طرح واره درمانی چیست



موضوع :
طرح واره درمانی چیست
استادگرامی:

دانشجو:

مقدمه
طرحواره درمانی به عنوان رویکرد درمانی جدید به تلفیق عناصر موجود در درمان شناختی رفتاری(CBT)، روان تحلیل گری، نظریه دلبستگی و درمان مبتنی بر هیجان می پردازد.
هدف از این رویکرد التقاطی، درمان اختلال های شخصیت و سایر مشکلات روانشناختی است که به درمان شناختی رفتاری جواب نداده اند. این روش به طور ویژه برای درمان اختلال شخصیت، مفید است.
شما در طول طرحواره درمانی با همکاری یک درمانگر به شناخت و اصلاح طرحواره هایتان می پردازید که گاهی اوقات طرحواره های ناسازگار اولیه نامیده می شوند.آیا زندگی شما پر از بدبیاری هایی است که به شکل عجیبی شبیه همدیگر هستند؟ آیا در روابطتان مرتب به سمت آدم هایی کشیده می شوید که به شیوه ای تکراری به شما صدمه می زنند و آزارتان می دهند؟ آیا هر بار تصمیم می گیرید زندگی تان را تغییر بدهید اتفاقات مشخصی می افتد که شما را از هدفتان ناامید می کند؟ شاید انقدر به این تصادف های منفی عادت کرده باشید که هیچ وقت به معنای عجیبشان فکر نکنید یا شاید همه چیز را همین طور که هست پذیرفته باشید و از بخت ناسازگار و گردش تقدیر بدانید و از خود بپرسید که آیا برای مشکل من راه حلی وجود ندارد؟ خوشبختانه علم روانشناسی با استفاده از روش طرحواره درمانی مشکل شما را حل خواهد کرد.
طرحواره درمانی چیست ؟
خیلی از ما در کودکی به شیوه های مختلفی آسیب دیده ایم. شاید والدینمان نمی دانستند چطور متناسب با سرشت و حساسیت های مادرزادیمان با ما رفتار کنند ، شاید دانسته و ندانسته با ما بدرفتاری کرده یا به ما بی توجهی کرده باشند. شاید ما طرد شدن ، مورد انتقاد بی رحمانه قرار گرفتن، حمایت شدن افراطی و یا محجوریت را تجربه کرده باشیم. این تجارب باعث می شوند که ما طرحواره ها را بسازیم و دنیا را جایی منفی و خطرناک ببینیم و در نهایت ، زندگی به کام ما تلخ شود. جفری یانگ در این رابطه از اصطلاح طرحواره های ناسازگار اولیه یا به زبان ساده تر " تله های زندگی " استفاده می کند. این ها تجارب اولیه هستند ولی چون خیلی زود و در کودکی شکل گرفته اند و ناسازگارند ، تا سال های سال ، زندگی و روابط ما را مختل می کنند. طرحواره های ناسازگار اولیه الگوهای دیرپایی هستند که برای بقای خودشان می جنگند و به ما آسیب می زنند. آن ها باعث می شوند که ما افکار منفی و احساسات دردناکی داشته باشیم ، همچنین روی انتخاب هایمان برای دوست یابی ، اشتغال و ازدواج تاثیر می گذارند و ما را به تجارب و موقعیت هایی می کشند که طرحواره را و محکم تر و پایدارتر می کنند. این طرحواره ها ، هر واقعیتی را که نفی کننده خودشان باشد ، از چشم ما مخفی می کنند. جفری یانگ معتقد است بدون تغییر دادن این طرحواره ها ، مشکلات احساسی و رفتاری ما به طور کامل برطرف نمی شوند.
نحوه عملکرد طرحواره ها چگونه است ؟
یک مثال خوب از طرحواره های ناسازگار اولیه (( رها شدگی )) است. این طرحواره باعث می شود شما فکر کنید دنیا طوری است که حتما کسانی که دوستشان دارید را از دست می دهید یا آن ها حتما می میرند و هر لحظه تنهایی در کمین شماست. ترس از رها شدگی باعث می شود که شما در نزدیکی به عزیزانتان افراط کنید ، تا حدی که آن ها از شما دل زده و گریزان می شوند. به این ترتیب شما بیشتر متقاعد می شوید که تنها خواهید ماند زیرا طرحواره ها تمام تلاش خود را می کنند تا حرف خودشان را به کرسی بنشاند.
