شرکت های سهامی عام و خاص و مقایسه آنها

هرگاه شرکت در نظر داشته باشد افزایش سرمایه خود را از طریق پذیره نویسی و شرکت مردم در خرید سهام افزایش دهد. و به این مناسبت قصد صدور اعلامیه پذیره نویسی داشته باشد ، مجمع ثبت شرکت ها پس از رسیدگی به اعلامیه اجازه انتشار آن را می دهد . در این صورت مانند پذیره نویسی شرکت های سهامی عام ، اعلامیه آن انتشار و اشخاص با مراجعه به بانک مربوطه در خرید سهام اقدام می نمایند . تنها تفاوتی که با تعهد اشخاص در موقع تقاضای ثبت شرکت سهامی عام دارد این است که باید قیمت اسمی سهام نقداً پرداخت شود
در چنین موردی پس از رسیدگی هیئت مدیره و اعلام به ثبت شرکت ها به شرح فوق و نشر آگهی از طرف اداره ثبت ، شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام تبدیل می شود. شرکت سهامی عام شرکتی است که موسسین آن قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند. به این طریق که موسسین قبلاً بیست درصد سرمایه را خودشان تعهد کرده اند و لا اقل سی و پنج درصد مبلغ تعهد شده را در حسابی به نام شرکت در شرف تاسیس در یکی از بانک ها سپرده و سپس اظهار نامه ای به ضمیمه طره اساسنامه شرکت و طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام ، به مراجع ثبت شرکت ها تسلیم می نمایند.
شرکت سهامی عام کامل ترین نوع شرکت سهامی است و مسلم است برای انجام امور مهمه از قبیل استخراج معادن و تجارت با کشورهای خارجی و تاسیس کارخانجات و ایجاد سدها و بانک ها تشکیل می شود که سرمایه فردی کفاف آن را نمی دهد.
فکر تاسیس هر شرکت ابتدا از ناحیه اشخاصی ایجاد می شود که به جهاتی که بستگی به این امر دارند: مانند این که امتیاز استخراج معادن و یا احداث خط آهن را به دست می آورند، یا این که خبرگی یا مطالعات اقتصادی در امر به خصوصی دارند . مسلم است در این صورت به عده ای که هم فکر بوده و یا سرمایه دار هستند مشورت و در صورت موافقت شروع به تاسیس شرکت سهامی عام می نمایند.
مشخصات شرکت سهامی خاص
مشخصات شرکت سهامی خاص عبارت است از :
1. در نام شرکت قبل از اسم شرکت یا بعد از آن کلمه خاص باید اضافه شود و این کلمه در کلیه نوشته های شرکت و آگهی هی باید رعایت گردد.
2. سرمایه شرکت به وسیله خود موسسین تامین می شود و حق صدور اعلامیه پذیره نویسی را ندارند.
3. سرمایه شرکت ممکن است حداقل یک میلیون ریال باشد.
4. هیئت مدیره شرکت سهامی خاص ممکن است از پنج نفر کمتر باشد.
5. شرکت سهامی خاص حق انتشار اوراق قرضه را ندارد.
6. شرکت سهامی خاص نمی تواند سهام خود را برای پذیره نویسی یا فروش در بورس اوراق بهادار یا توسط بانک ها عرضه نماید یا با انتشار آگهی و اطلاعیه یا هر نوع اقدام تبلیغاتی برای فروش سهام خود مبادرت کند.
تبدیل شرکت سهامی خاص به عام

شرکت سهامی خاص ممکن است در صورت تمایل صاحبان سهام ، به شرکت سهامی عام تبدیل شود . در چنین موردی طبق ماده 278 اصلاحی رعایت چهار اصل ضروری است :
1. موضوع تبدیل شرکت باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده برسد.
2. سرمایه شرکت به مبلغ پنج میلیون ریال رسیده باشد . یا این که تصمیم گرفته شود که از طریق پذیره نویسی سرمایه افزایش یابد.
3. دو سال تمام از تاریخ ثبت شرکت گذشته و دو ترازنامه آن به تصویب مجمع عمومی رسیده باشد.
4. اساسنامه شرکت بر اساس شرکت سهامی عام تنظیم یا اصلاح شود .
در این صورت شرکت سهامی خاص باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ تصویب مجمع عمومی صورت جلسه مجمع را به ضمیمه اساسنامه و دو ترازنامه و حساب سود و زیان که به تایید حسابدار رسمی رسیده باشد و صورت دارایی شرکت اعم از منقول و غیر منقول و تقویم آن که مورد تایید کارشناس رسمی وزارت دادگستری باشد ضمن اعلامیه ای به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نماید
مسلم است اعلامیه مذکور مطابق قانون باید حاوی تمام نکات و مزایای شرکت باشد از قبیل نام و موضوع و سرمایه و دیون و تعهدات که به تصویب و امضای صاحبان سهام رسیده باشد.
در صورتی که افزایش سرمایه به عمل آمده باشد مرجع ثبت شرکت ها مراتب را روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن درج می شود و اقلاً در یک روزنامه کثیرالانتشار دیگرآگهی می نماید.
هرگاه شرکت در نظر داشته باشد افزایش سرمایه خود را از طریق پذیره نویسی و شرکت مردم در خرید سهام افزایش دهد. و به این مناسبت قصد صدور اعلامیه پذیره نویسی داشته باشد ، مجمع ثبت شرکت ها پس از رسیدگی به اعلامیه اجازه انتشار آن را می دهد . در این صورت مانند پذیره نویسی شرکت های سهامی عام ، اعلامیه آن انتشار و اشخاص با مراجعه به بانک مربوطه در خرید سهام اقدام می نمایند . تنها تفاوتی که با تعهد اشخاص در موقع تقاضای ثبت شرکت سهامی عام دارد این است که باید قیمت اسمی سهام نقداً پرداخت شود .
در چنین موردی پس از رسیدگی هیئت مدیره و اعلام به ثبت شرکت ها به شرح فوق و نشر آگهی از طرف اداره ثبت ، شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام تبدیل می شودمشخصات شرکت سهامی عام
مشخصات شرکت سهامی عام که شرکت سهامی خاص فاقد آن است به شرح زیر می باشد:
1. در نام شرکت قبل از اسم شرکت یا بعد از ان بلافاصله کلمه عام اضافه می شود.
2. قبل از تشکیل شرکت قسمتی از سرمایه شرکت را باصدور اعلامیه پذیره نویسی در اختیار عموم می گذارند تا اشخاص با مراجعه به بانک ها در خرید آن اقدام کنند.
3. سرمایه شرکت از پنج میلیون ریال نباید کمتر باشد.
4. هیئت مدیره شرکت سهامی عام کمتر از پنج نفر نخواهد بود.
5. شرکت سهامی عام می تواند اوراق قرضه منتشر کند.
6. شرکت می تواند سهام خود را برای فروش در بورس اوراق بهادار و بانک ها عرضه نماید.
7. در شرکت سهامی عام نقل و انتقال سهم نمی تواند مشروط به موافقت مدیران شرکت یا مجمع عمومی صاحبان سهام باشد.
8. در شرکت سهامی عام مبلغ اسمی هر سهم نباید از ده هزار ریال بیشتر باشد.
9. بازرسان شرکت سهامی عام باید دارای شرایط مخصوصی باشند و انتخاب آنها از ناحیه کمیسیون مخصوص صورت می گیرد.
بحث درباره وجود شرکت سهامی خاص
نگارنده عقیده دارد که با وجود مقررات شرکت های سهامی عام تشکیل شرکت سهامی خاص لزومی ندارد . زیرا اگر افرادی بخواهند شرکتی با تشکیلات مختصر تر از شرکت سهامی عام داشته باشند ، می توانند از مقررات شرکت با مسئولیت محدود استفاده کنند . و شرکتی که بین سه ، چهار نفر با سرمایه مثلاً یک میلیون ریال تشکیل می شود ، احتیاجی به مجمع عمومی و اجرای تشریفات شرکت های سهامی را نخواهد داشت.

به موجب آگهی ( که اصطلاخ قانونی در این مورد اعلامیه است ) اشخاصی که مایل به سرمایه گذاری در شرکت سهامی عام هستند دعوت می شوند تا با ملاحظه عملی که شرکت برای انجام آن تاسیس می شود و سرمایه ای که در نظر گرفته شده و با اطلاع از سوابق و شخصیت موسسین در خرید سهام شرکت نمایند.

