عنوان گزارش تخصصی :
علاقه مند نمودن دانش آموزان به درس کار و فناوری به کمک راهبرد های خلاقانه
چکیده
دانش آموزانی که از طریق یادگیری فعال به یادگیری می بردازند نه تنها بهتر یاد می گیرند بلکه از تجربه یادگیری لذت بیشتری نیز می برند .حتی اگر دبیر بهترین سخنران باشد ودر تمام مدت جلسه درسی به سخنرانی بپردازد ممکن است یادگیری صورت گیرد اما این یادگیری به اندازه یادگیری که در موقعیت فعال به وجود می آید کامل جامع وپایدار نیست . به نظر بین وویتاکر یکی ازمهمترین راهبرد های فعال کردن دانش آموزان در فرآیند یادگیری ازگروهها مطالعه در کلاس و فراهم کردن فرصت بحث تبادل نظر وپرسش و باسخ است (بین وویتاکر 2000)
اینجانب ….. در طرح ابتکاری فوق الذکر بر آنم که از طریق مشارکت و فعالیت و کار گروهی و روش تدریس فعال دانش آموزانم را به درس کار و فناوری علاقه مند سازم. طرح ابتکاری حاضر با هدف بهبود عملکرد دانش آموزان در انجام کارگروهی در مهارتهای عملی درس کار و فناوری گردآورس شده است. ابزارهای گردآوری کارهای عملی دانش آموزانی است که به منظور تعیین سطح علاقه و نگرش دانش آموزان به انجام کار گروهی در کارهای عملی کار و فناوری بود که اعتبار آن از سوی صاحب نظران مورد تایید قرار گرفته است. پس از تجزیه و تحلیل داده ها مشخص گردید که عملکرد دانش آموزان در سطح پایینی قرار دارد. راه حل های اعمال شده در این طرح ضمن بهره گیری از مشارکت ونظرات ذیربطان شامل آموزش مهارت کار گروهی در انجام کار عملی مطرح کردن موضوع با مدیر مدرسه و درخواست کمک از مدرسه بود. پس از انتخاب راه حل ها با ابزارهای استفاده شده در شواهد یک به ارزشیابی اقدام پرداختیم که نتایج حاصل کار عملی دانش آموزان نشان می دهد که عملکرد آنها در شواهد یک بیشتر است.
مقدمه کوتاه
انسان می تواند با توانایی هایی که خداوند در اختیارش گذاشته و با استفاده از امکانات طبیعی و قدرت تفکر دست به اختراع و خلاقیت بزند.
استفاده از ابزار و منابع و امکانات طبیعی به دانش و کسب مهارت نیاز دارد و انسان این مهارت ها را به مرور زمان و کسب آموزش و تجربه به دست می آورد. این مهارت ها برای رفع نیازهای زندگی فردی و اجتماعی لازم است. مهارتهای عملی امر آموزش را تسهیل می کند و یادگیری مطالب درسی را با معناتر ، کامل تر و در نتیجه مفیدتر خواهد کرد. آزوبل و برونر به استفاده از وسایل دیداری و شنیداری و کارگاهی تاکید می کردند و معتقد بودند که با استفاده از این وسایل می توان به درجه بالایی از آگاهی و مهارت عملی دست یافت. استفاده ی هم زمان از دروس تئوری و عملی در مدارس و استفاده از وسایل کمک آموزشی در قالب کارگاهی می تواند به بهبود آموزش و یادگیری کامل تر منجر شود. همچنین موفق شدن در ساخت وسیله کارگاهی باعث برخورداری از اراده و اعتماد به نفس قوی، قدرت تصمیم گیری و ابتکار، خلاقیت و نوآوری، سلامت فکر و بهداشت روانی، رابطه ی مستقیمی با میزان و چگونگی عزت نفس و احساس خود ارزشمندی فرد دارد. و همچنین امروزه در اصطلاح و درمان اختلالات شخصیتی و رفتاری کودکان و نوجوانان نظیر کمرویی و گوشه گیری، لجبازی و پرخاشگری تنبلی و کمرویی به عنوان اولین و موثرترین گام به پرورش احساس عزت نفس، تقویت اعتماد به نفس و مهارتهای فردی و اجتماعی آنان می پردازند. مسئله عزت نفس و اعتماد به نفس از اساسی ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت نوجوانان است. نوجوانانی که دارای احساس عزت نفس قابل توجهی هستند نسبت به همسالان خود در شرایط مشابه، پیشرفت تحصیلی و کارآمدی بیشتری از خود نشان می دهند و افرادی خلاق و خودکفا و کارآمد و از دیدگاه روشنتری برخوردار هستند.
