نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: علوم تجربی
پایـه: هفتم (دوره ی اول متوسطه)
فصل13 : سفر غذا
مقدمه
در این فصل دانش آموزان با مفهوم گوارش و ضرورت وجود آن در بدن جانوران پیچیده تر، آشنا می شوند. همچنین آنها با بخش های متفاوت دستگاه گوارش انسان و کار هر بخش آشنا و نسبت به حفظ سلامت آن حساس می شوند. فعالیت ها، گفت و گو کنید و کادرهای این درس به منظور تعمیق آموخته های قبلی و جدید و همچنین گسترش این آموخته ها و کاربرد آنها در زندگی روزمره، تدوین شده اند. هدف کلی و پیامد محور درس مذکور این است که دانش آموزان ضمن آشنایی با دستگاه گوارش، آموخته هایشان را در حفظ سلامت دستگاه گوارش و سلامت کلی بدن خود به کار گیرند.
نکات آموزشی و روش تدریس
ابتدا نظر دانش آموزان را درباره این موضوع که مواد مغذی چگونه به سلول های بدن می رسند، بپرسید. آنها به بخش هایی از دستگاه گوارش اشاره می کنند. در مبحث گوارش غذا، دانش آموزان را با ارجاع به فصل سفره سلامت به این مفهوم هدایت کنید که بسیاری از مواد مغذی باید به اجزای (مولکول های) قابل جذب تبدیل شوند.
از دانش آموزان بخواهید فکر کنید صفحه 110 را انجام دهند و در صورت امکان نظر خود را به شکل یک طرح ترسیم کنند. این کار به تعمیق آموخته ها و تصحیح افکار دانش آموزان درباره دستگاه گوارش کمک می کند. سپس فرایند گوارش را با تمرکز بر شکل یک برای آنها توضیح دهید. در ادامه به توضیح اجزای دستگاه گوارش بپردازید.
لوله ای پرپیچ و خم: برای آموزش دو بخش اصلی دستگاه گوارش (لوله گوارش و اندام ها) و اجزای آنها از مولاژ و تصویر (کاغذی یا الکترونیکی) استفاده کنید. استفاده از مولاژ در این بخش اهمیت دارد؛ زیرا دانش آموزان می توانند با درآوردن و جاگذاری مجدد قطعات، درک بهتری از اجزای دستگاه گوارش و همچنین موقعیت هر یک از آنها، در بدن خود داشته باشند.
در آموزش هر یک از اجزا از دانش آموزان بخواهید تا موقعیت تقریبی هریک از اجزا را به صورت شفاهی بیان کنند و همچنین جای آن را با دست در بدن خود نشان دهند. در فعالیت اول صفحه 112 دانش آموزان را به این مفهوم هدایت کنید که بنا به نیاز هر جانور، دستگاه گوارش آن با جانوران دیگر تفاوت هایی دارد. در این فعّالیت فقط دستگاه گوارش پرنده آمده است؛ اما در صورت امکان می توانید این مفهوم را گسترش دهید و تصاویری از دستگاه گوارش جانوران دیگر نیز به آنها نشان دهید.
برای آموزش از دهان تا معده، پیشنهاد می شود از دانش آموزان بخواهید تا نوعی خوراکی سالم به کلاس بیاورند و قبل از شروع آموزش، آن را به آرامی بخورند. قبل از آن پرسش هایی مانند این پرسش ها روی تابلوی کلاس بنویسید یا به هر نحوی در اختیار دانش آموزان قرار دهید: هنگام جویدن خوراکی چه اتفاقی می افتد؟ زبان شما چه کاری انجام می دهد؟ خوراکی چه تغییری می کند؟
سپس مفاهیم را آموزش دهید. برای آموزش غدّه های بزاق و ترشّح بزاق می توانید از دانش آموزان بخواهید که به یک خوراکی ترش فکر کنند یا اینکه در صورت امکان آن را بخورند. (توجه: آنزیم ها هم در تجزیه هم در ترکیب شدن مولکول ها نقش دارند؛ اما در اینجا فقط نقش آنها در تجزیه مواد مغذی بیان شده است. )
انجام طراحی آزمایش که در فعالیت دوم صفحه 112 خواسته شده است، نشان می دهد که دانش آموزان تا چه حد مفاهیم قبلی را آموخته اند. در انجام این فعالیت، دانش آموزان باید به خاطر بیاورند که معرف نشاسته معرف ید است. طرح آزمایش می تواند مبتنی بر ریختن بزاق روی محلول نشاسته و استفاده از محلول ید و پیش بینی تغییر رنگ آن باشد. یا به طور ساده بگویند اگر نان را مدتی در دهان نگه داریم، مزه آن شیرین می شود که نشان دهنده تجزیه نشاسته و تبدیل آن به قند ساده است.
