سیمای شهر و نمای خیابان

مبانی و روشهای طراحی شهری
شهر نه تنها عاملی است که مورد مشاهده میلیون ها مردم از هر طبقه ای که باشند و هر روحیه ای که داشته باشند قرار می گیرد بلکه محصول کارسازندگان بسیاری است که مدام ساختمان آن را بسته به احتیاج و امیال خود تغییر می دهند. در حالی که سیمای کلی آن ممکن است برای مدتی ثابت بماند اما اجزاء آن دائم تغییر می کند.
آن چه در طرح نکاتی که کوین لینچ (استاد دانشکاههای آمریکا) در سیمای شهر مورد توجه قرار می دهد فوق العاده حائز اهمیت است و آغاز دگرگون کردن مفهوم شهر، از پدیده ای دو بعدی و کاغذی- چنان که موسوم نقشه کشان شهری بوده- به پدیده ای چند بعدی و همراه آن زندگی شهری است. بسیاری از طرح هائی که برای بسیار از شهرهای جهان در میان شتاب عصر حاضر تهیه شده دوبعدی است و بدون ملاحظاتی است که بخش اعظم کیفیات بصری شهر پدید می آورد.
پاره ای از دلایل چنین وضعی البته مربوط به آن است که در حال حاضر وسائل ما برای تجسم و ادارک و نیز ترسیم شهر در فراسوی دوبعد، ناقص است. اما پاره ای دیگر از دلائل، مربوط به نقص اصولی است که در شناخت شهر در ورای مفاهیم دوبعدی آن موجود است.

مبانی و روشهای طراحی شهری
اصول معماری از دیرزمان مورد بحث و مطالعه قرار گرفته است. ویترویوس Vitruvius معمار و صاحب نظر رومی در نخستین سده پیش از میلاد از سه اصل استحکام، آسایش ، زیبایی ، سخن به میان آورد البته بیشتر به تاثیر معماری کلاسیک یونان نخستین سنگ های مبانی معماری را پایه گذاری کرد. هریک از این سه اصل نیز خود تعاریف مفصل و مبسوطی دارد که از زمان و یترویوس تاکنون بارها صورت گرفته است.
در واقع نمای شهری متشکل از بناهای شهری است بنابراین وقتی که از دید معماری با این کلمه برخورد می کنیم اشاره مستقیمی به نمای ساختمان ها داریم؛ نمای مختص یک بنا در چهارچوب پلان معماری. اما زمانیکه زاویه دید ما شهرگرایانه باشد، بحث منظر شهری مطرح می شودکه گستردگی بیشتری دارد و مجموعه المان های معماری و محیطی را که در کنار هم قرار می گیرند شامل می شود. در این نگاه فضاهای سبز، نماهای ساختمان ها، نوع قرار گرفتن اتصالات شهری و … مورد بررسی قرار می گیرند.
تفاوت هایی که بین نمای شهری در دیدگاه معماری و شهرسازی وجود دارد بهره می بریم و قضیه را به سوی کش مکش قدیمی معماران و شهرسازان می کشانیم با این سوال که کدام از این دو گروه در شرایط کنونی نماهای شهری تقصیر بیشتری به گردن دارند، نمی شود بین این دو گروه تفکیکی قائل شد، کلاً معماری از طراحی شهری جدا نیست و شهرسازی از معماری تک بناها، وزارت مسکن و شهرسازی به عنوان دستگاه متولی در این خصوص و شهرداری ها به عنوان مدیران اجرایی شهرها و همین طور سایر بخش ها هیچ وقت مقوله سیمای شهری به صورت جدی مورد بررسی قرار نگرفته و تعریف مشخصی از آن ارائه نشده است.

