عوامل تخریب کننده محیط زیست



موضوع:

عوامل تخریب کننده محیط زیست

نام و نام خانوادگی:

استاد:

مقدمه:
آلودگی برای افراد مختلف مفهوم و معنی متفاوتی دارد . مردم معمولی ممکن است تحریک چشم ناشی از یک گاز یا آب آلوده را آلودگی به حساب آورند . برای کشاورزی که یک عامل به گیاهان یا حیواناتش آسیب می رساند آلودگی محسوب می شود اما هر گاه بخواهیم تعریف جامع و کلی برای آلودگی محیط زیست در نظر بگیریم چنین می توان گفت که آلودگی محیط عبارت است از "وجود یک یا چند ماده آلوده کنند در محیط زیست به مقدار و مدتی که کیفیت یا چرخه طبیعی را بطوری که مضر به حال انسان یا حیوان، گیاه و یا اثار و ابنیه باشد تغییر دهد . به بیان ساده تر هر گاه ماده یا موادی بیگانه با غلظتی خاص وارد عناصر محیطی شوند و تعادل طبیعی آنها را بر هم بزنند صحبت از آلودگی می شود
سه عامل مهم در طبیعت وجود دارد که می تواند آثارمخربی روی محیط زیست ایجاد کند ؛
1-آلودگی هوا
2-آلودگی آب
3-آلودگی خاک

منابع آلودگی هوا
بطور کلی منابع الوده کننده هوا عبارتند از منابع طبیعی و منابع غیرطبیعی یا مصنوعی با توجه به تاثیرات مثبت فعل و انفعالات عناصر طبیعی در دراز مدت مانند طوفانها – گرد و غبار صحراها – دود و خاکسترهای آتش سوزی های جنگلی ، املاح موجود در جو، فعالیتهای آشتفشانی ، شهاب های آسمانی و منابع گیاهی و حیوانی ، بعضی عقیده دارند که در کوتاه مدت ، اینگونه منابع در اثر بر هم زدن تعادل ظاهری در محیط زیست ، موجب آلودگی می شوند . بدان جهت اینگونه فعل و انفعالات طبیعی را در گروه آلاینده های طبیعی قرار می دهند .منابع غیرطبیعی یا مصنوعی ، بر عکس به دست انسان بوجود آمده و آلودگیهای ناشی از آن حاصل فعالیتهای آدمی است . از جمله وسایل نقلیه – صنایع – منابع تجاری و خانگی و …
مطالعات و اندازه گیریهای انجام یافته بر روی غلظت آلاینده ها در نقاط مختلف شهرهای پرترافیک نشان داده است که در خیلی از موارد هوایی که تنفس می کنیم از نقطه نظر مونواکسید کربن و هیدروکربوهای نسوخته به مراتب از حد مجاز آلوده تر است . اگرچه صنعت و تکنولوژی ، عامل رشد اقتصادی کشورها هستند ولی آلودگی هوا نیز ره آورد آنهاست. یعنی اگر توجه نکنیم به همان اندازه که پیشرفت و تولید خوش ایند به نظر میاید تبعات منفی هم دارد واز اثر تولید بی رویه "واد آلوده کننده ذیل بوجود میاید. که عبارتند از مونواکسید کربن – اکسیدهای گوگرد – اکسیدهای ازت – اکسید کننده های فتوشیمیایی – هیدروکربورها – ذرات معلق در هوا و مواد رادیو اکتیو .

مونوکسیدکربن
گازی است بی رنگ، بی بو و بی مزه که قسمت اعظم آن از احتراق ناقص مواد کربن دار ایجاد می شود . منبع اصلی تولید مونواکسید در شهرها، وسایط نقلیه موتوری است . البته فعالیتهای صنعتی و احتراق ناقص سوخت در تاسیسات تجاری و دستگاههای حرارتی و سوختن زباله نیز در تولید این گاز سهیم هستند ولی میزان تولید این گاز از طریق این منابع در درجات بعدی اهمیت قرار دارد .شاید در شهر ما مسائل چون تولید کم باشد واما نسبت خالی بودن دشت ها از ساحه سبز تولید کمی این مواد برای تخریب محیط زیست کافیست.

