علل ناخن جویدن و راههای درمان
مقدمه
بسیاری از والدین زمانی که می بینند فرزندشان در حال جویدن ناخن هایش است ناراحت، آزرده و خشمگین می شوند و مدام به او تذکر می دهند که "ما نگران سلامتی و بهداشت تو هستیم و نمی خواهیم در آینده انگشتانی زشت داشته باشی." بیشتر آنان بر این باورند که کودکانی که ناخن می جوند، دچار فشار عصبی و اضطراب شده اند و سعی دارند با این عمل خود تشویش و دلهره خود را کاهش دهند. آنها همچنین نگران این موضوع هستند که این رفتار در کودکانشان به صورت عادتی درآید که در آینده به سختی بتوانند آن را ترک کنند. منظور از عادت، رفتاری مقاوم شده است که بارها و بارها تکرار می شود.
یک عادت ممکن است گاه به عنوان یک سرگرمی و گاه راهی برای رهایی از اضطراب های روزانه کودک انتخاب شود. اغلب کودکان و نوجوانان طی دوران رشد خود، عادات و رفتارهای گوناگونی را تجربه می کنند که مورد تایید والدین و اطرافیان شان نیست؛ مثل مکیدن شست، انگشت در بینی کردن، مو تاب دادن و چرخیدن های متوالی در اتاق. آنان این عادات را کاملاً غیر ارادی و ناخودآگاهانه انجام می دهند و به هیچ وجه قصدشان آزردن و برانگیختن دیگران نیست. در این گونه موارد انتخاب شیوه مقابله و رویارویی با آن مشکل از اهمیت ویژه یی برخوردار است زیرا می تواند تاثیر زیادی بر روند درمان یا وخیم تر شدن اوضاع بگذارد.
چرا دست کودکی به سمت دهانش بالا می رود؟
گروهی از پزشکان بر این باورند که همیشه علت خاصی برای عادات گوناگون وجود ندارد، بلکه گاهی آنها رفتارهای آموخته شده یی هستند که تنها پیامدهای مثبت و خوشایندی برای کودک (یا نوجوان) داشته اند. برای مثال، می توانید زمانی که دست فرزندتان به سوی دهانش بالا می رود، دقت کنید و محرک هایی را که موجب این عمل در کودک شده است بهتر ارزیابی کنید. شاید او در همان لحظه به کاری که باید انجام دهد و برایش مشکل است، فکر می کند. می توانید خیلی ملایم از او بپرسید آیا می داند دستش را به دهان برده است؟ از جمله دلایل رایجی که موجب ناخن جویدن در کودکان و نوجوانان می شود، آن است که درصدد کاستن از فشارهای عصبی و تنش های روزانه خود هستند.
جویدن ناخن معمولا به دنبال وقایعی که می توانند منشا اضطراب کودک باشند، بروز می کند. وقایعی چون: تولد یک برادر (ورود یک نوزاد به خانواده)، ورود به مدرسه و آغاز سال تحصیلی و یا جدایی والدین.
کودکی که ناخن هایش را می جود، کودکی مضطرب، کمرو و نسبتا درونگراست که برای کنترل اضطرابی که در اثر واقعه ای استرس زا در او ایجاد شده و نمی تواند به گونه ای دیگر اضطرابش را اداره کند، این رفتار را از خود نشان می دهد.
جویدن ناخن ها تنها روشی برای تخلیه اضطرابی است که در پشت آن چیزی عمیق تر را پنهان می کند؛ چیزی مثل خشمی فروخورده، عدم اطمینان یا نیاز به آرام کردن خود؛ اندکی شبیه مکیدن شست که نوزاد نمی تواند از مکیدن آن امتناع کند، با این تفاوت که به جای آنکه خشمش را بیرون بریزد یا آن را بروز دهد، با جویدن انگشتانش خشمش را در خود نگه می دارد.
آنها از این طریق سعی می کنند با هیجانات و بحران های عاطفی درونی شان به مقابله برخیزند. از این رو گروهی از روانشناسان بر این باورند که نفس "جویدن ناخن" عادتی زشت و ناپسند نیست، بلکه تنها مفری برای رهایی از تنش و استرس در کودک است.