اگر در کودکی اطرافیانتان به شما صدمه زده باشند، چه صدمه ی جسمی و چه صدمه روانی، ممکن است (( طرحواره بی اعتمادی – بد رفتاری )) را پرورش بدهید و فکر کنید همه ی آدم ها با شما بدرفتاری خواهند کرد، سرتان کلاه خواهند گذاشت ، از شما سواستفاده خواهند کرد و یا شما را تحقیر خواهند کرد. بنابراین به دیگران نزدیک نمی شوید و تلاش آن ها برای نزدیکی و صمیمیت بیشتر شما را عصبانی می کند. در ادامه هم این موضوع ، روابطتان را خراب می کند و عزیزانتان را از شما می رنجاند.
اگر گرفتار (( معیارهای سخت گیرانه )) باشید فکر می کنید برای خوب بودن باید کامل بود. این پیامی است که در کودکی از والدین و معلم هایتان گرفته اید و حالا سفت و سخت به آن چسبیده اید. خودتان و دیگران را برای رسیدن به استانداردهای غیر واقع بینانه و سخت ، عذاب می دهید و هیچ وقت هم از نتیجه راضی نیستید. برای پول ، زیبایی ، جاه و مقام ارزش زیادی قائل هستید و برای رسیدن به این ارزش ها حتی ممکن است روابطتان را هم خراب کنید.
مثال هایی که در بالا اشاره شد ، 3 مورد از 18 مورد طرحواره های ناسازگار اولیه ای هستند که جفری یانگ و همکارانش شناسایی کرده اند. هر کدام از این طرحواره ها به نحوی در زندگی و روابط انسان ها تاثیر می گذارند.
هرکسی ممکن است گرفتار یک یا چند تله از تله های زندگی باشد ، همچنین سرشت و قدرت تله های زندگی ممکن است باهم فرق کنند یعنی همزمان یک یا چند تله خفیف یا شدید در شما وجود داشته باشد.
انواع طرحواره ها
طرحواره رهاشدگی ، طرحواره بی اعتمادی ، طرحواره محرومیت هیجانی ، طرحواره بی ارزشی یا نقص ، طرحواره انزوای اجتماعی ، طرحواره خودگردانی ، طرحواره آسیب پذیری در برابر ضرر یا بیماری ، طرحواره خود تحول نیافته ، طرحواره شکست ، طرحواره محدودیت های مختل ، طرحواره استحقاق ، طرحواره دیگر جهت مندی ، طرحواره اطاعت ، طرحواره ایثار ، طرحواره توجه طلبی ، طرحواره بیش از حد گوش به زنگ بودن و بازداری ، طرحواره منفی گرایی یا طرحواره بدبینی ، طرحواره بازداری هیجانی ، طرحواره معیارهای سرسختانه یا عیب جویی افراطی و طرحواره وابستگی.
طرحواره درمانی برای تله های زندگی :
جفری یانگ معتقد بود برای حل مشکلات مزمن و پایدار ، اول باید ریشه های مشکل را درمان کرد. این هدف نهایی طرحواره درمانی است اما بسته به این که گرفتار کدام یک از تله های زندگی هستید طرحواره درمانی برای شما برنامه متفاوتی در نظر می گیرد. اما گام های کلی طرحواره درمانی شبیه هم هستند.
قدم اول) درمانگر به کمک مصاحبه و آزمون هایی مخصوص ، طرحواره های شما را شناسایی می کند.
قدم دوم) شما به کمک درمانگر دوره ی کودکیتان را بازبینی و تجسم می کنید تا بفهمید چرا ، چه وقت و چطور گرفتار این تله های زندگی شده اید و آنقدر ادامه می دهید تا احساسات کودک دردمند درونتان را کاملا بچشید.
قدم سوم) شما و درمانگر در نقش دادستان فرو می روید و دلایل و شواهدی جمع می کنید که نادرستی طرحواره ها را ثابت می کند و شما آن تله های زندگی را خلع صلاح می کنید.
قدم چهارم) حالا باید تاثیر هیجانی طرحواره ها را کم کنید و کودک دردمند درونتان را تسکین دهید. به کمک درمانگر راه این تسکین را پیدا خواهید کرد ، شاید به کسانی که در گذشته آزارتان داده اند نامه ای بنویسید ، یا شاید در یک تمرین تجسمی ، کودک درونتان را پیدا کنید و او را نوازش کنید.