فکر کنید صفحه 113 به منظور توجه دادن دانش آموزان به اهمیت وجود هر نوع دندان، حفظ بهداشت وسلامت آنها طراحی شده است. همچنین در مبحث وقتی شیرینی ترش می شود!
دانش آموزان به ارتباط بین خوردن شیرینی و پوسیدگی دندان پی می برند. از این مبحث برای ایجاد حساسیت در دانش آموزان برای حفظ سلامت دندان ها استفاده کنید.
بعد از آموزش حلق با تکیه بر شکل 4، به فکر کنید صفحه 113 بپردازید تا فهم کار حلق و اهمیت ورود غذا به مری برای دانش آموزان تثبیت شود. همچنین با استناد به تجارب شخصی دانش آموزان در این باره به اهمیت آرام غذا خوردن و سخن نگفتن هنگام جویدن لقمه اشاره کنید. با استفاده از شکل 5 چگونگی حرکت لقمه غذا از مری به معده را آموزش دهید. می توانید با یک لوله پلاستیکی انعطاف پذیر و گلوله های پلاستیکی یا فلزی، حرکت مری را مشابه سازی کنید.
مراکز عصبی، عمل بلع را کنترل می کنند. بینی، نای و مری به حلق باز می شوند که با احتساب دهان گفته می شود که لقمه غذا در حلق بر سریک چهارراه قرار می گیرد. غذا با بالاآمدن زبان و چسبیدن آن به سقف دهان (کام) به سمت حلق رانده می شود. زبان کوچک به سمت بالا می رود و راه بینی بسته می شود. راه نای با بالارفتن حنجره و پایین آمدن عضوی ماهیچه ای به نام اپی گلوت بسته می شود. بلع ابتدا ارادی است؛ اما بعداً کاملاً غیر ارادی و در اختیار مراکز عصبی است. هنگام بلِع غذا به مدت یک لحظه تنفس قطع می شود.
در آموزش نقش معده در گوارش با استفاده از شکل معده در آیا می دانید صفحه 114 از دانش آموزان بخواهید محل سلول های پوشش معده را که شیره گوارشی ترشح می کنند، بگویند. دانش آموزان با جمع آوری اطلاعات به مفاهیم و نکات بهداشتی درباره حفظ سلامت معده پی می برند.
اسید معده، کلریدریک اسید است؛ ماده لزجی (مخاط) که سطح داخلی معده را می پوشاند، از سلول هایی در سطح داخلی معده ترشح می شود. این ماده قلیایی است و لایه ضخیم و چسبنده ای ایجاد می کند که مانع از اثر اسید معده بر دیواره معده می شود. نوعی باکتری در کاهش موضعی این ماده و در نتیجه ایجاد زخم معده نقش دارد.
دانش آموزان در بخش گوارش نهایی به این مفهوم پی می برند که گرچه بعضی مواد مغذّی در معده گوارش می شوند؛ اما بیشترین گوارش و گوارش نهایی در روده باریک انجام می شود؛ زیرا انواع آنزیم ها برای گوارش چربی ها، پروتئین ها وقندها در روده باریک وجود دارند. بیشتر این آنزیم ها در پانکراس ساخته می شوند و از طریق لوله ای وارد ابتدای روده باریک یا دوازدهه می شوند. حدود 90 درصد گوارش و جذب مواد مغذّی در روده باریک انجام می شود.