طرح اعلامیه مزبور به موجب ماده 9 قانون اصلاحی باید شامل نکات زیر باشد:
1. نام شرکت
2. موضوع شرکت
3. مرکز اصلی شرکت و شعب آن در صورتی که تاسیس شعبه مورد نظر باشد.
4. مدت شرکت
5. هویت کامل و اقامتگاه و شغل موسسین . در صورتی که بعضی از آنها در امور مربوط به موضوع شرکت تخصص یا اطلاعاتی داشته باشند ذکر آن به اختصار.
6. مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک و تعداد و نوع سهام. در مورد سرمایه غیر نقد ( جنسی ) تعیین مقدار و مشخصات و اوصاف و ارزش آن.
7. در صورتی که موسسین مزایایی برای خود در نظر گرفته اند تعیین چگونگی و موجبات آن مزایا.
8. تعیین مقداری از سرمایه که موسسین تعهد کرده و مبلغی که پرداخت کرده اند.
9. ذکر هزینه هایی که موسسین تا آن موقع جهت تدارک مقدمات تشکیل شرکت پرداخت کرده اند و برآورد هزینه های لازم تا شروع فعالیت شرکت.
10. در صورتی که انجام موضوع شرکت قانوناً مستلزم موافقت مراجع خاصی باشد ذکر مشخصات تجازه نامه یا موافقت اصولی آن مرجع.
11. ذکر حداقل سهامی که هنگام پذیره نویسی باید توسط پذیره نویس تعهد شود و تعیین مبلغی از آن که باید مقارن پذیره نویسی نقداً پرداخت گردد.
12. ذکر شماره مشخصات حساب بانکی که مبلغ نقدی سهام مورد تعهد باید به آن حساب پرداخت شود و تعیین مهلتی که اشخاص علاقه مند می توانند برای پذیره نویسی و پرداخت مبلغ نقدی به بانک مراجعه کنند.
13. تصریح به این که اظهارنامه موسسین به انضمام طرح اساسنامه برای مراجعه علاقه مندان به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم شده است.
14. ذکر نام روزنامه کثیرالانتشاری که هر گونه دعوت و اطلاعیه بعدی تا تشکیل مجمع عمومی موسس منحصراً در آن منتشر خواهد شد.
15. چگونگی تخصیص سهام.
اعلامیه پذیره نویسی که حاکی از موارد پانزده گانه فوق است توسط موسسین بعد از تصویب مرجع ثبت شرکت ها در جراید ، آگهی گردیده و نیز در بانکی که تعهد سهام نزد آن صورت می گیرد در معرض دید علاقه مندان قرار خواهد گرفت.
در مدتی که برای پذیره نویسی در اعلامیه معین شده ، اشخاصی که مایل به خرید سهام شرکت باشند به بانک مراجعه و تعهد سهام را که در آن مواد مهمه شرکت از قبیل نام- موضوع شرکت – سرمایه – نشانی کامل پذیره نویس -تعدادسهام مورد خریداری و شماره ثبت شرکت ها در آن نوشته شده است امضاء و مبلغی که حداقل سی و پنج درصد تعهد است نقداً به بانک پرداخت و رسید دریافت می دارند . در ورقه تعهد صراحتاً باید قید نمود که پذیره نویس چه مبلغ تعهد نموده و چه مبلغ نقداً پرداخته است. این ورقه باید در دو نسخه تنظیم و با قید تاریخ به امضاء پذیره نویس یا قائم مقام قانونی او رسیده نسخه اول نزد بانک نگاه داری و نسخه دوم با قید رسید وجه و مهر وامضاء بانک به پذیره نویس تسلیم شود
باید توجه داشت که امضاء ورقه تعهد سهم به خودی خود مستلزم قبول اساسنامه شرکت و تصمیمات مجامع عمومی صاحبان سهام می باشد و این معنی صراحتاً در ماده 15 اصلاحی تذکر داده شده است.
بنابراین کسی که تعهد خرید سهمی را نمود و سی و پنج درصد آن را پرداخت نمی تواند بدون تصویب مجمع عمومی از شرکت خارج شود
مجمع عمومی موسس

پس از گذشتن مهلتی که برای پذیره نویسی معین شده است و یا در صورتی که مدت پذیره نویسی تمدید شده باشد بعد از انقضای مدت تمدید شده ، موسسین حداکثر تا یک ماه به تعهدات پذیره نویسان رسیدگی و پس از احراز این که تمام سرمایه شرکت به طور صحیح تعهد گردیده و حد اقل سی و پنج درصد آن پرداخت شده است تعداد سهام هریک از تعهدکنندگان را تعیین و اعلام نموده و مجمع عمومی موسسین را دعوت می نمایند.
دعوت مجمع عمومی موسسین به این طریق خواهد بود که تاریخ تشکیل مجمع در روزنامه ای که در اعلامیه پذیره نویسی معلوم شده آگهی و علاوه بر آن به موجب دعوت نامه جداگانه کلیه تعهد کنندگان سهام برای روز و ساعت معین دعوت و معمولاً دستور مجمع عمومی موسسین هم در آن قید می شود.
مجمع عمومی موسس در تاریخ و محل معین تشکیل و نسبت به موارد ذیل رسیدگی می نماید :
1. به کلیه اوراق تعهد سهام و پذیره نویسی ها رسیدگی می نماید.
2. اطمینان پیدا می کند که حد اقل سی و پنج درصد تعهدات پذیره نویسان پرداخت شده . در صورتی که اساسنامه یا اعلامیه پذیره نویسی بیش از سی و پنج درص را تعیین نموده باشد ، آن مبلغ باید پرداخت شده باشد.
3. اساسنامه شرکت باید تصویب شود و اگر پیشنهادی برای تغییر اساسنامه در حدود مقررات قانون باشد باید رسیدگی گردد.
4. اولین مدیران شرکت و همچنین بازرس یا بازرسان شرکت را انتخاب می نماید . مسلم است که مدیران و بازرسان باید قبولی خود را کتباً اعلام دارند.
5. روزنامه کثیرالانتشاری را که هر گونه دعوت و اطلاعیه ای برای صاحبان سهام تا تشکیل مجمع عمومی سالیانه در آن درج خواهد شد تعیین می نماید که آگهی دعوت در آن منتشر شود.
باید توجه داشت که به موجب ماده واحده مصوب 29 بهمن 1353 هر گونه دعوت و اطلاعیه برای صاحبان سهام تا تشکیل مجمع عمومی سالانه باید در دو روزنامه کثیرالانتشار منتشر شود ، یکی از این دو روزنامه به وسیله مجمع عمومی موسس و روزنامه دیگر از طرف وزارت اطلاعات و جهان گردی تعیین می شود.