قدم پنجم) بعد از پشت سر گذاشتن مراحل شناخت و هیجان ، نوبت تغییر رفتارها است. حالا شما باید گام به گام الگو های رفتاری ناشی از طرحواره ها را تغییر بدهید. درمانگر به شما کمک می کند تا پاسخ‎های دردسرساز و قدیمی را کنار بگذارید و پاسخ های جدیدی بسازید.
قدم ششم) حالا فقط زمان تمرین کردن است ؛ تمرین، تمرین و تمرین. وقتی تمام مراحل قبل انجام شد ، باید مدت ها تمرین و تکرار کنید تا اثر کنند. قله های زندگی طی سال ها شکل گرفته اند و تغییر دادنشان فرآیندی طولانی و زمان بر است. باید متعهد و امیدوار باشید و ادامه دهید.
قدم هفتم) برای بعضی از افراد "بخشیدن" یک قدم مفید دیگر است. بخشیدن افراد و موقعیت هایی که باعث شکل گیری طرحواره ها شده اند. اما اگر آمادگی اش را ندارید ، هیچ الزامی وجود ندارد ، بدون بخشیدن هم می توانید از اثرات مخرب گذشته رها شوید.
طرحواره درمانی برای چه کسانی مناسب است؟
درمان های روانشناختی به خاطر ویژگی هایی که دارند هر کدام از آن ها برای افراد و مشکلات خاصی مناسب تر هستند. این موضوع درباره طرحواره ها و طرحواره درمانی هم درست است طبق تحقیقات جفری یانگ و همکارانش ، این درمان روانشناختی برای شما مناسب است اگر :
1- بارها و بارها در روابط و شغلتان به مشکل خورده اید.
2-مشکلاتتان الگوهایی تکراری دارند.
3- مسائل حل نشده ای از دوران کودکی دارید که هنوز آزارتان می دهند.
4- مشکلات هیجانی و رفتاری مزمن و پایداری دارید که درمان های مختلف، اثری روی آن ها نداشته اند.
5- قبلا به روانشناس مراجعه کرده اید و درمان شده اید اما مشکلاتتان پس از یک دوره ی کوتاه دوباره بازگشته است.
علاوه بر روش طرحواره درمانی جفری یانگ ، در علم روانشناسی روش دیگری وجود دارد به نام روش " رفتار درمانی شناختی ( cbt ) " که در ایران به اسم " درمان شناختی رفتاری " نیز شناخته می شود. این روش چنان قدرتمند است که مشکلات بیماران زیادی در حوزه ی روانشناسی را توانسته حل کند و نتیاج به دست آمده از آن نشانه ی قدرت تاثیرگذاری بالای آن محسوب می شود. روش " رفتار درمانی شناختی " یا همان سی بی تی روش درمانی کوتاه مدتی است که مبتنی بر تغییر برداشت و تفکر هر فرد، پیرامون اتفاقات و رویدادهای زندگی اش است؛ یعنی در این روش، درمانگر به گونه ای عمل می کند که افکار و باورهای ذهنی بیمار ، پیرامون مشکل پیش آمده تغییر می کند زیرا مشکلات حل نشده افراد مراجعه کننده،در واقع ناشی از همین برداشت های نادرست است ؛ به این صورت که تفکری اشتباه از وقایع در ذهن خود ثبت می کنند و می پندارند که این تفکرات ، به طور قطعی صحیح هستند و اوضاع همان قدر که آن ها می بینند و تصور می کنند ، نگران کننده و ناامیدکننده است در نتیجه خود را غرق در مشکلی بزرگ می بیند.
ذهنیت های طرحواره چیست؟
ذهنیت در طرحواره درمانی، دیدگاهی موقت و حاوی حالت هیجانی فعلی شما و نحوه مقابله با آن است.
به عبارت دیگر، ذهنیت شما ترکیبی از طرحواره های فعال و سبک های مقابله ای است. ذهنیت ها به صورت مفید (سازگار) یا مضر (ناسازگار) هستند.
ذهنیت های طرحواره به درمانگران امکان دسته بندی طرحواره ها را می دهند تا بتوانند آنها را به صورت شرایط ذهنی تفسیر کنند نه اینکه به عنوان صفات فردی لحاظ نمایند.
