشته اند که آن ها را درزمینه تعهد کنترل و مبارزه طلبی سرمشق قرار داده اند.
ب: ازآنجاکه سرسختی روان شناختی را می توان یاد گرفت به احتمال زیاد افراد در برخورد با وقایع احساس کارآمدی و کنترل بر محیط را کسب کرده اند (مجتهد شبستری، 1385).
2-4-3-2 نظریه شادمانی:
بر اساس نظریه سلیگمن و زیکزنت مهالی (2000) روان شناسی نه تنها علم درمان است بلکه بایستی به این موضوع نیز بپردازد که چگونه بایستی، با رخدادهای منفی زندگی کنار آمد و نیز به
درک آن چیزهایی که زندگی را ارزشمند می سازد بگمارد. زیکزنت مهالی سوالی را مطرح می کند که اگر ما ثروتمند هستیم پس چرا شاد نیستیم؟ و در پاسخ به آن می گوید: زیرا پاداش های مادی به تنهایی برای شادمانی ما کافی نیستند بلکه سایر شرایط مثل زندگی خانوادگی ارضاکننده و دوستان همدل و حتی زمان کافی برای انجام علایق گوناگون با شادمانی افراد رابطه دارد. در این نظریه دلیلی برای اینکه پاداش های مادی و معنوی باهم (همزمان) وجود داشته باشند، وجود ندارد (مجتهد شبستری، 1385).
2-4-3-3 نظریه خوش بینی:
تا پایان دهه 1970 خوش بینی را نشانه ناپختگی یا ضعف منش تلقی کرده و ناشی از کمبود روانی می دانسته اند. همان گونه که در آثار قدمایی چون فروید (1928)، مذهب و اعتقاد به خالق مهربان پدر گونه و پاداش او در جهان دیگر اگرچه سبب می گردد تا غرایز پرخاشگرانه و جنسی کنترل شوند اما این یک خطای ادراکی خوش بینانه است و فرآیند روان تحلیلی به افراد کمک می کند تا افراد نسبت به این خطا آگاهی یابند و به سطحی از پختگی روانی برسند که قادر به دیدن واقعیت شوند (چانگ9، 2000).
مارتین سلیگمن 1988 و همکاران او خوش بینی را به جای آنکه یک ویژگی شخصیتی قلمداد کنند، آن را یک سبک تبیینی معرفی می کنند. در این دیدگاه افراد خوش بین رویدادهای منفی را با نسبت دادن علت آن ها به عواملی با سه مشخصه ی بیرونی بودن، گذرا بودن و خاص بودن؛ مانند اوضاع واحوال حاکم تبیین می کنند. سلیگمن و همکاران او معتقدند که خوش بینی با پدیده به تاخیر انداختن رضایتمندی های ناشی از منافع زودگذر به امید دستیابی به اهداف بلندمدت، رابطه دارد و احتمال می دهند که افراد خوش بین ایمان دارند که اهداف بلندمدت قابل دسترسی اند. در نظریه اخیر، افراد خوش بین و بدبین، آنگاه که در جایگاه والدین قرار می گیرند. سبک تبیین خود را به فرزندان نیز سرایت خواهند داد و شواهدی دال بر اینکه افراد خوش بین یا بدبین، والدین خوش بین و یا بدبین داشته اند وجود دارد (چانگ10، 2000).
کارور با رویکرد دیگری به خوش بینی می نگرد. او خوش بینی را یک انتظار فراگیر می داند. انتظاری مبنی بر این که حوادث آینده مثبت خواهد بود. او آزمون جهت گیری زندگی را برای اندازه گیری خوش بینی تدوین می کند و خوش بینی و شادمانی را همبسته می داند (مجتهد شبستری، 1385).
2-4-4 رویکردهای امید به زندگی
2-4-4-1 رویکرد روان شناختی امید به زندگی:
روان شناسی مثبت که رویکرد اصلی روانشناسی در هزاره سوم میلادی نام گرفته است بر این باور است که نگاه منفی و بیمار مدارانه به آدمی هم باعث غفلت از جنبه بیشتر سالم و روشن انسان می شود و هم بسیاری از مردم را نسبت به این علم مفید و راهگشا، بی مهر و دل زده می کند. سلیگمن در کتاب "شادکامی اصیل" با استناد به پژوهش های شناختی نشان می نهد که برخورداری از هیجان های مثبت، سلامت جسمی، روابط دوستانه، روحیه یاری رسانی به مردم، گشودگی ذهن، معنویت و کارآمدی را افزایش و گسترش می نهد (ویکی پدیا).