پس از تصویب مجمع عمومی ، شرکت تشکیل شده محسوب می شود
دو مطلب را در این جا باید در نظر گرفت :
1. استفاده از وجوه تادیه شده به نام شرکت سهامی در شرف تاسیس ممکن نیست مگر پس از به ثبت رسیدن شرکت و یا این که شش ماه از تاریخ تسلیم اظهارنامه گذشته باشد و معذلک هنوز به ثبت نرسیده باشد که در این صورت با اخذ تصدیق از مرجع ثبت شرکت ها وجوه پرداختی طبق مقررات مسترد می شود.
2. موسسین شرکت نسبت به کلیه اعمال و اقداماتی که به منظور تاسیس و به ثبت رسانیدن شرکت انجام می دهند مسئولیت تضامنی دارند.
و یا شرطی به خلاف آنچه در اساسنامه ذکر شده بن
به موجب ماده 1 اصلاحی قانون تجارت مصوب 24 اسفند 1347 شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنه است و طبق ماده 2 قانون مذکور شرکت سهامی شرکت بازرگانی محسوب می شود ولو این که موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد.
در شرکت سهامی عده شرکاء نباید از سه نفر کمتر باشد
طبق ماده 5 حداقل میزان سرمایه نیز تعیین شده است. بنابراین مشخصات متمایزه این نوع شرکت عبارت است از : سرمایه به سهام متساوی تقسیم شده باشد.
1. مسئولیت دارندگان سهام فقط محدود به سهام آنها است.
2. کلیه عملیات شرکت بازرگانی محسوب است .
3. عده شرکاء کمتر از سه نفر نخواهد بود .
4. سرمایه شرکت از مبلغ معینی نباید کمتر باشد.
تقسیم سرمایه به سهام
مسلم است شرکت سهامی مانند سایر شرکت ها باید دارای سرمایه باشد و اساس کار هر شرکت تجارتی سرمایه است منتهی در این قسم شرکت ها سرمایه باید به قسمت های مساوی تقسیم شده باشد و هر یک از اجزاء تقسیم را سهم گویند. مثلاً اگر شرکتی دو میلیون ریال سرمایه دارد باید به هزار سهم دو هزار ریالی و یا پانصد سهم چهار هزار ریالی تقسیم شده باشد و چنین شرکتی نمی تواند یک میلیون ریال از سرمایه خود را به 500 سهم دو هزار ریالی و بقیه را مثلاً به 250 سهم چهار هزار ریالی تقسیم نماید.
شرکاء لازم نیست که هر یک فقط یک سهم داشته باشند بلکه هر شریک می تواند به هر مقدار که بخواهد سهم بخرد. مثلاً در شرکتی که سرمایه آن به یک صد سهم تقسیم شده است ممکن است یک شریک هفتاد سهم و شریک دیگر بیست سهم و بقیه شرکاء هر کدام یک سهم یا دو سهم داشته باشند.
مسئولیت دارندگان سهم
در شرکت های سهامی شرکاء تا میزانی که سهم قبول نموده اند مسئل هستند و اضافه بر آن مسئولیتی ندارند و اگر شرکت به نحوی متضرر گردید که علاوه بر استهلاک سرمایه ، مبلغی هم بدهکار شد ، صاحبان سهام ملزم به پرداخت دیون شرکت نخواهند بود . مثلاً شرکتی که سرمایه آن دو میلیون ریال است اگر ورشکست شود به نحوی که پانصد هزار ریال پس از استهلاک سرمایه کسر بیاورد ، طلبکاران حق مطالبه از شرکاء را نخواهند داشت زیرا شخصیت و اعتبار شرکاء به هیچ وجه در شرکت دخالتی ندارد.
بازرگانی بودن عملیات شرکت
هر قدر تمدن توسعه پیدا کند اموری که به اموال غیر منقول است بیشتر مورد نظر خواهد بود و مسلم است که آباد کردن آنها محتاج به سرمایه زیادی است که جز با تشکیل شرکت جمع آوری چنین سرمایه مقدور نیست. مثلا به جهت احداث سدهای بزرگ و آبیاری مناطق لم یزرع و بایر یا برای خرید و فروش خانه ها و اراضی جهت احداث خیابان که سرمایه فردی کفاف مخارج آن را نمی دهد ، اگر شرکتی که متصدی انجام عمل باشد دارای شخصیت حقوقی نبوده و نتواند مستقلاً معامله نماید و کارگر و کارمند استخدام کند از آن جهت شرکاء ناچاراً هریک به حساب شخصی خود این امور را انجام دهند ، به هیچ وجه منظور سرمایه گذاران عملی نشده و رکودی در عمران و آبادی کشور پدید می آید
با توجه به این موضوع ماده 2 اصلاحی قانون تجارت مقرر داشته که شرکت سهامی بازرگانی محسوب می شود ولو این که موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد.
باید دانست که از هفت نوع شرکت های تجارتی فقط شرکت سهامی می تواند موضوع عملیات خود را امور غیر بازرگانی قرار دهد و الا شرکت های تضامنی و نسبی و با مسئولیت محدود نمی توانند موضوع عملیات خود را امور بازرگانی قرار دهند و اگر اقدام به معاملات غیر تجارتی نمودند مشمول مقررات مربوط به امور تجارتی نخواهند بود.
با تمام این احوال مقررات مربوط به اموال غیر منقول باید رعایت شود . مثلاً هرگاه شرکت سهامی شروع به خرید یا فروش اراضی نماید ثبت آن مانند اموال منقول در دفاتر تجارتی کافی نبوده و باید در دفتر اسناد رسمی به ثبت رسیده و سایر تشریفات نسبت به آن مرعی گردد.
عده شرکاء در سایر شرکت ها اعم از تجارتی یا مدنی عده شرکاء تعیین نشده و مطابق تعریفی که قبلاً کردیم ، شرکت تشکیل می شود از دو نفر شریک یا بیشتر ولی به موجب ماده 3 اصلاحی قانون تجارت در شرکت سهامی تعداد شرکاء نباید از سه نفر کمتر باشد
به نظر می رسد که قرار دادن حداقل تعداد شرکاء 3 نفر، مربوط به شرکت های سهامی خاص است و الا در شرکت های سهامی عام عده شرکاء به شرحی که ذکر می شود کمتر از 5 نفر نخواهد بود.
تعیین حداقل شرکاء به تعداد سه نفر جهت تطبیق با سایر مقررات شرکت های سهامی است. زیرا به موجب ماده 107 اصلاحی قانون تجارت شرکت سهامی به وسیله هیئت مدیره ای که از بین صاحبان سهام انتخاب شده کلاً یا بعضاً قابل عزل می باشند اداره خواهد شد . عده اعضای هیئت مدیره در شرکت های سهامی عام نباید از پنج نفر کمتر باشد. بنابراین اگر تعداد شرکاء کمتر از پنج نفر باشد زیرا در این صورت هیئت مدیره که باید از صاحبان سهام انتخاب شوند تشکیل نخواهد شد.
میزان سرمایه
قانون در تعیین حداقل سرمایه شرکت ها جز در مورد شرکت های دخالتی ننموده و آن را به اختیار شرکاء قرار داده و به موجب ماده 5 اصلاحی قانون تجارت مقرر گردیده در موقع تاسیس سرمایه شرکت های سهامی عام از 5 میلیون ریال و سرمایه شرکت های سهامی خاص از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد.
تعیین حداقل سرمایه در شرکت های سهامی از لحاظ اهمیت شرکت های مزبور است و سرمایه مزبور نباید در هیچ موقع کمتر از این میزان شود ، قسمت اخیر ماده 5 مقرر داشته در صورتی که سرمایه شرکت بعد از تاسیس به هر علت از حداقل مذکور در این ماده کمتر شود باید ظرف یک سال به افزایش سرمایه تا میزان حداقل مقرر اقدام به عمل آید وگرنه هر ذینفع می تواند انحلال آن را از دادگاه صلاحیت دار درخواست کند . هرگاه قبل از صدور رای قطعی ، موجب درخواست انحلال منتفی گردد دادگاه رسیدگی را موقوف خواهد نمود.

بنابراین در صورتی که به علت زیان های وارده سرمایه از شرکت از میزان بالا تقلیل پیدا کند ، یک سال به شرکاء مهلت داده می شود که ، کمبود سرمایه را به وسیله ازدیاد سرمایه یا ورود سهام داران جدید جبران نمایند و یا این که نوع شرکت را تبدیل به شرکت با مسئولیت محدود و یا شرکت های دیگر کنند.
حداکثر میزان سرمایه بسته به میل شرکاء است و قانون در آن دخالتی ندارد.
مواد اصلاحی قانون تجارت شرکت های سهامی را به دو نوع تقسیم نموده است:
1. شرکت سهامی عام
2. شرکت سهامی خاص
شرکت سهامی خاص شرکتی است که تمام سرمایه آن توسط موسسین تامین گردیده است.
چون تشکیل شرکت های سهامی عام با تشریفاتی که ذکر شد طولانی است ، مواد اصلاحی قانون تجارت برای امور ساده تری که طبعاً شرکاء کمتری دارد یک نوع شرکت سهامی مقرر شده داشته که به شرح فوق شرکت سهامی خاص نامیده می شود
در این قبیل شرکت ها ، صدور اعلامیه پذیره نویسی وجود ندارد . تمام سرمایه از موسسین تعهد و اقلاً سی و پنج درصد آن در یکی از بانک ها به نام شرکت در حال تاسیس در حساب مخصوصی سپرده می شود.
سرمایه شرکت سهامی خاص نباید کمتر از یک میلیون ریال باشد . در صورتی که به عللی سرمایه شرکت تقلیل پیدا کند همان طور که قبلاً گفته شد باید شرکای در ظرف یک سال آن را جبران کنند و الا شرکت را به نوع دیگری از شرکت ها از قبیل با مسئولیت محدود یا تضامنی تبدیل نمایند
در نام شرکت باید کلمه خاص قبل از ذکر نام شرکت و یا بعد از آن بلافاصله اضافه شود مانند شرکت سهامی خاص الوند یا شرکت سهامی دماوند خاص و قید کلمه خاص باید در تمام نوشته های شرکت تصریحاً معلوم باشد . زیرا این نوع شرکت ها در حقیقت یک قسم شرکت سهامی خانوادگی و خصوصی است که مراجعه کنندگان باید اطلاع داشته باشند
بحث درباره وجود شرکت سهامی خاص
نگارنده عقیده دارد که با وجود مقررات شرکت های سهامی عام تشکیل شرکت سهامی خاص لزومی ندارد . زیرا اگر افرادی بخواهند شرکتی با تشکیلات مختصر تر از شرکت سهامی عام داشته باشند ، می توانند از مقررات شرکت با مسئولیت محدود استفاده کنند . و شرکتی که بین سه ، چهار نفر با سرمایه مثلاً یک میلیون ریال تشکیل می شود ، احتیاجی به مجمع عمومی و اجرای تشریفات شرکت های سهامی را نخواهد داشت.