فکر کنید صفحه 115 بار دیگر دانش آموزان را با مفهوم ارتباط بین ساختار و عمل درگیر می کند. نه فقط سطح روده به تکرار چین خورده است، بلکه سطح سلول های پوششی روده نیز پرزهایی دارد که در افزایش سطح سلول ها نقش دارند. شما می توانید با چندین بار تا زدن کاغذ این وضعیت را مشابه سازی کنید. از آیا می دانیدهای صفحه 115 برای تاکید بر مصرف میوه، سبزی و لبنیات استفاده کنید.
در مبحث آنچه به جا می ماند دانش آموزان را متوجه این مفهوم کنید که بعضی مواد مغذّی مانند آب، ویتامین ها و مواد معدنی نیاز به گوارش ندارند و می توانند از سلول های پوششی روده عبور کنند و از آنجا نیز وارد خون شوند. در پاسخ به پرسش ابتدای این مبحث، دانش آموزان باید به سلولز و نبود آنزیم تجزیه کننده آن در بدن ما اشاره کنند.
مصرف آنتی بیوتیک های خوراکی ممکن است سبب مرگ باکتری های مفید روده شود. به همین علت در چنین مواردی گاهی پزشکان به بیمار مولتی ویتامین می دهند. این مسئله اهمیت محلول در آب از طریق خودداری از مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها را یادآوری می کند. ویتامین k روده بزرگ ازطریق سیاهرگی به نام سیاهرگ جذب می شود. موادی که جذب خون می شوند، باب، وارد کبد می شوند. مولکول های مواد مغذی در کبد تغییر می یابند. کبد با استفاده از این مولکول ها، انواع مولکول ها و مواد مورد نیاز بدن را می سازد. صفرایی که در کبد ساخته می شود، در گوارش چربی ها نقش دارد. صفرا سبب می شود که چربی ها به صورت قطره های ریزی در آیند. در این وضعیت دسترسی آنزیم ها به مولکول های چربی بیشتر می شود.
مبحث قندهایی که چربی می شوند، به منظور ایجاد حساسیت در دانش آموزان نسبت به حفظ سلامت بدن از طریق تغذیه مناسب تدوین شده است. از مشکلات تغذیه ای زمان حاضر مصرف بی رویه کربوهیدرات ها در شکل های متفاوت است که اغلب نیز، افراد به آن آگاه نیستند. ایجاد حساسیت نسبت به وزن مناسب و نقش آن در سلامت بدن، دانش آموز را نسبت به نوع تغذیه اش آگاه و مسئول می کند.
در گفت و گو کنید صفحه 116 دانش آموزان پی می برند که اگر چه بعضی موارد که در وزن موثرند، در اختیار ما نیست؛ اما می توانیم با تغذیه و فعالیت مناسب وزن خود را در شرایط متعادل نگه داریم. فعالیت پایانی فصل به علت اهمیت دیابت طراحی شده است. توجه! منظوراز دیابت در این فصل دیابت بزرگسالی (نوع دو) است و دیابت های دیگر مد نظر نیست.
چربی ها و قندها قابلیت تبدیل به یکدیگر را دارند. به همین علت بیماران دیابتی علاوه بر کنترل مصرف کربوهیدرات ها باید در مصرف چربی ها نیز دقت کنند. به همین علت پزشکان بیماران دیابتی را نسبت به مصرف گوشت قرمز و چربی های جانوری هشدار می دهند. تحقیقات نشان می دهد افرادی که اضافه وزن دارند و کم تحرک اند، بیشتر در معرض دیابت بزرگسالی قرار دارند. همچنین مصرف قند و شکر که به فراوانی در آماده سازی انواع شیرینی، نوشابه، شکلات، کیک و بستنی به کار می روند، در چاقی و ابتلای افراد به دیابت بزرگسالی وحتی سرطان نقش دارند. به همین علت بهتر است میل به خوردن شیرینی را با مصرف شیرینی های طبیعی پاسخ داد.
برای ارزشیابی به صورت عملکردی و آزمون های شفاهی و کتبی انجام می شود. در ارزشیابی عملکردی میزان مشارکت و چگونگی فعالیت دانش آموزان در فعالیت ها و تکالیف خواسته شده، ارائه گزارش، انجام فعالیت ها و مشارکت در گفت وگوها مدّنظر است. در این ارزشیابی دانش آموزان در مقایسه با همدیگر و نیز در مقایسه با خود، ارزیابی می شوند. آزمون ها به صورت پرسش های شفاهی، آزمون های کتبی میانی و پایانی برگزار می شوند و مجموع آنها در ارزیابی دانش آموزان به کار گرفته می شود.