غرض از اعتماد به نفس وجود قدرت و اتکایی مستقل در نفس است که در سایه آن آدمی بدون چشمداشت از کمک و مدد دیگران کاری را که آغاز کرده و می کوشد آن را به فرجام برساند. ( قائمی، علی 1364 ص 48)
بیان وضعیت موجود
اینجانب …..سال است که در آموزش و پرورش در حال خدمت می باشم.در پایه هفتم این آموزشگاه 30 نفر دانش آموز دارم که علاقه ای به شرکت در کار گروهی و فعالیت های درس کار و فن آوری نداشتند.
در مقدمه ی کتاب آموزش کار و فناوری برای تدریس آن هفت هدف در نظر گرفته شده است. که از اهداف آن عبارت از "تقویت روحیه انجام دادن کار گروهی در دانش آموزان" و دوم "ایجاد زمینه برای شکوفایی استعدادهای علمی، و پرورش خلاقیت در دانش آموزان". در جای دیگر آمده است که رعایت نکات زیر در طول اجرای برنامه موجب تسهیل در تحقق اهداف یاد شده خواهد شد. فعالیت هایی برای فعال سازی دانش آموزان و به کارگیری اطلاعات و تجربیات دانش آموزان طراحی شده است. که سعی شود این فعالیت ها به دقت اجرا شود و در پایان یک بحث کوتاه تکمیلی از طرف معلم داشته باشیم.
بیشتر مواقع برای تدریس کار و فناوری در این درس دانش آموزان را گروه بندی می کنم که از فواید آن:
1. کمبود وسایل کمک آموزشی
2. تشویق به یادگیری بیشتر در بین گروه
3. وجود رقابت بین گروهها
4. درگیر و فعال شدن همه ی دانش آموزان
در این بین مسئله ای که با آن مواجه شدم به عهده نگرفتن مسئولیت در گروه و اینکه برای انجام کار عملی آن چنان علاقه ای از خود نشان نمی دادند و با اینکه بعضی از دانش آموزان تمایل به کار گروهی نداشتند و دوست داشتند خود به تنهایی کار انجام دهند. لذا تصمیم گرفتم این موضوع را برای پژوهش انتخاب کنم تا بتوانم راه درست حل مشکل دانش آموزان را بیابم.
شناسایی مسئله
دنیای امروز دنیای تشکیل تیم های کاری است و اگر در هر موسسه یا سازمان افراد موفق به کار گروهی نشوند، شرکت و سازمان، یکی از کلید های مهم موفقیت را از دست داده است. دوران کنونی، دوران تخصص های متفاوت است. امروز دیگریک نفر تنها به صرف این که در یک رشته تخصص یا حتی فوق تخصص دارد نمی تواند در فعالیت های مختلف آموزشی، تجاری، اقتصادی، درمانی و… موفق باشد.
یکی از معیارهایی که کشورهای توسعه یافته را از کشورهای در حال توسعه مجزا می کند، فرهنگ گروهی کار کردن است ، در کشورهای توسعه نیافته ، افراد علاقه یی به فعالیت های گروهی ندارند و همین امر سبب می شود علاوه بر صرف انرژی بیشتر، کارها با کیفیت پایین ترین انجام پذیرد. اصولا جهت رسیدن به یک جامعه کارآفرین ، رشد فعالیت های گروهی نیز ضروری است و بدون چنین ویژگی ، کارآفرینی در جامعه فراگیر نخواهد شد. حال ما با این سوال روبرو خواهیم بود که چگونه باید یک گروه کاری موفق را سازماندهی کنیم و چه شرایط فرهنگی باید بر این گروه حاکم شود تا بتواند به اهداف مورد نظر خود دست یابد. برای رسیدن به این هدف باید از قدم های کوچک آغاز کرد تا در نهایت با کسب تجربیات لازم بتوان به تشکیل گروه های بزرگتر اقدام نمود.
یکی از معیارهایی که کشورهای توسعه یافته را از کشورهای در حال توسعه مجزا می کند، فرهنگ گروهی کار کردن است ، در کشورهای توسعه نیافته ، افراد علاقه یی به فعالیت های گروهی ندارند و همین امر سبب می شود علاوه بر صرف انرژی بیشتر، کارها با کیفیت پایین ترین انجام پذیرد. اصولا جهت رسیدن به یک جامعه کارآفرین ، رشد فعالیت های گروهی نیز ضروری است و بدون چنین ویژگی ، کارآفرینی در جامعه فراگیر نخواهد شد. حال ما با این سوال روبرو خواهیم بود که چگونه باید یک گروه کاری موفق را سازماندهی کنیم و چه شرایط فرهنگی باید بر این گروه حاکم شود تا بتواند به اهداف مورد نظر خود دست یابد. برای رسیدن به این هدف باید از قدم های کوچک آغاز کرد تا در نهایت با کسب تجربیات لازم بتوان به تشکیل گروه های بزرگتر اقدام نمود.