مبانی و روشهای طراحی شهری
در بحث نمای ساختمان های کنونی، چیزی که بیشترین تاثیر را دارد، سلیقه های شخصی است. حالا این سلیقه ها در سطح گسترده هم می تواند نقطه قوت باشد هم نقطه ضعف. البته در حیطه معماری یک بنا می توان به سلیقه رفتار کرد اما در واقع وقتی وارد حیطه عمومی می شوید جامعه حقی بر گردن دارد که باید اجرا شود. ممکن است که سازنده به دلیل مسائل اقتصادی و یا عدم دانش کافی نتواند سازه ای منطبق با فضای اطرافش بسازد آن وقت است که دستگاه های اجرایی باید با نظارتی ارشادی وارد عمل بشوند.
نبود قانون های لازم در بحث سیمای شهری یکی از دغدغه های سیستم اجرایی است، در طول این چند دهه تنها حجم بسیار کمی از توجهات قانون گذران به معماری بوده است و بیش از آن به این حوزه توجه نشده، پس با این حساب چیزی نیست که بشود به آن استناد کرد و میزان تخطی از آن مورد بررسی قرار داد.
وقتی درباره شهری با هویت ایرانی صحبت می کنیم باید این امر در سیمای این شهر مشهود باشد، چرا که سیمای هرشهر نشان دهنده فرهنگ، هنر، مذهب، اقتصاد و … آن شهر است.
بررسی آماری نشان می دهد در هر سال 50 میلیون نفر به جمعیت شهرنشین کشورهای درحال توسعه اضافه می شود. در ایران نیز شهرنشینی طی دهه های گذشته با شتاب فزاینده ای گسترش یافته و همچنان این روند ادامه دارد.

مبانی و روشهای طراحی شهری
رشد سریع جمعیت و گرایش مردم به شهرنشینی، تقاضای فزاینده ای را برای تهیه مسکن به دنبال داشته که این موضوع در پی خود مشکلات عدیده ای در زمینه توسعه شهری به وجود آورده است. ناتوانی در پاسخگویی مطلوب و مناسب به این مساله، وضعیت نامطلوبی را به صورت بی مسکنی، بدمسکنی و تنگ مسکنی برای بسیاری از اقشار جامعه به همراه آورده است. مسکن به عنوان یکی از نیازهای نخستین بشر، ابتدایی ترین سوالی بوده که انسان سعی در یافتن پاسخی مناسب و معقول برای آن بوده است، اما همیشه در برنامه ریزی های ملی به مسکن نه به عنوان محلی برای آسایش ساکنان در ابعاد عینی و ذهنی، بلکه به عنوان یک مشکل اقتصادی و فقط از این بعد برخورد شده است.
سازندگان و تولیدکنندگان مسکن آزاد به دلیل اینکه به دنبال فروش سریع و بازگشت سرمایه خود هستند، سعی در هر چه بیشتر مطرح کردن خود در محله مسکونی و نمایشی متمایز از بنای خود دارند و به همین دلیل یکی از دلایل عمده ناهماهنگی نمای ساختمان ها در سطح شهر هستند.
در رابطه با مسکن تعاونی شرایط بدتری وجود دارد. به دلیل وضعیت مالی ضعیف سازندگان و اینکه ساکنان و مالکان به دنبال فروش ساختمان نیستند، بدون انجام عملیات پایانی نظیر نماسازی مورد استفاده قرار می گیرند و یا با کمترین هزینه و بدون طراحی نما، حجم و کالبد ساختمان رها می شوند. البته در سال های اخیر در شهر تهران هیچ ساختمانی بدون نماسازی نبوده است، لیکن این مساله در شهرستان ها همچنان انجام می شود.

مبانی و روشهای طراحی شهری
نما در لغتنامه دهخدا به معنای صورت ظاهری هر چیزی، آنچه که در معرض دید و برابر چشم است، آنچه از بیروی سوی دیده می شود. منظره خارجی بنا و عمارت، قسمت خارجی ساختمان و نماسازی، فن روسازی ساختمان و ساختن نمای عمارت است.
در سال های اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره ای یافته است. نما در عمل درون ساختمان را از بیرون و فضای خصوصی را از فضای عمومی جدا می کند. نما حاکی از موقعیت فرهنگی سازندگان ساختمان است و نشانگر میزان نظم طرح ساختمان، امکانات و ذوق تزئین و خانه آرایی طراح و مالک است. یک نما به مثابه معرفی وضعیت ساکنان ساختمان در بین عموم است. نما در واقع صورت ساختمان و بهترین بیان حالتی است که فرد طراح یا مالک از خود در برابر بیرون دارد. نماهای داخل ساختمان بیشتر جنبه خصوصی دارند، لیکن نماهایی که به سمت کوچه و بافت شهر باز می شوند، جنبه عمومی تر دارند.
بنابراین وجوه پشت و جلوی ساختمان از یک طرف دارای نمود اجتماعی و از طرف دیگر نمود مشخص ساکنان خود است، بنابراین نمای هر ساختمان باید هم با فضای عمومی همبستگی داشته باشد و هم بتواند حجم داخلی ساختمان را بیان نماید. نمای هر ساختمان در مجموعه شهری که در آن حضور دارد، موثر است و این تاثیر را به بدنه خیابان ها یا میدان ها که در آن قرار گرفته است، انتقال می دهد.