هدف های فصل
در پایان این فصل انتظار می رود دانش آموزان:
– مفهوم گوارش وضرورت وجود دستگاه گوارش را در جانوران پرسلولی گزارش کنند.
– جای تقریبی بعضی از بخش های لوله گوارش و اندام های گوارشی را در بدن خود نشان دهند.
– نمونه هایی از ارتباط بین ساختار وعمل در دستگاه گوارش، گزارش کنند.
– از مفاهیم این درس در حفظ سلامت وبهداشت دستگاه گوارش خود، استفاده کنند.
چگونگی تدریس(طرح درس)
* هدف کلی
دانش آموزان ضمن آشنایی با دستگاه گوارش، آموخته هایشان را در حفظ سلامت دستگاه گوارش و سلامت کلی بدن خود به کار می گیرند.
* اهداف مرحله ای
آشنایی با مفهوم دستگاه گوارش و ضرورت وجود آن در بدن جانوران پیچیده تر
آشنایی با بخش های مختلف دستگاه گوارش انسان
شناخت کارکرد بخش های مختلف دستگاه گوارش
کسب مهارت و علاقه مند شدن به حفظ و نگهداری اعضای بدن خود
* هدف های رفتاری و آموزشی
دانش آموزان با مفهوم دستگاه گوارش و ضرورت وجود آن در جانوران پرسلولی آشنا می شوند. (شناختی، درک و فهم)
دانش آموزان با جای تقریبی بعضی از بخش های لوله گوارش و اندام های گوارشی آشنا می شوند. (شناختی، درک و فهم)
دانش آموزان با نمونه هایی از ارتباط بین ساختار و عمل در دستگاه گوارش آشنا می شوند. (شناختی، درک و فهم)
دانش آموزان در حفظ سلامت و بهداشت دستگاه گوارش خود می کوشند. (شناختی، درک و فهم)
دانش آموزان با ضرورت تامین مواد مغذی به سلول های بدن آشنا می شوند. (شناختی، دانش)
دانش آموزان با قسمت های مختلف دستگاه گوارش و ویژگی های هر یک آشنا می شوند. (شناختی، ترکیب)
دانش آموزان با تغییرات هضم غذا در دستگاه گوارش و عبور از محل های مختلف آشنا می شوند. (شناختی، درک و فهم)
دانش آموزان با کارها و وظایف دستگاه گوارش آشنا می شوند. (شناختی، درک و فهم)
دانش آموزان فعالیت ها و سوالات مربوط به درس را پاسخ می دهند. (شناختی، درک و فهم)
دانش آموزان بتوانند نتیجه کلی درس را بگویند. (شناختی، درک و فهم)
* رئوس مطالب
آشنایی با دستگاه گوارش، قسمت های مختلف آن و ویژگی های هر قسمت
آشنایی با چگونگی تغییرات هضم غذا در دستگاه گوارش
آشنایی با لوله گوارش و بخش های مختلف آن
آشنایی با گوارش نهایی غذا
آشنایی با چگونگی جذب مواد غذایی
آشنایی با کبد و وظیفه آن در بدن
* مواد و رسانه های آموزشی
استفاده از نرم افزار ها، کتاب گویای ورق زن، کتاب راهنمای معلم، کتاب درسی، کتاب کمک آموزشی، پخش تصاویر مرتبط با مبحث از طریق ویدیو، ویدیو پروژکتور، استفاده از تخته هوشمند، لپ تاپ
* پیش بینی رفتار ورودی
دانش آموزان مفهوم سوالات پیرامون آشنایی با مفهوم درس جدید " آشنایی با دستگاه گوارش و فرآیند هضم غذا " را تشریح کنند.
انتظار می رود دانش آموزان از قبل با دستگاه گوارش آشنا باشند.
دانش آموزان با بخش های مختلف دستگاه گوارش و کارکرد هر یک شناخت جزیی داشته باشند.