ذهنیت های طرحواره را می توان به چهار طبقه تقسیم کرد:
ذهنیت های کودکانه که احساسات و رفتارهای کودکانه مشخصه آنها هستند.
ذهنیت های مقابله ای ناکارآمد برای پیشگیری از تنش هیجانی مفید هستند؛ ولی در نهایت باعث تقویت طرحواره می شوند.
ذهنیت های والدینی ناکارآمد که درونسازی ندای منتقد، مطالبه گر و خشن والدین را در بر می گیرد.
ذهنیت بزرگسال سالم که بیانگر خود سالم و کارآمد است. این ذهنیت به تنظیم سایر ذهنیت ها از طریق تعیین محدودیت ها و مواجهه با اثرات سایر ذهنیت ها می پردازد.
اهداف طرحواره درمانی کدامند؟
در طرحواره درمانی در کنار درمانگر روی مسائل زیر کار می کنید:
شناسایی و به کارگیری طرحواره های التیام دهنده
شناسایی و تبیین سبک های مقابله ای که در مسیر نیازهای هیجانی قرار گرفته اند
تغییر الگوهای احساسی و رفتاری حاصل از طرحواره ها
یادگیری چگونگی تامین نیازهای هیجانی اصلی به روش های سالم و انطباقی
یادگیری نحوه مقابله سالم با ناکامی و تنش در هنگامیکه نیازهای خاصی تامین نمی شوند.
در نهایت تمامی موارد فوق شما را به ذهنیت بزرگسال سالم و قدرتمند می رساند. ذهنیت بزرگسال که به خوبی رشد کرده قادر به التیام و تنظیم سایر ذهنیت ها است و شما را از اثرات منکوب کننده آنها نجات می دهد.
از چه تکنیک هایی در طرحواره درمانی استفاده می شود؟
طرحواره درمانگران می توانند از چند تکنیک در طول دوره درمان استفاده کنند. برخی از تکنیک ها برای برخی از افراد و طرحواره ها بهتر از سایر تکنیک ها عمل می کنند. اگر تکنیک خاصی برایتان کارآمد نیست، آنرا با درمانگرتان در میان بگذارید.
بدانید که ارتباط شما با درمانگرتان، بخش مهمی از طرحواره درمانی است. دو عنصر مهم در بسیاری از تکنیک های طرحواره درمانی وجود دارد. هر دوی این عناصر تنها در صورتیکه با درمانگرتان به حس راحتی و امنیت برسید، کارآمد هستند.
این عناصر به شرح زیر هستند:
رویارویی همدلانه: درمانگرتان طرحواره های به دست آمده در طول درمان را تایید می کند و هنگامیکه به اهمیت تغییر پی می برید؛ با شما همدلی می کند.
باز والدگری حد و مرزدار: با کمک درمانگر و ارائه حس امنیت، دلسوزی و احترام از جانب او، نیازهای هیجانی تامین نشده در دوران کودکی، برآورده می شوند.
به طور کلی، مفاهیم فوق با تکنیک هایی انجام می شوند که در چهار طبقه زیر قرار می گیرند:
هیجانی
تکنیک های هیجانی شامل به کارگیری هیجان ها برای مقابله با طرحواره ها است. این تکنیک ها به شما کمک می کنند تا هیجان ها را به طور کامل تجربه کرده و آنها را در فضای امن درمان ابراز کنید. تکنیک های هیجانی رایج شامل تجسم هدایت شده و ایفای نقش هستند.
بین فردی
تکنیک های بین فردی به شما کمک می کنند تا روابط خودتان را بررسی کرده و روش های اثرگذاری طرحواره ها روی آنها را بشناسید.
مشاهده نقش طرحواره ها و واکنش ها در طور درمان به شما کمک می نمایند تا الگوهای مشابه آنها در زندگی خودتان را بشناسید. این تکنیک می تواند حضور همسر یا دوست نزدیک در جلسه درمان را هم در بر گیرد.
شناختی
تکنیک های شناختی شامل شناخت و به چالش کشیدن الگوهای فکری مضر حاصل از طرحواره ها است. با همکاری درمانگر به بررسی تجارب زندگی می پردازید تا شواهد حمایتگر یا متناقض با طرحواره را پیدا کنید.
این تکنیک با استفاده از فلش کارت ها یا گفتگوهای ساختار یافته انجام می شود که در طول آن به نفع و علیه یک طرحواره صحبت خواهید کرد.