تعداد دفعات، شدت و مدت زمان این رفتار از عواملی هستند که باید زمانی که کودک ناخنش را می جود به آنها توجه داشت. در حقیقت، گاهی پیش می آید که کودکان فقط در یک دوره زمانی این رفتار را از خود نشان می دهند که دقیقا به مدت زمانی که واقعه ای استرس زا آنان را تحت تاثیر قرار داده است، مربوط می شود. اما همچنین ممکن است اگرچه واقعه استرس زا ناپدید شود، عمل جویدن ناخن ها همچنان باقی بماند و هر بار که کودک با موقعیت خاصی روبرو می شود، به طور خودکار این عمل را انجام دهد.
راه کارهای عملی برای درمان
** برای کمک به این کودکان می توان از ناخن آسیب دیده تصویری تهیه کرد و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کرد. همچنین هنگامی که کودک مشغول جویدن ناخن است بدون این که متوجه شود، از او فیلم تهیه کنید و سپس برای او به نمایش بگذارید. احتمال دارد با مشاهده فیلم به خود بیاید و این عادت را کنار بگذارد.
** قرار دادن آیینه جلوی کودک او را متوجه این عادت ناپسند می کند. کودک را تشویق کنید در مجلات، تصویر دست های زیبا را جست وجو کند یا روی کتاب یا آینه بچسباند تا مرتب تصویر این دست ها را با دست های خود مقایسه کند.
** اقدام دیگری که در این زمینه مفید است، شناسایی مکان و زمانی است که این رفتارها در او بیشتر می شود.
به عنوان مثال، شاید کودک با ایجاد موقعیت های خاص به ناخن جویدن می پردازد. این حالت را که در او استرس ایجاد می کند شناسایی و کاری کنید که در موقعیت های استرس زا قرار نگیرد. اگر کودک هنگام تماشای برنامه تلویزیونی ناخن می جود، شیئی به دست او بدهید تا سرش گرم شود. به مکان هایی که این عادت کودک زیاد می شود نیز دقت کنید تا علت این اختلال را بفهمید. هنگامی که این عادت کم شد، با تعیین پاداش، این رفتار خوب او را تقویت کنید. به عنوان مثال، برای تشویق هر بار ناخن نجویدن ستاره ای به جدول برنامه های روزانه او اضافه کنید و به ازای هر 10 ستاره به او هدیه دهید. اگر فرزند شما دختر است به او لاک یا دستکش هدیه کنید تا با استفاده از آن جویدن ناخن را فراموش کند. اگر پسر است به او ناخن گیر یا ذره بین بدهید تا با استفاده از آن به آسیبی که به ناخن و اطراف آن رسانده است، توجه کند و ناخن های خود را کوتاه کند. در صورت آسیب رسیدن به دندان های کودک به دندان پزشک مراجعه کنید. اگر این عادت با اضطراب شدید همراه باشد، حتما از متخصصان بهداشت روان کمک بگیرید. گاهی رفتار والدین یا اطرافیان، زمینه اضطراب کودک را زیاد می کند.
تاثیر رفتار والدین بر ناخن جویدن کودکان
متخصصان علاوه بر بررسی رفتار کودک، بر رفتار والدین او نیز تمرکز می کنند. زیرا عامل اصلی این رفتار، ممکن است عملکرد والدین و اطرافیان باشد. متخصص در این شرایط به والدین کمک می کند تا رفتار و واکنش خود را نسبت به کودک سنجیده تر کنند تا اضطرابی به کودک وارد نشود. کودک با ناخن جویدن به نحوه رفتار والدین یا اطرافیان با او واکنش نشان می دهد؛ در این زمینه والدین باید سعی کنند ناراحتی و مشکلات ناشی از مشغله های کاری خود را به منزل منتقل نکنند.
از جمله روش هایی که یک روان شناس می تواند برای برطرف کردن این مشکل کودک از آن استفاده کند، روش های خاص ریلکسیشن است. اگر به علت بالا بودن استرس کودک، این روش درمانی نیز جواب ندهد، پزشک داروهایی را تجویز می کند تا اضطراب کودک کمتر شود.
لاک های با طعم تلخ که برای مقابله با ناخن جویدن از آن استفاده می شود، چندان موثر نیست و توصیه نمی شود. والدین نباید به این عادت فرزند خود واکنش نشان دهند زیرا در برخی موارد ناخن جویدن روشی برای جلب توجه دیگران است و عکس العمل والدین همان توجهی است که کودک خواستار آن است. در مورد این عادت با او صحبت کنید اما درباره رفتارش قضاوت نکنید.صحبت با او درباره ناخن جویدن نباید باعث افزایش اضطراب وی شود. به او بگویید که این مشکل را با کمک او حل خواهید کرد.