دانش آموزان قادر به توصیف چگونگی هضم غذا در بدن باشند.
* ایجاد ارتباط اولیه
سلام و احوالپرسی، حضور و غیاب، بررسی حالات روحی و فیزیکی دانش آموزان و بررسی کلی وضعیت کلاس، ارتباط رابطه عاطفی اولیه، ارتباط دانش آموزان با کلاس و محتوا از طریق توجه به کتاب، پاورپوینت موجود در کلاس
* گروه بندی، مدل و ساختار کلاسی
مدل و ساختار کلاس U شکل بوده و همه دانش آموزان در جلو و اطراف میز بوده در حالیکه به وایت برد نیز اشراف داشته باشند.
* روش ایجاد و تداوم انگیزه
جهت ایجاد انگیزش ابتدا توجه دانش آموزان را به پاورپوینت آموزشی درس و نمایش اسلایدهای تهیه شده از آن جهت آموزش پیام و مضمون اصلی درس جلب می کنیم. سپس با استفاده از ویدیوی آموزشی به آموزش بخش های مختلف دستگاه و کارکرد هر یک می پردازیم. در ادامه در مورد فرآیند هضم غذا در بدن توضیحاتی را می دهیم.
* ارزشیابی آغازین
به منظور ارزشیابی تشخیصی با استفاده از پاورپوینت آموزشی درس، تصاویر نشان داده می شود. با طراحی سوالاتی پیرامون درس، همچنین جلب توجه به تصاویر موجود در متن کتاب، با استفاده از پرسش هایی، زمینه ی مناسب برای شروع تدریس را فراهم می کنیم.
بچه ها غذایی که ما می خوریم چگونه در بدنمان هضم و جذب می شود؟
کدام عضو از بدن کار هضم غذا را به عهده دارد؟
بچه ها چقدر با دستگاه گوارش در بدن آشنایی دارید؟
در مورد بخش های مختلف دستگاه گوارش و کارکرد هر یک چه می دانید؟
فرآیند هضم غذا در بدن چگونه اتفاق می افتد؟
* روش های تدریس
روش بحث گروهی، پرسش و پاسخ، روش توضیحی، سخنرانی، روش بارش فکری
* آماده سازی
ابتدا با شرح و توضیح متن درس، تدریس را آغاز می کنم. پخش پاورپوینت آموزشی درس و توضیح معنا و مفهوم پیام درس…
* ارائه درس جدید
فعالیت های معلم:
معلّم به وسیله مهارت های غیرکلامی با دانش آموزان ارتباط برقرار و ایجاد انگیزه می کند و از مطالب سال های گذشته می پرسد.
معلّم بچه ها را گروه بندی می کند.
معلّم به روش کارایی تیم منطبق با مراحل زیر، تدریس را شروع می کند:
* گروه بندی تصادفی
تعیین تکلیف برای هر عضو گروه (خواندن متن درس)
دادن سوال به هر عضو و ارائه پاسخ به صورت فردی توسط هر عضو گروه
نکته: سوالات، باید چهارگزینه ای، کامل کردنی، جورکردنی، صحیح و غلط، بلی و خیر باشند.
* دادن پاسخ گروهی
پاسخ های فردی در گروه مطرح می شوند تا به پاسخ های مشترک برسند. (دادن پاسخنامه و نمره گذاری فردی و گروهی)
* کشیدن جدول
معلّم جدولی طراحی و نمرات گروهی و فردی را مقایسه می کند.
* تفسیر نمرات
اگر نمره گروهی از نمره فردی بیشتر باشد افراد آن گروه به صورت گروهی خوب کار می کنند. اگر نمره فردی و گروهی مساوی باشد، (گروه خنثی) گروه بندی تاثیر ندارد و بایستی بعضی از اعضای گروه جابه جا شوند. اگر نمره گروهی از نمره فردی پایین تر باشد، به صورت گروهی نمی توانند کار کنند و باید بعضی از اعضای گروه با گروه خنثی جابه جا شوند.
* نقد کار گروهی
اعضای گروه، عملکرد و یادگیری خود را مرور می کنند و به این نتیجه می رسند که چگونه ممکن است در جلسات بعدی عملکرد فردی و گروهی خود را بهبود بخشند.
