نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: ریاضی
پایـه: چهارم دبستان
فصل 3: ضرب و تقسیم
درس 1: ضرب دو عدد دو رقمی
مباحث و عناوین این فصل: ضرب دو عدد دو رقمی، محاسبه ی حاصل ضرب، محاسبه های تقریبی، تقسیم و بخش پذیری، تقسیم بر عددهای یک رقمی، تقسیم بر عددهای دو رقمی
مقدمه فصل3
در این فصل عملیات ضرب و تقسیم آموزش داده می شود. ابتدا ضرب یک عدد یک رقمی در یک عدد چند رقمی از کلاس سوم یادآوری و روش خلاصه نویسی آن آموزش داده می شود. سپس ضرب دو عدد دو رقمی مفهوم سازی می شود. پس از آنکه ضرب عددهای صفردار تدریس می شود. انجام عملیات ضرب در عدد مورد انتظار خواهد بود.
در بخش تقسیم نیز ابتدا مفهوم تقسیم و بخش پذیری، اجزاء تقسیم و امتحان آن تدریس شده و سپس تقسیم بر عددهای یک رقمی و دو رقمی با مفهوم سازی آموزش داده می شود. در این بین موضوع محاسبات تقریبی و توجه به خطای محاسبه و تلاش برای کم کردن خطای محاسبه نیز آورده می شود. این فصل مهم ترین بخش کتاب ریاضی چهارم است و به طور طبیعی وقت زیادی را به خود اختصاص می دهد. ضمن آنکه ممکن است با توجه به سطح دانش آموزان کلاس، تمرین های تکمیلی نیز توسط معلم برای دانش آموزان طرح گردد تا تسلط و مهارت در انجام عملیات حاصل شود.
در صفحه ی عنوانی این فصل دو تصویر موجود است. تصویر بازار نمایانگر موقعیت های فراوانی است که در آن نیاز به محاسبات احساس می شود. در تصویر پایین آن نیز تعداد کلاف های نخ را می توان با ضرب ردیف ها در ستون ها به دست آورد. ضمن آنکه با این تصویر می توان مسئله های دیگر را نیز طرح کرد.
نکات آموزشی و روش تدریس
* پیشبرد تدریس
* درس را با یادآوری آنچه در کلاس سوم دبستان یاد گرفته اند شروع کنید. سپس روش خلاصه نوشتن و از سمت راست را آموزش دهید. در حالت هایی که انتقال از یک رقم به رقم دیگر اتفاق می افتد (مثل 4×17) نحوه نوشتن عدد در دسته یا ارزش مکانی بعدی را تدریس کنید.
* تمام این مراحل در فعالیت اول این درس انجام می شود. شما می توانید این فعالیت را مرحله مرحله انجام دهید. در هر قسمت صبر کنید تا مهارت لازم کسب شود. سپس به مرحله بعدی بروید. کار در کلاس این صفحه برای تمرین انجام ضرب و نوشتن به طور خلاصه است.
* نمونه های اول داخل صفحه شطرنجی است تا جایگاه رقم ها و ارزش آنها را فراموش نکنند. تمرین پایانی بدون صفحه ی شطرنجی است.
* فعالیت دوم این درس با هدف مفهوم سازی ضرب دو عدد دو رقمی طراحی شده است. قرار است دانش آموزان از کاری که انجام می دهند درک و فهم داشته باشند. نمی خواهیم صرفاً به انجام یک تکنیک یا دستورالعمل بپردازیم. همین که دانش آموزان بتوانند راه حل های نوشته شده را توضیح دهند نشان از درک و فهم آنها خواهد داشت.
* کار در کلاس بعد از آن نیز این موضوع را بررسی می کند و اینکه دانش آموزان شما کدام روش را انتخاب می کنند. هدف از فعالیت سوم این است که دانش آموزان ارتباط بین روش های مختلف را درک کنند.
* برای مثال:
متوجه شوند که 10×10 + 6×10 با 16×10 برابر است بنابراین می توانیم دو مرحله را در یک مرحله خلاصه کنیم. در این فعالیت عدد دوم از سمت چپ در عدد اول ضرب می شود و در دو مرحله می توانیم پاسخ ضرب را بدست آوریم.
* در کار در کلاس جای این دو مرحله عوض می شود یعنی از سمت راست انجام می دهیم. به این ترتیب به همان روش خوبی که به طور معمول انجام میدادیم خواهیم رسید.
* در این کار در کلاس نیز چند نمونه در صفحه شطرنجی و چند نمونه بدون آن انجام می شود. در قسمت تمرین ها نیز مسئله های مختلف خوب مطرح شده است.
* درست است که فرآیند آموزش ضرب دو عدد دو رقمی طولانی و به نظر مشکل می رسد اما حتماً این مراحل را طی کنید تا دانش آموزان به درک و فهم عمیق تری برسند.
* بدفهمی های رایج دانش آموزان
1- یکی از مشکلات رایج دانش آموزان عدم توجه به ارزش مکانی رقم است. در حاصل ضرب رقم ها را زیر هم نمی نویسند و در جمع کردن انتهایی اشتباه می کنند. استفاده از کاغذ شطرنجی نیم سانتی متری به همین دلیل است.
2- در روش مساحت برای محاسبه ی ضرب در تشخیص تفکیک عددهای دو رقمی به دهگان و یکی ممکن است اشتباه کنند و مستطیل ها را به درستی محاسبه نکنند.
3- در تشخیص طول و عرض مستطیل های کوچک ممکن است دچار اشتباه شوند.