مبانی و روشهای طراحی شهری
اگر به نمای ساختمان واحدی، بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان ها فکر شود، همگونی نمای شهری در کلیت از بین می رود. تناقض بین جنبه شهری و بیان فردی نما در صورتی می تواند از بین رود که ساختمان جزئی از شهر در نظر گرفته شود و ارتباطات آن با محیط اطراف چند جانبه باشد. نمای رو به کوچه و خیابان باید تابع عوامل همبستگی بین نماهای اطراف باشد اما در عین حال براساس ترکیبی از اجزای مختلف برحسب عملکرد، ابعاد و مصالحشان شخصیت خاص خود را دارد.
نما در واقع یک سطح صاف و تخت نیست بلکه آن سطح انتقالی بین فضای داخل و خارج است که با عقب نشستگی و پیش آمدگی، تراس و غیره با فضای داخل مسکن ارتباط پیدا می کند.
برای اینکه نمای ساختمان حریم خصوصی ساکنان خود را حفظ کند باید نسبت به خیابان بسته تر و محفوظ تر باشد.
نمای ساختمان باید به دنبال خلق یک کلیت هماهنگ به وسیله تناسب خوب پنجره ها، بازشوهای در، سایبان و محدوده سقف ها، سازه عمودی و افقی، مصالح، رنگ، عناصر تزئینی و … باشد. پنجره ها همواره با دیگر عناصر دیوار، سطوح باز و بسته، تیره و روشن، صاف و ناهموار را به وجود می آورند. به علت تکرار دوره ای پنجره ها، در ساختمان های چند طبقه، نظم کاملی به چشم می خورد اما گاه به علت افزایش نور در طبقات بالاتر کاهش داده می شود و این نظم آهنگ خود را از دست می دهد.

مبانی و روشهای طراحی شهری
جداسازی عناصر افقی و عمودی تاثیر کلی در نما دارد. تناسبات عناصر ساختمان لازم است با کل ابعاد ساختمان مطابقت داشته باشد. برای مثال در ساختمان های کوتاه عریض، ابعاد عرضی غالب خواهد بود. در ساختمان های بلند عناصر باریک برتری خود را نشان می دهند. در، پنجره و نعل درگاه تاثیر خاصی در نما می گذارند. ناودان ها، سایه بان ها، پیش آمدگی های سقف و بالکن ها ایجاد سایه های خاصی روی نما می کنند. تفاوت سطح ها باید در نما مشخص باشد. برای مثال بین طبقه همکف، سایر طبقات و طبقه انتهایی باید یک تفاوت اساسی وجود داشته باشد.ترکیب کلی نما در واقع نظم در این تفاوت هاست.
عناصر اصلی نما مثل پنجره، در، سطوح و محدوده پایانی سقف و غیره در شکل، رنگ و مصالحشان با یکدیگر اختلاف دارند. این عناصر معناهای متفاوتی دارند. مثلاً نمی توان بالا و پایین پنجره و در را با هم هم ردیف کرد. اگر ارتفاع این بازشوها یکسان نباشد می توان از ضرائب مشترک و یا رنگ های یکسان استفاده نمود. نسبت های هندسی نقش تعیین کننده ای در هماهنگ سازی ظاهر نما دارند. می توان پنجره ها را در گروه های کوچک تر ترکیب شده که شکل مشخصی را ایجاد می کنند، دسته بندی کرد. نماها می توانند از نظر مصالح نیز با یکدیگر متفاوت باشند. مصالح نما در رنگ، شکل، زبری و خشنی نما تاثیر می گذارد. مصالح بومی نشان می دهد که نما مربوط به چه منطقه ای نیست.