اثرات یادگیری از طریق کار گروهی و همیاری را می توان در این 5 بند خلاصه کرد :
1.افراد از یکدیگر می آموزند
2.انگیزه جهت یادگیری راافزایش می دهد
3.احساسات مثبت نسبت به یکدیگر را افزایش می دهد واز جدایی و تنهایی می کاهد وروابط دوستانه ایجاد می کنند
4.باعث تقویت مهارتهای اجتماعی می گردد.
5. منجربه تقویت عزت نفس می شود.
بنا بر این بنده تصمیم گرفتم از طریق رویکرد مشارکت و همیاری دانش آموزان را به این درس جذاب علاقه مند نموده و علاقه به همیاری را در آنها نهادینه سازم.
جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات
یکی از اصول عمده فلسفه گرایان در تعلیم و تربیت؛ اهمیت دادن به محیط فعال یادگیری است. برای استفاده از محیط فعال بایستی کلاس درس را به گروه های کوچکی از دانش آموزان که بتوانند به صورت هماهنگ با یکدیگر کارهای فکری و عملی را کار کنند و در روش کار عملی بصورت گروهی علاوه بر رشد مهارت تحصیلی و درسی زمینه های لازم را برای رشد مهارتهای اجتماعی و تفکر انتقادی را به وجود می آورد.
برای این منظور جهت کسب اطلاعات در مورد میزان آمادگی دانش آموزان در مورد فعالیت گروهی و عملی بعد از حضور در کارگاه ارزشیابی تشخیصی از شناخت فراگیران نسبت به وسایل ، مفاهیم و کاربرد انجام شد.
1- بررسی وضعیت کارگاه مدرسه میزان استفاده از آن و بررسی دفتر ثبت فعالیت های کارگاهی، که این دفتر نشان دهنده ی میزان کارهای عملی انجام شده و ثبت شده در دفتر با ذکر تاریخ و ابزار و وسایل لازم به کار رفته است و همچنین نشان دهنده ی نحوه ی انجام کار و مراحل کار کارگاهی و تعداد کارهای عملی انجام شده در طول سال تحصیلی است هرچه تعداد گزارشات بیشتر باشد نشان دهنده علاقه و توامندی گروههای دانش آموزی و مهارت های لازم در زمینه ی انجام کار عملی را نشان می دهد.
2- گفتگو با مدیر مدرسه مدرسه جهت تهیه وسایل برای انجام کارهای کارگاهی. مدیر مدرسه در هماهنگی و پیشرفت کار خیلی موثرند. زیرا مدیر می تواند با همکاری معلم در تهیه وسایل، تشویق دانش آموزان در انجام کارهای کارگاهی موثر واقع شود.
3- گفتگو با والدین دانش آموزان ، و در مواردی می توان از فرم نظر سنجی نیز در بین اولیاء دانش آموزان استفاده کرد. دانش آموزانی که به لحاظ تواناییهای مهارتی ضعیف هستند شناسایی شوند ، شناخت دانش آموزان به لحاظ تفاوت های فردی برای انجام کار خیلی مهم است. زیرا دانش آموزان با توجه به موقعیتهای اجتماعی – فرهنگی – اقتصادی در موقعیت های مختلف قرار دارند. والدین می توانند معلم را یاری کنند. برای شناخت دانش آموزان به لحاظ انجام کارهای مهارتی و دستی و هماهنگی در انجام کار عملی در بین بچه های گروه خود که والدین می توانند معلم را یاری کنند.
4- تبادل نظر با دانش آموزان در باره نحوه انجام کارهای کارگاهی نحوه ی تدریس و نحوه انجام کار گروهی و اعضای گروهها با همدیگر و در کل مصاحبه با دانش آموزان پیرامون موضوع. این قسمت خیلی مهم است زیرا نظرات دانش آموزان خیلی سازنده است و می تواند در پیشبرد اهداف آموزشی کمک کننده ی موثر برای معلم باشد نظرخواهی از دانش آموزان در باره نحوه ی تدریس، نحوه کار گروهی نحوه ی تقسیم بندی گروهها – هماهنگی اعضای گروه علاقه و رغبت دانش آموزان را در انجام کار عملی و حضور پر شور و فعال در انجام کار گروهی را موفق تر می کند. اهداف آموزشی زمانی تحقق خواهد یافت که با توجه به نیازهای افراد فراگیر باشد.