هیدروکربورها
تولید – ذخیره و پخش مواد نفتی سوزاندن ضایعات و زغال چوب و همچنین تبخیر و احتراق ناقص سوختها در موتور وسایط نقلیه – همگی از عوامل موثر پخش هیدروکربورها در هوا می باشند معادن زغال سنگ ، گاز طبیعی و نواحی نفت خیز نیز مقادیری از این گاز را در هوا پخش می کنند وما در اینده شاهد کشف معادن در محیط وسر زمین خود هستیم وباید از همین حال متوجه عواقب آن نیز باشیم که منافع وضرر را طور درست محاسبه وترازوئی کنیم.

ذرات معلق درهوا
ذرات از منابع مختلف وارد هوا می شوند که احتراق مواد سوختی، ذوب فلزات ، کارخانجات مواد کیمیائی ، عملیات خرد کردن و ساییدن و کارخانجات تولید مصالح ساختمانی از آنجمله اند .
تاثیرات: مطالعات زیست محیطی نشان داده اند که ذرات معلق هوا در انتقال و ورود بسیاری از گازهای آلوده کننده به قسمتهای مختلف دستگاه تنفس نقش عمده ای دارند زیرا نفوذ آنها در مجاری تنفسی به تنهایی و بدون کمک ذرات امکان پذیر نیست . ضمناَ از اثرات نامطلوب ذرات و گرد و غبار در هوا، کاهش میدان دید قابل بررسی است که بروز مشکلاتی در حمل و نقل زمینی از آنجمله اند .

موادرادیواکتیو
بعد از جنگ جهانی دوم، استخراج کانه های مواد رادیو اکتیو طبیعی ، انفجارهای اتمی ، راکتورهای جدید و صنعت انرژی اتمی ، مصرف مواد رادیو اکتبو در کشاورزی. صنعت ، طب و سایر امور سبب آلودگی هوا با مواد رادیو اکتیو گردیده است . استرنسیوم ، سزیوم ، ید ، اورانیوم، کربن ، پلوتونیوم ، فسفر ، سدیم و کلسیم نمونه هایی از این مواد رادیواکتبواند . سالانه مقداری رادیواکتیو نیز بطور طبیعی در اثر تشعشعات کیهانی، رادون و تورون موجود در هوا و غیره بوجود می آیند که میزان و اثرات آنها در مقایسه با مواد رادیواکتیو ناشی از فعالیتهای انسانی بسیار ناچیز است .

