1
قابلیت زندگی شهری Urban Liveability
درس جامعه شناسی شهری
استاد: آقای دکتر کاظمیان
ارائه از: مریم سپاهانی
2
مقدمه
قابلیت زندگی شهری:
وابسته است به زمان، مکان، هدف از سنجش و سیستم ارزشی سنجشگر.
کیفیت ذاتی محیط نیست، بلکه کارکردی رفتاری است که مبنای آن تعامل بین ویژگیهای محیط و ویژگیهای انسان است.
3
مکانهای رتبه بندی شده
رتبه بندی لیو
رتبه بندی بویر و ساواگو
تاثیر انتخاب و وزن دهی به معیارها بر روی رتبه بندیها
4
تئوریهای اثر شهری
دیدگاه اکولوژیک انسانی
دیدگاه خرده فرهنگها
دیدگاه بار محیطی
دیدگاه محدودیت رفتاری
دیدگاه موقعیت- رفتار
5
دیدگاه اکولوژیک انسانی The Human Ecological Approach
رفتار انسان توسط محیط تعیین می شود؛ فرد یا خود را انطباق میدهد یا اینکه محکوم به شکست است.
جایگزینی روابط اجتماعی اولیه gemeinschaft با روابط رسمی، قراردادی، غیر شخصی و بخصوصِ gesellschaft
نتایج نهایی رفتاری: ناهنجاری، بیگانگی، انحراف
6
دیدگاه خرده فرهنگها The Subcultural Approach
از دیدگاه فیشر محیط شهری، افرادِ با خصوصیات، علایق، ارزشها و تواناییهای متفاوت را قادر می سازد تا دیگر افراد مشابه خود را بیابند. اجتماعات و همسایگی های قومی بر اساس شغل، شیوه زندگی و طبقه اجتماعی شان به عنوان خرده فرهنگها پدیدار می شوند و شهری را ایجاد می کنند که توسط چیدمان فعالیتهای اجتماعی مشخص میشود.
7
دیدگاه بار محیطی The Environmental Load Approach
شهرنشینان برای جلوگیری از به هدر رفتن انرژی شان در ارتباط با محرکهای محیطی از برخی روابط پرهیز میکنند؛ یعنی به بعضی از افراد نزدیک شده و نسبت به برخی بخشهای خاص شهرشان حساسیت پیدا میکنند، ولی به قیمت بیگانگی از دیگر ابعاد شهر.
استراتژیهای فائق آمدن بر محیط
8
دیدگاه بار محیطی
در مقابل این دیدگاه دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که کمبود محرکهای محیطی را عامل بروز بسیاری از مشکلات رفتاری- محیطی می داند.
مفهوم سطح انطباق (adaptation level)
9
دیدگاه محدودیت رفتاری The Behavior Constraint Approach
از دست دادن کنترل در برابر محرک محیطی
واکنش – درماندگی یادگرفته
(Reactance- learned helplessness)
10
دیدگاه موقعیت- رفتار The Behavior- Setting Approach
بر اساس این دیدگاه، موقعیت رفتاری یک موجودیت فیزیکی مجزاست که یک الگوی رفتاری ثابت در آن اتفاق می افتد.
این دیدگاه مربوط می شودبه محیطهای کوچک مقیاس.
11
مدل تنش اثر شهری
12
تنش زاهای محیطی
چهار نوع تنش زای محیطی شناخته شده اند:
وقایع فاجعه آمیز، برای مثال مخاطرات جغرافیایی؛
تنش زاهای احاطه کننده، برای مثال آلودگی آب و هوا؛
حوادث زندگی تنش زا، برای مثال مرگ در خانواده؛
مجادلات روزانه، برای مثال همسایگان پر سر و صدا
13
اثرات محیطی فیزیکی
رانش زمین
زمین لرزه
فرونشست زمین
آلودگی هوا
سیل
آلودگی صوتی
14
رانش زمین
15
نشست زمین
ریزش یا فرورفتگى تدریجى یا ناگهانى در سطح زمین به سمت پائین بدون محدودیت در سرعت، بزرگى یا ناحیه وقوع فرونشست نامیده مى شود که در صورت گسترش، عواقب شدید زیست محیطى و اقتصادى در پى دارد.
در مناطق جنوبى تهران کاهش سطح آب زیر زمینى و در مناطق شمالى شهر عدم تناسب جنس خاک با ساخت و سازها اصلى ترین دلیل بروز فرونشست هستند.
16
اثرات اجتماعی- فرهنگی
ازدحام
خوانایی شهری
17
ازدحام
ازدحام یک تجربه روانی و ذهنی است که ناشی از دریافت این مطلب است که یک نفر کمتر از میزان مطلوب فضا در اختیار داشته باشد.