روانشناسی جویدن ناخن و روشهای درمانی
جویدن ناخن عادتی است که معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده می شود اما بعضی افراد بزرگسال نیز به آن مبتلا هستند. این مقاله به فراتر از این عادت در افراد می پردازد، پس اگر می خواهید از روانشناسی این عادت باخبر شوید، تا انتهای مقاله به خواندن ادامه دهید.
جویدن ناخن که معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده می شود، یک عادت اجباری دهانی و یکی از رفتارهای تکرارشونده است که موجب آسیب رساندن به ظاهر فرد یا هرگونه آسیب فیزیکی می شود. از دیگر این قبیل عادت ها می توان به کندن پوست (درماتیلومانیا)، کشیدن مو (تریکوتیلومانیا)، گاز گرفتن پوست (درماتوفاژیا)، و گرفتن بینی (هینوتیلکسومانیا) اشاره کرد. جویدن ناخن در پزشکی اونیکوفاژیا نام دارد. اکثر افرادی که دچار این عادت هستند، اینقدر ناخن هایشان را می جوند که ناخن ها به خون ریزی می افتند. نوک انگشتان این افراد همیشه قرمز و زخمی است و احتمال عفونی بودن آنها هم بسیار زیاد است. این افراد معمولاً دست هایشان را پنهان می کنند تا کسی ظاهر نامساعد ناخن های آنها را نبیند. این مسئله بر اعتماد به نفس آنها نیز تاثیر منفی دارد.
شیوع جویدن ناخن
جویدن ناخن عادتی است که معمولاً از اواخر کودکی آغاز می شود. بسیاری از کودکان این عادت را از سن خیلی پایین شروع می کنند. اما در اکثر موارد، این عادت در اواخر کودکی یا اوایل نوجوانی آغاز می شود. این عادت آنقدر شایع است که برخی تحقیقات نشان می دهد، بین 30 تا 33 درصد از کودکان گروه سنی 7 تا 10 سال به آن مبتلا هستند. جویدن ناخن فقط منحصر به کودکان نیست، بلکه نوجوانان، جوانان و حتی بسیاری از بزرگسالان نیز دچار این عادت هستند. بسیاری از کودکانی که با این عادت بزرگ می شوند، تا بزرگسالی و حتی سالخوردگی هم آن را با خود دارند. شیوع جویدن ناخن در نوجوانان 44 درصد و در جوانان 20 تا 30 درصد است. جالب توجه است که 5 درصد از افراد بزرگسال نیز به این عادت مبتلا هستند.
روانشناسی جویدن ناخن
بااینکه جویدن ناخن مثل کشیدن مو، گرفتن بینی و سایر رفتارهای تکرارشونده عادی بسیار شایع است اما معمولاً به درستی تشخیص داده نشده و درمان نمی شوند. تئوری های مختلفی درمورد جویدن ناخن وجود دارد که متداول ترین توضیح برای این عادت این است که نوعی روش تخلیه استرس می باشد.
برخی تئوری ها عنوان می کنند که این عادت با ژنتیک افراد مرتبط است درحالیکه تئوری های دیگر باور دارند که اختلالی وسواسی-جبری است. همچنین مشاهده شده است که برخی افراد از روی گرسنگی یا بی حوصلگی ناخن هایشان را می جوند. در برخی کودکان، جویدن ناخن با مکیدن شست دست مرتبط است اما لزوماً تمامی کودکانی که شست دست هایشان را می مکند، به جویدن ناخن هم روی نمی آورند. ازآنجاکه این عادات بعنوان رفتارهای تکرارشونده متمرکز بر بدن طبقه بندی می شوند، زیر گروه اختلالات وسواسی-جبری نیز می باشند. اما برخی متخصصین سلامتی بر این عقیده هستند که این عادات را نمی توان جزء اختلالات وسواسی-جبری تلقی کرد. بااینکه هنوز تحقیقات زیادی در این زمینه در دست انجام است، در اینجا به بررسی عوامل متداول تاثیرگذار بر روانشناسی عادت جویدن ناخن می پردازیم.
ژنتیک: یکی از تئوری های مربوط به عادت جویدن ناخن این است که این عادت با ژنتیک فرد مرتبط است. اگر یکی از والدین این عادت را چه در زمان کودکی یا تاکنون داشته باشد، این احتمال وجود دارد که فرزند او هم دچار این عادت شود. این یعنی، احتمال ابتلا به عادت جویدن ناخن در این کودکان بیشتر است.