آلودگی آب
از نظر مقدار و حجم، 2/97 درصد از آبهای موجود در سیاره زمین در اقیانوسها و دریاها انباشته شده اند . حجم آبهای شیرین در جهان بسیار کم و فقط 8/2 درصد آبها است از این میزان نیز، مقدار زیادی به شکل یخ در یخچالهای قطبی و کوهستانی (15/2 درصد ) و ابهای زیرزمینی (62/0 درصد) قرار دارد و تنها 0001/درصد از کل حجم آبهای جهان در دسترس انسان است . این میزان نیز با توجه به عوامل زیر در معرض آلودگی قرار دارند .
1. ضایعات تقاضا کننده اکسیژن : این ضایعات مواد آلی هستند که بوسیله باکتریها اکسیده شده و مبدل به دی اکسید کربن و اب گردیده اند منابع تولید کننده این ضایعات مصارف محلی، صنعتی و کشاورزی می باشند که موجبات کمبود اکسیژن در آب را فراهم می کنند این خصیصه به بی . اُ . دی (B.O.D) معروف است . افزایش بی . اُ . دی نشانگر کاهش میزان اکسیژن در آب و در نتیجه تهدید حیات آبی و اختلال در فتوسنتز در آب است اصولاَ می بایست در نظر داشت که در یک جامعه زنده ، تعدادی از موجبات زنده می میرند و جسدشان به آب وارد گردیده و با خود عوامل چرک زا را نیز به آن وارد می کنند . بعلاوه بیمارستان ها نیز مقدار زیادی ضایعات تولیدی را به راه های ابی و سیستم های آب زیرزمینی وارد می سازند این مواد اکثراَ توسط باکتری ها تجزیه گردیده و به نیترات ها – فسفات ها و دی اکسید کربن تبدیل می شوند و بدین طریق حیات آبی را مورد تهدید قرار می دهند .
مواد غذایی گیاهی : فسفر و ازت و سایر عناصر تشکیل دهنده مواد غذایی گیاهان بتدریج با وارد شدن به سیستم آبهای شیرین، اوتروفیکشین موجود را تسریع می کنند . اینگونه مواد معمولاَ در آبهای زیر زمینی جمع میگردند ضمن اینکه آبهای زیر زمینی را نیز که به آبهای سطحی می پیوندند تحت تاثیر قرار می دهند، مواد ذخیره شده نیز به سطح آمده و در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرند . وفور مواد غذایی در آبهای سطحی توازن فسفر و ازت را بهم زده و بر مقدار رشد گیاهی نیز تاثیر می گذارد . وقتی که گیاهان می میرند بقایای آن ها در ته جریانات آب قرار گرفته و شروع به تجزیه می کنند به اینوسیله بی . اُ. دی محیط آبی بالا می رود .
مواد شیمیایی آلی : موادی هستند که در ساختمان شیمیایی آنان، یک یا دو اتم کربن وجود دارد . مواد آلی که به آبها وارد می شوند از نوع سمهای گیاهی ، پاک کننده ها و هیدروکربن ها هستند . سمهای گیاهی ، دسته ای از مواد معدنی هستند که کشنده آفتهای گیاهی ، جلبکی و جوندگان می باشند
مواد رادیواکتیو : همچنانکه در قبل اشاره گردید مواد رادیواکتیو در غلظتهای بسیار کم هم کشنده بوده و در کمترین زمان بالاترین مقدار آلودگی را ایجاد می کنند بالاترین موارد آلودگی مواد رادیو اکتیو از جانب آزمایشات اتمی ، کارخانجات تولید برق هسته ای ، کارخانجات تهیه مواد اولیه اتمی ، آزمایشگاههای تحقیقات اتمی و بیمارستانهایی که از مواد رادیو اکتیو بهره گیری می نمایند متوجه محیط زیست است . امروزه، توجه بشر در این مورد برر روی ید رادیو اکتیو و استرانسیوم رادیو اکتیو که در انتهای زنجیره غذایی جمع می گردد تمرکز یافته است .
حرارت : مهمترین عامل ایجاد آلودگی حرارتی آبها، کارخانه های تولید کننده انرژی الکتریکی بصورت حرارتی هستند که از آب بعنوان سرد کننده بمقدار بسیار زیاد استفاده می کنند . اب گرم شده به سیستمهای آبی وارد و باعث گرم شدن آبهای مسیرش می شود . زمانی این نوع آلودگی اثرات سوء را نشان می دهد که اب گرم شده به ابهائی که مورد تصفیه دقیق قرار نگرفته اند وارد شود . پس از مدتی درجه حرارت اب مورد بحث افزایش یافته و در نتیجه قابلیت حل اکسیژن کاهش می یابد . در دریاچه ها ، اشکالات از این هم فراتر رفته و باعث بوجود آمدن دوران قطحی مواد غذایی و توزیع دوباره مواد غذایی می شود
یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است دردودهه اخیردربرخی ازنواحی صنعتی و بر اثر فعالیت های کارخانه ها میزان دی اکسید گوگرد و دی اکسید ازت در هوا افزایش یافته است بخار آب بااکسیژن این دوماده در اتمسفرو به صورت اسید نیتریک و اسید سولفوریک در می آید. این ذرات اسیدی مسافت های طولانی را بوسیله باد طی می کنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می ریزند. چنین بارش هایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید.
پیامدهای باران اسیدی باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و آثار تاریخی بخصوص در ساختمان هایی که از سنگ مرمر یا آهک ساخته شده باشند، می شود باران اسیدی میزان حاصلخیزی خاک را کاهش می دهد و حتی ممکن است موادسمی را وارد خاک ها کند .باران اسیدی موجب نابودی درختان و کاهش مقاومت آنها بخصوص در برابر سرما می شود .