مبانی و روشهای طراحی شهری
ترکیب پنجره ها، ایوان ها، درها و به طور کلی بازشوها، همچنین بافت و جنس نما و کمپوزیسیون آن در هر عصر متفاوت است و در عین حال در یک تداوم شهری تغییر می کند. طراح می تواند نما را به عالی ترین حد ترکیب معماری برساند و یا آن را تا حد یک سطح بدون طراحی و فکر رها کند. در اعصار مختلف بازشوها به شکل مشابهی در سطح نما قرار می گیرند و تنوع در قرارگیری آنها تابع عوامل داخلی چون بزرگی ساختمان، عریض بودن آن و یا عوامل اقلیمی چون جهت قرارگیری و محل قرارگیری است. در پهنای دیوار نما تعبیه پنجره دو جداره، آفتاب شکن، سایبان و …نقش تنظیم کننده شرایط آب و هوایی فضاهای داخلی را خواهد داشت. در دیوارهای باریک معاصر این عمل با جلو و عقب آمدن ساختمان انجام می شود. یکی از عوامل ضروری در هویت نما، تعیین محدوده نما است. نما می تواند در طرح خود موفق باشد که به این سوال ها پاسخ گوید. محدوده عمودی جانبی ساختمان کجاست؟ خط پایانی افقی ساختمان چگونه است و مرز ساختمان در آسمان به چه شکل است؟ انتهای ساختمان چگونه به پایان می رسد؟ گوشه های ساختمان چه وضعی دارد؟ اگر ساختمان همسایه دارد ارتباط آن با نمای ساختمان فعلی با نمای همسایه چگونه به پایان می رسد؟ گوشه های ساختمان چه وضعی دارد؟ اگر ساختمان همسایه دارد ارتباط با نمای همسایه چگونه است و اگر در فضا قطع می شود این ارتباط چگونه است.

مبانی و روشهای طراحی شهری
محدوده های افقی ساختمان عبارتند از:
نقطه اتصال به آسمان ( محدوده پایانی ساختمان)
نقطه اتصال به زمین (محل نشستن ساختمان بر زمین)
پوشش ساختمان مثل بام و شیروانی، محدوده پایانی ساختمان باید معنای اتمام ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همکف ساختمان را با خود داشته باشد و طبقه همکف ساختمان باید مفهوم نشستن ساختمان بر زمین را برساند. طبقه همکف باید در محدوده قد افراد کشش لازم را بر عابر پیاده و بیننده ایجاد کند.
کنج یا گوشه نما در واقع محل برخورد دو نمای عمود بر هم است. کنج می تواند حالت عمود 90 درجه، نیم دایره یا سه وجهی را داشته باشد و هرکدام می تواند تاثیرات متفاوتی را در نما بگذارد. در یک میدان یا چهار راه هماهنگی کنج های ساختمان هایی که در چهارطرف آن قرار گرفته است می تواند در نمای شهری تاثیر زیبایی داشته باشد. نمای ساختمان خالق نمای شهری است.
نمای شهری از مجموعه نماهای مشرف به فضای عمومی به دست می آید، این نماها از جهتی همگن و از جهتی ناهمگن هستند. می توانند همگن باشند چون با استفاده از زبانی مشترک روی بدنه اجرای شهر اجزا می شوند و اما از آنجا که هر کدام از این فضاها به کمک این زبان، مقاصد و نیازهای خود را بیان می کنند، ناهمگن هستند.

مبانی و روشهای طراحی شهری
در شهرهای ما زبان مشتری بین نماها وجود ندارد. نه فرهنگ مشترکی برای بیان دارند، نه مصالح یکسانی به کار گرفته اند و نه سبک مشخصی را دنبال می کنند. در واقع هریک از نماها در شهر نشانه وضعیت اقتصادی و اجتماعی سازنده و نحوه تفکر و نگرش او به مسائل مختلف است.
نمای شهری در واقع ترکیبی از اجزای متفاوت است که براساس اتفاقاتی که در خیابان ها و معابر می افتد شکل می گیرد. این اجزا در صورت رعایت مسائلی که پیش از این نیز به آن پرداخته شد می توانند با یکدیگر نقاط اشتراک جالبی داشته باشند که نمی توان وجود آنها را نفی کرد.
ورودی یکی از عناصر حائز اهمیت در ساختمان است که محل و اهمیت طراحی آن به شکل مستقیم نمایانگر نقش و عملکرد ساختمان است. در ورودی نشانه گذر از فضای عمومی خارجی به فضای خصوصی داخلی و یکی از مهمترین عناصری است که می توان به عنوان نشانه ساختمان از آن نام برد.
لیکن به دلیل اهمیت اقتصادی که سطوح ساخته شده داخلی برای سازندگان دارند، اغلب ورودی ها به فضاهای کم اهمیتی تنزل یافته اند. سرمایه گذران ساختمانی هم فقط به رعایت ضوابط ضروری طراحی ساختمان بسنده می کنند.