تسکین استرس و تحریک: مشاهده شده است که اکثر افرادیکه به این عادت مبتلا هستند، وقتی استرس دارند، از این عادت خود به لذت و تسکین می رسند. جویدن ناخن تاثیری آرامش بخش بر اعصاب دارد و میزان تحریک را کاهش می دهد. به طور خلاصه، جویدن ناخن فعالیتی برای تحریک اعصاب در مواقعیکه احساس استرس و بی حوصلگی دارند، می باشد. مثل این می ماند که با جویدن ناخن فرد سیستم عصبی خود را تنظیم می کند.
کمال گرایی: جویدن ناخن می تواند به خاطر تلاش مداوم فرد برای درست کردن نا منظمی های ناخن هایش باشد. این افراد به خاطر حساسیت بالای خود مدام ناخن هایشان را وارسی می کنند تا بی نظمی های آن را با جویدن اصلاح کنند. البته در اکثر موارد این کار موجب آسیب بیشتر می شود. روانشناسی جویدن ناخن این افراد به کمال گرایی آنها بر می گردد، یعنی دوست دارند ناخن هایی بی عیب داشته باشند.
حالا دیگر جنبه های مختلف روانشناسی جویدن ناخن و عوامل مختلفی که بر آن تاثیرگذار است را می دانید. برخی تئوری ها عنوان می کنند که کمبود ویتامین هم ممکن است موجب پدید آمدن این عادت شود. اما، جویدن ناخن کاری ناسالم است و می تواند میکروب ها را از زیر ناخن به دهان منتقل کرده و موجب بیماری شود. علاوه بر این، این اختلال برای دندان ها نیز مضر است چون استرس و فشار زیادی به آنها متحمل می کند.
روش های درمانی مختلفی برای ترک این عادت وجود دارد. داروهایی مثل داروهای ضدافسردگی، ویتامین B اینوزیتول و از این قبیل. برخی با رفتار درمانی که شامل تمرینات برگرداندن عادت و درمان کنترل محرک است بهبود می یابند. روش درمانی اول، تمرینات برگرداندن عادت به از بین بردن عادت ناخن جویدن و جایگزین کردن آن با یک عادت مفید و سازنده اقدام می کند اما روش دوم، درمان کنترل محرک، به شناختن و ریشه کن کردن محرکی که موجب این عمل می شود، می پردازد. گریزدرمانی نیز معمولاً برای درمان جویدن ناخن موثر است. در این روش درمانی، از راه های مختلفی مثل پوشاندن ناخن ها با لاک یا نوارهای لاستیکی و از این قبیل برای جلوگیری از جویدن ناخن ها استفاده می شود. ترکیبی از این روش ها معمولاً نتیجه بهتری به همراه خواهد داشت. برای درمان عادت جویدن ناخن در کودکان، سایر اعضای خانواده باید درک خوبی از روانشناسی این عادت پیدا کنند تا بتوانند برای از میان بردن این عادت به کودک کمک کنند.
برای درمان از راههای تشویقی استفاده کنید
ناخن جویدن شیوه ای برای رهایی از تنش و استرس در کودکان است و به عنوان رفتاری کاملا غیرعادی و ناخودآگاه از جمله عادات شایع در دوران کودکی است که معمولا با بزرگتر شدن این عادت برطرف می شود.
جویدن ناخن یک اختلال و واکنش روانی است که در کودکان معمولا در سنین خردسالی 4 و 5 سالگی آغاز می شود. علت ناخن جوبدن در این سنین اغلب ناشی از هیجانات و اضطراب ها می باشد. ناخن جویدن می تواند روشی برای ابراز دلگیریها و دلخوری ها، دلواپسی ها و یا جلب توجه باشد.
گاهی کودکان این عمل را از والدین یاد می گیرند و گاهی به علت اضطراب و استرس به ناخن جویدن روی می آورند. ناخن جویدن می تواند باعث بروز مشکلاتی از قبیل کاهش اعتماد به نفس شود. به این صورت کودکانی که ناخن می جوند اغلب نزد همسالان خود دستشان را مخفی می کنند و این موضوع باعث خجالت آنها می شود.
ناخن جویدن یک اختلال محسوب می شود و از بین بردن آن در دوران کودکی آسانتر می باشد زیرا این مسئله ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد. بهترین شیوه پیدا کردن منبع استرس در کودک است و با رفع آن مسئله ناخن جویدن می تواند به راحتی کنار گذاشته شود.
