مبانی نظری افسردگی

 افسردگی1
تعاریف افسردگی :
با توجه به اینکه موضوع تحقیق در مورد افسردگی می باشد لذا اشاره به مجموعه ای از تعاریف افسردگی لهذا به مجموعه ای از تعاریف افسردگی در ذیل اشاره می شود .
1- افسردگی از نظر پزشکی عبارت است از کاهش یافتن نیرو و فعالیت جسمانی و روانی به سبب آزردگی و انزوا ، افسردگی را اضطراب ثانوی نیز مینامند (مرات، 1385).
2- افسردگی اصطلاحی است که به مجموعه رفتارهایی اطلاق می شود که عناصر مشخص آن کندی حرکت وکلام ، گریه کردن ، غمگینی ، فقدان پاسخهای شاد ، خودکم بینی ، فقدان علاقه ، کم ارزشی ، بی خوابی ، بی اشتهایی ، خلق افسرده ، بازداری از عمل و بازداری از تفکر است ( احمدی ،1372).
3- افسردگی اصطلاحی است وسیع و مبهم ، برای شخص عادی حالتی مشخص با غمگینی و گرفتگی و بی حوصلگی و برای پزشک گروه وسیعی از اختلالات عاطفی یا زیر ساخته های متعدد را تداعی می کند( فیش ، 1384).
4- افسردگی یک احساس نومیدی در نیل به اهداف مشخص است و این نومیدی بیشتر معلول کمبودهای شخصی است (اخوت و جلیلی ، 1382).
5- بیماری افسردگی بیماری است که خصوصیات اول و عمده آن تغییر خلق است و شامل یک احساس غمگینی است که از یک نومیدی خفیف تا احساس یاس شدید ممکن است نوسان داشته باشد . این تغییر خلق نسبتا ثابت و برای روزها و هفته ها و ماه ها و سالها ادامه دارد . همراه این تغییر خلق تغییرات مشخص در رفتار ، نگرش ، تفکر ، کارآیی و اعمال فیزیولوژیک وجود دارد ( لینفورد رئیس ، 1384).
6- ادوارد اردبرینگ افسردگی را چنین تعریف می کند : افسردگی را می توان بیان عاطفی از حالت درماندگی ، ناتوانی خود EGO بدون در نظر گرفتن آنچه باعث شکست مکانیزمهای مربوط به احترام به خود گردیده است و افسردگی ممکن
است در نتیجه عدم توانایی در افکار ، جنبه های تهدید کننده محیط بوجود می آید تعریف کرد (اخوت و جلیلی ، 1382).
7- افسردگی هر چند از شایعترین اختلالات روانی انسان است ، ولی شاید بیش از هر اختلال روانی دیگر ناشناخته باقی مانده است و یا در تشخیص آن اشتباه می شود . یکی از علل پنهان ماندن و عدم تشخیص ماندن و عدم تشخیص افسردگی در آمیختن آن با غمگینی معمولی است. در زندگی هر کس موقعیت هایی پیش می آید که خواه و ناخواه او را غمگین می سازد. اما این حالت با آشفتگی واقعی روانی و تقلیل بینش معنوی شخص همراه نیست. بر عکس افسردگی حالتی است که بر کیفیت خلق شخص تاثیر عمیق گذاشته و نحوه ادراک او را از خویش و از محیطش دگرگون می سازد(فیش,1384).
8- ضایعه کم وبیش پایداری که با کاهش انرژی و بنیه همراه است به گونه اِی که بِیمار توان آن را ندارد که حتِی با کوچکترِین سختِی در زندگِی به مقابله بپردازد (رزم آزما,1385).
9- افسردگی عبارت است از شکست ساختهای شخصی که منجر به احساس تهدید ، گناه ، خصومت ، پرخاشگری در شخص می شود . (اخوت و جلیلی ، 1382).
10- افسردگی یک هیجان عادی بشر نیز است ، این افسردگی عادی با علایمی مثل ، غمگینی ، دلشکستگی ، نومیدی ، ناکامی یا ناشادی مشخص می شود . این یک احساس همگانی و عمومی است و بعنوان اختلال غیر عادی تلقی نمی شود ، اما گاهی به حدی شدید است که بیمار ممکن است رابطه خود رابا واقعیت از دست بدهد ، دچار هذیان شود و چه بسا دست به خودکشی زند .(کلاس,1386).
11- افسردگی حالت روانی ناخوش که با دلزدگی ، یاس و خستگی پذیری مشخص میشود و قالباً با یک اضطراب کم و بیش شدید همراه ا ست . ( منصور و دادستان ، 1385).
12- افسردگی حالتی است از خلق که با احساس بی کفایتی ، یاس ، کاهش فعالیت ها با واکنشها ، بدبینی ، نگرانی ، علایم مربوط ، مشخص میشود .
13- دو مشخصه اساسی افسردگی ، ناامیدی و غمگینی است . شخص رکورد وحشتناکی احساس می کند و نمی تواند تصمیم بگیرد یافعالیتی را شروع کند و یا به چیزی علاقه مند شود . شخص افسرده در احساس بی کفایتی و بی ارزشی غوطه ور می شود . گاه زیر گریه می زند و ممکن است به فکر خودکشی بیفتد .افسردگی با اضطراب همراه است که در این صورت افسردگی تحریک نامیده می شود . شخص احساس خستگی می کند و به زندگی بی علاقه می شود اما در عین حال تنش و بی قراری دارد و نمی تواند آرام بگیرد( کلاس ، 1386).
14- افسردگی عبارت است از ناامیدی ، درماندگی ، دست کم گرفتن خود ، عجول بودن در کارها ، برچسب زدن ، ترس از شکست ، ترس از موفقیت ، ترس از انتقاد ، کم طاقتی ، سرزنش کردن خویشتن است ( برنز ، 1370 ).