البته در بعضی از کشور ها که در قانون شرکت با مسئولیت محدود پیش بینی نشده ممکن است از مقررات شرکت های سهامی خاص استفاده شود . و الا تشکیل این قبیل شرکت ها با وجود شرکت های سهامی عام ممکن است موجب انحراف اذهان عموم یا مراجعه کنندگان بشود و منظوری که از شرکت سهامی عام حاصل است با تصوری که از اهمیت شرکت های سهامی در ذهن اشخاص وجود دارد احیاناً موجب سوء استفاده از نام شرکت سهامی خواهد بود.
ثبت شرکت سهامی خاص
برای ثبت شرکت سهامی خاص فقط تسلیم اظهارنامه منضم به اساسنامه ای که به امضاء کلیه سهام داران رسیده باشد و ورقه ای مشعر به تعهد کلیه سهام و گواهی نامه بانکی حاکی از تادیه قسمت پرداخته شده آن که نباید کمتر از سی و پنج درصد تمام تعهد باشد ضمن ارائه صورت مجلس عمومی موسسین حاکی بر تعیین مدیران و بازرسان شرکت کافی است هرگاه تمام یا قسمتی از سرمایه به صورت غیر نقد باشد باید تمام آن تادیه گردد و صورت تقویم آن به تفکیک در اظها نامه منعکس شده و در صورتی که سهام ممتازه وجود داشته باشد باید شرح امتیاز و موجبات آن در اظهانامه قید شود . بنا به شرحی که گذشت مشخصات هر یک از انواع شرکت های سهامی به شرح زیر می باشد
مشخصات شرکت سهامی عام
مشخصات شرکت سهامی عام که شرکت سهامی خاص فاقد آن است به شرح زیر می باشد:
1. در نام شرکت قبل از اسم شرکت یا بعد از ان بلافاصله کلمه عام اضافه می شود.
2. قبل از تشکیل شرکت قسمتی از سرمایه شرکت را باصدور اعلامیه پذیره نویسی در اختیار عموم می گذارند تا اشخاص با مراجعه به بانک ها در خرید آن اقدام کنند.
3. سرمایه شرکت از پنج میلیون ریال نباید کمتر باشد.
4. هیئت مدیره شرکت سهامی عام کمتر از پنج نفر نخواهد بود.
5. شرکت سهامی عام می تواند اوراق قرضه منتشر کند.
6. شرکت می تواند سهام خود را برای فروش در بورس اوراق بهادار و بانک ها عرضه نماید.
7. در شرکت سهامی عام نقل و انتقال سهم نمی تواند مشروط به موافقت مدیران شرکت یا مجمع عمومی صاحبان سهام باشد.
8. در شرکت سهامی عام مبلغ اسمی هر سهم نباید از ده هزار ریال بیشتر باشد.
9. بازرسان شرکت سهامی عام باید دارای شرایط مخصوصی باشند و انتخاب آنها از ناحیه کمیسیون مخصوص صورت می گیرد.
مشخصات شرکت سهامی خاص
مشخصات شرکت سهامی خاص عبارت است از :
1. در نام شرکت قبل از اسم شرکت یا بعد از آن کلمه خاص باید اضافه شود و این کلمه در کلیه نوشته های شرکت و آگهی هی باید رعایت گردد.
2. سرمایه شرکت به وسیله خود موسسین تامین می شود و حق صدور اعلامیه پذیره نویسی را ندارند.
3. سرمایه شرکت ممکن است حداقل یک میلیون ریال باشد.
4. هیئت مدیره شرکت سهامی خاص ممکن است از پنج نفر کمتر باشد.
5. شرکت سهامی خاص حق انتشار اوراق قرضه را ندارد.
6. شرکت سهامی خاص نمی تواند سهام خود را برای پذیره نویسی یا فروش در بورس اوراق بهادار یا توسط بانک ها عرضه نماید یا با انتشار آگهی و اطلاعیه یا هر نوع اقدام تبلیغاتی برای فروش سهام خود مبادرت کند.
تبدیل شرکت سهامی خاص به عام
شرکت سهامی خاص ممکن است در صورت تمایل صاحبان سهام ، به شرکت سهامی عام تبدیل شود . در چنین موردی طبق ماده 278 اصلاحی رعایت چهار اصل ضروری است :
1. موضوع تبدیل شرکت باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده برسد.
2. سرمایه شرکت به مبلغ پنج میلیون ریال رسیده باشد . یا این که تصمیم گرفته شود که از طریق پذیره نویسی سرمایه افزایش یابد.
3. دو سال تمام از تاریخ ثبت شرکت گذشته و دو ترازنامه آن به تصویب مجمع عمومی رسیده باشد.
4. اساسنامه شرکت بر اساس شرکت سهامی عام تنظیم یا اصلاح شود .
در این صورت شرکت سهامی خاص باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ تصویب مجمع عمومی صورت جلسه مجمع را به ضمیمه اساسنامه و دو ترازنامه و حساب سود و زیان که به تایید حسابدار رسمی رسیده باشد و صورت دارایی شرکت اعم از منقول و غیر منقول و تقویم آن که مورد تایید کارشناس رسمی وزارت دادگستری باشد ضمن اعلامیه ای به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نماید
مسلم است اعلامیه مذکور مطابق قانون باید حاوی تمام نکات و مزایای شرکت باشد از قبیل نام و موضوع و سرمایه و دیون و تعهدات که به تصویب و امضای صاحبان سهام رسیده باشد
در صورتی که افزایش سرمایه به عمل آمده باشد مرجع ثبت شرکت ها مراتب را روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن درج می شود و اقلاً در یک روزنامه کثیرالانتشار دیگرآگهی می نماید.
هرگاه شرکت در نظر داشته باشد افزایش سرمایه خود را از طریق پذیره نویسی و شرکت مردم در خرید سهام افزایش دهد. و به این مناسبت قصد صدور اعلامیه پذیره نویسی داشته باشد ، مجمع ثبت شرکت ها پس از رسیدگی به اعلامیه اجازه انتشار آن را می دهد . در این صورت مانند پذیره نویسی شرکت های سهامی عام ، اعلامیه آن انتشار و اشخاص با مراجعه به بانک مربوطه در خرید سهام اقدام می نمایند . تنها تفاوتی که با تعهد اشخاص در موقع تقاضای ثبت شرکت سهامی عام دارد این است که باید قیمت اسمی سهام نقداً پرداخت شود .
در چنین موردی پس از رسیدگی هیئت مدیره و اعلام به ثبت شرکت ها به شرح فوق و نشر آگهی از طرف اداره ثبت ، شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام تبدیل می شود.
ثبت شرکت سهامی خاص
نظر به اهمیت شرکت های تجارتی و اثراتی که بر آن مترتب است ، من جمله داشتن شخصیت حقوقی ، دولت حتی المقدور در تشکیل آنها نظارت نماید تا وسیله برای سوء استفاده نباشد.
طفلی که از مادر متولد می شود ، هزاران وسیله در طبیعت موجود است که برای رشد و نمو از آن استفاد می کند و در حقیقت این عوامل برای این به وجود آمده که طفل پرورش یافته و بزرگ شود تا به مر حله بلوغ برسد. چنین شخصی که هزاران عوامل در تربیت او هر یک دخالت کرده یا کوشش نموده اند تا بتواند در جامعه به وظیفه خود عمل کند ، می توان گفت که شخصاً و بدون اتکاء به دیگری اقلاً قادر به رفع احتیاج خود خواهد بود . بنابراین قانون برای او وظایف و تکالفی معین کرده است که حقاً قادر به انجام آن است.
با این تفصیل به وجود آوردن یک شخصیت حقوقی که مانند شخص بالغ و عاقل می تواند معاملاتی انجام و به عملیات مهم تجارتی مبادرت کند و حتی دارای حقوق و تکالفی باشد ، چگونه بدون مراقبت مقامی که جامعه به وسیله وضع قانون تعیین کرده است امکان پذیر خواهد بود.
قانون مقررات زیادی برای شر کت های تجارتی وضع نموده که رعایت آنها هر یک به نوبه خود لازم است و ما آنها را بیان کردیم ولی یک رسیدگی و بازرسی کلی و دقیق در ابتدای تاسیس شرکت لازم است تا معلوم شود وجود آوردن این شخصیت حقوقی ، با رعایت مقرراتی است که وضع شده یا خیر و آن ثبت شرکت ها است.
ثبت شرکت نه تنها وسیله ای است که دولت مقررات شرکت های تجارتی را کنترل می نماید، بلکه فوائد مهم دیگری هم دارد که از لحاظ شرکاء شرکت و مراجعین آن دارای اهمیت بسیاری است و آنها مختصراً عبار تند از :
1- هرگاه شرکت به ثبت برسد ، قراردادهای منعقده بین شرکاء رسمی بوده و بعدها هیچ یک نمی توانند مانند اسناد غیر رسمی از وجود شرکتنامه و اساسنامه و سایر تصمیماتی که به ثبت می رسد اظهار بی اطلاعی نموده و یا به ایراداتی که درباره اسناد غیر رسمی ممکن است وارد نمود استناد نماید
2- ثبت شرکت ازلحاظ معامله کنندگان با شرکت در درجه ای از اهمیت است که بدون مراجعه به آن اغلب نمی توانند معامله کنند. زیرا کسی که قرارداد مهمی با شرکت منعقد می نماید یا معامله مهمی انجام می دهد باید بداند که سرمایه شرکت تا چه اندازه است و اختیار مدیران شرکت تا چه حدود بوده و بالاخره قدرت و توانائی این شخصیت حقوقی به چه میزان است. مواد مهم و لازم هر شرکت در جرائد کثیرالا نتشار آگهی می شود تا همه از آن مستحضر باشند ، علاوه بر آن ، به نحوی که در اغلب ممالک معمول است هر شخص خارجی ولو این که ظاهراً ذینفغ نباشد می تواند به پر ونده ای که برای ثبت شرکت تشکیل شده مراجعه و از محتویات آن اطلاع حاصل کند. در کشور ما این قسمت ضمن آئین نامه مصوبه خرداد 1310 ومقررات 10 اسفند 1327 وزارت دادگستری مقرر گردیده "مراجعه و به دفاتر ثبت شر کت ها اعم از ایرانی و خارجی برای عموم آزاد و هر یک ذینفی می تواند از مندرجات آن سواد مصدق تحصیل کند".
3- همانطور که فوقاً ذکر شد ثبت نمودن شرکت نیز نوعی رسیدگی است که متصدیان امر انجام می دهندتا معلوم شود آیا برای به وجود آوردن این شخصیت حقوقی دقت های لازمه شده و مقررات رعایت گردیده یا خیر ؟
در قانون تجارت سابق مصوب سال 1303- 1304 مقرراتی راجع به ثبت شرکت ها وضع شده بود که مربوط به شرکت های داخلی بوده و نامی از شرکت های خارجی برده نشده بود.
شر کت های خارجی شرکت هائی هستند که در ممالک خارج تشکیل و به وسیله تاسیس شعبه در ایران به امر تجارت اشتغال دار ند.
چون شرکت های مزبور هم می بایستی از لحاظ رعایت نظم در تحت نظارت دولت بوده و به ثبت برسند. قانون ثبت شرکت ها در تاریخ 18 خرداد 1310 تصویب ، و شرکت های خارجی به موجب آن ملزم به ثبت گردیدند و برای ثبت شرکت های داخلی هم مقرراتی اضافه گردید. در قانون تجارت مصوب سال 1311 و مخصوصاً در مواد الحاقی به قانون تجارت مصوب1347 موادی راجع به ثبت شرکت ها وضع شده که عدم رعایت آن موجب بطلان شرکت یا عملیات آن خواهد بود.
به موجب ماده 195 قانون تجارت "ثبت کلیه شرکت های مذکور در این قانون الزامی و تابع مقررات قانونی ثبت شرکت ها است". تر تیب اجرای آن به عهده وزارت دادگستری محول شده که ضمن تنظیم آئین نامه لازم معلوم نماید. وزارت داد گستری در آئین نامه مصوبه 2 خرداد 1310 در اجرای قانون ثبت شرکت ها و آئین نامه مصوب اردیبهشت 1311 در اجرای قانون تجارت و سایر موادی که بعداً اضافه شده ترتیب ثبت شرکت ها را تعیین نموده است.