آلودگی خاک
آلودگی خاک حاصل تجمع سالانه میلیونها زباله ، قوطی های کنسرو ، آهن اسقاطی ، کاغذ ، شیشه ، پلاستیک و ….. در محیط زیست است. چون اغلب این مواد توسط باکتریها تجزیه ناپذیرند یاسرعت تجزیه ی آنها بسیار کم است ، آثار آنها همچنان در خاک باقی می ماند و آلودگی خاک را سبب می شود . در حال حاضر ، روشهایی برای تهییه بیوگاز (گازی است که براثر انجام فرآیند های زیست شیمیایی باکتریها بر روی زباله ها بوجود می آید و درصد زیادی آن را گاز متان تشکیل می دهد.)از زباله ، بازیافت آهن از آهن اسقاطی ، بازیافت کاغذ از زباله های کاغذی و ….در حال تحقیق و اجراست که تاحدی از شدت این الودگی می کاهد.عامل مهم دیگر در آلودگی خاک ، اضافی کودهای شیمیایی ، مواد حشره کش ، قارچ کش و علف کش است که برروی گیاهان یا زمین می پاشند. اغلب، اغلب این مواد ترکیب های سمی و کلر دارند که خود به خود تجزیه نمی شوند. .
اشخاص بزرگ و با همت به کوه مانند، هر چه به ایشان نزدیک شوی عظمت و ابهت آنان بر تو معلوم شود و مردم پست و دون همانند سراب مانند که چون کمی به آنان نزدیک شوی به زودی پستی و ناچیزی خود را بر تو آشکار سازند.
تاثیر لایه ازنها بر محیط زیست.
لایه ازن پدیده مفیدی است که زمین را در برابراشعه های مضر خورشید بخصوص اشعه ماوراء بنفش(UV)ساطع شده ازخورشید محافظت می کند
طبق تحقیقات انجام شده پس از سال1970لایه ازن شروع به نازک شدن کرده است . بطوری که درسال1985سوراخ ایجاد شده درلایه ازن قابل مشاهده یودیکی از مهمترین عوامل تخریب لایه ازن استفا ده از گاز کلروفلوئور کربن(CFC)است . از عوامل دیگر میتوان به نقش گازهای گلخانه ای . بخارآب . لکه های خورشیدو پرواز هوا پیماهای بلند پرواز اشاره کرد با تخریب تدریجی لایه ازن کره زمین در معرض دریافت اشعه ما وراءبنفش خواهد بود.که در نتیجه آن ســـرطان پوست، بیماریهای چشمی وآب مروارید وتضعیف سیستم ایمنی بدن برروی انسانها، تاثیر بر اکو سیستم آبی وکاهش تعداد ماهیها، تاثیر بر روی حلقه زنجـــیره غذایی تاثیر بر اکوسیستم خشکی وکاهش بازده وکیفیت محصولات کشاورزی از جمله غلات می باشد. اگر تخریب لایه ازن ادامه یابد سلامتی تمام موجودات زنده به خطر می افتد. دراین مقاله عوامل تخریب لایه ازن وخسارات ناشی از تخریب لایه به طور مختصر بیان شده است. ودر انتها پیشنهاداتی برای جلوگیری ازتخریب لایه ازن ارایه شده است.

