طراحی فضای شهری
نگرشی بر فرآیندی اجتماعی و مکانی
نویسنده: علی مدنی پور
مترجم: فرهاد مرتضایی
دکتر علی مدنی پور دانشیار کرسی طراحی شهری و مدیر گروه دانشکده معماری، برنامه ریزی و طراحی محیط دانشگاه نیوکاسل انگلستان است.
موضوع اصلی تحقیقات او توسعه و طراحی شهری در محیطی بین المللی است که طی آن به ویژگی های اجتماعی و روان شناختی شهر و هم چنین به طبیعت طراحی شهری و ارتباط آن با زمینه های فرهنگی و اقتصادی شهر می پردازد.
درباره نویسنده
فهرست مطالب
فصل1: درک فضای شهری
فضای فیزیکی و اجتماعی
فضای مطلق و رابطه ای
نگرش به شهر از دید فضای مطلق: فضایی که هویت آن به اجزای آن نیست
نگرش به شهر از دیدگاه رابطه گرایان: معرفی فضا بوسیله اجزاء فضا و ارتباط بین آنها
رویکرد فیزیکی به فضای شهر: نگرشی معطوف به مورفولوژی- نگاه به شهر به عنوان اثر هنری
رویکرد اجتماعی به فضای شهر: تعبیری کارکرد گرایانه
محیط فیزیکی طبیعت، عنصر عمده سازنده ی فضای شهری ست و نخستین بستری که در آن محیط مصنوع شکل میگیرد.
کنش متقابل میان جوامع انسانی و محیط هایشان، می تواند به دو شکل، فضای شهری را متاثر کند: از یکطرف فضای طبیعی بر کیفیتهای فیزیکی و اجتماعی فضای انسانی اثری دارد، واز سوی دیگر، جوامع انسانی با توسعه ی فضای شهری بر طبیعت تاثیر گذارده اند.
فصل 2: چارچوب های ساختاری فضای شهری
فضای طبیعی
فصل 2: چارچوب های ساختاری فضای شهری
فضای خلق شده
لایه هایی از محیطهای خلق شده و اشکال اجتماعی هستند، که فضای طبیعی را دگرگون میسازند و روی آن جای میگیرند، با گذشت زمان انباشته میشوند و همگی در کنار هم فضای شهری را میر سازند.بدین ترتیب شهر،پدیده ای اجتماعی – مکانی است با بعدی زمانی که ذاتی اما مرئی اسشت.شهر محصولی از زمان است.
.
فصل 2: چارچوب های ساختاری فضای شهری
شهر به مثابه اثری هنری
شهر در تحلیل های برخی از معماران به علت حضور جنبه های زیباشناختی در مسایل مورد توجه معماری،معمولا با مجموعه ارزشهایی ذهنی تفسیر می شود.
از آنجا که ما در محیط هایی زندگی می کنیم که با ساخته های آدمی شکل گرفته اند،معماری هنراجتناب ناپذیر می گردد.نتیجه مستقیمی که می توان از این معادله شهر با معماریش گرفت، این است که شهر به مثابه بزرگترین اثر هنری ممکن تعبیر می شود.
ترسیم ذهنی تصاویر شهر
شیوه ترسیم ذهنی تصاویر زمانی که لینچ از آن در کتاب سیمای شهر استفاده کرد شهرت عام یافت.او به کیفیت بصری شهرهای آمریکایی،از طریق تصاویر ذهنی شهروندان ازشهرهایشان توجه می کرد.
بنابر گفته لینچ تصاویر شهر را می توان در قالب راه ها،لبه ها،محله ها،گره ها و نشانه ها طبقه بندی کرد.