طبقه بندی انواع افسردگی :
از نظر تاریخی اختلاف نظر در مورد طبقه بندی افسردگی در آغاز این محور بود که آیا افسردگی یک بیماری است . ( دیدگاه وحدت گرا ) و یا در واقع چند نوع بیماری است ( دیدگاه کثرت گرا ) کریپلین در سال 1896 با تفکیک جنونهای فونسکیونل به دو گروه جنون جوانی و مانیک دپرسیو، سهم خود را در روانپزشکی ادا کرد و مانی کوز یا جنون جوانی را مزمن و بدون دوره های بهبود بوده و عاقبت نیکی نداشته تلقی کرد . اما مانیک و دپرسیو بر خلاف آن به جنون جوانی تبدیل نمی شد ( فیش ، 1384).
در دهه گذشته گزارشهایی چاپ شد که نشان می دهد اختلال عاطفی اولیه را به دو شکل یا قطبی و دو قطبی می توان تقسیم نمود. در دو قطبی هم مانی و هم افسردگی وجود دارد و در نوع یک قطبی فقط یکی از دو را دارا است. بیماران مبتلا به نوع دو قطبی شیوع معمولا زودتر از نوع دیگر است ، دوره های آن کوتاه و متعدد است( فیش، 1384).
کاپلان و سادوک ( 1384) انواع افسردگی را چنِین بیان می کنند :
1- افسردگی پنهانی 2: اصطلاحی است که از سال 1950 به بعد عمومیت یافت این نوع افسردگی ممکن است در لباس هر نوع شکایت جسمی که نسبت به درمانهای مناسب طبی مقاوم بوده است ، ظاهر شود . چنین شکایت جسمی معمولاً با درمانهای ضد افسردگی مثل آنتی دپرسانهای سه حلقوی یا الکنرو شوک بهبود می یابند .
2- افسردگی اتکایی3 : سندرمی است در بچه ها در نیمه دوم یک سالگی بدنبال محرومیت از توجه مادر یا کسی که نقش مادری داشته باشد ، ظاهر می شود . چنین طفلی ابتدا با خشم و اعتراض و اضطراب به غیبت مادر واکنش نشان می دهد و پس از آن یاس و بی تفاوتی و بدنبال آن بی اشتهایی و تحلیل قوا و بالخره مرگ ممکن است پیش آید .
3- افسردگی رجعتی یاافسردگی دوره یائسگی4: که از چهل سالگی و بالا شایع است . و با آشفتگی و بیقراری شدید همراه است و احتمال اقدام به خودکشی یکی از خطرات جدی این نوع افسردگی است .
سندرم آشیانه خالی ، اصطلاحی است که گاهگاهی به این نوع افسردگی اطلاق می شود .
4- افسردگی بعد از زایمان5: بروز علائم افسردگی شدید چند روز پس از زایمان عارضه نادری نیست ، بی علاقگی و بی تفاوتی نسبت به نوزاد ، از جمله اضطراب انگیز این نوع افسردگی برای مادر است که تمایل به درک منزل ، یا درک نشدن و مقبول نبودن ، بیقراری ، بدخلقی و پرخاشگری شایع است . بداخمی تعلل در شرکت در جریانات خانوادگی و کناره گیری از فعالیتهای اجتماعی و پناه آوردن به اطلاق خصوصی خود فراوان مشاهده می شود مسایل مربو ط به مدرسه بسیار محتمل است . ممکن است بی توجهی به ظاهر خود و هیجان زدگی همراه و با حساسیت شدید به طرد شدن در روابط عاشقانه دیده می شود . از جوانان مبتلا این سیندرم افسردگی اساسی ممکن است دچار توهم و هذیان گردند . در اکثر موارد ، این علائم پیسکوتیک از نظر محتوی هماهنگ با خلق افسرده هستند در ضمن دوره افسردگی معمولاً در بدترین زمان آن روی داده و حاوی انواعی نظیر صداهایی که با هم بحث می کنند یا به بیمار اشاره می کنند ( که بیشتر مختص اسکیزوفرنی هستند ).نمی باشند ، این موارد افسردگیهای پیسیکوتیک خوانده میشوند . در حالیکه توهمات افسردگی معمولاً به صورت صدای و احدی است که خطاب بیمار صحبت می کند . از خارج سر او ، ریشه می گیرد و محتوی موهن و انتظاری دارد و هذیانهای افسردگی مایه های احساس گناه ، بیماری جسمی ، مرگ ، نیستی ، شایستگی تنبیه ، بی کفایتی شخصی ، یا گاهی گزند و آسیب دارند . این هذیانها در کودکان نابالغ نادر است . احتمالاً بدلیل عدم تمایل شناختی است . اما تقریباً در نیمی از نوجوانان دچار افسردگی پیسیکوتیک مشاهده می گردد .
افسردگی دوران کودکی و نوجوانی : ابتدا تصور میشد که افسردگی مخصوص سنین بلوغ است ولی تحقیقات بعدی خلاف آنرا به ثبوت رساند و اینطور نتیجه گیری شد که در واقع تجربیات سنین ا بتدایی عمر سهم مهمی در تکامل شخصیت دارد . رابطه نوزاد و مادر و بعداً پدر تا حدودی میزان شکنندگی شخصیت و استواری آن را مشخص می نماید . در دوره نوجوانی انسان در معرض تعبیرات و تحولات عمیق جسمی روانی واقع می شود . تغییرات هورمونی و رشد جسمی از یک طرف ، عوامل روانی و بلوغ فکری و علاقه به استقلال از سوی دیگر نوعی عدم تعادل ایجاد می نماید که هیچ فردی از گزند آن مصون نیست . لذا تعجبی ندارد که دوران نوجوانی ، انسان استعداد زیادی برای ابتلاء به افسردگی دارد ( فیش ، 1384).
افسردگی گاهی در نوجوانی با واژه عبارت آشفتگی عواطف همراه با احساسی بدبختی و ناخوشحالی ، مشخص میشود . این احساس همیشه همراه با اختلالات خواب و تغذیه است ( اخوت و جلیلی ، 1382) .
علائم افسردگی :
1- علائم بالینی در افسردگیهای خفیف : فرد تا حدی غمگین و مضطرب است و نسبت به مسائل زندگی ، بی علاقگی و بی تفاوتی مشهودی از خود نشان میدهد . همواره احساس گناه و بی حوصلگی می کند حرفهایش یکنواخت و خسته کننده است . قوای عقلانی او مانند هوش ، حافظه ، شناخت زمان و مکان دست نخورده است و علائم توهم و هذیان در او یافت نمی شود . بیمار سعی می کند که با افسردگی خود مبارزه کند ، معمولاً اگر به درمان نیاز باشد ، درمان سرپایی می تواند به رفع آن کمک نماید . گاهی بدون درمان ، و بر اثر مرور زمان و یا تغییر شرایط ، این حالات بهبود می یابد( شاملو ، 1380).

2- علائم بالینی در افسردگی متوسط : علائم بالینی اساسی ، عبارتند از : خلق پایین ، ناتوانی در کسب لذت ، و کاهش انرژی که همه آنها منجر به افت کارآیی شخص می گردند . ظاهر شخص شکل مشخصی ندارد . ممکن است شخص با لباس و وضع ظاهری توجه نکند . قیافه بیمار نیز به پایین افتادن گوشه های دهان و چینهای عمودی بین ابروها حالت مشخص دارد . راه رفتن و حرکاتش آهسته است . در موقعیتهایی که احساس غمگینی عادی اصولاً از بین می رود ، اضطراب نیز شایع بوده ولی از اجزای دائمی آن شمرده نمی شود .
یک علامت شایع دیگر تحریک پذیری ، یعنی تمایل به ابراز واکنش مشخص با ناراحتیهای بی دلیل نسبت به درخواستهای جزئی است (فیش ، 1384).
3- علایم بالینی در افسردگی شدید : همان علایم افسردگی قبل را فقط با شدت بیشتری ، علایم اضافی اختصاصی نیز ممکن است به صورت هذیان و توهم پیدا شود ، در این حال اختلال را گاهی افسردگی پسیکوتیک می خوانند . هذیان گناه ، هذیان هیپوکندریاک که بیمار معتقد است به سرطان مبتلا شده است نیز در وی مشهود ا ست ( فیش ، 1384).
4- افسردگی بهت زده : این حالت شدیدترین درجه افسردگی و فقط در تعداد معدودی از افراد دیده می شود . اگر درمان شد بیمار مدتها بیحرکت و بدون هیچگونه واکنش می ماند . تیرگی شعور و هوشیاری و فقدان تکلم ممکن است در بیمار مشاهده شود( شاملو ، 1380).
5- افسردگی درونزا ( بیولوژیک ) که دارای علایم بسیاری است .
موارد پیشرفته آن غالباً همراه بابیماری مانیک- دپرسیو است که می تواند یک قطبی باشد. غالباً پس از برطرف شدن علت بیولوژیک ، افسردگی نیز برطرف می شود و یا اینکه لازم است از داروهای ضد افسردگی مانند ایمی پر امین و شوک الکتریکی کمک گرفته شود ( احمدی ، 1372).
6- افسردگی واکنشی : ( روان نژند – محیطی ) از نظر رفتار شناسی روان نژندی دارای خصوصیات نوسانی است که به تعبیرات در شدت اضطراب بستگی دارد . در این مورد هنوز جای تحقیقات بسیاری وجود دارد ( احمدی ، 1372).
پورافکاری علایم بالینی افسردگی را چنین بیان می کند : ظاهر بیمار شکل مشخصی دارد و ممکن است شخص به لباس و ظاهر خود توجه نکند ، قیافه بیمار نیز با پایین افتادن گوشه های دهان و چینهای عمودی بین ابروها حالت مشخصی دارد . حرکات وضعیتی بدن کاهش پیدا می کند (فیش، 1384).
اختلالات جسمی ، علایمی نظیر بی اشتهایی ، یبوست ، اختلال خواب و ناراحتیهای نظیرسردرد ، گرفتگی نفس ، احساس فشار در سینه ، خشکی دهان ، اشکال در بلع ، اختلال قاعدگی و بی اشتهایی چه بطور جداگانه و چه به صورت چند نشانه در توصیف افسردگیها مورد مطالعه قرار گرفته است ( اخوت وجلیلی ، 1382). اختلال در شناخت و تفکر : جریان فکر و تمرکز فکر و محتوی آن دستخوش تغییراتی می شود ( اخوت وجلیلی ، 1382). اختلال در هیجان و احساس : احساسات و تمایلات همساز و هماهنگ با افکار و خلق افسرده می گردد . مفاهیم مانند میل ، علاقه مندی ، دوستی ، دوست داشتن ، عشق و صمیمیت و نظایر آنها دیگر معنی و صورت واقعی ندارد و جای آنها را بی میلی ، بی تفاوتی ، دلسوزی ، دلمردگی ، بی حوصلگی اشغال کرده اند ( اخوت وجلیلی ، 1382).
علائم دیگر : علائمی مانند کندی روانی – حرکتی بیمار مبتلا به افسردگی راه رفتن و حرکاتش آهسته است . بیمار شوقی برای فعالیت ها و مشغولیتهایی که بطور طبیعی از آنها لذت می برد نشان نمی دهد . کاهش انرژی از علایم مشخص است . بیمار احساس بی حالی می کند ، هر کار جزئی برای او مشکل است و اقدامات خود را ناتمام می گذارد . (فیش، 1384).هر چند ممکن است اضطراب در تمام انواع افسردگی یکی از علائم باشد معهذا در افسردگی های خفیف ممکن است شدت آن به همان اندازه افسردگی های شدید باشد . این یافته سبب شده است که بساری تصور کنند که این اختلالات افسردگی خفیف فرمهای شدید و متوسط و خود سندرم مستقلی است . این افسردگی در حد فاصل میان افسردگی عادی و خفیف است .( شاملو ، 1380).