عواملی که اندازه ازدحام را تبیین می نمایند مربوطند به ویژگیهای:
محیط فیزیکی، محیط اجتماعی، محیط وظیفه ای، فرد
برای برخی از ساکنان شهری، تنش به وسیله اثرات انزوا ایجاد میشود.
18
خوانایی شهری
بر اساس دیدگاه لینچ یک منظره و چشم انداز موفق شهری باید دارای دو ویژگی باشد:
قابلیت تصویر سازی (imageability)
خوانایی (legibility)
19
خوانایی شهری
20
خوانایی شهری
21
طراحی مکان و رفتار اجتماعی
طبق نظر زیسل (1975)، دیدگاه رفتاری به طراحی شهری میتواند شش نیاز اصلی انسانی را تحت پوشش قرار دهد:
امنیت- نیاز به احساس امن بودن در محیط سکونت؛
وضوح- نیاز به محیط خوانا و سهولت جابجایی؛
حریم خصوصی- توانایی نظامدار کردن میزان ارتباطات با دیگران؛
تعاملات اجتماعی- نیاز به محیطهای اجتماعی- سیاسی که تعاملات مطلوب را تسهیل میکنند؛
آسودگی- سهولت انجام وظایف در حیطه خانگی، همسایگی و شهر؛ و
هویت- رابطه بین خود و محیط گنجانده شده در مفهوم حس مکان.
22
Pruitt- Igoe Project
23
تحقیقات نیومن و مفهوم فضای قابل دفاع
فضای قابل دفاع (Defensible Space) به عنوان مدلی برای محیطهای مسکونی در نظر گرفته شده است که با ایجاد جلوه فیزیکی از بافت اجتماعی از خود دفاع کرده و مانع از بروز جرم و جنایت می شود.
هدف ایجاد محیطی است که قلمروگرایی پنهان و حس اجتماع بودن در ساکنین بتواند امنیت، مولد بودن و حفاظت از محیط زندگی را تضمین نماید.
24
The Brownsville and Van Dyke projects
25
رضایت از محل سکونت
اینگلیش: خانه ها بر آپارتمانها، نواحی مرکزی بر نواحی حاشیه ای، منازل مدرن بر منازل قدیمی و همسایگی های محترمانه بر همسایگی های خشن ارجحیت دارند.
فرانسسکاتو: ساکنین ارزش زیادی برای حریم خصوصی بصری و شنیداری خود، فرصتهای خصوصی سازی داخل و خارج واحد مسکونیشان ، دسترسی آسان به زمین و وسائل نقلیه و برای قطعه ای زمین که آن را از آن خود بدانند قائلند .
26
خرده مناطق شهری
خرده مناطق شهری ساختارهای اجتماعی هستند که به علت ارزشها و عقاید مشترک سربرمی آوردند.
این مناطق اجزای مهمی از قابلیت زندگی شهری هستند زیرا که میتوانند حرکت و جابجایی افراد را محدود کرده و رفتارها را هدایت کنند.
27
زنان در شهر
نقش جنسیت در استفاده از فضای شهری
نقش جنسیت در تحرک شهری
نقش جنسیت در بهره گیری از اوقات فراغت
28
افراد سالخورده در شهر
موضوع اصلی در رابطه با قابلیت زندگی محیط، میزانی است که الگوهای فعالیتی در آن نتیجه ترجیحات فردی هستند یا اینکه توسط محدودیتهایی مانند نداشتن دسترسی به ماشین، نبود وسایل حمل و نقل عمومی یا ترس از جنایت اعمال می شوند.
29
کودکان در شهر
دانش فضایی در چهار مرحله پیش می رود:
مرحله حسی- حرکتی (تا دو سالگی)
مرحله پیش عملیاتی (بین 2 تا 7 سالگی)
مرحله عملکردی (از 7 تا 11 سالگی)
مرحله تفکر عملکردی رسمی (11 سالگی به بعد)
نحوه استفاده نوجوانان از فضا در محیط شهری عاملی اساسی در توسعه فرهنگ جوانان است.
30
افراد معلول در شهر
وضعیتهای قراردادی شهری مشکلات بخصوصی برای افراد معلول ایجاد می کنند.
شکست در برآورده ساختن نیازهای خاص ساکنان معلول شهر می تواند به عنوان تبعیض نهادی تعبیر شود یا انعکاسی باشد از موقعیت گروهی در اقلیت درون ساختار اجتماعی.
31
به سوی شهر قابل زندگی
برای اینکه به اهداف یک شهر قابل سکونت برسیم، یک رشته وسیع از عوامل اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی را باید برآورده سازیم. همه این فاکتورها در حیطه قدرت و اختیار جغرافی دانان، طراحان و برنامه ریزان شهری نمی گنجد.
بسیاری از مباحث در خصوص قابلیت زندگی شهری و کیفیت زندگی در چارچوب سیستم سیاسی شهری صورت می پذیرد.