* ارزیابی پیشرفت تحصیلی
معلّم آزمون دیگری به عمل می آورد. این آزمون سطح پیشرفت و آمادگی دانش آموزان را برای یادگیری درس های بعدی نشان می دهد.
دبیر مربوطه، فعالیت های تکمیلی را ارائه می کند.
فعالیت های دانش آموزان:
نشان دادن عکس العمل مناسب هنگام دیدن پاورپوینت نمایشی
مطرح کردن نظرات خود بعد از دیدن تصاویر
پاسخ دادن به سوالات مطرح شده با مشارکت و همراهی کردن گروه
مطرح کردن سوالاتی که در ذهنش جرقه زده
فعالیت های معلم:
طرح سوال و هدایت کردن دانش آموزان به طرح بدنه ی اصلی متن درس به روش بارش مغزی:
کدام عضو از بدن کار هضم غذا را به عهده دارد؟
دستگاه گوارش از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟
وظیفه ی هر یک از این قسمت ها کدام است؟
فرآیند هضم غذا در بدن چگونه انجام می شود؟
فعالیت های دانش آموزان:
همفکری و مشورت با اعضای گروه
یافتن پاسخ های مناسب و صحیح
پاسخ دهی به سوالات با رعایت
نوبت و احترام به حقوق دیگران
فعالیت های معلم:
طرح سوالی نظیر: فرض کنید از شما خواسته اند یک دستگاه گوارش طراحی کنید. این دستگاه چه قسمت هایی باید داشته باشد؟
فعالیت ها ی خلاقانه دانش آموزان
هر کدام از گروه های مختلف می توانند رئوس مطالب را مرور کرده و خلاصه ای از آن را در کلاس برای معلم و بقیه دانش آموزان بیان کنند.
* ارزشیابی تکوینی
ارزشیابی پایانی به صورت شفاهی و طرح مسئله در پای تابلو یا انجام کار فردی یا گروهی عملی
بتواند رئوس مطالب درس را شرح دهند.
بگویند مفهوم و مضمون اصلی درس چیست؟
کدام عضو وظیفه ی هضم غذا را در بدن به عهده دارد؟
غذایی که می خوریم چگونه در بدن جذب و هضم می شود؟
دستگاه گوارش دارای چه بخش های مختلفی است؟
وظیفه ی هر یک از قسمت های مختلف دستگاه گوارش چیست؟
هنگام جویدن خوراکی چه اتفاقی می افتد؟ زبان شما چه کاری انجام می دهد؟ خوراکی چه تغییری می کند؟
ارزشیابی از این درس متناسب با هدف ها و انتظارات یادگیری برای مجموعه ای از فعالیت های داخل و خارج از کلاس دانش آموزان از طریق ابزارهای زیر انجام می شود:
فهرست مشاهدات معلم از انجام فعالیتهای فردی وگروهی
برگه همتاسنجی که توسط برخی از دانش آموزان درباره مهارت های گفت وگو تکمیل می شود.
پاسخ های شفاهی دانش آموزان
* ارزشیابی تراکمی
از دانش آموزان پاسخ تمرین های موجود در متن را می پرسیم.
با طرح سوال بصورت فردی از دانش آموزان مروری بر درس ارائه شده می کنیم.
دادن تمرینات عملی طراحی و ترسیم دستگاه گوارش
* جمع بندی و ساخت دانش جدید
توضیح کلی درس، بررسی مفاهیم گفته شده، انجام کار عملی گروهی طراحی لباس، رفع اشکالات دانش آموزان
* تعیین تکالیف و اقدامات بعدی
انجام دادن تکالیف، مرتب کردن پوشه کار، تمرینات بیشتر از روی کتاب کار
سوالات درس به همراه پاسخ
1- گوارش را تعریف کنید.
جواب: یکی از کارهای دستگاه گوارش ما این است که غذاها را به قدری ریز کند که مواد آن بتوانند وارد خون شوند؛ یعنی غذا را به مولکول های قابل جذب تبدیل کند. این فرایند را گوارش می نامند.
2- لوله گوارش به کدام قسمت دستگاه گوارش می گویند؟
جواب: بخشی از دستگاه گوارش ما، لوله ای پرپیچ و خم است که از دهان شروع و به مخرج ختم می شود. این لوله را لوله گوارش می نامند.