این علم در راستای ارتقاء سطح سلامت افراد مفاهیمی نظیر خوشبختی و شادمانی، امید، خوش بینی، خلاقیت، خرد، هوش هیجانی، سرآمدی، صفات و انگیزه های مثبت، خودمثبت، روابط مثبت و تغییر مثبت و کارکرد هر یک از آن ها در دسـتیابی به سلامت را موردبررسی قرار می نهد. مارتین سلیگمن و همکارانش ازجمله متقدمان این عرصه در ایالات متحده گشته اند و طی پنجاه سال اخیر روان شناسان بالینی برای رفع ناتوانی ها و درمان کمبودها به مطالعه علمی در مورد نقش نیرومندی های روانی انسان و سازوکارهای اجتماعی مثبت پرداخته اند
آنچه در این نوشتار ذکر خواهم کرد گزیده ای از مفهوم "امید و خوش بینی" و کارکردهای آن ها با تاکید بر مفهوم "امید به زندگی" است چنانچه در ادامه خواهد آمد، امید و خوش بینی و آثار و نتایج ناشی از رشد و پرورش آن ها به ارتقاء بهداشت و سلامت روان کمک نموده و ازآنجایی که بهداشت و سلامت روان نیز با شاخص نرخ امید به زندگی اندازه گیری می شود، بی تردید افزایش یا کاهش هر یک از الم آن ها و یا حتی مفاهیمی که ما در این نوشته به آن ها نخواهیم پرداخت، تاثیر خود را بر شاخص امید به زندگی نمایان خواهد ساخت (فلدمن11 و همکاران،2005).
2-4-4-2 رویکرد جامعه شناختی:
درواقع مسائل سلامت و بیماری ارتباط نزدیکی با مسائل جمعیتی دارند. اینکه چه تعداد کودک متولد می شوند و نسبت کودکانی که پس از سال های نخستین دوران کودکی زنده می مانند، این که تا چه سنینی عمر می کند و علل عمده مرگ، همه به وضع سلامت افراد بستگی دارد. سلامت و بیماری به نوبه ی خود به شدت از جنبه های گوناگون ساخت اجتماعی تاثیر می پذیرند. عوامل اجتماعی نه تنها بر امید به زندگی بلکه بر احتمال ابتلا به انواع مهم بیماری و مراقبت های بهداشتی که بیماران دریافت می کنند تاثیر می گذارد (فلدمن12 و همکاران،2005).
مفهوم بیماری و سلامت در همه فرهنگ ها یافت می شود، اما بخش اعظم آنچه ما اکنون به عنوان پزشکی می شناسیم از تحولات جامعه غربی در طول دو یا سه قرن گذشته ناشی می شود. امروزه هنوز بسیاری از نظام های سنتی درمان در فرهنگ های غیر غربی در سراسر جهان وجود دارد. برای مثال: طب سنتی آیو رودیک که در هند معمول بوده است. این طب بر پایه نظریه تعادل جنبه های روانی و جسمی شخصیت بنیان نهاده شده است. طب سنتی چین نیز بر مبنای هماهنگی کلی شخصیت استوار است (اسچینل13، 2006).
جامعه شناسی از این منظر امید به زندگی جوامع را موردبررسی قرار می نهد که به علل عمده ی مرگ ومیر آن جوامع دست یافته و سیاست گذاری ها در راستای کاهش این نرخ کمک می کند. به عنوان شاهد می توان به برخی آمارهای گیدنز اشاره نمود و تاکید یک جامعه شناس بر علل و عوامل را در آن به روشنی دید. مطالعاتی که WHO انجام داده نشان می نهد که بیش از دوسوم افرادی که در نواحی شهری کشورهای جهان سوم زندگی می کنند آب موردنیاز خود را از منابعی به دست می آورند که حداقل نیازهای بهداشتی را تامین نمی کند و برآورد شده که با تهیه آب سالم، هفده بیماری از بیست وپنج بیماری اصلی مربوط به آب در کشورهای جهان سوم را به نصف کاهش داد (اسچینل14، 2006).
در جوامع صنعتی اختلاف چشمگیری در توزیع بیماری های عمده وجود دارد در حدود 70% مرگ ها در کشورهای غربی به چهار علت عمده: سرطان، بیماری قلبی، سکته و بیماری های ریوی مربوط است. در مورد موقعیت های اجتماعی، اقتصادی افراد به این مسئله اشاره دارد که هر چه طبقه ی اجتماعی افراد بالاتر باشد در مقایسه با طبقات پایین تر، روی هم رفته سالم تر، بلندتر، قوی تر و عمر بیشتری دارند.