بررسی نظریه های مربوط به افسردگی و سبب شناسی آن :
در این قسمت از پژوهش به بررسی برخی از نظریه های مربوط به سبب شناسی افسردگی خواهد شد . گرچه نظریه های مختلفی در رابطه اختلالات عاطفی و اتیولوژی این اختلالات و همچنین نشانه ها و تشخیص و درمان انها وجود دارد ولی در اینجا فقط به چند نمونه مهم اشاره می شود :
الف: دیدگاه زیست شناسی پیش فرضهای نظریه زیست شناسی این ا ست که عادت افسردگی یا در ژنها نهفته است که از طریق توارث از والدین به فرزندان منتقل می شود و یا نارسایی کم دو نسل از بستگان آنها رفتارهای مشابهی داشته اند. (آزاد، 1382). یک زمینه پژوهش عمده پژوهش درباره علل زیست شناسی افسردگی مربوط به نقش انتقال دهندگان عصبی ، سالهاست که نظریه کته کولامین در مورد افسردگی حاکم بوده است این نظریه بیان کنننده این است که افسردگی مربوط به کمبود کته کولامینها به خصوص نوارایی نفرین در محلهای گیرنده مخصوص در مغز ا ست (آزاد، 1382). رابطه دوپامین نیز با افسردگی مربوط شناخته شده ا ست. دوپامین با گروه نرونهای مربوط به هماهنگ تنظیم غذا و مایعات و اثرات کورتیزول در اغلب موارد به منجر به افسردگی می گردد اما در تعدادی دیگر منجر به حالت مانیا می شود . میزان بالایی یا اختلال دو قطبی ، در خویشاوندان مبتلا اختلالات خلقی وجود دارد . در بین تمام بیماران روانی ، شواهد و دلایل زیادی وجود دارد که نشان می دهد ، بیماری های عاطفی اساس ارثی و جنبه های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی بیشتر دارد . پژوهشهای مربوط به خانواده در افسردگی های یک قطبی ، شیوع این بیماری به مراتب کمتر از بیماری دو قطبی نشان می دهد ، در پژوهشهای مربوط به دوقلوها همبستگی آماری در دوقلوهای یکسان حدود 40% و دوقلوهای غیر یکسان تقریباً 11% بدست آمده است . ( شاملو ، 1380).
دیدگاه روان پویایی:
مطالعات روان شناختی درباره افسردگی با زیکموند فروید و کارل آبراهام شروع گردید هر دو در مقالات جداگانه خود درباره افسردگی ، اختلال را بعنوان یک واکنش پیچیده نسبت به از دست دادن چیزی توصیف تمایلات جنسی ، عامل ذکر کرده بود ( آزاد ، 1382).فروید عقیده داشت که فرد مبتلا به افسردگی ، یک وجدان یا فراخود نتیجه کننده قوی دارد او بر احساس گناه ه وجدان موجب آن می شود تاکید می ورزد ، فروید یکی از کسانی است که در مقاله خود بنام عزاداری و مالیخولیا -1917- به مسئله افسردگی پرداخت . او افسردگی را از غم طبیعی و سالم تفکیک نمود و آن را مخصوص افراد خودخواه و خود محور دانست زیرا در غم انسان سالم ، خودخواهی و خود محوری شدید وجود ندارد . مکتب روانکاوی و مکاتب وابسته علل زیر را موجب بروز افسردگی می دانند:
1- خشم بدرون گرائیده : تبدیل غریزه خشم و ستیزه جوئی به افسردگی .
2- از دست دادن غریزه یا معبود : جدایی انقطاع عاطفی بین بیمار و غریزه از دست رفته .
3- نقصان حس اعتماد به نفس : عدم توانایی در رسیدن به ایده آلهای شخصی .
4- اختلال در ارزیابی واقعی و درک امور : ناامیدی( معانی ، 1388).
یکی دیگر از بدیع ترین تحقیقات این نظریه را مدیون بیبرینک ( 1953 ) هستیم . به نظر وی ، حالت مرحله دهانی ، از هم پاشیدگی کشاننده ها درون فکنی ، چیزی جزء جنبه های
ثانوی نیستند و افسردگی قبل از هر چیزی پدیده ای عاطفی است که با حالت استیصال (من) همبستگی دارد و از دست دادن موضوع عشق یا آنچه بدینگونه احساس شده باشد ، منتهی به سقوط ارزش خویشتن و حالت استیصال می شود( منصور و دادستان ، 1385 ).
بنظر کارل آبراهام دورهای آشکار بیماری را فقدان شی لیبدوئی تسریع می کند ، این فقدان به فرآیندی قهقرایی می انجامد که ضمن آن Ego ( من ) از حالت عملکرد پخته به حالتی که در آن ضربه خردسالی مرحله دهانی سادیستی رشد لیبدوتی مسلط است . بعلت تثبیت به دوران کودکی پناه برد( فیش ، 1384) .
در مرحله افسردگی جریان درون گیری شدت می گیرد . این موضوع از طر فی بعلت کاهش مکانیسم برون فکنی است و از سوی دیگر بعلت این است که کودک کشف نموده است که وجود مستقلی دارد و احتمال این هست که از وی دور شود . این کشف و درک نیاز کودک را به تملک مطلوب شیئی و نگهداری وی در درون خود چنانچه ممکن باشد و چنین محافظت وی از تهاجمات پرخاشگرانه و ویرانکارانه ، خود می باشد . وضع و حالت افسردگی در مرحله دهانی وقتی که مهر و محبت و نیاز فروبلعیدن را موجب می شود ( هاناسینکال ، 1381).