5- مشاهدات معلم در زمان حضور دانش آموزان در انجام کار گروهی در کلاس و یا در کارگاه. معلم در زمان فعالیت گروهی دانش آموزان ضمن دقت به تک تک دانش آموزان به لحاظ انجام کار عملی و ارتباط خوب با هم در گروه و با توجه به دقت و سرعت و علاقه به ترغیب فرگیران می پردازد و یافته های دانش آموزان و تعامل خوب دانش آموزان را با هم میزان پیشرفت کار فراگیران در نظر می گیرد ارزیابی از میزان علاقه و رغبت دانش آموزان نسبت به انجام مهارت عملی در گروه خود باعث یادگیری عمیق تر و پایدارتر می شود. در این کار عملی گروهی، همکاری شرط لازم و اساسی است طرح ترسیم بیان این موضوع است. فراگیر اولیاء فراگیر
معلم محیط خارج
مدرسه وسایل
6- مشاوره با اساتید و روانشناسی
در اولین جلسه با کار دانش آموزان را برای انجام کار به صورت گردهمایی کوچک تقسیم کردیم و برای هر گروه ، سر گروه تعیین نمودیم که سر گروه از دانش آموزانی بود که از لحاظ درسی و انجام کار عملی در موقعیت بهتری قرار داشت. و سپس توضیحاتی در رابطه با کارگاه مدرسه و توصیف کارگاه که از لحاظ مکانی با آزمایشگاه علوم مشترک بودند و در رابطه با کارگاه مدرسه که متصدی ندارد و نبود متصدی باعث به هم ریختگی و نامنظم بودن کارگاه می شود. که از سر گروه و دانش آموزان خواسته شد که نظم و انظباط گروهی را در رابطه وسایل بیشتر رعایت کنند. دانش آموزان در گروههای خود سازماندهی شدند. مدتی طول کشید تا بچه ها با هم هماهنگ شوند و بتوانند به صورت گروهی کار کنند وظایف مشخص شده توصیه های ایمنی جهت انجام کار درکردن کارگاه و حفظ نظم و انظباط پرهیز از شوخی کردن در هنگام کار با وسایل مخصوصاً وسایل برقی به دانش آموزان گوشزد شد. وسایل در اختیار گروهها قرار می گرفت و آنها هم بعد از توضیحات لازم توسط دبیر مربوطه شروع به ساختن وسیله ی مورد نظر می کردند معلم هم بعنوان راهنما بر کارهای دانش آموزان نظارت داشت و رفع اشکال می کرد. و توضیحاتی در باره وسایل نحوه کار و سوالات دانش آموزان را پاسخ می داد.
جدول شماره (1)
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
7
10
11
9
7
9
6
5
3
3
4
6
6
6
6
30
20
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
7
8
10
11
12
11
10
8
9
11
7
10
11
9
9
لازم به تذکر است جدول شماره یک مربوط به آزمون تشخیصی نسبت به شناخت وسایل و انجام کار گروهی ، مشارکت دانش آموزان در گروه و انجام کار عملی می باشد و اسامی دانش آموزان بر اساس شماره دفتر نمره کلاس می باشد.
طرح و ابتکار به کارگرفته شده و ویژگی های آن
از آن جایی که هدف این طرح به کارگیری انجام کار گروهی و مهارت کار عملی در جهت بهبود عملکرد کار گروهی – عملی دانش آموزان است. ابتدا به مطالعه پیشینه ی پژوهش پرداخته شود تا دیدگاه روشنی نسبت به موضوع و مسائل پیرامون آن حاصل گردد.
پژوهش زمانی دارای اهمیت است که برآمده از مطالعات کافی در باره پیشینه موضوع باشد وقتی از اطلاعات دیگران آگاه باشیم می توانیم با نقد و تجزیه و تحلیل منطقی آنها وضعیت خودمان را مشخص کنیم و همواره از خود بپرسیم: آیا اطلاعات به دست آمده منطقی و عملی است ، اطلاعات به دست آمده دارای چه نکات مثبت و منفی است و پرسش های دیگر که تحقیق را هدایت کند. مطالعه دقیق روش های گروهی فعال ، گرفتن تست روان شناختی گروهی ویژه ی دانش آموزان، تشکیل جلسات توجیهی برای اولیاء، بررسی رفتار دانش آموزان خجالتی، اجرای راههای مناسب عملی برای تقویت روحیه ی پذیرش جمعی در کار عملی. برطرف کردن خجالت دانش آموزان، تشکیل نمایشگاه از فعالیت عملی دانش آموزان در گروه، تشویق و ترغیب مناسب و به جا ، اجرای روش های فعال تدریس، نظرسنجی از والدین و دانش آموزان در انتهای کارهای اجرایی.