اختلافات ازنظر مرگ ومیر نوزادان و کودکان از همه بیشتر به چشم می خورد اما احتمال مرگ برای افراد طبقه ی پایین در تمام سنین بیش از افراد ثروتمند است (اسچینل15، 2006).
یکی دیگر از عواملی که در جامعه شناسی با شاخص های امید به زندگی موردتوجه قرار می گیرد روندهای جمعیتی است، نسبت افراد سالخورده به جمعیت کل در کشورها و توجه به جای گاه و نقش و اعتبار افراد مسن در هر جامعه، مقوله ای دیگر است که موردتوجه جامعه شناسان قرار می گیرد. گیدنز در کتاب خود به این مطلب اشاره می کند که: از سال 1900 به بعد، متوسط امید به زندگی در سن یک سالگی برای مردان دوازده سال و برای زنان چهارده سال افزایش یافته است، این یعنی دو دلیل اصلی برای افزایش یکی این که به طور متوسط مردم بیشتر از گذشته عمر می کنند و افزایش نسبت افراد مسن در جمعیت – دیگر آنکه اثرات پدیده بیش زایی که به مدد تکنولوژی از مرگ ومیر نوزادان در بدو تولد جلوگیری کرده و همچنین باروری را در داخل و خارج از بدن در زنان و مردان بسیار بالابرده که در تعویض ساختار جمعیت غیرقابل انکار گشته است. (اسچینل16، 2006).
2-4-4-3 رویکرد زیستی اجتماعی:
محقق گروه جمعیت شناسی دانشگاه مونترال، برتراند دژاردیر نیز توضیح می دهد که دو عامل زیستی و اجتماعی در امید به زندگی موثرند: از بعد زیستی نخست اینکه در طی دوازده ماهه اولیه نوزادی مرگ ومیر به طرز قابل توجهی بین 25% تا 30% در مردان بیش از زنان است.
بـه ازای تـولد هر 105 نوزاد دختر 100 نوزاد پسـر متولد می شود که این امـر تا حد متعارفی در سـن ازدواج متعادل می گردد. به علاوه هورمون ها نقش مهمی در طول عمر ایفا می کنند. هورمون استروژن زنانه در حذف کلسترول مضر بسیار موثر است؛ بنابراین باعث مصونیت آنان در برابر بیماری های قلبی می گردد. در مقایسه هورمون تستسترون موجود در بدن مردان به میزان بیشتری آنان را درگیر رفتارهای مخاطره آمیز می نماید. توانایی بدنی زنان برای سازگاری به بارداری و شیر دادن، به آنان کمک می کند تا نسبت به مردان بسیار آسان تر بتوانند کالری های اضافی بدن را کنترل کنند. درنهایت زنان از امتیاز زیستی برتری نسبت به مردان برخوردار هستند (ویکی پدیا، مجله اینترنتی سوتک) عوامل اجتماعی نیز در این میان سهم بزرگی دارد، گر چه به دلیل صنعتی شدن جهان خلق وخوی زنان و مردان شبیه هم شده است ولی این شباهت کامل نیست. زنان تمایل کمتری به کشیدن سیگار و نوشیدن الکل دارند و دقت بیشتری در رانندگی می کنند و به طور متوسط فعالیت های شغلی شان به میزان کمتری برای سلامتی شان مضر است. (همان منبع)
2-7 پیشینه پژوهش
2-7-1پژوهش های داخلی و خارجی
– مرعشی و همکاران در سال (1391) در پژوهشی که تحت عنوان "تاثیر آموزش هوش معنوی بر بهزیستی روان شناختی، اضطراب وجودی و هوش معنوی، در دانشجویان دانشکده نفت اهواز" انجام دادند، نتایج تحلیل واریانس های چند متغیری بیان گر افزایش معنی دار تمام مولفه های بهزیستی روان شناختی (شامل پذیرش خود، هدف و جهت گیری در زندگی، رشد شخصی، تسلط بر محیط، استقلال و خودمختاری و روابط مثبت با دیگران) و هوش معنوی و کاهش اضطراب وجودی در گروه آزمایش در مقایسه با گروه گواه است.
– کیومرثی و ابوالقاسمی (1389) در پژوهش نشان دادند که هوش معنوی باکیفیت زندگی در نمونه ای از بیماران که دارای سندرم روده تحریک پذیر بودند رابطه مثبت و معناداری دارد.