فصل 3: مردم در شهر
فصل 3: مردم در شهر
معنا و نشانه شناسی شهری
بررسی نشانه ها یا نشانه شناسی، سه عنصر پایه دارد:
1)نشانه 2)مرجع یا آنچه بدان اشاره می کند. 3)به کارگیری نشانه
ترس و جنایت در فضای شهر
ناآشنایی شهر به موازات خود جنایت را افزایش می دهد.جنایت و ترس موجود در کشتارهای جنایت آمیز به نوبه خود موجب تمایل به کناره گیری از زندگی شهری شده است.دامنه واکنش های روان شناختی و رفتاری شهرنشینان به جنایت شامل این موارد است:«عدم اطمینان به دیگران،دوری جستن از مکان های خاص،اخذ تدابیر حفاظتی،تغییر فعالیت های روزمره و مشارکت در اعمال جمعی».
فصل 3: مردم در شهر
فصل 4: فرآیندهای طراحی شهری
طراحی شهری چیست؟
طراحی شهری را می توان فعالیتی میان رشته ای انگاشت که از طریق آن محیط های مصنوع مان راشکل دهیم و اداره کنیم.
دو نوع طراحی شهری وجود دارد: طراحی شهری در مقیاس خرد و مقیاس کلان که نتیجه آن می تواند توسعه تخصص ها در پرداختن به بافت شهری باشد.
فصل 4: فرآیندهای طراحی شهری
فرآیند یا محصول
طراحی شهری مطمنا محصول نیست اما به محصولش علاقمند است یعنی به محیط مصنوع .
فضای شهری چیزی بیش از مرکز شهر بوده و شامل حومه های شهر هم می شود.
فصل 4: فرآیندهای طراحی شهری
طراحی شهری به مثابه فرآیند فنی
طراحی شهری را می توان فرآیندی صرفا فنی دانست که در آن مهارت هایی خاص از جمله برنامه ریزی شهری،معماری و مهندسی به همراه دیگر مهارت ها به کار گرفته شود تا منابع را در جهت تولید و اداره فضا قرار دهند.
.
فصل 4: فرآیندهای طراحی شهری
طراحی شهری به مثابه فرآیندی خلاق
طراحی شهری به مثابه فرآیند اجتماعی
در این فرآیند طراحان در کنشی متقابل به جهان های ذهنی خودشان و با استفاده از درک زیباشناختی خود و مهارت های گرافیکی،مفاهیم مکانی شان را در قالب طرحی مناسب بیان می کنند.
به دلیل درگیری و مشارکت شمار زیادی از فاعلان با نقش ها و منافع متنوع که در مراحل متفاوت این فرآیند کنشی متقابل دارند به فرآیند طراحی شهری می توانیم بعنوان فرآیندی اجتماعی نگاه کنیم.
الگوهای فرآیند توسعه و ساخت و ساز
الف)الگوهایی که عاملان و موسساتی را تحلیل می کند که در بازار کار می کنند و بر پایه عرضه و تقاضا هستند که شامل
الگوهای موازنه،.الگوی توالی رویدادها و الگوهای کارگزاری می باشد.
ب) الگوهایی که فرآیند ساخت و ساز شهری را بر پایه تحلیل اقتصاد سیاسی توضیح می دهند که شامل الگوی سرمایه- کار و الگوی ساختار- کارگذاری می باشد.
فصل 5: تولید فضای مصنوع
به صورت کالا درامدن فضا به رابطه نزدیکی میان تولید فضا و ماهیت چرخه ای بازارها انجامیده است که نتیجه اش چرخه هایی در توسعه شهری بوده است
خط آسمان یک شهر می تواند به روشنی چرخه های توسعه شهری را نشان دهد.
فصل 5: تولید فضای مصنوع
به صورت کالا درآوردن فضا و استاندارد کردن طراحی
فضای عمومی را می توان به مثابه فضای تعریفی کرد که اجازه میدهد مردم به آن دسترسی داشته باشد و فعالیت هایی در آن صورت پذیرد و در جهت منافع عموم تامین و اداره شود.
ویژگی فضای عمومی زندگی جمعی، فرهنگ شهری و مباحث روزمره ما را بیان می کند و برآنها تاثیر می گذارد.