البته ناخن جویدن عادتی زشت وناپسند نیست بلکه تنها شیوه ای برای رهایی از تنش و استرس در کودکان است. به عنوان رفتاری کاملا غیر عادی و ناخود آگاهانه از جمله عادات شایع در دوران کودکی است که معمولا با بزرگتر شدن این عادت برطرف می شود.
از دلایل رایج جویدن ناخن در کودکان می توان به کاستن از استرس، اضطراب و فشار های عصبی و تنش های روزانه اشاره کرد. برای کاستن از تنش های روزانه افراد بالغ روش های مختلفی از جمله پیاده روی و حرکات ورزشی آرام توصیه می شود، اما کودکان برای آرام سازی هیجانات درونیشان روش های خاص خود را دارند که جویدن ناخن از جمله این روش هاست. این عادت نه تنها باعث خرابی منظره ناخن می شود بلکه خوردن ناخن به سهولت به پوست اطراف آن صدمه زده و باعث عفونت آن می شود. از سویی دیگر جویدن ناخن انواع عفونت را از دهان به انگشت و از انگشت به دهان منتقل می کند.
جویدن ناخن در خانواده های کم جمعیت به علت کم بودن همبازی یا توجه غیر عادی به فرزندان و در خانواده های پر جمعیت به دلیل محیط شلوغ خانه و کم توجهی به نیاز های عاطفی کودکان شایع تر است.
بسیاری از والدین زمانی که می بینند فرزندشان در حال جویدن ناخن هایش است ناراحت وخشمگین می شوند و نگران این هستند که این رفتار در کودکشان به صورت عادی درآید که در آینده به سختی بتوانند آن را ترک کنند. برای درمان این عادت والدین باید از روش های حمایتی استفاده کنند. زیرا استفاده از روش های تند و خشونت آمیز نه تنها موجب ترک این عادت نخواهد شد، بلکه فشار عصبی بیشتری هم به کودک تحمیل می کند و سرزنش کردن و تنبیه کودکی که به جویدن ناخن هایش دارد نه تنها روش مقابله مناسبی برای درمان نیست بلکه کودک را عصبی تر، و لجوج ترکرده و همین امر موجب تشدید این عمل در کودک می شود.
برای مقابله با جویدن ناخن در کودکان می توانیم ناخن های آنها را کوتاه کنیم. ناخن های کوتاه شده لزوم کمتری دارند که جویده شوند. سعی کنیم که هر چند روز یک بار ناخن هایش را بگیریم و سوهان بزنیم که حتی نتواند تکه های کوچک ناخن را به دندان بگیرد. سعی کنیم حواس کودک را هنگام این عمل پرت کنیم. از او کارهایی بخواهیم که مجبور شود از انگشتانش استفاده کند مثل درست کردن یک کاردستی یا کشیدن یک نقاشی.
همچنیم می توانیم چسب های زخم رنگی به روی دستانش بزنیم. به یاد داشته باشیم تهدید، تنبیه، پاشیدن فلفل و دارو به روی انگشتان نه تنها تاثیری ندارد، بلکه می تواند مشکل را تشدید کند. مخصوصا بچه های کوچکتر نمی توانند دلیل اینکه انگشتانشان بدمزه است را بفهمند واین راه حل نمی تواند به آنها کمک کند. همین طور سعی کنیم هرگز بچه ها را نترسانیم به عنوان مثال که اگر ناخنت را بخوری درخت ناخن در شکمت رشد می کند یا اینکه ممکن است بدون اینکه بداند انگشتش را بخورد زیرا کودک ما ممکن است این گفته های ما را به طور واقعی احساس کند.
ما بهتر است منتظر پاسخ کودکمان که چرا ناخن هایش را می جود، نباشیم و او را به خاطر انجام این عمل سرزنش نکنیم. سعی کنیم به دنبال علت باشیم و توجه کنیم که کودکمان در چه موقعیت هایی این عمل را انجام می دهد. مثلا موقعی که می خواهد در مورد مسئله مهمی با ما صحبت کند و یا در هنگام تماشای فیلم های وحشتناک آیا از ما می ترسد و یا از مسئله ای واهمه دارد مثل مدرسه و امتحانات در کودکانی که در سن مدرسه هستند جستجو کنیم که چه چیزی باعث شده آرامش و امنیت او به هم بخورد تلاش کنیم آنرا بیابیم و این تلاش وکاوش ما برای پیدا کردن مشکل کودکمان و حل آن می تواند بزرگترین گام برای از بین بردن اختلال ناخن جویدن میشود.
13