پدی آمدن ازن در اتمسفردر دوسطح صورت میگیرد:دراسترا توسقور(stratosphere) که حد فاصل50- 15 کیلو متری بالای زمین قرار زمین قرار داردو در تروپو سفر(troposphere) که بخش پا یینی اتمسفرتا 15 کیلومتر بالای زمین قراراست. ازن از ماهیتی گازی بر خور دار است ودر استرا توسفردر جایی که آنرا به نام لایه ازن می شناسیم به مثابه کمر بندضخیمی اطراف زمین را احاطه کرد ه است ، تجمع می یابد. لایه ازن در استراتوسفر پدیده مفیدی است زیرا از زمین در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) ساطع شده از خورشید محا فظت می نماید بگونه ای که90درصد اشعهUV را محافظت میکند. لایه ازن در حقیقت پوششی است که منبع دی اکسید کربن برای فتو سنتز گیاهان ومنبع اکسیژن برای تنفس می با شدو همچنین ، نیتروژن گیاهان مولد آمونیاک را برای ترکیبات نیتروژن دار وانتقال آب از اقیانوس به خشکی را ممکن می سازد . تجمع ازن در سطح پایینی اتمسفر ،تروپوسفرپدیده نا مطلوبی است زیرا وجود ازن در این لایه برای سلامت انسان وپوشش گیاهی مضربوده ودر فرآیند تشکیل با ران اسیدی دخالت می کند.
طبق تحقیقات انجام شده پس از سال 1970لایه ازن شروع به نازک شدن کرده است.تا اینکه در سال 1985سوراخ شدن لایه ازن قابل مشاهده بود. دراکتبر ازن موجود در20-12کیلو متری زمین بکلی ناپدیدشد. بزرگترین وشدید ترین سوراخ ازن درسال1994 رخ داد ودر سال 1996 تخریب ازن موجوددر 45- 35کیلو متری زمین کم شده است. نازک تر شدن لایه ازن از این نظر اهمیت دارد که بدین تر تیب اشعه ماوراءبنفش بیشتری امکان عبور از لایه را پیدا می کند 1993 وهمچنین نور خورشید بیشتری به زمین می رسد.
وارد شدن اشعه ما وراء بنفش اضافی مشکلات متعددی را به همراه دارد.
اثرات گازهای گلخانه ای و تخریب لایه ازون بر محیط زیست

ازن گازی است که هر مولکول آن از سه اتم اکسیژن (O3) تشکیل شده است که در یک وحدت ناپایدار قرار می گیرند. در نواحی گرمسیری اتمسفر در اثر واکنش های شیمیایی حاصل از تابش نور خورشید، ذخیره لایه ازن تجدید و سپس در اثر جاری شدن هوای اطراف کره زمین قسمتی از آن به سمت قطبین زمین منتقل می شود. ازن یک اکسید کننده قوی است و با بسیاری از مواد مختلف در اتمسفر ترکیب می شود. بیشترین مقدار ازن در اتمسفر زمین در لایه بین 15 تا 50 کیلومتری بالای سطح زمین و در لایه استراتوسفر وجود دارد ولی اگر در لایه های پایین اتمسفر (در تروپوسفر) و در ارتفاع تنفسی ما قرار گیرد به عنوان یک آلاینده محسوب می شود. اما ازن در استراتوسفر به صورت یک سپر مانع از رسیدن اشعه خطرناک ماوراء بنفش (uv) به سطح زمین می شود و به همین دلیل این لایه برای ادامه حیات بر روی کره زمین ضروری است.
تابش های ماوراء بنفش شامل امواج بین 1/0 تا 4/0 میکرون بوده که خود به سه نوع uv-A، uv-B و uv-C تقسیم می شود. uv-C کوتاه ترین طول موج را داشته و از همه پرانرژی تر است.
این تابش ها آنقدر انرژی دارند که قادرند اکسیژن دو اتمی را به دو اتم اکسیژن بشکنند و سپس آن را با مولکول O2 ترکیب و ازن را به وجود آورند. ازن با جذب تابش های ماوراء بنفش دوباره به اکسیژن دو اتمی و یک اتمی می شکند و حرارت آزاد می شود. بین تولید و انهدام ازن در شرایط معمول غالب اتمسفر، یک توازن پویا برقرار است.

اولین کاهش شدید ضخامت لایه ازن در سال 1981 در قطب جنوب مشاهده شد. در فصل بهار در قطب جنوب بیش از 60 درصد کاهش ضخامت ازن در لایه استراتوسفر به ثبت رسید که پژوهشگران این پدیده را "حفره ازن" نامگذاری کردند. حفره ازن وسعتی برابر با مساحت ایالات متحده آمریکا را در بر می گرفت. کاهش ضخامت لایه ازن در سال 1989 در قطب شمال نیز مشاهده شد ولی به دلیل شرایط آب و هوایی متفاوت و دمای بالاتر نسبت به قطب جنوب ضخامت این لایه کمتر می باشد. در شرایط طبیعی بالاترین تراکم ازن در نواحی قطب و پایین ترین میزان آن در نزدیکی استوا دیده می شود. البته بیشترین تولید ازن در نزدیکی استوا است اما ازن استراتوسفری همراه با الگوی چرخشی هوای جهان به سمت قطبین حرکت می کند.
مواد مخرب لایه ازن به علت ویژگی های مناسب به سرعت در صنعت گسترش یافته و به تدریج اثرات نامطلوب خود را بر روی این لایه گذاشته است. مهم ترین عوامل تخریب لایه ازن عبارتند از:

1) CFCها (کلروفلوروکربن ها):
در صنایع سرماساز (یخچال و فریزرهای خانگی و صنعتی، آب سردکن ها و…) تهویه مطبوع و کولر خودروها و صنایع اسفنج سازی به عنوان عامل پف دهنده و اسپری ها استفاده می شوند. در حال حاضر دو جایگزین آزمایشی برای CFCها به نام هیدروفلوروکربن ها (HFC) و هیدروکلروفلوروکربن (HCFC) در نظر گرفته شده اند که در حال حاضر تحت بررسی می باشند.

2) هالون ها:
هالون ها مواد اطفاء حریق می باشند که در کپسول های دستی آتش نشانی و سیستم های ثابت در مکان های حساس استفاده می شوند. هالون ها که حاوی برم هستند، برای تخریب لایه ازن نه تنها دست کمی از گازهای کلردار ندارند بلکه از کلر به مراتب موثرتر بوده و سال ها در جو زمین باقی می مانند.

3) حلال ها:
عمدتاً تحت عنوان پاک کننده و چربی زدا در صنایع مختلف فلزی، الکترونیک (برای پاک کردن بردهای الکترونیک) و صنایع خشکشویی کاربرد دارند که از جمله می توان به متیل کلروفرم (تری کلرواتان) و تتراکلرید کربن اشاره نمود.

4) متیل بروماید:
در بخش کشاورزی از این ماده به عنوان آفت کش و ضدعفونی کننده استفاده می شود.
در اثر کاهش ضخامت لایه ازن میزان تابش اشعه ماوراء بنفش به سطح زمین افزایش یافته و موجب تاثیرات نامطلوب زیست محیطی به شرح زیر می شود:

1) اثر بر سلامت انسان:
دریافت این اشعه توسط بدن موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن و بروز انواع سرطان های پوستی می شود. همچنین بروز بیماری های نظیر آب مرواردید و کوری چشم با کاهش ضخامت لایه ازن افزایش پیدا می کند.

2) اثر بر اکوسیستم های آبی:
در دریاها و اقیانوس ها مهم ترین تاثیر تابش اشعه ماوراء بنفش از بین رفتن فیتوپلانکتون ها است که اولین حلقه زنجیره غذایی در این مناطق می باشند، همچنین برخی تغییرات ژنتیکی در کرم و لاروهای موجودات دریایی. با توجه به اینکه بیش از 30% پروتئین مورد نیاز انسان از دریاها و اقیانوس ها تامین می شود با کاهش ضخامت لایه ازن و از بین رفتن فیتوپلانکتون ها و به دنبال آن زئوپلانکتون ها، زاد و ولد ماهی ها کاهش یافته و در نتیجه دسترسی انسان به انواع ماهی ها کم می شود.
محرومیت انسان از 6 میلیون قطعه ماهی در سال 9-6 % کاهش زادوولد ماهی ها 5% کاهش زئوپلانکتون 16% کاهش ضخامت لایه ازن

3) اثر بر اکوسیستم خشکی:
در این زمینه می توان به کاهش بازده محصولات کشاورزی مانند برنج، گندم، سویا، سیب زمینی و غیره اشاره کرد. (25% کاهش لایه ازن یعنی 25% کاهش بازده مزارع سویا) علاوه بر این کاهش ضخامت لایه ازن می تواند واکنش های شیمیایی در تروپوسفر را تشدید نموده و موجب افزایش تولید ازن در سطح زمین گردد و موجب بروز آلودگی های شدید هوا می گردد.