دیدگاه یادگیری :
نظریه پردازان یادگیری معتقدند که اختلالات روانی بطور کلی نتیجه آموختن پاسخهای ناکافی برای روشن شدن با مسائل زندگی یا نیاموختن پاسخهای لازم برای حل مشکلات زندگی می باشد . برای تعداد زیادی از این نظریه پردازان علت اصلی بیماری افسردگی در افراد انسان کاسته شدن تقویت و فعالیت فرد است نظریه های یادگیری دربا ره افسردگی ، بیشتر بر شیوه های زندگی فعلی فرد تمرکز دارند تا تجارب گذشته او . در چهار چوب نظریه یادگیری دو رویکرد عمده در تحلیل علل افسردگی وجود دارد یکی از آنها بر تقویت تاکید دارد و دیگری بر عوامل شناختی (هاناسینکال، 1381).
رویکرد تقویت:
افراد به این علت افسرده می شوند که محیط اجتماعی آنها ، تقویت مثبت فراهم نمی آورد مثلاً مرگ یکی از عزیزان ، شکست در شغل ، نداشتن سلامتی ، در عین حال امکان تقویت مثبت موجب کاهش بیشتری در آن دسته از فعالیت ها و جلوه های رفتاری می شوند که احتمال اینکه پاداش بدنبال داشته باشد زیاد است و دور باطلی پیش می آید که هم فعالیت ها و هم یادداشتها را کاهش میدهد ( هاناسینکال ، 1381).

دیدگاه های شناختی :
رویکرد شناختنی بر دیدگاه افراد درباره خود و جهان اطراف خود تاکید دارند بر اعمال افراد . بر طبق یکی از نظرهای شناختنی در افراد مستعد افسردگی این نگرش کلی پرورش یافته که خودشان را از یک دیدگاه منفی و انتقاد آمیز بنگرند ( هاناسینکال ، 1381).
آنان بیشتر در انتظار شکست هستند تا موفقیت و در ارزیابی کارهای خود معمولاً شکستهای خود را بزرگتر و موفقیتهای خود را ناچیز به حساب می آورند هر وقت در کارهایشان به مشکلی بر می خوردند بیشتر خود را مقصر می دانند تا شرایط و موفقیتها . را بر طبق این نظریه تشویق فرد افسرده به اینکه از لحاظ اجتماعی بیشتر فعال شود تا به تقویت مثبت بیشتری دست یابد به خودی خود کارساز نخواهد بود . چون آنان به راحتی بهانه های دیگری برای سرزنش خود پیدا می کنند ( هاناسینکال ، 1381).
اگر چه بنظر می رسد که انتظارات منفی درباره خود و جهان اطراف خود نقش مهمی در افسردگی دارد ، اما هنوز روشن نیست که اینگونه افکارات تا چه اندازه پیشایند افسردکی هستند و تا چه اندازه همایند با آن نگرشهای سرزنش آمیز نسبت به خود و احساس درماندگی ممکن است به افسردگی منجر شوند . اما این امکان نیز وجود دارد که خود افسرده شدن موجب پیدایش افکار شود ( هاناسینکال ، 1381).
نظریه لوینسون در مورد افسردگی :
این نظریه چند فرضیه دارد :
1- احساس افسردگی و علایم دیگری مانند اینکه رفتار تقویتی دریافت نمی شود .
2- عدم تقویت باعث کاهش فعالیت می شود حتی بیشتر از زمانی تقویت کم وجود دارد .
3- فراوانی تقویت مثبت ، به عملکرد 3 مجموعه زیر بستگی دارد .
– تعدادی عوامل تقویت کننده همچون سن ، جنس ، جذابیت برای دیگران .
– تعدادی عوامل تقویت کننده قابل دسترس مانند محیط ( خانه ، زندان ).
– وجود رفتارهای شخصی که تقویتهایی مثل مهارتهای حرفه ای و اجتماعی را بتوان کسب کرد .
تعدادی از نظریه پردازان یادگیری معتقدند که علت اصلی بیماری افسردگی در انسان کاهش تقویت و فعالیت فرد است . این صاحبنظران معتقدند که انسان دچار اختلالات عاطفی و بخصوص افسردگی می شود که در زمان یادگیری مراحل زیر طی می شود :
1- وقتی رفتار فرد از جانب محیط تقویت و تشویق می شود .
2- بعلت این عدم تشویق و تقویت ، کمیت رفتار فرد به نحو چشمگیری کاهش می یابد و این امر به نوبه خود بازهم از تقویت و تشویق می کاهد ( شاملو,1380 ).
بطور کلی پیش فرضهای نظریه یادگیری آن است که افسردگی و فقدان تقویت به هم نزدیک است .
– دیدگاه های شناختی " بک "درباره افسردگی :
آرون بک ، معتقد است که افراد افسرده به این دلیل افسرده اند که در روش تفکرشان خطا می کنند یا به راه مبالغه می روند . شخص افسرده نظر منفی درباره خود دنیا و آینده اش دارد . طبق نظر " بک " این شناختهای منفی است که علت افسردکی است . بنظر " بک " طرز استدلال و تفکر افراد ، تعیین کننده حالت عاطفی آنهاست و نحوه تفکر افراد افسرده ، دارای حالات و خصوصیات زیر است .
1- افراد افسرده از یک موضوع کوچک نتیجه می گیردند که بدبخت و بی ارزش هستند .
2- اتفاقات نامربوط را به خود نسبت می دهند اگر هوا ابری است و نمی تواند به گردش برود آن را به دلیل بدشانسی خود می داند .
3- اگر در موضوعی ، اشتباهی از او سربزند ، آن را تعمیم می دهد و کل وجود خود را بی کفایت و نالایق می پندارد .
4- افراد افسرده تمایل به بزرگ کردن عیوب و کوچک شمردن محاسن خود دارند.