انتخاب راه حل
برای حل این مشکل راه حل های زیادی به ذهنم رسید و با نظرخواهی از خود دانش آموزان برای اینکه کارهای عملی و گروهی هم با کیفیت و کمیت، سازگاری داشته باشد و هم بتواند انتظارات فراگیران و معلم را هم برآورده کند پیشنهاداتی مطرح شد.؟
1- گروه بندی که یک نفر به عنوان سرگروه و هماهنگ کننده اعضاء و همچنین تقسیم وظایف بین گروه
2- تهیه کیت های آموزش کار و فناوری
3- آموزش مهارت های جمعی و نحوه ی برقراری ارتباط گروه
4- استفاده از نرم افزارهای آموزشی در باره کارهای عملی حرفه
5- خرید چندین جلد کتاب در زمینه انجام کار عملی مربوط به کتاب و در اختیار قرار دادن دانش آموزان
6- مطرح کردن موضوع در شورای دبیران مدرسه و درخواست کمک از دیگر همکاران راه حل اول کار مشکلی نبود و دانش آموزان با توجه به علاقه و روابط اجتماعی که با هم داشتند گروهبندی در بین آنها انجام گرفت و سرگروهها مشخص شد. کار گروهی به دانش آموزان نحوه تعامل و برقراری ارتباط با همدیگر را در آنها تقویت می کند و باعث میزان رضایت و پیشرفت در کار و علاقه مندی فراگیران برای کار عملی شد. و ثبت نمرات در سال نشان دهنده ی موفقیت فراگیران در کار کارگاهی بود و مطالب برای آنها از عمق بیشتری برخوردار بود.
مراحل اجرای راه حل و نظارت بر آن
پس از برنامه ریزی های به عمل آمده زمینه برای اجرای راه حل ها فراهم گردید. گروهبندی هایی که برای دانش آموزان در نظر گرفته بودیم و فعالیتهای عملی هر گروه را نیز مشخص نمودیم. مراحل کار گروهی – عملی به شرح ذیل است:
1- سازماندهی
در زمینه فعالیت گروهی دانش آموزان بعد از شناخت ویژگی های اعضای کلاس تشکیل گروهها به صورت دانش آموزان سطح بالا ، متوسط و ضعیف را نمودم. گروهبندی بین دانش آموزان به صورت گروهی تقسیم شدند. برای شرکت فعال در انجام کار عملی هر واحد درسی و انجام درست کار مربوط به خود در گروه توضیح داده شد.
2- ارائه موضوع برای کار عملی.
هر گروه برای انجام کار عملی وسایل لازم را از معلم تحویل گرفتند و برای انجام کار با سرپرستی سرگروه شروع به کار ، بحث و تبادل نظر می کند و با اتصال قطعات به هم که ساخت وسیله را به همراه دارد و با این کار هم به مهارت می رسند و هم مطالب درسی از پایداری و عمق بیشتری برخوردار خواهد بود.
3- نتیجه ی فعالیت و قضاوت
معلم بر اساس ارزشیابی از طریق مشاهده و از طریق انجام دادن کار تغییرات انجام شده را در حیطه روانی – حرکتی مورد ارزیابی قرار می دهد. که هر گروه کار خود را با توجه به سرعت و مهارت کافی انجام دادند از نمره ی بهتری برخوردار می شوند. استفاده از گروهبندی باعث یک رقابت سالم در بین گروههای مختلف کلاس شد که هر گروه تلاش می کردند که کار عملی را بهتر و سریعتر و کامل تر از سایر گروهها باشد و باعث هم فکری ارائه نظر همه بچه های گروه تبادل نظر ، تقویت مطرح کردن نطرات خودشان در گروه و حتی در کلاس شد. که این کار باعث پیشرفت تحصیلی آن ها شد. کار کردن در گروه باعث آشنا شدن هم دانش آموز با ویژگی های دیگر دوستانش نیز می شود. و باعث تقویت حس اعتماد به نفس دانش آموزان ، دادن مسئولیت های مختلف و مشارکت در منظم کردن وسایل کارگاه را به همراه داشت. و بعد از مدتی انتخاب و یارکشی را به عهده ی خود دانش آموز قرار دادم و می دیدم که دانش آموز برای انتخاب همان بچه های خجالتی دیروز رقابت سختی صورت می گیرد زیرا آنها در گروه کار کرده بودند و لیاقت های خودشان را در گروه نشان داده بودند.