شرکت های تجارتی که باید به ثبت برسند سه قسم اند:
* شرکت های داخلی
* شرکت های خارجی
* شرکت های بیمه.

ثبت شرکت های داخلی
به موجب مقررات مورخه 10 اسفند1327 وزارت دادگستری ، شرکت های داخلی در تهران در اداره ثبت شرکت ها و در شهرستان ها در اداره یا دایره یا شعبه ثبتی که شرکت در حوزه آن واقع است باید به ثبت برسند. طبق ماده 197 قانون تجارت "در ظرف ماه اول تشکیل هر شرکت خلاصه شرکتنامه ها و منضمات آن طبق آئین نامه وزارت دادگستری اعلان خواهد شد ". بنابر این عبارت ماده مزبور دستوری است تلویحی برای این که در ظرف ماه اول تشکیل شرکت ، هر شرکت تجاری باید به ثبت برسد تا خلاصه آن قابل انتشار و آگهی باشد.
قانون مراجعه برای ثبت شرکت را در ظرف اولین ماه تشکیل به قدری اهمیت داده که عدم اقدام به آن موجب بطلان عملیات شرکت خواهد بود. به این معنی که پس از گذشتن یک ماه وعدم مراجعه به ثبت هر ذینفع می تواند به دادگاه مراجعه وابطال عملیاتی که بعد از یک ماه اول واقع شده تقاضا نماید ، بدون این که بطلان به نفع خود استفاده کند (ماده 198).

درباره ثبت شرکت های سهامی به شرحی که گذشت مقررات مخصوصی وجود دارد که رعایت آنها الزامی است .
عمل ثبت
در ثبت شرکت های داخلی باید سه عمل انجام گیرد:
1- ثبت شرکتنامه
به جز شرکت های سهامی که احتیاجی به تظیم شرکتنامه ندارند بقیه شرکت های تجارتی همان طور که تذکر داده شد احتیاج به شرکتنامه دارد.
به موجب ماده 47 قانون ثبت اسناد واملاک شرکتنامه باید در دفتر اسناد رسمی به ثبت برسد ، و الا طبق دستور ماده48 همان قانون در هیچ یک از ادارات و محاکم پذیرفته نخواهد شد. چون ثبت شرکتنامه در دفاتر اسناد رسمی با وجود ثبت خود شرکت در اداره ثبت ، موجب پیچیدگی کار می شود ، از این جهت به موجب مقررات مورخه 10 اسفند 1327 وزارت دادگستری به دوائر ثبت شرکت ها در مرکز و شهرستان ها اجازه ثبت شرکتنامه داده شده و در حقیقت دفتر ثبت شرکتنامه در این مورد به منزله دفتر اسناد رسمی می باشد. پس از ثبت شرکتنامه…رسمیت یافتن آن بین شرکاء است که در دفتر جداگانه به عمل می آید و شرکاء تماماً ذیل ثبت را امضاء و مطابقت ثبت را با اصل شرکتنامه تصدیق خواهند نمود.
2- ثبت شرکت
ثبت شرکت غیر از ثبت شرکتنامه است ، عمل و دفاتر آن نیز جدا است. متصدی مربوطه پس از ثبت شدن شرکتنامه و رسیدگی به مدارک و سوابقی که از طرف مدیر شرکت ضمن تقاضانامه به عمل می آید در دفتری که به جهت این موضوع تخصیص داده شده ذیل شماره ردیفی که برای شرکت ها معین می شود خلاصه مفاد شرکتنامه و اساسنامه را در ستون های آن ثبت و برای هر شرکت یک صفحه مترادف تخصیص می دهد.
3- انتشار خلاصه شرکتنامه
اداره یا دائره ای که به ثبت شرکت مبادرت نموده باید خلاصه ای از شرکتنامه و منضمات آن را در ظرف ماه اول تشکیل شرکت در روزنامه رسمی نظارت دادگستری ویکی از جراید کثیرالانتشار به خرج شرکت به طریق اعلان انتشار دهد وخلاصه مزبور متضمن نکات زیراست:

1- شماره های که جهت ثبت شرکت در نظر گرفته شده و تاریخ ثبت آن ومحل و اقامتگاه شرکت ، با تعیین نام ونوع آن وموضوع شرکت

2- مقدارسرمایه (با تشخیص این که چه مقدار پرداخته وچه مقدار تعهد شده).
3- اسامی مدیر یا مدیران.
4- تاریخ آغاز و ختم شرکت در صورتی که برای مدت محدود تشکیل شده باشد.
5- در شرکت های تضامنی و شرکت مختلط علاوه بر نکات فوق باید اسم تمام شرکاء ضامن نیز منتشر شود.
در شرکت های سهامی موارد دیگری که قبلاً تذکر داده شده د ر آگهی قید می شود.
شعبه شرکت
هرگاه شرکت در چندین حوزه ثبتی شعبه داشته باشد انتشار خلاصه شرکت به نحوی که برای خود شرکت مقرر است در محل شعبه نیز باید به عمل آید ، و برای انجام این مقصود مقامی که خود شرکت در آنجا به ثبت رسیده است با ید سواد مصدق از تقاضانامه و منضمات آن را به ثبت اسناد محل وقوع شعبه ارسال دارد تا اقدام به انتشار نماید (ماده8 آئین نامه).
ثبت شعبه شرکت در دو حال است: نخست این که در موقع ثبت خود شرکت است در این صورت ضمن انتشار خلاصه شرکت نامه ، محل شعبه شرکت در آگهی باید ذکر و آگهی مذبور برای انتشار در جراید محلی ضمن رونویس تقاضانامه و منضمات آن به اداره ثبتی که شعبه شرکت در آنجا واقع است فرستاده شود. دیگر این که پس از ثبت شرکت مبادرت به افتتاح شرکت می شود. در این حال شعبه شرکت مانند تغییرات که بعداً در شرکت واقع گردد ذیل ثبت شرکت به ثبت رسیده و آگهی می شود سپس آگهی مزبور و رونویس تقاضانامه و منضمات به ثبت محل فرستاده می شود. در هر حال مدیر شعبه و یا کسی که از طرف شرکت در شعبه مزبور حق امضاء دارد یعنی امضاء او برای شرکت الزام آور استباید معرفی و آگهی شود.
تغییرات
"در هر موقع که تصمیماتی راجع به تمدید مدت شرکت زائد بر مدت مقرر یا انحلال شرکت قبل از مدت معینه یا تغییر در کیفیت تفریح حساب یا تغییر اسم شرکت یا تبدیل دیگر در اساسنامه یا تبدیل و یا خروج بعضی از شرکاء ضامن از شرکت اتخاذ شود و همچنین موقعی که مدیر یا مدیران شرکت تغییر می یابد …مقررات راجع به ثبت و انتشار یابد در تغییرات حاصله رعایت شود" و همچنین موقعی که به واسطه ضررهای وارده نصف سرمایه شرکت های سهامی از بین می رود به همان ترتیب باید ثبت و آگهی شود .