فصل 5: تولید فضای مصنوع
فضای عمومی چیست؟
دولت،بازار و تولید فضا
رابطه بین دولت و بازار در تولید محیط مصنوع پیچیده است و می توان آن را از منظرهای متعددی بررسی کرد.در عام ترین مقیاس،دولت و بازار دو بخش اصلی تشکیل دهنده یک اقتصاد سیاسی هستند که تولید محیط مصنوع در این اقتصاد سیاسی روی می دهد و به تخمین پیوستگی اش کمک می کند.
فصل 6: ضابطه دار ساختن شکل شهر
برنامه ریزی و طراحی
برنامه ربزی شهری به مثابه شاخه ای از معماری تکامل یافته است که به طراحی شهری می پردازد و عمدتا جایگزین ملاحظات اجتماعی پیش تر می شود.
کنترل طراحانه
کنترل طراحانه اغلب ابعاد متعددی داشته که در یک سطح تنش میان معماران و برنامه ریزان بر سر کنترل زیبایی شناختی بوده است که محور آن تنش میان آزادی بیان در برابرکنترل عمومی است.
فصل 6: ضابطه دار ساختن شکل شهر
انسان ها در طول تاریخ در واکنش به واقعیت زندگی های شان با وجود تمامی نقصان های احتمالی خود، به جهانی آرمانی اندیشیده اند، جایی که تصویرشان از کمال حاکم خواهد بود.
این تصاویر ممکن است در حد رویاهایی باقی بمانند
نظریه آرمانشهر به ویژه پس از رنسانس بیشتر شد و متفکران آرمانشهرها به پیروی از انسان گراها معتقدند، انسانها این قابلیت را دارند که زندگی های شان را کنترل و به آنها هر شکلی که بخواهند، بدهند.
فصل 7: تصاویر کمال
آرمانشهر
نمونه اولیه و مهم آرمانشهر utopia اثر توماس مور است.
هدف مشترک آرمانشهرها پدید آوردن اجتماعی هماهنگ، به دور از تعارض جنایت و بدبختی بود.
فصل 7: تصاویر کمال
فصل 7: تصاویر کمال
طراحی شهری مدرنیستی
مدرنیست ها معتقد بودند پیشرفت های فن آوری دوره معاصر، که نتیجه فرآیند صنعتی گردانیدن و شهرنشینی است، قادر به ریشه کنی مسایل شهری اند.
دیدگاه مدرنیستی برآن بود که شهرهای عمودی پدید آورد.
فصل 7: تصاویر کمال
شهرسازی پست – مدرن
طراحی شهری مدرنیست، پس از اجرا، به تدریج موجب نارضایتی و سلب اعتماد شد، که این به دلیل عوارض ناخواسته ی مدرنیته بود
با ساختمان های کم ارتفاع هم رسیدن به تراکم زیاد امکان پذیر است.
اصول طراحی شهری پست – مدرن
عمل عکس آن چیزی که طراحی مدرنیستی انجام می دهد.
بستر و نتیجه ی فرآیند طراحی شهری، و محصول (بالقوه) آن، فضای شهری ست.
برای دگرگون سازی فضای شهری از طریق طراحی شهری، باید فضای شهری را درک کنیم. بهترین راه رسیدن به این درک، توجه کردن به تلاقی میان تولید فضا و زندگی روز مره است.
طراحان شهری درست در این تلاقی ها کار می کنند و بهترین روش برای درک کارشان، بررسی آن در این بستر است.
طراحی شهری به مثابه یک فرآیند اجتماعی- مکانی باید دارای رویکردی جامع و پویا به زمینه و بستر باشد.
تمرکز و توجه محدود به یکی از وجوه این بستر و این فرآیند پیچیده به کم اهمیت جلوه دادن نقش های مهمی که طراحی شهری میتواند ایفا کند، می انجامد.
فصل 8: طراحی فضای شهری
با تشکر از حسن توجه شما