– اقدامات جهانی در زمینه حفاظت از لایه ازن:
کنوانسیون وین در سال 1985 برای حفاظت از لایه ازن توسط سازمان ملل متحد و دیگر کشورهای جهان تدوین گردید. کشورهای عضو کنوانسیون وین تعهد نمودند در زمینه های زیر همکاری و مشارکت نمایند.
1- تحقیق و انجام اندازه گیری ضخامت لایه ازن و میزان اشعه ماورای بنفش
2- تبادل اطلاعات در زمینه تولید وانتشارCFC ها
3- تدوین پروتکل های مکمل بر کنوانسیون
4- در نظر گرفتن تمهیداتی جهت کاهش تولید و مصرفCFC ها
پس از گزارش تکان دهنده گروه های تحقیقاتی در مورد حفره ازن در قطب جنوب و احساس لزوم تدابیر شدیدتر در 16 سپتامبر 1987 پروتکل مونترال توسط 46 کشور جهان پذیرفته شد. مصوبات این پروتکل شامل موارد زیر است:
1- تدوین برنامه زمان بندی جداگانه و حذف و کاهش تولید و مصرف مواد مخرب لایه ازن در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه.
2- وضع قوانین برای محدود کردن تولید و مصرف مواد مخرب لایه ازن.
3- تدوین سیاست و استراتژی آینده جهان برای حفاظت از لایه ازن و کاهش مصرف مواد مخرب آن.
4- ایجاد صندوق چندجانبه جهت تسهیل حذف مصرف و تولید مواد مخرب لایه ازن در کشورهای در حال توسعه.
ایران جز اولین کشورهایی است که اقدامات لازم را جهت مفاد پروتکل مونترال آغاز نمود و در پی پذیرش قطعنامه های آن اقدام به تشکیل کمیته ملی ازن (متشکل از سازمان ها و وزارتخانه های ذیربط جهت تصمیم گیری در خصوص پروژه ها و تصمیمات پروتکل در کشور) و سپس تاسیس دفتر لایه ازن در سال 1373 (با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و برنامه عمران ملل متحد) نمود. براساس برآورد انجام شده این دفتر، میزان مصرف مواد مخرب لایه ازن تا سال 1375 در ایران حدود 5000 تن بود که با اتمام چندین پروژه در بخش یخچال سازی واسفنج سازی حدود 1100 تن از آن به طور کامل حذف شده است و با اجرای پروژه های در دست اقدام و مصوب در کمیته اجرایی پروتکل مونترال این میزان به 2500 تن خواهد رسید.
اگر برنامه کاهش مصرف مواد مخرب لایه ازن به درستی انجام گیرد، پیش بینی می شود که در اول ژانویه سال 2040 میلادی حذف کامل مواد مخرب لایه ازن را در کشورهای در حال توسعه داشته باشیم. البته در حال حاضر دانشمندان مشغول تحقیق بر روی امکان استفاده از پروپان (C3H4) برای جلوگیری از انهدام ازن قطب جنوب می باشند. این ماده در ترکیب با کلر موجب تولید اسیدکلریدریک می شود و کلر که به این صورت درگیر شده، امکان وارد شدن به واکنش های منهدم کننده ازن را ندارد. مطالعات اولیه حکایت از آن دارد که تزریق حدود 50000 تن پروپان از عهده این کار برمی آید. می توان با استفاده از صدها هواپیما این مقدار پروپان را در ارتفاع حدود 15 کیلومتری ترزیق کرد. اما در این تحقیق احتمال عوارض جانبی ناخواسته یا غیرمترقبه نیز می بایست در نظرگرفته شود.

منابع:
1- صادق اصغری لفمجانی، 1384، اصول تربیت زیست محیطی در اسلام، مرکز نشر سپهر.
2- سید علی حسینی، 1380، طبیعت و محیط زیست از دیدگاه اسلام، نشر آیه حیات.
3- لایه ازن سپر حفاظتی زمین، 1379، سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر حفاظت لایه ازن.
4- لایه ازن سپر حفاظتی زمین، 1381، مجله علمی موج سبز، شماره 12.
5- محمدرضا هراتی، 1384 (ترجمه)، گرم شدن زمین، انتشارات به تدبیر.
6- محمدرضا اردکانی، 1382، اکولوژی، انتشارات دانشگاه تهران.
7- دانستنی های زیست محیطی (هوا)، 1382، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.
8- علی یخکشی، 1383، شناخت، حفاظت و بهسازی محیط زیست ایران، انتشارات موسسه آموزش عالی علمی- کاربردی وزارت جهاد کشاورزی، تهران.

10