مبانی و روشهای طراحی شهری
بیشترین مشکل زمانی است که ورودی وسایل نقلیه به حیاط پارکینگ با ورودی خود ساختمان یکی شود. در این حالت فرد واردشونده به ساختمان فقط یک راه باریک کنار دیوار برایش باقی می ماند. گاه نیز ورودی یک ساختمان مسکونی بیش از حد پرتجمل است، به نحوی که عملکرد ساختمان را دگرگون می سازد. زمانی هم ورودی به یک بنای بزرگ تنها با روزنه ای امکانپذیر می شود. تناسب ورودی و حجم ساختمان می تواند نقش مهمی در توجیه عملکرد و شکل ساختمان داشته باشد.
از آنجا که طبقه همکف ساختمان قسمت اتصال به زمین یا کف پیاده رو است، به صورت قابل توجهی در معرض دید قرار می گیرد. طبقه همکف اهمیت ویژه ای در زندگی شهری دارد، به این علت که عابران پیاده این قسمت را به طور مستقیم می بینند. از این رو نمای این قسمت پراهمیت است و مصالح مورد استفاده در این قسمت باید نسبت به بقیه ساختمان بادوام تر و مستحکم تر باشد تا عابر در نگاه به نمای ساختمان احساس ثبات کند. ساختمان هایی که طبقه همکف آن ها عملکرد تجاری دارد، به دلیل تغییر دکوراسیون واحدهای تجاری دائماً دستخوش دگرگونی می شوند. همین موضوع موجب می شود که ساختمان مذکور شخصیت ثابت خود را از دست داده و دارای نمای شناخته شده ثابتی نباشد.
تراس ها چشم اندازهای جدیدی نسبت به فضاهای بیرون برای ساختمان فراهم می آورند. بالکن ها نباید حالت موقت و ناپایداری که در بیننده تصور به راحتی جداشدن از بدنه ساختمان القا شود را داشته باشند.

مبانی و روشهای طراحی شهری
تراس ها چشم اندازهای جدیدی نسبت به فضاهای بیرون برای ساختمان فراهم می آورند. بالکن ها نباید حالت موقت و ناپایداری که در بیننده تصور به راحتی جداشدن از بدنه ساختمان القا شود را داشته باشند.
لبه بام حد و مرز ساختمان و آسمان است و از نظر بصری بام انتهای نماست. بام پوسته ای است که بر سر ساختمان قرار دارد. بنابراین لبه بام نمی تواند بدون تفاوت با دیگر قسمت ها در آسمان رها شود.
صورت ظاهر ساختمان و آنچه که در برابر دید عموم قرار دارد، در واقع پراهمیت ترین قسمت ساختمان در برابر عابران و سایر افراد غیراستفاده کننده از ساختمان است. همان طور که عنوان شد نمای ساختمان ها، نمای شهری را ایجاد می کند اما به دلیل ضعف قوانین موظف کننده طراح و سازنده در این ارتباط، نمای ساختمان در کمترین اهمیت قرار گرفته است.
در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان، ضوابط و مقررات ویژه ای در ارتباط با سیما و کالبد شهر وجود دارد و گروهی از برجسته ترین افراد با تخصص های مرتبط هنر زیباسازی و زیبا شناسی به کنترل طرح های بزرگ و کوچک معماری و شهری از نقطه نظر هماهنگی نمای بیرونی ساختمان ها و محیط شهری یعنی از جنبه های رنگ، حجم، مصالح مناسب، فضای پر و خالی نما، رعایت اصول هماهنگی و تناسبات و … می پردازند.

مبانی و روشهای طراحی شهری
آنچه برای علاقه مندان به این موضوع نگران کننده است، پاسخگویی با شتاب به نیازی کاملاً محسوس است. در این ساخت و ساز پرشتاب نیاز به بررسی طرح های ارائه شده توسط جمعی از صاحبنظران و مسوولان در مراکز تایید پروانه های ساختمانی ضروری به نظر می رسد. بررسی میدانی طرح ساختمان ها با بناهای اطراف از لحاظ کیفیت طرح معماری، نمای ساختمان، تناسب حجم آن با ساختمان های اطراف، زیبایی طرح و مصالح مورد استفاده و… نیز گامی موثر در بالابردن کیفیت نماهای شهری است.