3- بافت های دیواره ی لوله گوارش را به ترتیب از داخل به بیرون بنویسید.
جواب: بافت پوششی، بافت پیوندی، بافت ماهیچه ای، بافت پیوندی
4- دیواره لوله گوارشی از چه نوع بافت هایی تشکیل شده است؟
جواب: دیواره لوله گوارشی از سه نوع بافت پیوندی، ماهیچه ای و پوششی ساخته شده است.
5- غذا چگونه در دهان به توده خمیری تبدیل می شود؟
جواب: وقتی غذا را می جوید در واقع، آن را با دندان هایتان ریز می کنید. حرکات زبانتان سبب می شود غذا با بزاق دهان ترکیب شود و به صورت توده های خمیری شکل درآید.
6- بزاق به چه اجزایی دارد و از کجا ترشح می شود؟
جواب: بزاق دهان دارای آب و آنزیم است و از غده های بزاقی ترشح می شود.
7- آنزیم را تعریف کنید و مثال بزنید.
جواب: آنزیم ها مولکول هایی اند که سرعت واکنش های شیمیایی را زیاد می کنند. بعضی آنزیم ها تجزیه مواد غذایی را سرعت می بخشند؛ مثلاً نوعی آنزیم بزاقی در تجزیه نشاسته به قند ساده نقش دارد.
8- دندان ها چند نوع هستند؟
جواب: سه نوع دندان پیش، نیش و آسیا
9- چرا خوردن مواد قندی باعث پوسیدگی دندان می شود؟
جواب: موادّ قندی غذای باکتری هایی است که در دهان وجود دارند. این باکتری ها اسید تولید می کنند. اسید، مینای دندان را از بین می برد و در نتیجه سبب پوسیدگی دندان می شود.
10- بلع چیست و چگونه اتفاق می افتد؟
جواب: به عمل فرو بردن غذا از دهان به سمت معده بلع گفته می شود. غذاها در دهان به کمک زبان به سمت حلق هدایت می شود، وقتی غذا به حلق می رسد زبان کوچک بالا رفته و راه دهان به بینی را می بندد، همزمان اپی گلوت پایین می آید و راه نای را می بندد (ورود مواد غذایی به نای) و بالا رفتن حنجره با کمک پایه زبان و هایوئید بسته می شود و راه مری باز است. وقتی که مواد غذایی وارد مری شدن با حرکات مری به معده منتقل می شوند و اپی گلوت به حالت اول بر می گردده و مسیر هوایی باز می شود.
11- غذا چگونه در مری به سمت معده رانده می شود؟
جواب: وقتی غذا وارد مری می شود، ماهیچه های دیواره مری منقبض و منبسط می شوند. در نتیجه غذا به پایین و به سمت معده رانده می شود.
12- لقمه های کوچک چه تاثیری بر سلامت انسان ها دارند؟
جواب: اگر لقمه های کوچک از غذا برداریم، می توانیم آن را بیشتر بجویم. در این حالت غذا به خوبی با بزاق دهان آغشته و گوارش آن آسان تر می شود.
13- شیره ی گوارشی معده توسط کدام قسمت معده ترشح می شود؟
جواب: این شیره را یاخته های پوششی معده ترشح می کنند.
14- شیره ی گوارشی معده حاوی چه موادی است و کاربرد آن چیست؟
جواب: شیره گوارشی معده، آنزیم و اسید دارد. این دو ماده به گوارش مواد غذایی کمک می کنند.
15- مدت توقف غذا در معده به چه عاملی بستگی دارد؟
جواب: مدت توقف غذا در معده به غذایی بستگی دارد که خورده اید.
16- کدام نوع غذا مدت بیشتری در معده باقی می ماند؟
جواب: غذاهای چرب، زمان بیشتری در معده می مانند.
17- گوارش در روده ی باریک چگونه انجام می شود؟
جواب: این کار با کمک آنزیم های متفاوتی انجام می شود که در باریک روده وجود دارند. این آنزیم ها، بیشتر مواد مغذّی را گوارش و در نتیجه تجزیه می کنند.