– غلامی، پاشا و سودانی (1388) در پژوهش خود که باهدف بررسی اثربخشی معنا درمانی به شیوه گروهی برافزایش امید به زندگی و سلامت عمومی بیماران دختر نوجوان تالاسمی ماژور شهر اهواز انجام دادند. از بین 110 نفر بیمار 46 نفر که پایین ترین نمره در آزمون سلامت عمومی و پایین ترین نمره در آزمون امید به زندگی میلر را به دست آوردند را به صورت تصادفی در دو گروه 23 نفری گروه آزمایش و گواه جایگزین کردند؛ که گروه آزمایشی طی 10 جلسه یک ساعته فنون معنا درمانی آموزش داده شد که بعد از یک ماه آزمون پیگیری انجام داده شد که نشان داد آموزش معنا درمانی باعث افزایش امید به زندگی و سلامت عمومی بیماران تالاسمی شده است.
– در پژوهشی حسینیان، سودانی، مهرابی زاده هنرمند (1388) به بررسی اثربخشی معنی درمانی بر امید به زندگی بیماران سرطانی بیمارستان اهواز پرداختند. در این پژوهش که از نوع نیمه آزمایشی با گروه گواه بود از بین 45 بیمار مبتلابه سرطان 40 نفر که نمره پائینی را در آزمون امید به زندگی میلر را کسب کردند انتخاب شدند. 20 نفر (در دو گروه 10 نفری) و 20 نفر به عنوان گروه گواه که آموزش معنا درمانی در 10 جلسه 45 دقیقه ای روی گروه آزمایشی صورت گرفت که بعد از تجزیه وتحلیل داده ها به طور معناداری امید به زندگی بیماران تحت آموزش افزایش یافته بود.
– کاویانی، جواهری و بحیرایی (1384) برای اولین بار پژوهشی تحت عنوان بررسی اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کاهش افکار خود آیند منفی، نگرش ناکارآمد، افسردگی و اضطراب بیماران سرطانی با پیگیری 06 روزه را در ایران انجام دادند. نتایج این پژوهش حاکی از اثرگذاری شناخت درمانی مبتنی بر شناخت درمانی بر کاهش اضطراب و افسردگی و نیز کاهش افکار خود آیند منفی و نگرش ناکارآمد این بیماران بود.
– امی و پارک17 (2010) در پژوهشی که به بررسی 309 بیمار قلبی در مرکز پزشکی دانشگاه میشیگان انجام دادند به نتایج مهمی در مورد اهمیت و نقش مثبت اعتقادات معنوی دست یافتند. نتایج آن ها نشان داد که بیمارانی که اعتقادات مذهبی قویی تری دارند و در زندگی روزانه خود از روش های مقابله ای مثبت مانند عفو، بخشش، جستجو برای ارتباط معنوی باخدا، دوستی با افراد مذهبی، دریافت حمایت معنوی- اجتماعی، امید داشتن، شناخت خدا به عنوان خیرخواه و مهربان استفاده می کنند، سریع تر بهبود میابند و سلامت روان بالاتری دارند. افرادی که از این مقابله ها در زندگی روزانه خود استفاده می کنند افسردگی و اضطراب کمتری دارند و سریع تر بهبود می یابند.
– کانگ کیونگ و همکاران18 (2004) در پژوهشی که در مورد اثربخشی آموزش معنا درمانی در نوجوانان سرطانی انجام دادند. هدف از این تحقیق معنا بخشیدن به زندگی بیماران سرطانی و در درجه بندی خوب بودن روحیه آن ها و کاهش رنج آن ها بود. این تحقیق شامل نمونه ای از 29 نوجوان سرطانی بود. گروه آزمایش در این تحقیق 17 نفر بودند که در برنامه آموزشی معنا درمانی شرکت داشتند. گروه گواه 12 نفر بودند که فقط مراقبت های پرستاری را دریافت می کردند. نتیجه تحقیق نشان داد که معنا درمانی بر روی کاهش رنج و افزایش معنا بخشی به زندگی در بین نوجوانان سرطانی اثربخش است.
– ایرونسون (2003) در یک تحقیق پنج ساله اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر بهبود خلق، کیفیت زندگی، رفتارهای سالم و سازگاری های موردبررسی قرارگرفته، نتایج این پژوهش نشان داد که مداخلات گروهی شناختی رفتاری موجب کاهش انزوای اجتماعی، کاهش افکار خود آیند منفی و بهبود روش های مقابله ای سازگارانه، کاهش افسردگی، کاهش تخریب سلول ها، افزایش رفتارهای سالم، پیروی از درمان، کاهش مصرف مواد، کاهش پیشرفت بیماری و درمجموع بهبود کیفیت زندگی در افراد گروه آزمایشی، در مقایسه با گروه کنترل شد.