چگونگی اجرا و نتایج حاصله
در مرحله اول دانش آموزان در ارزشیابی تشخیصی که مربوط به انجام کار گروهی و کار عملی بود نمرات خوبی کسب نکردند. بعد از چند جلسه کار گروهی و عملی ارزشیابی انجام گرفت و نمرات دانش آموزان در حدود 4 نمره نسبت به آزمون تشخیصی افزایش داد و میانگین ارزشیابی در حدود 9 را نشان می داد.
ادامه کار کارگاهی ، گروهی در دانش آموزان هم باعث علاقه به کارهای عملی و هم یادگیری مطالب درسی را عمقی تر نمود. برای دستیابی بهتر ارزشیابی به طریق انجام دادن کار را شروع کردیم که تغییرات انجام شده در حیطه روانی و حرکتی است. در این روش شاگرد به درستی مورد ارزشیابی قرار می گیرد. می توان اعمال و رفتار او را حین کار و مهارت و قدرت و سرعت عمل شاگرد بخوبی آشکار و ارزشیابی کرد. در این کار هم مهارت و سرعت عمل ملاک بود که هر گروهی سرعت عمل و مهارت بالای به کار برده از امتیاز بیشتری برخوردار خواهد بود. در ارزشیابی پایان ترم نمره کار عملی دانش آموزان نسبت به گذشته از پیشرفت بهتری برخوردار شد و میانگین کلاس نمره ی بالاتری را نشان داد.
ارزشیابی و تاثیر اقدام جدید و اعتبار یابی
برای اینکه بپذیریم اقدام های به عمل آمده منایب بوده یا نه ، لازم است از کارهای انجام شده در مرحله ی اجرا، ارزشیابی عملی و منطقی به عمل آوریم، و باید نتایج به دست آمده را با وضعیت نامطلوب اولیه مقایسه کنیم.
یادگیری با وسایل کمک آموزشی و انجام کار عملی عمیق تر خواهد شد. در روش کار عملی فراگیران خودشان به نتیجه می رسند هرچند در ابتدا کار گروهی و عملی برای آنها سخت بود اما در صورت مناسب بودن امکانات و شرایط میزان علاقه و انگیزه برای کار عملی بیشتر می شود و باعث افزایش نمره ، و افزایش انجام کارهای ارائه شده و همچنین برگزاری نمایشگاه از کارهای دانش آموزان نشان از پیشرفت درسی آنها می دهد.
بعد از پایان ترم دانش آموزان تلاش بیشتری نمودند تا یادگیری درسی و عملی کار و فناوری بهتر گردد. و در نتیجه برای یادگیری بهتر از تحقیق و پژوهش استفاده کردند.
روش تدریس مشارکتی و روشهای اجرای آن:
تدریس مشارکتی یک راهبرد تدریس در گروه های کوچک است اما هر تدریسی که با استفاده از گروه صورت می گیرد لزوما" نمی تواند تدریس مشارکتی تلقی گردد . زیرا تدریس مشارکتی الزامات و روش های مخصوص به خود را دارد و تا زمانی که این الزامات در جای خود وبه صورت درست انجام نگیرد نمی توان گفت تدریس مشارکتی صورت پذیرفته است.
وظیفه اصلی دبیر ایجاد زمینه ی مشارکت ، همکاری ، و رفاقت گروهی میان دانش آموزان می باشد. کاراو ایجاد رقابت نیست، بلکه ایجاد رفاقت و همکاری و صمیمیت میان آنهاست. فلسفه وجودی تدریس مشارکتی دقیقا" به همین سبب است .اگرچه، به خاطر وجود برخی ویژگی های فردی از جمله ویژگی های هوشی، شخصیتی، زمینه خانوادگی و… رقابت میان دانش آموزان ایجاد خواهد شد. اما وظیفه ما به عنوان یک دبیر حرفه ای این نیست که به آن دامن بزنیم . بلکه همان طوری که در قبل آمد دبیر باید تمام تلاش خود را معطوف به این هدف نماید، که دانش آموزان موفقیت خود را منوط به موفقیت دیگران بدانند. در واقع به این شعار اعتقاد پیدا کنند که یا ((همگی غرق می شویم و یا همگی نجات پیدا می کنیم)). در این صورت است که دانش آموزان قوی تر، دست دیگردانش آموزان را خواهند گرفت.