* هدف
ضرب یک عدد یک رقمی در یک عدد چند رقمی را با روش های مختلف محاسبه می کند.
ضرب یک عدد یک رقمی در یک عدد چند رقمی را به صورت خلاصه و با مهارت انجام می دهد.
حاصل ضرب دو عدد دو رقمی را با کمک مساحت مستطیل ها پیدا می کند.
حاصل ضرب دو عدد دو رقمی را با مهارت انجام می دهد.
مسئله های ضرب را حل می کند.
برای ضرب عددهای چند رقمی از ماشین حساب به درستی استفاده می کند.
* ابزار مورد نیاز
مکعب های کوئیزنر، صفحه شطرنجی میلی متری، صفحه شطرنجی نیم سانتی متری
چگونگی تدریس(طرح درس)
* هدف کلی
آشنایی با ضرب دو عدد دو رقمی (ضرب مساحتی)
* اهداف جزئی و مرحله ای
آشنایی دانش آموزان با ضرب تکنیکی
آشنایی دانش آموزان با ضرب مساحتی
آشنایی دانش آموزان با ضرب فرآیندی
آشنایی دانش آموزان با ضرب گسترده نویسی
* هدف های رفتاری در حیطه های مختلف
دانش آموزان می توانند ضرب یک رقم در چند رقم را انجام دهند. (مهارتی)
دانش آموزان می توانند ضرب دو عدد دو رقمی را به روش های متفاوت انجام دهند. (مهارتی)
دانش آموزان مسئله های مربوط به ضرب را حل می کند. (مهارتی)
دانش آموز ان می توانند برای ضرب های داده شده مسئله بسازند. (مهارتی)
دانش آموز ان می توانند ضرب ها دو رقمی را روی شکل نمایش دهند. (مهارتی)
دانش آموزان به این نکته پی برده اند که جواب بسیاری از مسایل را می توانند با انجام ضرب به راحتی به دست آورند. (نگرشی)
* پیش بینی رفتار ورودی
دانش آموزان می توانند ضرب های یک رقم در دو رقم را انجام دهند دانش آموزان می توانند مساحت مستطیل را به دست آورند.
* ایجاد ارتباط اولیه
سلام و احوال پرسی، حضور و غیاب، آماده کردن وسایل مورد نیاز برای تدریس
* مدل و ساختار کلاسی
به صورت گروه های سه نفره می باشند به این صورت که یک کلامی، یک تصویری و یک دست ورز در گروه قرار گرفته است. ساختار کلاس به صورت ردیفی می باشد.
* روش ایجاد و تداوم انگیزه
از دانش آموزان سوال می پرسم که بچه ها چهار نفری به خیابان بروید برای خرید بهتر است یا دو نفری؟ در کدام حالت بیش تر خوش می گذرد؟
اگر بچه جواب دادند چهار نفری، می گویم: که هر کدام از چهار نفر مشغول خرید یک چیز می شوند. یک نفر روسری و یک نفر کیف و…
همه دوست دارند خرید خودشان را انجام دهند ولی همه ی چهار نفر به خریدشان نمی رسند. پس بچه ها به این نتیجه می رسند که دو نفری خرید رفتن بهتر است.
* ارزشیابی آغازین
با دقت در درس قبل یک ضرب روی تابلو نوشته و از دانش آموزان می خواهم تا حاصل آن را به دست آورند.
* روش های تدریس
قصه گویی، حل تمرین های کتاب به روش تفحص گروهی
* آماده سازی
ابتدا یک مستطیل روی تابلو رسم می کنم و طول (21) و عرض (15) آن را مشخص می کنم.
* اجرای تدریس
مرحله اول: ابتدا معلم درس را به صورت قصه برای دانش آموزان بیان می کنم. (لازم نیست قصه واقعی باشد. ) قصه را جوری به پیش می بریم تا در آن مباحث کتاب به طور غیر مستقیم بیان شود. در حین بیان قصه سوالات مختلفی از بچه ها پرسیده شده و منتظر می مانیم دانش آموزان به صورت انفرادی یا گروهی به آن پاسخ دهند.
مرحله دوم: از دانش آموزان می خواهم به سوال یک کتاب انفرادی پاسخ دهند.
مرحله سوم: از دانش آموزان می خواهم تا سوال یک را در گروه پاسخ دهند و جواب را در کلاس اعلام نمایند.
مرحله چهارم: از گروه ها می خواهم تا نظر خود را نسبت به پاسخ داده شده بیان نمایند.
مرحله پنجم: بقیه سوال ها به همین ترتیب حل خواهد شد.
فعالیت های دانش آموزان: دانش آموزان به با دقت و علاقه به قصه معلم گوش می دهند. دانش آموزان به فرامین معلم گوش خواهند داد. دانش آموزان می دانند که حاصل ضرب ها را باید جمع نمایند.
توضیحات تکمیلی در مورد این درس بیان شده و فعالیت ها و کاردرکلاس ها حل می شود.
* فعالیت های خلاقانه
بیان قصه برای دانش آموزان و درگیر کردن دانش آموز ان در حل مسئله
* ارزشیابی پایانی
از دانش آموزان می خواهم تا قسمت کار در کلاس صفحه مربوطه در کتاب را پاسخ دهند.
* جمع بندی و ساخت دانش جدید
یک ضرب روی تابلو نوشته و از دانش آموزان می خواهم ضرب را به روش مساحتی پاسخ دهند.
* تعیین تکالیف و اقدامات بعدی
از دانش آموزان می خواهم تا مساحت اتاق خود را به روش ضرب مساحتی به دست آورند.