رفتاری
تکنیک های رفتاری به یادگیری اتخاذ تصمیم های سالم و مثبت از طریق تغییر الگوهای رفتاری حاصل از سبک مقابله به شما کمک می کنند.
شما برای تغییر الگوهای رفتاری روی مهارت های ارتباطی از طریق ایفای نقش یا صحبت در طول ایجاد یک مشکل و حل آن با کمک درمانگر کار می کنید. شاید او تمرین هایی را برای انجام دادن در بین جلسات در اختیارتان قرار دهد.
محدودیت های طرحواره درمانی کدامند؟
طرحواره درمانی، درمان امید بخشی برای مسائل مختلف سلامت روان از جمله اختلال های خوردن و افسردگی است.
اغلب پژوهش های فعلی به بررسی نقش طرحواره درمانی در درمان اختلال شخصیت و سایر اختلال های شخصیت، پرداخته اند.
این پژوهش ها به نتایج امیدوار کننده ای هم رسیده اند. برای مثال طبق نتایج مطالعه کنترل شده در سال 2014، طرحواره درمانی برای درمان اختلال های شخصیت اثر بخش بوده است.
تاریخچه و قدمت طرحواره درمانی به دهه 1980 می رسد. از این رو سابقه کمی در دنیای روانشناسی دارد. در نتیجه مطالعات طولی و با کیفیت چندانی در مورد اثراتش اجرا نشده است.
با اینکه نتایج پژوهشی فعلی، امیدبخش هستند ولی اغلب کارشناسان نیاز به کوشش ها و پژوهش های بالینی بیشتر را ضروری می دانند.
طرحواره درمانی هم مانند سایر انواع درمان ها یک تعهد درمانی بلندمدت را می طلبد. شاید به چند سال درمان نیاز پیدا کنید. این درمان تحت پوشش بیمه نیست و گران تمام می شود.
چگونه می توانم تحت طرحواره درمانی قرار گیرم؟
یافتن طرحواره درمانگر، سخت تر از سایر انواع درمانگران است. به دنبال طرحواره درمانگری بروید که CBT هم انجام می دهد. چون طرحواره درمانی تا حد زیادی برگرفته از رویکرد CBT است پس درمانگران CBT در حوزه طرحواره درمانی و اصول اصلی آن تجربه دارند.
پژوهش ها نشان می دهد طرحواره درمانی اثربخشی بیشتری نسبت به شناخت درمانی دارد اما میزان اثربخشی آن از درمان های روانپویشی کمتر است.

نتیجه گیری
طرحوار هدرمانی هیجانی در کاهش نشخوار فکری پس رویدادی و اجتناب شناختی در دان شآموزان دارای علائم بالینی اضطراب اجتماعی موثر است.

منابع :

امانی، ا. (1389). بررسی اثر بخشی دو رویکرد طرحواره درمانی …
اندروز، ز. حمیدپور، ح. (1385). بررسی رابطه بین طرحواره های ناسازگار …
حسینی فرد، م. (1390). کارایی طرحواره درمانی بر افسرده خویی و عزت …
صلواتی، مژگان ؛یکه یزدان دوست، مژگان؛ کاویانی، حسین(1389). طرح واره درمانی، راهنمای ویژه …
شکری، امید، (1388). مقایسه الگوی روابط علی پیشایندها و پسایندهای …
قربانی، ن(1383) .سبکها و مهار تهای ارتباطی، چاپ اول، تهران:نشر …

فهرست مطالب
1
مقدمه 3
طرحواره درمانی چیست ؟ 4
نحوه عملکرد طرحواره ها چگونه است ؟ 5
انواع طرحواره ها 6
طرحواره درمانی برای تله های زندگی : 7
طرحواره درمانی برای چه کسانی مناسب است؟ 8
ذهنیت های طرحواره چیست؟ 10
اهداف طرحواره درمانی کدامند؟ 11
تغییر الگوهای احساسی و رفتاری حاصل از طرحواره ها 11
از چه تکنیک هایی در طرحواره درمانی استفاده می شود؟ 12
هیجانی 13
بین فردی 13
شناختی 13
رفتاری 14
محدودیت های طرحواره درمانی کدامند؟ 14
چگونه می توانم تحت طرحواره درمانی قرار گیرم؟ 15
نتیجه گیری 16
منابع : 17