لذا اگر به چند تعریف تدریس مشارکتی نظری بیافکنیم این ایده را در همه تعریف های مربوط به تدریس مشارکتی ملاحظه خواهیم کرد. به عنوان مثال؛کرامتی به نقل از گوکال یادگیری مشارکتی را یک شیوه ی آموزشی می داند که درآن دانش آموزان در قالب گروههای کوچک برای رسیدن به یک هدف مشترک با یکدیگر کار می کنند و علاوه بر این که مسئول یادگیری خود هستند، در برابر یادگیری دیگران نیز احساس مسئولیت می کنند.
به اعتقاد کوهن یادگیری مشارکتی به معنای گروه بندی دانش آموزان براساس توانایی های مشابه نیست، بلکه بر عکس هر اندازه نا همگونی اعضای گروه از نظر نژاد ، زبان، فرهنگ، هوش و پیشرفت تحصیلی بیشتر باشد کارایی رویکرد یادگیری مشارکتی بیشتر خواهد بود. (کرامتی)
در مجموع می توان به این نتیجه دست یافت که تدریس مشارکتی یک راهبرد توصیه شده برای یادگیری فردی و جمعی است که نه تنها فرد در مقابل یادگیری خود مسئول است بلکه در مقابل یادگیری دیگران نیز مسئول است و دبیر می تواند با انعطافی که در ترکیب و اندازه گروه ها بوجود می آورد به یک تدریس اثربخش دست یابد. به طوری که نه تنها دانش آموزان بتوانند با هم کار کنند بلکه یادگیری خود و دیگران را به حداکثر رسانده و از این یادگیری لذت ببرند. (کرامتی)
مزایای استفاده از روش تدریس مشارکتی :
-عزت نفس دانش آموزان افزایش پیدا می کند.
-تمایل دانش آموزان به مدرسه، بیشتر می شود. (کرامتی)
-دانش آموزخود را نسبت به سرنوشت خویش و دیگران سهیم می داند.
-استفاده به جا و صحیح از این روش، در دراز مدت ممکن است در زندگی آنها نهادینه شده و تاثیر بسیار شگرف ومثبتی را به دنبال داشته باشد.(کرامتی)
-تقویت مهارت های سطح بالای تفکر. (کرامتی)
ضمن اینکه روابط درون گروهی و برون گروهی دانش آموزان افزایش پیدا می کند، مهار تهای تحمل یکدیگر و با هم زیستن را، عملا" تجربه می کنند. در واقع وابستگی گروهی مثبت پیدا می کنند.
با این که مدارس و دبیران به کلاس مشارکتی تمایل پیدا کرده اند ولی مسایل مهمی در این فرآیند برای ، دبیران و وجود دارد :
1- کنترل کلاس : سر و صدا و شلوغی ، فقدان نظم ، نگرانی عمده کلاس مشارکتی است گرچه دانش آموزان به فرصتهایی برای صحبت کردن ، حرکت در کلاس، پرسش ، سوال و غیره نیاز دارند.
2- فراهم کردن فرصتهای برای یادگیری مشارکتی : بسیاری از دبیران و مدیران معتقدند برای کلاسهای مشارکتی طرح درسی جدید باید تدوین شود .
3- تفاوتهای فردی میان دانش آموزان : در کلاس مشارکتی گروهها به صورت نامتجانس تشکیل می شوند و بسیاری از دبیران به کارآمدی این گروهها اعتقاد ندارند آنها اغلب به نقش موقعیت یادگیری در پیشرفت دانش آموزان معتقد نیستند .
4- مسئولیتهای فردی در قبال یادگیری : عموماً دانش آموزان و والدین انتظار دارند در قبال تلاشهای انجام شده سطح پیشرفتشان توسط دبیر مشخص گردد در حالی که در کلاس مشارکتی دبیران سطح پیشرفت کار گروهی را مشخص می کنند .