– مولاسیوتیس (2002)، در پژوهش خود که بر روی 46 بیمار سرطانی چینی در یک بررسی مقایسه ای به منظور بررسی تاثیر گروه درمانی شناختی رفتاری (CBT) و گروه درمانی مشاورهای/ حمایتی همتا PSC در ارتباط با بهبود خلق و کیفیت زندگی و کاهش بی ثباتی در درمان، در مقایسه با یک گروه که درمان عادی بدون هیچ گونه مداخله روان شناختی رسمی دریافت می کردند، نشان دادند که خلق آزمودنی های گروه CBT در مورد خشم، تنش، اضطراب، افسردگی، آشفتگی و خلق کلی بهبود یافت. کیفیت زندگی در این گروه، در مقایسه با دو گروه دیگر به طور معناداری افزایش و به همان نسبت بی ثباتی در درمان نیز بهبودیافته بود. در گروه PSC، بلافاصله پس از شروع مداخلات، وضعیت روان شناختی بدتری در آزمودنی ها مشاهده شد، اما این وضعیت در ارزیابی های پیگیری به طور چشمگیری بهبودیافته بود. این بررسی نشان داد که مداخلات روان شناختی می تواند فشارهای روان شناختی را در بیماران سرطانی کاهش دهد و کیفیت زندگی آن ها را بهبود بخشد. در مطالعه ای بر روی 40 نفر از بیماران مبتلابه بیماری سرطان مشخص شد که بین میزان بکار گیری سبک های مقابله ای مذهبی مثبت و کیفیت بهینه زندگی و میزان پایین تنش در بین این گروه از بیماران همبستگی مثبتی وجود دارد (کلمن، هالزمر، 1999) مطالعات دیگر نشان دادند که عواملی از قبیل ضعف باورهای معنوی در افراد سرطانی با افزایش خطر ابتلا به افسردگی رابطه دارد (سیمونی واورتیز، 2003).
– فابریکا و همکاران (2000)، در پژوهش خود دریافتند که معنویت بر رضایتمندی کلی زندگی تاثیر می گذارد و معنویت شخصی به طور موثقی، رضایتمندی بیشتر از زندگی را پیش بینی می کند و همچنین به عنوان یک مکانیسم سازگاری ارزیابی می رود که به افراد کمک می کند نسبت به کسانی که سطح پایین تری از معنویت را دارا هستند، بهتر و آسان تر عوامل تنش زا را کنترل کنند.
فهرست منابع
منابع فارسی
* احمدوند، ز ؛ حیدری نسب، ل و شعیری، م. (1391). تبیین بهزیستی روان شناختی بر اساس مولفه های ذهن آگاهی. فصلنامه علمی-پژوهشی. شماره 2.
* بشارت، محمدعلی. (1384). بررسی تاثیر هوش هیجانی بر کیفیت روابط اجتماع. ی مطالعات روان شناختی،2، 38-25.
* پیمانفر، ا؛ علی اکبری دهکردی، م و محتشمی، ط. (1391). مقایسه احساس تنهایی و احساس معنا در زندگی سالمندان با سطوح نگرش مذهبی متفاوت. مجله روانشناسی و دین.ش 5 (4)52-41.
* جواهری، فروزان.(1383). بررسی اثربخشی آموزش ذهن آگاهی در پیشگیری از افسردگی در دانشجویان دختر ساکن خوابگاه دانشگاه اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رودهن. پاییز و زمستان
* حسینیان، الهه؛ سودانی، منصور و مهرابی زاده هنرمند، مهناز. (1388). اثربخشی معنی درمانی گروهی بر امید به زندگی بیماران سرطانی. مجله علوم رفتاری،3(4)، ص 292-287.
* خاکی، غلامرضا.( 1390). روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی. تهران. انتشارات بازتاب.
* دادستانی، پریرخ. (1386). روانشناسی مرضی تحولی، از کودکی تا بزرگ سالی. جلد دوم. تهران: انتشارات سمت.
* دانایی فرد، حسن؛ الوانی، سید مهدی و آذر، عادل. (1388). روش شناسی پژوهش کمی در مدیریت :رویکرد جامع. تهران. صفار، اشراقی.
* رحیمی پور، م ؛ کرمی، ا. (1393). نقش واسطه گری هوش معنوی با بهزیستی روان شناختی و رضایت از زندگی در سالمندان شهرستان مهریز (یزد)، فصلنامه علمی-پژوهشی طب توان بخشی. دوره سوم. شماره سوم. پاییز.
* سارافینو. (2004). روانشناسی سلامت. ترجمه الهه میرزایی. (1384). جلد دوم تهران: انتشارات رشد.