دیدگاه اصالت وجودی انسان گرایی :
نظریه های اصالت وجود بر محور از دست دادن عزت نفس دور می زنند . شیئی از دست رفته می تواند واقعی یا سمبلیک باشد . مانند قدرت اجتماعی پول و غیره بسیاری از افراد خود پنداره خود را بر پایه این که ، که هستند ، چه دارند ، بنا می کنند . علت شایع افسردگی در مردان از دست دادن شغل است . شغل بیانگر ارزش شخص در نظر خودش می باشد .مسئله تنها از دست دادن شخص مورد علاقه نبوده است ، بلکه منبع اصلی ارزش وی بوده است . نظریه های انسان گرایی ممکن است بر خلاف " من آرمانی شخص " و ادراک وی از حالت واقعی امور تاکید بگذارد . افسردگی بر اساس این نظریه ، احتمالاً زمانی ظاهر میشود که اختلاف بین " من واقعی " و " من آرمانی " خیلی زیاد است و بطوری که برای تشخیص قابل تحمل نباشد( آزاد ، 1382).
علل افسردگی :
اگر چه با توجه به موضوع تحقیق نیازی به بررسی علل افسردگی دیده نمی شود ولی برای تکمیل مباحث دیگر بطور خیلی خلاصه علل افسردگی در ذ یل آورده شده ا ست :
1- علل ژنتیکی : علل ژنتیکی در انواع متوسط و شدید اختلاف خلقی مطالعه شده ولی در موارد خفیفتر چنین تحقیقاتی صورت نگرفته است . مطالعات نشان داده اند که خطر ابتلا به افسردگی شدید ، به اختلال عاطفی 10 الی 15 درصد و در مقابل 1 الی 2 درصد کل جمعیت است( فیش ، 1384) .
2- علل بیولوژیکی : آمین های بیولوژیک – نوراپی نفرین و سروتونین – دو ناقل عصبی هستند که بیش از همه در فیزیوپاتولوژی اختلافات خلقی مطرح می باشند . در مدلهای حیوانی تمام درمانهای سوماتیک موثر ضد افسردگی با تاخیر در کاهش حساسیت گیرنده های پس سیناپسی آدرنرژیک و 5H 12 در تعقیب درمان طولانی همراه هستند . این تغییرات تاخیری گیرنده ها در مدلهای حیوانی تاخیر 1 الی 3 هفته ای در حصول بهبود بالینی که معمولاً در بیماران دیده می شود هماهنگی دارد . کاهش در تعداد مکانهای جذب مجدد سروتونین و افزایش غلظت سروتونین در اتوپس مغز افراد خودکشی کرده مشاهده شده است و احتمالاً با کاهش درگیرنده های سرتونین بدنبال مواجهه مزمن با داروها ، هماهنگ است . همچنین مطالعات متعدد بر روی بیماران خلقی ناهنجارهای گوناگون در متابولیسم های آمین های بیوژمیک (AA 5-HI, MHP HVA ) در خون ، ادرار و مایع مغزی نخاعی نشان داده شده است . یافته های گزارش شده با این فرضیه که اختلالات خلقی با بی نظمی های ناهمگونی سیستم های بیوامین مربوطند هماهنگی دارد(کاپلان وسادوک ، 1384 ).
3- علل روانی – اجتماعی :
– عوامل مربوط به زندگی مشترک( چه ازدواج و چه بدون ازداوج )
– عدم سازش ، جدایی ، مرگ همسر .
– عوامل مربوط به پدر و مادر شدن مثل کشمکش با فرزند .
– عوامل مربوط به شغل و حرفه .
– عوامل و شرایط زیستی .
– عوامل مادی .
– عوامل قانون .
– عوامل خانوادگی (فیش ، 1384 ).
4- عوامل فرهنگی و اجتماعی :
عوامل اجتماعی شامل طبقه اجتماعی ، خانواده ، دوستان و همسن و سالان ، مدرسه و شامل وضعیت اقتصادی مثل میزان درآمد . سطح سواد و دانش و نیز سطح اشتغال خانواده می باشد که تمام اینها با یکدیگر در ارتباطند و تاثیر فراگیر متغیرهای اجتماعی – اقتصادی را می توان در تمام طبقه های اجتماعی می دید . اما این متغیرها بویژه در طبقات پایین چشمگیر است ( ریتا و وانس ، 1387).
5- علل عضوی :
1- جراحتی – ضربه ای در اثر جراحت سر و ضربه مغزی و عملهای جراحی معینی بویژه بر روی بخشهایی از بدن که از اهمیت خاصی برخورد دارند مانند ، سر ، دستها ، چشمها ، گوشها و اندامهای تناسلی و مانند آن .
2- عفونی – بویژه در اثر انفلوانزا ، و در اثر عفونتهایی مانند انسفالیت ( تب مغزی ) و هپاتیت ( تورم کبدی ) .
3- عروقی3 بدنبال ضربه ای که ، به مرگ منجر نشود اما موجب خونریزی یا لخته شدن خون گردد ، فلج عضوی یا اختلال و عدم توانایی در گفتار عارض میشود .
4- هورمونی – تغییرات بیوشیمیایی در بدن ، مانند تغییراتی که بدنبال زایمان رخ میدهد ( عارضه های ناشی از زایمان 4 ) یا تغییر زیستی مانند یائسکی ، و نیز هنگامی که غذه های معینی در بدن بدرستی کار نمی کنند..
5- صرعی: بیماری صرع همیشه بشکل حمله ظاهر نمی شود ، بلکه در عوض می تواند به دگرگونی های غیر قابل پیش بینی حالتهای خلق ، یا به تغییرات فاحش رفتار " صرع حرکتی – روانی منجر گردد .
6- فرسودگی در نتیجه پیری تدریجی ، مغز کار آیی خود را از دست می دهد شخص ممکن است از این موضوع و در نتیجه افسرده گردد . برخی مغزها پیش از موقع فرسوده می گردند . و گفته میشود که شخص دچار پیری زودرس شده است . سالخوردگی می توان به از دست رفتن کارائی غیر قابل برگشت مغز بینجامد که جنون نامیده می شود و بیماران جنون اغلب احساس افسردگی می کنند . ( Degenerative با فرسودگی موجب بیماری می گردد .)
7- دارویی : داروهای معینی که به منظور درمان بیماریهای دیگری تجویز می گردند ، در افراد مستعد می توانند موجب افسردگی شود . و پزشک باید مراقب این موضوع باشد . در نتیجه داروهایی که برای کنترل فشارخون بالا داده میشوند و در اثر مصرف انواع معینی از قرص های ضد بارداری ممکن است افسردگی پدید می آید . باید گفت که ا ین امر اجتناب ناپذیر نیست بلکه در برخی افراد مستعد رخ می دهد ( راس، 1389).
فروید معتقد است افسردگی هنگامی در شخص پدید می آید که وی در مرحله معقدی تثبیت شده باشد چون کودک به استقلال شخصیتی نمی رسد لذا افسرده می شود( راس ، 1389).
شیوع افسردگی :
زنان بیشتر از مردان دچار افسردگی می شوند در واقع نسبت افسردگی در زنان دو برابر مردان است . این اختلاف افسردگی در میان دو جنس در مواردی که افسردگی بعنوان اثرات بالینی بیماران مورد درمان ، بررسی اجتماعی افرادی که تحت درمان نبوده اند ، مطالعات منجر به خودکشی و اقدامات مربوط به خودکشی ، یا واکنشی نسبت به داغدیدکسی تعریف شده ملاحظه گردیده است . تنها ممکن است به دلیل عده زنان افسرده بیشتر از مردان باشد که عده بیشتری از آنها برای معالجه مراجعه می کنند این اختلاف در میزان وقوع افسردگی در بین زنان به نظر می رسد که واقعی باشد نه ساختگی.
در حال حاضر بیشترین شیوع افسردگی در بین جوانان است . شواهدی وجود دارد که افسردگی ناسازگار بطور معمول در خلال دوره های تغییرات سریع اجتماعی روبه افزایش است . عامل اجتماعی دیگر این است که افراد ممکن است بطور متفاوت نسبت به رفتار افسرده زنان و مردان واکنش نشان دهند . در حالی که مردان افسرده تمایل بیشتری به کناره گیری و شکایات بدنی دارند . زنان بیشتر خود انتقاد گر هستند و احساس عدم کفایت می کنند . ( راس ، 1389).
طبق تحقیقاتی که بر روی نوجوانان دختر و پسر صورت گرفت نشان داد که دختران نشانه های بیشتری از افسردگی ، وقایع استرس زای روانی و تصور منفی دئرباره بدن خود و عزت نفس را بدعت می دهند . تحقیقات برای اندازه گیری و تفاوت های افسردگی در نوجوانان کمتر صورت گرفته است و بیشتر در مو رد بزرگسالان است . بنابراین آنچه در مورد بزرگسالان بدست آمده نمی توان به نوجوانان تعمیم داد . شیو ع افسردگی در نوجوانان نشان می دهد که در آنان میزان افسردگی بیشتر از بزرگسالان است . خودکشی در نوجوانان بیشتر دیده می شود و علت اساسی خودکشی ، افسردگی است ، پژوهشگران بالینی ، توجه خود را به سوی مطالعه در این گروه سنی معطوف نموده اند ، داشتن تصور بد از بدن خود می تواند باعث افسردگی گردد و طبق تحیقات این طرز فکر در دختران بیشتر از پسران دیده می شود و همین باعث افزایش افسردگی در زنان می شود . اگر چه افسردگی بطور معمول در جمعیت بزرگسالان شیوع دارد ، وجود آن در طی کودکی نسبتاً ، غیر معمول است ( راس ، 1389).
در میان افرادی که دست به خودکشی میزنند نوجوانان افسرده به وضوع بیشتر از نوجوانانی است که دچار افسردگی نیستند ( ریتا و وانس ، 1387 ).
افسردگی گرچه در نزد کودکان و افراد مسن ، فراوان دیده می شود ، لکن در دوران بیش از هر موقع دیگر شخصیت فرد را تحت تاثیر قرار می دهد ، نوجوانان اغلب اوقات گوشه گیر و فسرده هستند و به هیچ وجه به چیزی علاقه نشان نمی دهند . آنان نمی توانند حتی برای چند لحظه هم که شده در اتاق تنها بمانند و آرام بگیرند و به کار و مطالعه بپردازند ، آنها مدام به دنبال تحریکی می گردند که بدان وسیله تشویقهای درونی خود را تخفیف دهند (بهرامی، 1386). ظهور افسردگی هم در زنان و هم در مردان که قبلاً بیشتر ین شیوع را داشت به نظر می آید کاهش یافته است و در حال حاضر بیشترین شیوع افسردکی در بین نوجوانان که و قبلاً ممکن بود به عوامل روان شناختی نسبت داده شود ( آزاد ، 1382 ).
تمام انسانها با هر گونه الگوی شخصیتی تحت شرایط مناسب ممکن است دچار افسردگی شوند اما برخی از انواع شخصیتهای وابسته ، وسواسی ، جبری ، هیستریک ، در معرض خط بیشتری برای افسردگی هستند تا شخصیتهای ضد اجتماعی ، پارانوئید و سایر شخصیتهایی که از مکانیزمهای برونسازی استفاده می کنند . ( کرین ، 1370). افسردگی اگر قبل از اواسط دوران دیده شود به احتمال زیاد به افزایش سن از بین خواهد رفت ولی اگر بعد از اواسط نوجوانی بروز کند به قابلیتهای رفتاری ناسالم و کمابیش پایداری در سنین بالاتر دلالت خواهد کرد . ( فیش ، 1384). در مقایسه ساختمان فاکتوری اختلالات رفتاری پسران و دختران ، علائم عرضی افسردگی یکی از فاکتورهایی است که فقط برای دختران در نظر گرفته شده است ولی معتقد است که این فاکتور در پسران به ندرت دیده می شود.