کیفیت ثبت تغییرات به این طریق است: که پس از ارائه مدارک آن که غالباً به موجب تصمیمات مجمع عمومی از شرکت های سهامی است و یا به اتفاق شرکاء در سایر شرکت ها به نحوی که در فصول قبل ذکر شد ، و رسیدگی به صحت و سقم آن در صورتی که مطابق قانون باشد هر تغییر در ذیل ثبت بدوی به ثبت رسیده و خلاصه آن نشر می شود.
همچنین ببینید:
* ثبت شرکت های خارجی
* ثبت شرکت های بیمه
ثبت شرکت های خارجی
میدان عمل بعضی از شرکت های تجارتی به علت زیادی سرمایه بسیار وسیع و اغلب در خارج از کشوری که اقامت دارند ، به خرید و فروش یا سایر اعمال تجارتی اشتغال دارند. این قبیل شرکت ها گر چه در مقر اصلی خود به ثبت رسیده اند ، ولی چون در ممالک خارج به تجارت اشتغال دارند ، کشورهای دیگری که شعب این قبیل شرکت ها در انجام به نام شرکت مقیم کشور بیگانه معامله می نماید ، قطعاً باید در امور آنها رسیدگی های لازم بنماید و این معنی ندارد که شرکت های داخلی همگی تحت نظم و قائده باشند ولی شرکت های خارجی بدون رعایت تشریفاتی هر قسم عملی که بخواهند به نام شرکت مقیم خارج انجام دهند. به این علت در کشورهای متمدن شعبه هر شرکت خارجی که در داخل مملکت آنها تاسیس می شود ، اول کاری که از آن انتظار دارند به ثبت رساندن شرکت می باشد.

مجوز و دستور ثبت شرکت های خارجی به موجب قانون ثبت شرکت ها مصوب 15 خرداد 1310 بوده و طبق ماده 3 قانون مذکور از تاریخ اجرای آن "هر شرکت خارجی برای این که بتواند به وسیله شعبه یا نماینده به امور تجاری یا صنعتی یا مالی در ایران مبادرت نماید باید در مملکت اصلی خود قانونی شناخته شده و در اداره ثبت اسناد تهران به ثبت رسیده باشد".

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تدوین قانون اساسی مورخ 1358 چون در اذهان مردم خاطرات ناخوشایندی از دخالت بیگانگان ، خصوصاً شرکت های چند ملیتی در امور اقتصاد ایران و نتیجتاً چپاول و غارت اموال ملی وجود داشت ، لذا برای کوتاه کردن دست اجانب در اصل 81 قانون اساسی مقرر گردید: "دادن امتیاز تشکیل شرکت ها و موسسات در امور تجارتی و صنعتی و کشاورزی و معادن و خدمات به خارجیان مطلقاً ممنوع است".

اصل فوق الذکر در عمل تولید اشکالات فراوانی نمود ، زیرا اکثر ممالک جهان جهت برطرف کردن حوائج خود خصوصاً در زمینه های تکنولوژی و صنعت محتاج به همیاری و مساعدت سایر کشورها هستند و ایران نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.

بنابراین جهت رفع این مشکل ادار ثبت شرکت ها بر مبنای اظهار نظر شورای نگهبان فقط زمانی مبادرت به ثبت شرکت خارجی (شعبه یا نماینده) می نماید که قبلاً با یکی از ادارات یا نهادهای دولتی قرار داد منعقد کرده باشد ، به عبارت دیگر فقط شرکت های خارجی را که طرف قرارداد با دولت جمهوری اسلامی ایران هستند می توان به ثبت رسانید.

به موجب مقررات مورخه 10 اسفند 1327 وزارت دادگستری، ثبت شرکت های خارجی منحصراً در تهران و در اداره ثبت شرکت ها به عمل خواهد آمد. برای ثبت هر شرکت خارجی تسلیم اسناد ذیل لازم است:

1- اظهارنامه ثبت
.
2- یک نسخه مصدق از اساسنامه شرکت.
3- یک نسخه مصدق از اختیارنامه نماینده عمده شرکت در ایران و در صورتی که شرکت چند نماینده مستقل در ایران داشته باشد، یک نسخه مصدق از اختیارنامه هریک از آنها (ماده 5 آئین نامه)

اظهارنامه باید به زبان فارسی نوشته شده و دارای نکات ذیل باشد:

1- نام کامل شرکت.
2- نوع شرکت از سهامی و ضمانتی و مختلط و غیره.
3- مرکز اصلی شرکت و نشانی صحیح آن.
4- تابعیت شرکت.
5- مقدار سرمایه شرکت.
6- آخرین بیلان شرکت مشروط براین که قوانین جاریه یا عرف تجاری مملکت اصلی شرکت و یا اساسنامه خود شرکت انتشار بیلان را مقرر کرده باشد.
7- در چه محل و چه تاریخ و در نزد کدام مقام صلاحیت دارد شرکت تقاضا کننده مطابق قوانین کشور اصلی خود ثبت شده است. شرکت به چه نوع امر صنعتی یا تجارتی و مالی در ایران مبادرت می نماید.
9- شعب آن در کدام یک از نقاط کشور است. 10- نماینده عمده شرکت در ایران کیست و اگر شرکت چند نماینده مستقل دارد چه اشخاصی هستند. 11- اسم و آدرس صحیح شخص یا اشخاصی که مقیم در ایران بوده و برای دریافت کلیه ابلاغات مربوط به شرکت صلاحیت دارند

12- تعهد به این که همه ساله یک نسخه از آخرین بیلان شرکت را در صورتی که بیلان مزبور مطابق ماده 6 قابل انتشار باشد به اداره ثبت شرکت ها بدهند (ماده 6 آئین نامه).
به موجب ماده 7 آئین نامه "رونویس اساسنامه شرکت و اختیارنامه نماینده عمده آن در ایران و اگر شرکت چند نماینده مستقل در ایران داشته باشد اختیارنامه آن نمایندگان و هم چنین آخرین بیلان شرکت باید در مرکز اصلی شرکت به توسط شخص یا اشخاصی که از طرف شرکت حق امضاء دارند تصدیق گردد – امضای آن شخص و یا اشخاص باید به تصدیق مقام صلاحیت دار کشوری که امضاء در آنجا واقع شده و نماینده سیاسی یا قونسولی ایران در کشور مزبور و یا نماینده سیاسی و یا قونسولی دولت متبوع شرکت در ایران به رسد." کلیه اوراقی که شرکت برای ثبت ارائه می دهد باید به فارسی تهیه شده و یا ترجمه مصدق آن به فارسی ضمیمه باشد. ثبت در دفتر مخصوصی خواهد بود که برای شرکت های خارجی تخصیص داده شده و مفاد اظهارنامه در آن به ثبت می رسد.
تصدیق
پس از ثبت هر شرکت خارجی باید تصدیقی مشعر به ثبت آن به امضاء مدیرکل ثبت اسناد داده شود. تصدیق مزبور شامل نکات مهم اظهارنامه خواهد بود و در آن نام شرکت ، نوع آن از سهامی و ضمانتی و غیره ، مرکز اصلی و تابعیت آن ، مقدار سرمایه در زمان تقاضا ، در چه محل در کشور اصلی خود در چه تاریخ به ثبت رسیده و به چه نوع امرصنعتی یا مالی در ایران اشتغال خواهند داشت، تاریخ و شماره ثبت در ایران تصریح می گردد.
انتشار آگهی
در ظرف مدت یک ماه از تاریخ ثبت باید مراتب ذیل به خرج خود شرکت در روزنامه رسمی وزارت دادگستری و در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار به عنوان آگهی برای اطلاع عموم منتشر شود:

1- خلاصه اساسنامه شرکت. 2- نام نماینده عمده شرکت در ایران ، و اگر چند نفر نماینده مستقل باشند نام همه آنها. 3- نام اشخاصی که از طرف شرکت حق امضاء دارند- نام اشخاصی که مقیم در ایران بوده و برای دریافت کلیه ابلاغات مربوط به شرکت صلاحیت دارند.
شعبه شرکت خارجی
هرگاه شرکت های خارجی دارای شعبه ای نیز باشند باید به ثبت آن هم مبادرت نمایند.
درصورتی که تقاضای ثبت شعبه ضمن تقاضای ثبت اصلی باشد باید با تعیین محل شعبه و معرفی مدیر آن یا کسی که حق امضاء در شعبه دارد ، در ذیل ثبت اصلی شرکت مزبور نیز به ثبت برسد ، اگر بعد از ثبت شرکت شعبه دائر شود ، تقاضای ثبت شعبه به موجب اظهارنامه ای خواهد بود که رونویس تصدیقی که برای ثبت شرکت اصلی در ایران داده شده و اختیارنامه مدیر شعبه ضمیمه آن گردد ، سپس مبادرت به ثبت شعبه در تهران خواهد شد. در هر دو حال آگهی تاسیس شعبه از سوابق مربوط به شعبه، به محلی که شعبه دائر می شود فرستاده خواهد شد. تا اداره یا دائره ثبت محل نیز همان آگهی را در روزنامه محلی منتشر نمایند.
تغییرات

به موجب ماده 7 قانون ثبت شرکت ها "تغییرات راجع به نمایندگان شرکت و یا مدیران شعب آن باید به اداره ثبت اسناد (اداره ثبت شرکت ها) کتباً اطلاع داده شود و تا وقتی که این اطلاع داده نشده عملیاتی که نماینده یا مدیرسابق به نام شرکت انجام داده عملیات شرکت محسوب است مگر اینکه شرکت اطلاع اشخاصی را به استناد این ماده ادعای حقی می کنند. از تغییر نماینده یا مدیر خود به ثبوت برساند". برای تقاضای ثبت تغییرات حاصله در شعبه شرکت یا نمایندگی که شرکت در ایران دارد واز آن جمله نماینده عمده شرکت است ، و همچنین تغییر اشخاصی که صلاحیت دریافت ابلاغ را دارند، آئین نامه مصوب 2 خرداد 1310 دو ماه مهلت و برای تغییرات حاصله در خود شرکت هرگاه محل شرکت در اروپا و آسیا به استثناء شرق دور باشد سه ماه و اگردر جاهای دیگر باشد چهارماه مهلت قائل شده است.
در ثبت تغییرات ، مراتب ضمن اظهارنامه و مدارکی که تغییر را کاملاً برساند به اطلاع اداره ثبت شرکت ها می رسد و در ذیل ثبت اولیه به ثبت رسیده آگهی می شود. اگر شرکت خارجی در ایران منحل شود باید متصدی تصفیه ای که مقیم ایران باشد (که معمولاً یکی از بانک ها یا شرکت های معتبر و یا اشخاص سرشناس است) معرفی نماید.
شرکت های امتیازی

بعضی از شرکت های خارجی ممکن است یک یا چند قسم عملیات تجاری یا امتیازی از دولت تحصیل کرده باشند؛ این قبیل شرکت ها را شرکت امتیازی خارجی گویند. و ضمن تبصره ماده 5 نظامنامه اجراء قانون ثبت شرکت های خارجی مقرر گردیده (هرگاه شرکت خارجی شرکتی باشد که شرایط عملیات آن به موجب امتیازنامه صحیح و منظمی مقرر گردیده علاوه بر اسنادی که باید در موقع تقاضای ثبت ارائه دهد باید مواد امتیازنامه با تصدیق وزارت امورخارجه مشعر بر صحت این هامتیازنامه نیز تسلیم شود).

*مشخصات شرکت سهامی خاص
1. در نام شرکت قبل از اسم شرکت یا بعد از آن کلمه خاص باید اضافه شود و این کلمه در کلیه نوشته های شرکت و آگهی هی باید رعایت گردد.
2. سرمایه شرکت به وسیله خود موسسین تامین می شود و حق صدور اعلامیه پذیره نویسی را ندارند.
3. سرمایه شرکت ممکن است حداقل یک میلیون ریال باشد.
4. هیئت مدیره شرکت سهامی خاص ممکن است از پنج نفر کمتر باشد.
5. شرکت سهامی خاص حق انتشار اوراق قرضه را ندارد.
6. شرکت سهامی خاص نمی تواند سهام خود را برای پذیره نویسی یا فروش در بورس اوراق بهادار یا توسط بانک ها عرضه نماید یا با انتشار آگهی و اطلاعیه یا هر نوع اقدام تبلیغاتی برای فروش سهام خود مبادرت کند.
تعریف سرمایه:::::::::::::سرمایه از مهم ترین عوامل تجارت بوده و بزرگ ترین وسیله جلب منفعت است. هر شرکت باید دارای سرمایه باشد، تا بتواند نتیجه ای از عملیات خود که تجارت است برده و منتفع شود. اهمیت شرکت های تجارتی را از سرمایه آنها می توان درک کرد.

برای سرمایه حداکثری تعیین نشده و شرکاء به هر مقدار بتوانند ممکن است سرمایه را افزایش دهند. در بعضی از ممالک اروپا حداقلی جهت سرمایه شرکت های سهامی معلوم شده، و در کشور ما هم به موجب ماده 5 اصلاحی اسفند 1347 مقرر گردیده در موقع تاسیس، سرمایه شرکت های سهامی عام از پنج میلیون ریال و سرمایه شرکت های سهامی خاص، از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد مسلم است هیچ موقع سرمایه شرکت های سهامی عام یا خاص از این مبالغ نباید کمتر باشد و اگر کمتر شد به شرحی که گذشت در صورتی که شرکاء تا یک سال جبران ننمایند یا شرکت را به نوع دیگر تبدیل نکنند حکم به انحلال شرکت داده خواهد شد.
سرمایه شرکت سهامی عبارتست از جمع قیمت اسمی سهام آن شرکت. بنابراین سرمایه به سهام متساوی قسمت شده و هر یک از شرکاء یک یا چند سهم آن را خواهند داشت.
پرداخت سرمایه::::::::::::::::::::::::::::: قانون اجازه داده است که در موقع تشکیل شرکت های سهامی دارندگان سهام اقلاً سی و پنج درصد از مورد تعهد خود را پرداخت و بقیه را فقط تعهد نمایند. البته مدت تعهد باقی مانده از پنج سال تجاوز نخواهد کرد.
ولی هرگاه آورده های شرکاء غیر نقدی باشد باید تمام آن تادیه شده باشد.

ارفاقی که درباره شرکت های سهامی به عمل آمده بسیار به جا و با بصیرت کامل بوده است. زیرا اغلب شرکت های سهامی که برای امور مهم تشکیل می شوند تمام سرمایه را در موقع تشکیل احتیاج ندارند بلکه در عمل و پس از مدتی ممکن است به قسمتی از آن احتیاج پیدا کنند. مثلاً شرکتی که با سرمایه نهصد میلیون ریال برای ایجاد راه آهن از شهری به شهر دیگر تاسیس می شود مسلم است تمام سرمایه را در ابتدای عمل به کار نخواهد انداخت و از این جهت لزومی ندارد شرکاء تمامی آن را پرداخته وجه را بلا استفاده در صندوق شرکت بگذارند. البته به تدریج که احتیاج به آن پیدا شد اغلب به چند قسط اخذ می شود.

بنا به شرح فوق سرمایه شرکت های سهامی ممکن است به دو قسم تجزیه شود:
1. سرمایه پرداخت شده .
2. سرمایه تعهد شده.
اهمیت سرمایه بیشتر مورد نظر معامله کنندگان با شرکت است و اشخاص با ملاحظه اعتبار و میزان سرمایه شرکت، قرارداد منعقد و یا معامله انجام می دهند. به این جهت هر شرکت باید در هر گونه اسناد و صورت حساب و اعلانات و نشریات و غیره که به طور خطی یا چاپی صادر یا منتشر می نماید میزان سرمایه خود و آن قسمتی که تادیه شده است صریحاً قید کند.

به این طریق میزان سرمایه در دسترس مراجعین و معامله کنندگان بوده و همیشه از آن مطلع خواهند شد.

تبدیل شرکت سهامی خاص به عام

در این صورت شرکت سهامی خاص باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ تصویب مجمع عمومی صورت جلسه مجمع را به ضمیمه اساسنامه و دو ترازنامه و حساب سود و زیان که به تایید حسابدار رسمی رسیده باشد و صورت دارایی شرکت اعم از منقول و غیر منقول و تقویم آن که مورد تایید کارشناس رسمی وزارت دادگستری باشد ضمن اعلامیه ای به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نماید

مسلم است اعلامیه مذکور مطابق قانون باید حاوی تمام نکات و مزایای شرکت باشد از قبیل نام و موضوع و سرمایه و دیون و تعهدات که به تصویب و امضای صاحبان سهام رسیده باشد.