* سهرابی، فرامرز. (1385). درآمدی بر هوش معنوی. فصلنامه معنا. ویژهنامه روانشناسیدین. شماره 2.
* سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه مرندی. (1385). روش تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.
* فیست، جس و فیست، گریگوری. (2002). نظریه های شخصیت، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران: انتشارات روان.
* مجتهد شبستری، محمد. (1385). زندگی هدف و معنا. گفتگو با محمد مجتهد شبستری. مجله بازتاب. شماره 23
* منصور، محمود. (1388). روانشناسی ژنتیک. جلد دوم. انتشارات رشد.
* نصری، صادق؛ براهنی، محمدتقی و کیهانی، منوچهر. (1380). بررسی اثربخشی مداخلات شناختی-رفتاری بر کاهش اثرات جانبی روان شناختی دربیماران سرطانی و بهبود شیوه های مقابله با آن ها. مجله پژوهش های روان شناختی. دوره6. شماره 3.
منابع لاتین:
-Arch, J. J.; Craske, M. G. (2006), "Mechanisms of mindfulness: Emotion regulation following a focused breathing induction", Behaviour Research Therapy, 44, 1849-1858.
Amram, Joseph (Yosi), 2005, Intelligence Beyond IQ: The contribution of emotional and spiritual intelligences to effective business leadership, Institune of Transpersonal Psychology Ayas M, Al-Seraihi A, Al-Mahr M.(2006). The outcome of children with AML. Ped Cancer; 19:23- 35
* Argyle,M.& Hills,P.(2000). Religious experience and their relation with happiness and personality .the international journal for the psychology of religion
* Augusto Landa, J.M., Lopez-Zafra, E.(2006). Martinez de Antonana, R., and Pulido, M. Perceived
* Aryana- ki TBuxcHu & SHB. (2009). Life Satisfaction of Thai Religious women. Sam louis university (Private) Bonifacio Street, Baguio city DECS-CAR
* Abdolahi F, Mohammadpour A. (2004). investigation of the quality of preceding elderly life at home and elderlies home in savitown.second nationl congress of family .
* Brown, K. W.; Ryan, R. M. (2004). Perils and Promise in Defining and Measuring mindfulness observation from experience, Clinical psychology: Science and practice, vol. 11, no. 3, 242-246.
* Baer,R.A. (2003). Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clinical Psychology: Science and Practice,10,125-143.
* Borkovec, T.D. (2002). Life in the future versus life in the present. Clinical Psychology: Scienceand Practice,9,76-80.
* Brill hart, B. (2005). A study of spirituality and life satisfaction among persons with spinal cord injury. RehabilNurs .30(1),pp:31-34.
* Baer, R.(2003). Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clinical Psychology: Science and Practice, 10, 125-143.
* Carmody, J.; Bear, R. A. (2007). Relationship between mindfulness practice and level of indfulness, medical and psychological symptoms and well-being in a mindfulness stress reduction program, Behav Med.31, 23- 33.athology in Iran (2005);Tehran:shahid Beheshtis university.
* Chang, E. C. (2000). Hope, Problem-solving Ability, and Coping in a College Student Population: Some Implications for Theory and Practice, Journal of Clinical Psychology, 54, 953-962.
* Chang, V. Y.,Palesh, O., Calddwell, R., Gasgow,N., Abramson, M., Luskin, F., Gill, M., Bruke, A., & Koopman, C.(2004). The effects of a mindfulness based stress reduction program on stress, mindfulness self efficacy and positive states of mind. Journal of Stress of Health. 20(3), 141_147.
* Chlan, K.M., Zebracki, K & Vogel, L.C. (2010). Spirituality and life satisfaction in adults with pediatric-onset spinal cord injery. Retrieved from: ww.pubmed.com.
* Chlan, K.M., Zebracki, K & Vogel, L.C. (2010). Spirituality and life satisfaction in adults with pediatric-onset spinal cord injory. Retrieved from: www . pubmed . com.
* Coyne LW, Wilson KG.(2004). Cognitive fusion in impaired parenting: An RFT analysis. International Journal of Psychology & Psychological Therapy; 4: 469-86.
* Canda, janet. S,parker, patricia. A .Mood, janet. S, De : Besan-Enguist, Karen: Ramondetta, Lois. M. (2006). Cohen, Lovenzo. Active coping Mediate the associatior between religron Sprituality and quality of life in ovarian cancer Gynecologic oncologycon line, 101, 102-107.