منابع
منابع فارسی :
ابراهیمی ، سهیلا.(1379).بررسی رابطه گریز دختران 12 تا 18 سال شهر تهران با میزان اعتماد بنفس آنها با مشکلات اجتماعی. رساله دکتری واحد علوم و تحقیقات تهران.
ابوالقاسمی، شهنام .(1382). اثر بخشی رفتار درمانی شناختی ، دارویی و پلاسیبو در درمان اضطراب تعمیم یافته. رساله دکتری واحد علوم و تحقیقات تهران.
آتش پور، سید حمیدوگل پرور،محسن و آقایی ،اصغر.(1381).روانشناسی اعتیاد وسبب شناسی و درمان. اصفهان: دانشگاه آزاد اسلامی ( خوارسگان).
آزاد ،حسین .(1382).آسیب شناسی روانی.(چاپ هفتم).تهران : بعثت.
اتکینسون؛ریتا ال و اتکینسون ،ریچارد سی واسمیت ،ادواردی و بم ، داریل ج و نولن ، سوزان.(1386).زمینه روانشناسی هیلگارد(ترجمه محمد نقی براهنی ،بهروز بیرشک ،مهرداد بیک،رضا زمانی ،سعید شاملو ،مهرناز شهر آرای،یوسف کریمی،نیسان گاهان، مهدی محی الدین ، کیانوش هاشمیان). تهران : رشد.(2007).
احمدی ،سید احمد .(1372).مقدمه ای بر مشاوره و روان درمانی . تهران: انتشارات دانشگاه اصفهان.
اخوت،ولی ا..و جلیلی،احمد.(1382).افسردگی.تهران:دانشگاه تهران.
اسد بیگی ،حسین.(1378).پیشگیری از اعتیاد.فصل نامه پیام مشاور،3و4، 123-100.
اسرار،صدیقه(1381).گروه درمانی شناختی.جلد اول،شیراز:انتشارات سازمان بهزیسی استان فارس.
اسمیت،فیلیپ.(1371).تفکر منطقی و روش تعلیم و تربیت (ترجمه علی شریعتمداری).تهران:رشد(1992).
اصغرنژاد، فرید؛ بوالهدی ، جعفر؛ دماغی ، پرویز.(1386) . اثربخشی شناخت درمانی گروهی بر پایه تفکر نظاره ای و فعال سازی طرح واره های معنوی در پیشگیری از عود مصرف مواد افیونی . www.sid.ir
الیس،آلبرت.(1383).با آلبرت الیس مشاوره کنید(ترجمه مهرداد فیروز بخت).تهران : رسا (2004).
الیس، آلبرت و بکر،اروینگ .(1384) . زندگی شادمانه(ترجمه مهرداد فیروز بخت و وحیده عرفانی ).تهران: رسا .(2005).
انجمن روانپزشکی آمریکا .(1384).راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی( .(DSM4(ترجمه نیکخو و همکاران).تهران: سخن(2005).
باقری ، عباس . (1372) .بررسی همه گیر شناسی اختلالات روانی در منطقه روستای میبد.پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم پزشکی .
باوی ،ساسان .(1388).اعتیاد انواع مواد، سبب شناسی،پیشگیری و درمان.اهواز : نشر دانشگاه آزاداسلامی اهواز.
بحیر آبی ، هادی ؛ جواهری ، فروزان ؛ کاویانی ، حسین . (1384) .اثربخشی شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی درکاهش افکار خود آیندمنفی ، نگرش ناکارآمد، افسردگی و اضطراب . www.sid.ir
بختیاری زاده، توران(1382). بررسی میزان اضطراب در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و مقایسه آن با گروه کنترل. پایان نامه(دکتری)–دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کرمان، دانشکده پزشکی مهندس افضلی پور.
برنز.د.(1370).شناخت درمانی و روانشناسی افسردگی(ترجمه فتحعلی لواسانی و فهیمه مدرس و علی عباسی).تهران : موسسه.(1990).
برنز، حریری.(1373).افسردگی چرا؟ شناخت درمانی – جدیدترین درمان افسردگی.تهران انتشارات : پیشتاز علم.
بک،قراچه داغی.(1372).عشق هرگز کافی نیست.شناخت درمانگری.ترجمه قراچه داغی.تهران: اتشارات هم آگاه(1992).
بک،آرون تی .(1389).شناخت درمانی ومشکلات روانی(ترجمه مهدی قراچه داغی). تهران :ویس .(2010).
بلاچ، رای.(1370).مقدمه ای بر رواندرمانی نظریه ها و روشهای رایج.( ترجمه مهدی قراچه داغی).انتشارات رشد.
بلاچی ، کلادتیون وجیمزاری ، بارت.(1387).درمان افسردگی و اختلاف نظرهای گذشته و نگرش جدید(ترجمه حسن سلطانی فر).تهران: آستان قدس رضوی.(2008).
بهرامی،غلام رضا.(1386).بیماری روانی.تهران : بی با.
بیرشک ، بهروز ؛ پرویزی فرد، علی اکبر؛ عاطف وحید، محمد کاظم .(1380) . بررسی همبودی اختلال های خلقی و اضطرابی در معتادان جویای درمان و افراد بهنجار
پل، استالارد.(1389).خود کارامدی و راههای افزایش ان.روحی، گودرزی(2010). انتشارات آب.
شارف،جک.(1387): نظریه های رواندرمانی و مشاوره :(ترجمه مهرداد فیروز بخت).انتشارات موسسه خدمات فرهنگی رسا
ترکی ، عاطفه : صالحی ، مهرداد : فاتحی زاده ، مریم السادات . (1385) بررسی تاثیرآموزش شناختی – رفتاری زوجین در کاهش گرایش به مواد بیماران وابسته به مواد تریاکی درشهر اصفهان .
تقوی،ابراهیم.(1386).خیال دیو،کنکاش بیولوپیکی از چگونگی تاثیرات مخدرها بر سلسله اعصاب مرکزی و سیستم های دیگر.تهران: جهاد دانشگاهی.
توسلی،غلام عباس.(1379).رشد قاچاق مواد مخدرو گسترش اعتیاد در ایران. مجله ژرفای تربیت17، 10-5 .
جلالی طهرانی،محمد حسن.(1368).تئوری شخصیت از دیدگاه اسلام.مشهد:انتشارات دانشگاه فردوسی،دانشکده علوم تربیتی.
جهانگیری،بیژن.(1381).راهنمای شناخت و درمان اعتیاد در ایران.تهران:انتشارات ارجمند.
جمعه پور ، حمید .(1382) . بررسی کارایی و اثربخشی شناخت درمانی درکاهش نگرش های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد مخدر درمعتادین .پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه فردوسی.
چیر لو،استفانو و برینی ،آر کامبیازو ، جی و مازا،آر.(1378).اعتیادبه مواد مخدر در آیینه روابط خانوادگی(ترجمه سعید پیر مرادی).اصفهان: امام.(1997).
حاجی پور،حسن و رضایی انصاری،علی اکبر.(1384).نگرش های ناکار آمد وراهکارهای پیشگیری از عود. مشهد: انتشارات سازمان بهزیستی خراسان.
حسینی ، زهرا. (1384) . همه گیر شناسی اختلالات روانی دانش آموزان مقطع راهنمایی شهرستان تربت جام. پایان نامه کارشناسی .دانشگاه آزاد واحد تربت جام .
حلبی،علی اصغر.(1379).خواندنی های ادب فارسی.تهران: زوار.
دادستان ،پریرخ.(1386).روانشناسی مرضی تحولی(جلد اول).تهران :سمت.
دادستان ، پروین و منصور ، محمود.(1385).لغت نامه روانشناسی. تهران:ژرف.