5- تناقض ارزش ها : پژوهشها نشان می دهد بسیاری از دبیران وقتی به دانش آموزان خود اجـــــازه می دهند تا با یکدیگر گفتگو کنند ، عناوین فعالیتها را تغییر دهند و یا چشم اندازهای خود را جستجو کنند، احساس راحتی نمی کنند .(تلخابی)
نتیجه گیری
بطور کلی اجرای روش تدریس کار و فناوری همراه با کار عملی در قالب کار گروهی استفاده از وسایل کار عملی ارزشیابی در سطوح بالاتر یادگیری و ارتباط دانش آموزان را با همدیگر و معلم را در پی داشت و نتایج زیر را به همراه داشته :
1- علاقه مند شدن دانش آموزان به درس کار و فناوری
2- یادگیری آسان تر مطالب کتاب با استفاده از کارهای عملی
3- ایجاد رابطه صمیمی با دانش آموزان
4- جذاب تر شدن کلاس و ایجاد تنوع
5- افزایش فعالیت گروهی و فعال شدن دانش آموزان منزوی
6- افزایش دست سازه های دانش آموزان در جهت فعالیتهای کارگاهی
7- تقویت احساس اعتماد به نفس و عزت نفس در دانش آموزان
8- تشکیل گروههای ناهمگن از دانش آموزان سطح بالا ، متوسط و ضعیف
9- تشویق کلامی یا غیر کلامی اعضای گروه
بودجه بندی پیشنهادی برای کتاب کار و فناوری پایه هفتم
ماه
هفته
تعداد صفحات
مهرماه
از صفحه 1 تا 19
هفته اول
هفته دوم
هفته سوم
هفته چهارم
تبیین اهداف کتاب ، توجیه مفاهیم پودمان و پروژه و
گروهبندی دانش اموزان ، توضیح روش ارزشیابی
و تدریس تا ص 3
از صفحه 4 تا 9
از صفحه 10 تا 14
از صفحه 15 تا 19
آبان از صفحه 20 تا 44
هفته اول
هفته دوم
هفته سوم
هفته چهارم
از ص 20 تا25
از ص 27 تا 32
از ص 33 تا37
از ص 38 تا44
آذر از صفحه 45 تا 67
هفته اول
هفته دوم
هفته سوم
هفته چهارم
از ص 45 تا 50
از ص 51 تا 56
از ص 57 تا 61
از ص 62 تا 67
دی از صفحه 68 تا 88
هفته اول
هفته دوم
هفته سوم
هفته چهارم
از ص 68 تا 73
از ص 74 تا 79
از ص 81 تا 84
از ص 85تا 88
بهمن از صفحه 89 تا 114
هفته اول
هفته دوم
هفته سوم
هفته چهارم
از ص 89 تا 93
از ص 95 تا —( هفته دوم و سوم )
از — تا 107
از ص 108 تا 114
اسفند از صفحه 115 تا 135
هفته اول
هفته دوم
هفته سوم
هفته چهارم
از ص 115 تا 122
از ص 124 تا 128
از ص 129 تا 132
از ص 133تا 136
فروردین از صفحه 137 تا 148
هفته سوم
هفته چهارم
از ص 137 تا 141
از ص 142 تا 148
اردیبهشت از 149صفحه 180
هفته اول
هفته دوم
هفته سوم
هفته چهارم
از ص 149تا 160
از ص 161 تا 166
از ص 167 تا 172
از ص 173 تا 180
پیشنهادها:
به همکاران محترم پیشنهاد می شود که:
1. در آغاز کار هر گروه باید برنامه هایی داشته باشید برای رسیدن به هدف است . برنامه ریزی باید گروهی باشد و اعضای گروه حق اظهار نظر دارند باید انتقاد کردن و انتقاد پذیری را به دانش آموزان یاد بدهید که حرف حق و استدلال محکم در رابطه با موضوعی را حتماً بپذیرند.
2. هدف از انجام کار گروهی را به دانش آموزان متذکر شویم که هدف یاد دادن پاره ای از آداب اجتماعی است تا یاد بگیرند که چگونه در کنار هم جامعه ای هرچند کوچک را به وجود آورند. هدفی انتخاب کنند و برای رسیدن به آن هدف ضمن تقسیم مسئولیت کار و تلاش کنند.
3. برای صمیمی شدن با دانش آموزان زمان بگذارید و در محیط کار مسائل و مشکلات را به خوبی بررسی کنید.
4. مهم ترین مرحله در اجرای یک برنامه گروهی از پیش تعیین شده هماهنگی در عمل است به دانش آموزان تفهیم کنید که اگر هماهنگ نباشند چه اتفاقی خواهد افتاد.
5. برای حل بهتر مشکل یا مسئله با مختصصان و همکاران هم رشته مشورت کنند.
6. برای رسیدن به راه حل منایب اطلاعات کافی داشته باشند.
7. برای انتخاب سرگروه در کارهای گروهی باید ملاک هایی داشته باشید و مطمئن شوید که این ملاک ها برای بسیاری از دانش آموزان به عنوان معیارهای مهم تثبیت شده جا خواهد افتاد.
منابع و مآخذ
1) حسن شعبانی مهارتهای آموزشی و پرورشی (در روشها و فنون تدریس) تهران. (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی) 1380.
2) گزارشهای برتر طرح ابتکاری – گردآوری: پژوهشکده تعلیم و تربیت استان همدان – انتشارات کوثر،1389
3) اقبال قاسمی راهنمای عملی پژوهشی در عمل، تهران: وزارت آموزش و پرورش، پژوهشکده تعلیم و تربیت 1380
3