در صورتی که افزایش سرمایه به عمل آمده باشد مرجع ثبت شرکت ها مراتب را روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های شرکت در آن درج می شود و اقلاً در یک روزنامه کثیرالانتشار دیگرآگهی می نماید.

در چنین موردی پس از رسیدگی هیئت مدیره و اعلام به ثبت شرکت ها به شرح فوق و نشر آگهی از طرف اداره ثبت ، شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام تبدیل می شود.
مقایسه شرکتهای سهامی عام وخاص:::::::::::::::::::::::شرکت های سهامی عام و خاص – مقایسه طرق کاهش
آنچه که همواره باید به عنوان یک اصل در کهش سرمایه مدنظر قرار گیرد رعایت تساوی حقوق شرکای شرکت می باشد. (ماده ١٨٩ لایحه اصلاحی) به نظر می رسد در روش کاهش سرمایه از طریق کاهش مبلغ اسمی سهام حقوق سهامداران (تساوی آن) به نحو مطلوب تری حفظ می گردد چرا که در این روش کاهش مبلغ اسمی سهام بدون توجه به تعداد سهام اشخاص و نوع آن از قبیل عادی یا ممتاز صورت می گیرد و این کاهش بر تمام سهامداران تاثیر یکسانی دارد و باعث نمی شود که سهامداری از شرکت خارج می گردد. اما در روش کاهش سرمایه از طریق تقلیل تعداد سهام این امر متصور می باشد که سهامدارانی که دارای سهام منفرد می باشند به واسطه تقلیل تعداد سهام از شرکت خارج شوند و نتیجتا رعایت تساوی حقوق سهامداران دچار نقصان گردد.
ظاهرا قانونگذار هم با این استدلال کاهش اختیاری سرمایه را از طریق تقلیل تعداد سهام تجویز ننموده است و تنها روش کاهش مبلغ اسمی را که تساوی حقوق سهامداران را به نحو مطلوب تری تضمین می نماید اجازه داده است.
بدیهی است که در خصوص کاهش اجباری سرمایه چون قهرا صورت می پذیرد قانونگذار مجمع فوق العاده را مخیر به اتنخاب یکی از دو روش – با توجه به مصلحت شرکت – نموده است.
تشریفات کاهش سرمایه
هر گونه تصمیم در خصوص کاهش سرمایه شرکت سهامی منحصرا در صلاحیت مجمع عمومی فوق العاده می باشد. (ماده ٨٣ لایحه اصلاحی).
پیشنهاد هیئت مدیره راجع به کاهش سرمایه باید حداقل ٤٥ روز قبل از تشکیل مجمع عمومی فوق العاده به بازرس یا بازرسان شرکت تسلیم گردد. (ماده ١٩٠ لایحه اصلاحی) پیشنهاد مزبور باید متضمن توجیه لزوم کاهش سرمایه و همچنین شامل گزارشی درباره امور شرکت از بدو سال مالی در جریان و اگر تا آن موقع مجمع عمومی نسبت به حسابهای سال مالی قبل تصمیم نگرفته باشد حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشد.
بازرس یا بازرسان شرکت پیشنهاد هیئت مدیره را مورد رسیدگی قرارداده و نظرخود را طی گزارشی به مجمع عمومی فوق العاده تسلیم خواهند نمود و مجمع عمومی پس از استماع گزارش بازرس تصمیم خواهد گرفت. (ماده ١٩١ لایحه اصلاحی).
هیئت مدیره قبل از اقدام به کاهش اختیاری سرمایه باید تصمیم مجمع عمومی را درباره کاهش حداکثر ظرف مدت یک ماه در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشر می گردد آگهی کند (ماده ١٩٢ لایحه اصلاحی).
اعتراض به کاهش سرمایه
گفته شد که سرمایه شرکت وثیقه طلب طلبکاران شرکت می باشد و هر گونه کاهشی در سرمایه باعث می شود که طلبکاران از تضمین کمتری نسبت به بازپرداخت طلب خود برخوردار باشند. طلبکاران شرکت در خصوص کاهش اجباری سرمایه به ناچاری می بایست تبعات آن را تحمل نمایند اما د رخصوص کاهش اختیاری سرمایه چنین اجباری ندارند و می توانند نسبت به آن اعتراض نمایند. در مورد کاهش اختیاری سرمایه شرکت هر یک از دارندگان اوراق قرضه و یا بستانکارانی که منشا طلب آنها قبل از تاریخ نشر آخرین آگهی مذکور در ماده ١٩٢ باشد می توانند ظرف دو ماه از تاریخ نشر آخرین آگهی اعتراض خود را نسبت به کاهش سرمایه شرکت به دادگاه تقدیم کنند. (ماده ١٩٣ لایحه اصلاحی).
در صورتی که به نظر دادگاه اعتراض نسبت به کاهش سرمایه وارد تشخیص شود.و شرکت جهت تامین پرداخت طلب معترض وثیقه ای که به نظر دادگاه کافی باشد نسپارد در این صورت آن دین حال شده ودادگاه حکم به پرداخت آن خواهد داد.(ماده ١٩٤ لایحه اصلاحی).
اطلاعیه کاهش سرمایه و رد مبلغ کاهش یافته
برای کاهش بهای اسمی سهام شرکت و رد مبلغ کاهش یافته هر سهم هیئت مدیره شرکت باید مراتب را طی اطلاعیه ای به اطلاع کلیه صاحبان سهم برساند. اطلاعیه شرکت باید در روزنامه کثیراالانتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشر می گردد منتشر شود و برای صاحبان سهام با نام توسط پست سفارشی ارسال گردد.
(ماده ١٩٦ لایحه اصلاحی) اطلاعیه مذکور در ماده ١٩٦ باید مشتمل بر نکات زیر باشد:
– نام و نشانی مرکز اصلی شرکت.
– مبلغ سرمایه شرکت قبل از اتخاذ تصمیم در مورد کاهش سرمایه.
– مبلغی که هر سهم به آن میزان کاهش می یابد یا بهای اسمی هر سهم پس از کاهش.
– نحوه پرداخت و مهلتی که برای بازپرداخت مبلغ کاهش یافته هر سهم در نظر گرفته شده و محلی که در آن این بازپرداخت انجام می گیرد.
ممنوعیت خرید سهام شرکت توسط خودشرکت.
به موجب ماده ١٩٨ لایحه اصلاحی :(خرید سهام شرکت توسط همان شرکت ممنوع است).(علت وضع این ماده جلوگیری از ایجاد ضرر به سهامداران راخریداری و باطل نماید.بدین ترتیب اشخاص اخیر از وضع بهتری نسبت به سایر صاحبان سهم برخوردار شوند. از طرف دیگر با چنین اقدامی اصل تساوی حقوق سهامداران درشرکت رعایت نشده اشخاص ثالث نیز که با شرکت طرف قرارداد می باشند که با کاهش مخفی سرمایه مواجه خواهند شد. اما این سئوال مطرح می شود که آیا شرکت می تواند تحت شرایطی مبادرت به خرید سهام خود بنماید؟ نظر به اینکه ماده ١٩٨ مذکور اصل ممنوعیت خرید سهام شرکت بوسیله خود شرکت را بیان کرده لذا مشکل است اشاره مقنن را در ماد ه٦٥ و بند ٢ از ماده ٢٦٢ لایحه اصلاحی به کاهش سرمایه از طریق بازخرید سهام به عنوان قاعده خاص تلقی نمود. ممکن است گفته شود که اگر بازخرید سهام شرکت توام با تقلیل سرمایه باشد در این صورت لطمه ای به حقوق صاحبان سهم و اشخاص ثالث وارد نمی شود. در پاسخ می توان گفت که اگر این کاهش تحت ضوابط دقیق قانونی صورت نگیرد و متاسفانه قانون تجارت ایران آن را پیش بینی ننموده است امکان دارد که شرکت به تغییرات صوری سرمایه مبادرت ورزد و چنین عملی برخلاف اصل ثبات وثیقه طلب طلبکاران و رعایت تساوی حقوق صاحبان سهام خواهد بود.
از وظایف دیگر مجمع عمومی فوق العاده تغییرات در اساسنامه و تبدیل نوع شرکت می باشد. به هر حال مجمع عمومی فوق العاده به علت تصمیمات مهمی که اتخاذ می نماید از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به همین دلیل نصاب اتخاذ تصمیم در این مجمع با ٣/٢ آرا حاضر در جلسه اتخاذ می گردد

منابع:::::: 1-دکتر حسن ستوده تهرانی
2-محمدصقری

تعداد صفحات : 49 | فرمت فایل : WORD

بلافاصله بعد از پرداخت لینک دانلود فعال می شود