دلاور ، علی ؛ شیبانی ، شهنار؛ یوسفی لویه ، مجید.(1385).پژوهش در حیطه کودکان استثنائی .شماره 4.
دیویسیون،جرالدسی و گلدفرید،ماروین آر.(1371).رفتار درمانی بالینی.(ترجمه احمد احمدی علون آبادی).تهران:مرکز نشر دانشگاهی.(1990).
راس،میچل.(1389).افسردگی(ترجمه غلامرضا خواجه پور).تهران :مینا.(2010).
رحیمیان،حوریه.(1377).نظریه ها و روش های مشاوره و روان درمانی . تهران: مهرداد.
رستاک، ریچارد(1372).مغز آخرین مرز(ترجمه هوشنگ گودرزی).تهران: دانا.(1992).
ریتا،ویکس و وانس ،سی.(1387).اختلالات روانی کودکان(ترجمه تقی طوسی).مشهد:آستان قدس.(2008).
رجبی محسن،عطاری،عاطفه.(1383). راهنمای مقیاس انتظارات خودکارامدی شغلی فرم آ ، مجموعه مقالات اولین همایش نقش راهنمایی و مشاوره شغلی در بازار کار تهران. انتشارات معیوبی.
رزم آزما،هوشیار.(1385).فرهنگ روانشناسی.تهران:علمی.
ری،دانیل و دیلسون ، ترنس.(1371).رفتار درمانی،کاربرد وبازده(ترجمه نسرین پودات ،علی اکبر سیفو میر افیض).تهران:فردوس.(1991).
ساراسون ،ایوجین و ساراسون ،بار بارا .(1383).روانشناسب مرضی (ترجمه نجاریان و همکاران).تهران : رشد.
سراج خرمی،ناصر.(1382).شناخت،پیشگیری و درمان اعتیاد. دزفول:افهام
سید محمدی ، یحیی .(1377).روان شناسی یادگیری.تهران:روان.
سیف،علی اکبر.(1377). تغییر رفتار و رفتار درمانی. تهران : نشر دوران.
شاملو ،سعید.(1380).بهداشت روانی.تهران: رشد.
شفیع آبادی ، عبد ا.. و ناصری،غلام رضا، ناصری.(1380).نظریه های مشاوره و روان درمانی.تهران : نشر دانشگاهی.
صفائی راد، ایرج.(1379) . اعتیاد و مواد مخدر . ژرفای ترتبیت . شماره 17 .ص 15- 11.
عاشوری ، احمد ؛ ملازاده ، جواد ؛ محمدی ، نوراله .(1387) . اثر به بخشی درمان گروهی شناختی – رفتاری در بهبود مهارت های مقابله ای و پیشگیری از عود در افراد معتاد .
بدالهی ،احمد.(1385).نقش خودکارامدی در توانمند سازی کارکنان تهران نشریه تدبیر ماهنامه علمی و اموزشی در زمینه مدیریت .سال دوازدهم شماره 168
عبدالحسینی، فاطمه .(1388) . اثربخشی برنامه غنی سازی و ارتقای زندگی و درمان عقلانی – هیجان- رفتاری بر بهبود شاخص های درمان اعتیاد در زنان سوء مصرف کننده مواد . پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی .
فیش، جی .(1384).روانپزشکی(ترجمه نصرت ا.. پور افکاری).تهران : ذوقی.(2005).
قربان حسینی، علی اصغر.(1388).پژوهشی نو در مواد مخدر و اعتیاد . تهران امیر کبیر.
کاپلان ، سادوک.(1384).خلاصه روانپزشکی(ترجمه نصرت ا..پور افکاری).تهران:شهر آب.(2005).
کارولا ، رابرت و جی ، ئی هارلی و سی ، آرنوباک.(1376). آناتومی و فیزیولوژیکی اینانی(ترجمه محمد رضا واعظ مهدوی و امیر حسین تکیان). تهران: علمی و فرهنگی.(1997).
کارلسون، نایل آر.(1374).مبانی ، روانشناختی فیزیولوژیک(ترجمه مهرداد پژهان).اصفهان:غزل.(1995).
کارول، م .کاتلین.(1382). رویکرد شناختی – رفتاریدر درمان وابستگی به مواد.(ترجمه حمید رضا قامت بلند).یزد انتشارات یزد.(2000).
کلاس ، ج.(1386) . مباحث عمده در روانشناسی(ترجمه مهدی وهاب زاده).تهران: انتشارات آموزش و پرورش.(2007).
کرین ، آراس.(1370).اختلالات روانی کودکان(ترجمه امیر هوشنگ مهریار،فریده یوسفی).تهران: رشد.(1990).
لیندزی، اس جی وئی،جیو پاول،تی .(1377).اصول روانشناسی بالینی بزرگسالان(ترجمه هامایاکآوادیس و محمد رضا نیکخواه).تهران:بیکران.(1997).
محسنی،نیکچهره.(1375).ادراک خود از کودکی تا بزرگسالی.تهران:بعثت.
مددی،عباس و نوغانی، فاطمه.(1384).درسنامه اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر. تهران:جامعه نگر.
مرات،ا.(1385).افسردگی روانی (ترجمه سیاوش آگاه ).تهران : بنگاه.(2006).
معانی، ایرج.(1388).افسردگی روانی.تهران:چابخش.
مورفی،ژوزف.(1376).نیروی تفکر مثبت(ترجمه رزم آرا).تهران:سپنج.(1997).
مجیدیان،فرزانه.(1384).بررسی رابطه باورهای خود کارامدی و سخت رویی با استرس شغلی .تهران:نشریه کار و جامعه شماره 66 موسسه کار و تامین اجتماعی.
نابدل،یونس.(1384).راهنمای پزشک در درمان وابستگی به مواد افیونی . تهران:ارجمند.
نابدل،یونس.(1371).آیا فرد معتاد بیمار است ؟.تبریز:انتشارات فرمانداری.
نریمانی، محمد.(1377).بررسی علل اعتیاد و راههای پیشگیری از آن در معتادان شهر های اردبیل،خلخال و پارس آباد. تبریز:فرمانداری تبریز.
نریمانی ، محمد.(1383) . بررسی تاثیر روان درمانی شناختی – رفتاری در ترک اعتیاد و توانبخشی افراد معتاد .
نیکخو،محمد رضا و آوادیس یانس ، هامایاک.(1376).اصول روانپزشکی بالینی.(چاپ اول). تهران: سخن. وقری، عزت الل(1380 ) بررسی رابطه بین خود کارآمدی و سبکهای مقابله با بحران در زوجهای جوان دانشجوی دانشگاههای تهران سال تحصیلی 79-78. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
هاناسینکال،ج.(1381).روانکاوی سلاح کلاین.(ترجمه حسین اردوبادی).شیراز:دانشگاه شیراز.(1999).
Bakken . K., A.S. Landheim, P. Vaglum.(2005).Substance-dependent patients with and without social anxiety disorder: Occurrence and clinical differences: A study of a consecutive sample of alcohol-dependent and poly-substance-dependent patients treated in two counties in Norway.Journal of Drug and Alcohol Dependence, Volume 80, Issue3,Pages321-328.
Berman,M.&D.Brown(2000),The Power of Metaphor,UK:Grown House Publishing .
Burns,G.W.(2000),101 Healing stories: Using Metaphor in theraphy , NY:john Wiley & Sons .
Chisolm. Margaret S.; Michelle Tuten; Emily C. Brigham; Eric C. Strain; Hendre E. Jones. (2004).Relationship between Cigarette Use and Mood/Anxiety Disorders among Pregnant Methadone-Maintained Patients. Journal of Affective Disorders, Volume 111, Issues 1-3,Pages165-175.