* Cohen , O , and Dekel , R . (2000). sense of coherence ways of coping and well-being , contemporary family therapy vol (22) , 467-486
* Carighead, W. E. (2003). Behavioral and cognitive behavioral psychotherapy. In G. Stricker & T. A. Widiger (v.l. Eds.) & I. B. Weiner (Editor in chief) Handbook of Psychology vol.8 chinical Psychology. NJ: Jone Wiley & Sons.
* Diner E. (2003). positive psychology and Psychological in uiry.4 ed .Tehran:arasbaran publication ; P.115-120.
* Ryff CD, singer BH, Love GD.(2004). Positive health: connecting well-being with biology. Philosophical transaction of Royal society of London ;11 : 359.
* Diener E, Suh E, Lucas R , Smith H.(1999). subjective well-being: Three deeds of progress, Psychological bulletin ;3 : 273-302.
* Diener E.(2000). Subjective well-being. The science of happiness and a proposal for a national index. Am Psychol. 55(1):34-43.
* Durm, w.m, glaze, E.P. (2001). Relation of self acceptance and acceptance of others. psychology Reports . vol (88) , 410-435
* Daivid A .(1994). Rogers, Thom E Lobe. Breast malignancy in children J. pediatric surgery. vol. 29/No 1. 1994: p 48-51.
* Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E., & Smith, H. L. (2010).Subjective Well-Being: Three Decades of Progress. Psychological Bulletin, 125, 276-302.
* Fabricatore, A; Handle, P & Fenzel, M. (2000). Personal spirituality as a moderator between stressors and subjective well – being. Journal of Psycholog and Theology, 28(3): 221-228.
* Fabricatore, A; Handle, P & Fenzel, M. (2000). Personal spirituality as a moderator between stressors and subjective well – being. Journal of Psycholog and Theology, 28(3): 221-228.
* Fakheri T, Najafi B, Fadakare Sogheh GH. (2006). Correlation of P53 protein expression with clinicopathologic parameters and hormonal receptor status in breast cancer patients. J Guilan University of Medical Sciences; 15(58): 1-6
* Feldman, D. B.; Snyder C. R. (2005). Hope and the Meaningful Life: Theoretical and Empirical Associations between Goal-directed Thinking and Life Meaning, Journal of Social and Clinical Psychology,24, 401-421.
* Howell, A. J.; Digdon, N.; Buro, K. (2010). Mindfulness predicts sleep-related self- regulation and well-being, Personality and Individual Differences, 48, 419-424.
* Harvey. K. &, Kemps,E. (2005).Optimism , coping style and emotional well-being British journal of health psychology .vol (10),312-321.
* Jongsma, A.E., & Palge, K. (2000). The camplte about psychotherapy treatment planner. John Wiley & Sons-INC.
* Khearelahi M.(2008). skills of life with Quran .Young thought center; 11 : 23-34.
* Kenny MA, Williams JM. (2007). Treatment-Resistant Depressed Patients Show A Good Response To Mindfulness-Based Cognitive Therapy. Behavior Research and Therapy; 45(3): 617- 25.
* Kiamarsi. A. Abolghasemi. A. (2010). Emotional intelligence and frustration: predictors of quality of life in patients with irritable bowel syndrome. Procedia Social and Behavioral Sciences 5, 827-831.
* Kabat-Zinn, J. (2005). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10, 144-156.
* Keyes, C. l.&Ryff, C. D. (2002).Optimizing well-being: The empirical encounter of traditions. Journal of personality and social psychology, 82, 1007-1022.
* Lopes, P. N, Brackett, M. A, Nezlek, J. B, Schutz, A, Sellin, I & Salovey. P, (2004). Emotional intelligence and social interaction, Personality and Social Psychology Bulletin, 30, 1018-1034.
* McMullen, B. (2003). Spiritual intelligence; www. Studentbmj.com.
* Malcol SMA, Lym NNA.(2002). Childhood cancer: In: Pizzo PA, Poplack DG, editors. Principles and practice of ped oncology. 4th ed. Philadelphia: LWW Co; PP. MacDonald EE, Hastings PH. Mindful Parenting and Care Involvement of Fathers of Children with Intellectual Disabilities. Journal of Child and Family Studies 2010; 19:236-40 -556
* Morone, N. E.; Lynch, Ch. S.; Greco, C. M.; Tindle, H. A.; Weiner, D. K. (2008), I Felt Like a New Person, "The effects of mindfulness Meditation on older adults with chronic ain:Qualitative Narrative Analysis of diary entries, The Journal ofpain, vol. 9, No. 9, p 841-848.
* Najarasl S.(2005). investigating the relationship between religious attitude with ego concept and generall well-being among Behbehan Azad university students.M A general psychology . Ahvaz Azad university.