مبانی و روشهای طراحی شهری
نمای شهری مناسب
یکنواختی
تضاد
کسالت آور
اغتشاش

مبانی و روشهای طراحی شهری
ناسازگاری ساختی الگوی معماری مدرن باسایر الگوهای معماری
عوامل نابسامانی سیمای شهری :
تاثیر ضوابط طرحهای جامع و تفصیلی در سیمای شهر
تراکم ساختمانی
ضوابط مربوط به عقب نشینی
الگوی سطح اشغال
ضریب سطح زیر بنا
ضریب سطح اشغال
ارتفاع
سازمان فضایی
توده وفضا
پیوستگی کاربریها وخط آسمان

مبانی و روشهای طراحی شهری

عوامل نابسامانی سیمای شهری :
طرح های جامع وتفصیلی تنها از طریق ضوابط و دستور العمل های کمی نظیر مقدار پیش آمدگی ساختمان در خیابان،سطح پیش آمدگی بالکن ، تعداد طبقات ، درصد اشغال سطح زمین وموقعیت اشغال ، تراکم ساختمانی ، اندازه پخی در گوشه… در شکل گیری حجم ساختمان ها مداخله می کنند. این ضوابط از هیچ یک از اجزا تشکیل دهنده نماها و نحوه ترکیب بندی و ساختار نمای ساختمانی ، یا حتی مصالح بکار رفته در آن سخن نمی رود و محتوای آنها با مقوله هایی چون هویت ، زیبایی ، معنی دار بودن ، هماهنگی با محیط … کاملاًٌ بیگانه است .
طراحی شهری به جای طرح های تفصیلی:
در این بینش فضای شهری به مکان شهری تبدیل می گردد که علاوه بر همه خصلتهای کارکردی و اقتصادی و هندسی و تراکمی و غیره دارای خصلت و یا به اصطلاح بعد فرهنگی ، تاریخی ، خاطره ای ، معمارانه نیز می باشد . پس آنچه در تعیین چگونگی سیمای شهر اولویت می یابد ، وجود و حاکمیت نظام های ساختاریست که تعیین کننده نقش اجزا در کل است و عامل وحدت و یگانگی شکلی و مفهومی موجود در بافتهاست.

مبانی و روشهای طراحی شهری

تدوین ضوابط ساختمانی برای یک نمای شهری :
برای این منظور ابتدا یکایک نماهای ساختمانی موجود در بدنه های طرفین خیابان برداشت میشود و از الگوهای ساخت و ساز که بر حسب توان اقتصادی به وجود آمده اند نکات مثبت آنها به عنوان ضابطه برای هماهنگی نمای ساختمانها به کار گرفته میشود.
عوامل نابسامانی نمای شهری در بخش مسکونی :
دانه بندی
ارتفاع
راه پله ها
تراز طبقات
جزئیات بناها
به کارگیری مصالح گوناگون
عدم به کار گیری عناصر وحدت بخش
عدم توجه به خط آسمان
الحاقات نما
اندازه قطعه(عقب نشینی-تنوع فرم قطعه)
تیپ بازشوهای استفاده شده

مبانی و روشهای طراحی شهری
بررسی نمونه موردی:

مبانی و روشهای طراحی شهری

بحرینی، ح، فرآیند طراحی شهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران؛ (۱۳۷۷)
فکوهی ؛ ناصر، "انسان شناسی شهری "، نشر: نی ، تهران ؛ 1383
لینچ؛ کوین ،" سیمای شهر"، ترجمه: منوچهر مزینی ، نشر: دانشگاه تهران
مدنی پور، ع، طراحی فضای شهری، ترجمه فرهاد مرتضایی، تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، وابسته به شهرداری تهران؛ (۱۳۷۹)
گلکار، ک، کند و کاوی در تعریف طراحی شهری، تهران مرکز مطالعه و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران؛ (۱۳۷۸)
لنگ، ج، آفرینش نظریه معماری، ترجمه دکتر علیرضا عینی فر، تهران، انتشارات دانشگاه تهران؛
(۱۳۸۱)
پاکزاد،جهانشاه،مبانی نظری و فرایند طراحی شهری،انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی،1385
توسلی،محمود،طراحی شهری خیابان کارگر،انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی،شرکت عمران و بهسازی شهری،1379

الهی :

به داده و نداده ات شکر،

که داده هایت رحمت است،
نداده هایت حکمت
و
گرفته هایت امتحان.

والسلام…

تعداد صفحات : حجم فایل:4,093 کیلوبایت | فرمت فایل : .ppt

بلافاصله بعد از پرداخت لینک دانلود فعال می شود