18- آنزیم های روده ی باریک توسط چه اندامی ساخته و چگونه وارد روده ی کوچک می شوند؟
جواب: بیشتر آنزیم های باریک روده در لوزالمعده (پانکراس) ساخته می شوند. آنزیم های ساخته شده در لوزالمعده از طریق لوله ای وارد ابتدای باریک روده می شوند.
19- مواد مغذی چگونه در روده جذب می شوند؟
جواب: مواد مغذی از یاخته پوششی روده عبور می کنند و وارد مویرگ می شوند.
20- چرا بعضی از افراد با خوردن شیر ناراحتی گوارشی پیدا می کنند راه درمان چنین افرادی چیست؟
جواب: نوعی قند به نام لاکتوز در شیر وجود دارد. بعضی افراد نسبت به این قند حساسیت دارند. چنین افرادی می توانند شیر بدون لاکتوز مصرف کنند.
21- چه موادی در روده ی بزرگ جذب می شود؟
جواب: موادی که از باریک روده خارج می شوند، هنوز مقدار زیادی آب و مواد معدنی دارند. بخشی از آنها در فراخ روده جذب می شوند.
22- اگر در فراخ روده جذب اتفاق نیفتد بدن با چه مشکلی روبرو می شود؟
جواب: اگر فراخ روده این کار را انجام ندهد، بدن ما با مشکل کم آبی و کمبود مواد معدنی روبه رو می شود.
23- خوردن روزانه سبزی و میوه چه اهمیتی در سلامت دستگاه گوارش ما دارد؟
جواب: سلولز این خوراکی ها سبب افزایش حرکات فراخ روده و در نتیجه دفع آسان می شود.
24- وظایف مهم روده ی بزرگ را بنویسید.
جواب: در سراسر لوله گوارش ما انواعی باکتری زندگی می کنند. باکتری هایی که در فراخ روده ما وجود دارند از مواد گوارش نشده، مانند سلولز تغذیه می کنند. این باکتری ها ویتامین K و برخی ویتامین های گروه B را تولید می کنند. فراخ روده می تواند این ویتامین ها را جذب و وارد خون کند. کار دیگر فراخ روده دفع مدفوع است. با انقباض ماهیچه های فراخ روده، مدفوع به سمت مخرج حرکت می کند و احساس دفع ایجاد می شود.
25- ویژگی خونی که از روده ی کوچک جذب شده چیست و پس از جذب به کدام اندام وارد می شود؟
جواب: خونی که در رگ های اطراف باریک روده وجود دارد، سرشار از مواد مغذّی است. این خون ابتدا وارد کبد می شود.
26- وظایف کبد چیست؟
جواب: بسیاری از مواد مغذّی در این اندام ذخیره و با توجه به نیاز یاخته های بدن به تدریج وارد خون می شوند. کبد همچنین با این مواد، مواد دیگری می سازد که بدن ما به آنها نیاز دارد. از کارهای دیگر کبد، ساختن صفراست..
27- صفرا در کدام قسمت ذخیره می شود؟
جواب: این ماده در کیسه صفرا ذخیره می شود.
28- وظیفه ی صفرا در بدن چیست؟
جواب: صفرا در گوارش چربی ها نقش دارد.
29- باقیمانده کربوهیدرات در بدن توسط چه اندامی و به چه شکلی ذخیره میشود؟
جواب: اگر مقدار زیادی کربوهیدرات بخوریم، کبد از آنها برای ساختن چربی استفاده می کند.
30- اضافه وزن چه خطراتی برای بدن دارد؟
جواب: خطر فشار خون زیاد و بیماری های قلبی در افرادی که اضافه وزن دارند، بیشتر است.
31- کمبود وزن چه خطراتی برای بدن دارد؟
جواب: احتمال پوکی استخوان در افرادی که کمبود وزن دارند، بیشتر است.
32- دیابت بزرگسالی چه نوع بیماری است؟
جواب: دیابت بزرگسالی یا بیماری قند در افراد بالای 40 سال دیده می شود. پزشکان این بیماری را نوعی بیماری ارثی می دانند؛ اما معتقدند که نوع تغذیه و فعّالیت بدنی در بروز آن نقش دارد.