* Nasel, D. D. (2004). Spiritual Orientation in Relation to Spiritual Intelligence: A consideration of traditional Christianity and New Age/individualistic spirituality; Unpublished thesis. Australia: The university of south Australia.
* Nadery F, Asgari P, Roshani K, Mehri A,dryany M. (2008). Relationship and spiritual intelligence emotional intelligence with life satisfaction of elderly. Journal New Findings in Psychology. The Islamic Azad University of Ahvaz. 7: 127-138.
* Nierenberg AA, Peterson TJ, Alpert J.)2003). Prevention of relapse and recurrence in depression: The role of long-term pharmachotherapy and psychotherapy. Journal of Clinical Psychiatry; 64(15) 13-7.
* Pallant,J.F.& lae.l. (2002). senso of coherence , well-being , coping and personality factor , personality and individual difference , vol(33) , 39-48
* Philip A., Pizzo and David G. (2005). Poplack principle and practice of pediatric oncology. Lippincott Raven publishers Philadelphia, 539-540.
* -PA Murray. (2001). AG Stansfeld Radiotherapy for stage I Hodgkin's disease Br-cancer. Aug (2): 314-8.
* -Ryff, C, D, Keyes, C. L. M Shmotkin, D. (2002). Optimal well – Being : Empirical Encounter of Two tradition. Journal of Personality and Social psychology Vol (10),157-1724
* Restelli F, Crispino S. (2008). Factors predictive of response to hormone therapy in breast cancer. Tumori; 94(3): 370-83.
* Robinson, L. (1983). Psychiatric nursing: human experience. New York: Saunders Co.
* -Robins, C. J. (2002). Zen principles and mindfulness practice in Dialectical behavioral therapy. Cognitive and behavioral Practice, 9, 50_57.
* Stavrova, O., Fetchenhauer, D & Schlosser, T. (2012). Why are religious people happy? The effect of the social norm of religiosity across countries. Social Science Research, 3.
* Sadock BJ, Sadock VA. (2007). Kaplan and Sadocks synopsis of psychiatry: behavioral sciences/ clinical psychiatry, Tenth Edition. Philadelphia, USA: Lippincott Williams & Wilkins.
* Snider M. (2005). The discursive proportion of hope: a qualitative analysis of cancer patients speech, qualitaive health research; 12(2).
* Snyder CR. (2002). Handbook of hope: Theory, measures, and applications. Academic Press.
* Santos, E, Severo. (2006). Spiritual intelligence; What is spiritual intelligence? How it benefits a person? www. Skopun. Files. WordPress.com.
* Schenell, T. & Becker, P. (2006). Personality and Meaning in life, Personality and Individual Differences,41, 1, 117- 129.
* Sirati F, Yadegari K. (2001-2003). Determination of the correlation between HER-2/neu tumor factor and invasion of breast cancer to axillary lymph nodes in patients undergoing mastectomy in cancer institue. IUMS Journal 2005; 43(11):81 -8.
* Snyder, C. R. (2000). Handbook of Hope: Theory, Measures, and Applications, San Diego: Academic Press.
* Segerstom,S.C. & Spencer,T.E. (2001). optimism: effect on cellular immunity: journal of personality and individual difference vol(35)
* Tokatli F, Altaner S, Uzal C, Ture M, Kocak Z, Uygun K, et al. (2005). Association of HER- 2/neu overexpression with the number of involved axillary lymph nodes in hormone receptor positive breast cancer patients. Exp Oncol ;27(2):145-9.
* Teasdale JD, Segal ZV, Williams J MG. (1995). How does cognitive therapy prevent depressive relapse and why should attention control (mindfulness) training help? Behavior Research and Therapy. 33: 25-39.
* Vaughan, F. (2003). What is spiritual intelligence? Journal of humanistic psychology. 42, (2).
* Wigglesworth, C. (2004). Spiritual intelligence and why it matters. www. consciouspursuits.com.
* Wissing,M.P.,&Van eden,C. (1994). Psychological well being: Measurement and constrict clarification.
* zohar, D. & Marshall, I. (2000). SQ- Spiritual intelligence, the ultimate intelligence. London: Bloombury.
1 Snyder
2 Feldman
3 Snyder
4 Feldman
5 Chang
6 Chang
7 Chang
8 Chang
9 Chang
10 Chang
11 Feldman
12 Feldman
13 Schenell
14 Schenell
15 Schenell
16 Schenell
17. Amy & Park
18. Kang , K; & etal
—————
————————————————————
—————
————————————————————