Curry. John F, Karen C. Wells, John E. Lochman, W. Edward Craighead, Paul D. Nagy.(2001).Group and family cognitive behavioral therapy for adolescent depression and substance use.Cognitive and Behavioral Practice, Volume 8, Issue 4, Pages 367-376.

Curry. John F, Karen C. Wells, John E. Lochman, W. Edward Craighead, Paul D. Nagy.(2003). Cognitive-Behavioral Intervention for Depressed, Substance-Abusing Adolescents: Development and Pilot Testing. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, Volume 42, Issue 6, Pages 656-665.

DeHaas. Ryan A, John E. Calamari, John P. Bair, Erin D. Martin . (2001). examine Relation between anxiety and substance use disorder.Addictive Behaviors, Volume 26, Issue 6, Pages 787-801.

Dwivedi,K.(1997),The Therapeutic of Stories,London : Routledge .

Ellis,A.& R.Harper(1998), A Guide to Rational Living, 3 rd ed ,
Hollywood , CA : Wilshire Books.
ellis a.&macclaren ,c.(2005).rational emotive behavior therapy :a therapists guide (2nd ed).atascadero,ca:lmpact.emmelkamp,p.m.g.,&wessels ,h.(1975).flooding in imagination vs. flooding in vivo : a comparison with agoraphobics .behaviour research and therapy ,13,715.
Gao . Keming, Bryan K. Tolliver, David E. Kemp, Marcia L. Verduin, Stephen J.Ganocy, Sarah Bilali, Kathleen T. Brady, Seong S. Shim, Robert L. Findling, Joseph R. Calabrese .(2009). Differential interactions between comorbid anxiety disorders and substance use disorder in rapid cycling bipolar I or II disorder.Journal of Affective Disorders, Volume 110, Issues 1-2,Pages167-173.
González-Pinto . Ana, Susana Alberich, Sara Barbeito, Marta Alonso, Eduard Vieta, Anabel Martínez-Arán, Margarita Saenz, Purificación López.(2010). Different profile of substance abuse in relation to predominant polarity in bipolar disorder: The Vitoria long-term follow-up study. Journal of Affective Disorders, Volume 124, Issue 3, Pages 250-255.

Harper,P.&M. Gray(1997), Map and Meaning in Life and Healing , in Kedar Nath Dwivedi (Ed) , The Therapeutic Use of Stories , London: Routledge
Howland . Robert H., A. John Rush, Stephen R. Wisniewski, Madhukar H. Trivedi, Diane Warden, Maurizio Fava, Lori L. Davis, G.K. Balasubramani, Patrick J. McGrath, Susan R. Berman.(2009). Concurrent anxiety and substance use disorders among outpatients with major depression: Clinical features and effect on treatment outcome.Drug and Alcohol Dependence. Volume 99, Issues 1-3, 1, Pages 248-260.
Leventhal . Adam M., Caren Francione Witt, Mark Zimmerman .(2008).Associations between depression subtypes and substance use disorders . Psychiatry Research, Volume 161, Issue 1, Pages 43-50.
Lori L. Davis, John A. Rush, Stephen R. Wisniewski, Kayla Rice, Paolo Cassano, Michele E. Jewell, Melanie M. Biggs, Kathy Shores-Wilson, G.K. Balasubramani, Mustafa M. Husain, Frederic M. Quitkin, Patrick J. McGrath. (2005). Substance use disorder comorbidity in major depressive disorder: an exploratory analysis of the Sequenced Treatment Alternatives to Relieve Depression cohort.Comprehensive Psychiatry, Volume 46, Issue 2, Pages 81-89.

Lopez . Barbara, R. Jay Turner, Lissette M. Saavedra. (2005). examine the relation between comorbid and pure (non-comorbid) anxiety disorders and both substance dependence and substance use problems . Journal of Anxiety Disorders, Volume 19, Issue 3, Pages 275-294.
McEvoy. Peter M., Shand .Fiona . (2008). The effect of comorbid substance use disorders on treatment outcome for anxiety disorders . Journal of Anxiety Disorders, Volume 22, Issue 6, Pages 1087-1098.
.McMullin , R,A.(2000), The New Handbook Of Cognitive Therapy, London : W.W.orton & Company , Inc
miller,w.r.&rollnick,s.(2002).motivational interviewing:preparing people to change(2nd ed.).new york:Guilford press
miller ,w.r.&rollnick,s.(2002).motivational intrvation :preparing people to change (2nd ed.).new york :Guilford press.
Osilla. Karen Chan, Kimberly A. Hepner, Ricardo F. Muñoz, Stephanie Woo, Katherine Watkins.(2009).Developing an integrated treatment for substance use and depression using cognitive-behavioral therapy.Journal of Substance Abuse Treatment, Volume 37, Issue 4, Pages 412-420.
Otto . Michael W, R. Kathryn McHugh, Naomi M. Simon, Frank J. Farach, John J. Worthington, Mark H. Pollack . (2010). Efficacy cognitive – behavioral therapy for less of panic disorder in addicts.Behaviour Research and Therapy, Volume 48, Issue 8, August 2010, Pages 720-727.

Owen , N.(2000),Telling Stories For a Change : New Standpoints , Paris : Speakeasy Publications.
Peseschkian ,N(1982), The Merchant and the parrot : Oriental Stories , as Tool in Psychotherapy , Berlin : Springer – Verlag
rollnick,s.,mason,p.,&butler,c.(1999).health behavior change:a guide for practitioners.new york :Churchill livingstone
rotgers,f.,Graves,G(2004).motivational enhancement treatment manual,ver sion 3.0.available from authors.
Valentiner . David P., Nina S. Mounts, Brett J. Deacon.(2004). Panic attacks, depression and anxiety symptoms, and substance use behaviors during late adolescence.Journal of Anxiety Disorders, Volume 18, Issue 5, Pages573-585.
Zlotnick . Caron, Lisa M. Najavits, Damaris J. Rohsenow, Dawn M. Johnson . (2003). the effect Treatment for comorbid substance use disorder (SUD) and posttraumatic stress disorder (PTSD) is of particular relevance for incarcerated women.Journal of Substance Abuse Treatment, Volume 25, Issue 2, Pages 99-105.
Zvolensky . Michael J, Norman B. Schmidt .(2004). The interplay between anxiety pathology and substance use disorders is increasingly recognized in empirical and clinical work. Journal of Anxiety Disorders, Volume 18, Issue 1, Pages 1-6.

1 . Depression
2 . Masked Depression
3 . Anacltic Depression
4 . Involvtional Mmelanhlia
5 . Post Pratum Depression
—————

————————————————————

—————

————————————————————