سلامت محیط در مساجد، تکایا، حسینیه ها و هیات های مذهبی
تهیه کننده:
صحن و فضای داخل مسجد
مسیرهای ورودی مساجد و هیات مذهبی به جهت مسقف نبودن می توانند به سادگی محل تجمع گرد و خاک و آلاینده ها گردند، لذا توجه بیشتری را جهت رعایت موارد بهداشتی
می طلبند.
این محل ها باید تمیز و عاری از آلودگی بوده و تمهیدات مناسب برای جمع آوری زباله ها در نظر گرفته شود.
ظرف زباله درب دار به همراه کیسه زباله در گوشه ای از صحن مساجد و هیات مذهبی قرار داده شود.
فرش مساجد و هیات مذهبی را مرتب جارو کنید، (ترجیحا با جاروبرقی).
از ریختن مواد غذایی روی فرش جلوگیری کنید.
رعایت بهداشت فردی و شست وشوی متناوب فرشها (باتوجه به وضعیت پاکیزگی فرش) ضروری است.
چادر، سجاده و مهرها
در بیشتر مساجد، چادرهایی به رنگ روشن، موسوم به چادر نماز، برای استفاده نمازگزاران در قفسه خاصی قرار دارد. با این حال طبق ماده ۶ آیین نامه مقررات بهداشتی مساجد، توزیع هرنوع البسه برای استفاده عموم، مانند لباس های خاص عزاداری، چادر، مقنعه و … در مساجد ممنوع است.
سجاده ها هرچند وقت یکبار باید شستشو گردد.
سطح مهرها به صورت متناوب با سمباده تمیز شود.
جهت جلوگیری از آلودگی، تسبیح های قابل شستشو با مواد گندزدا، گندزدایی شوند.
وضوخانه
حتی المقدور سعی شود اعمال آماده سازی برای اقامه نماز (وضو) در منزل انجام شود.
وضو گرفتن در داخل مساجد با آب لوله کشی انجام شود.
حتی الامکان برای جلوگیری از شیوع بیماری ها از آب موجود در حوض مساجد جهت وضو گرفتن استفاده نگردد.
آب آشامیدنی
آب مصرفی باید مورد تایید مقامات بهداشتی محل باشد.
جهت آشامیدن آب، استفاده از آب سردکن هایی که آب را به بالا فوران میدهد در اولویت است.
استفاده از لیوان های یکبارمصرف برای آشامیدن آب ارجحیت دارد.
توزیع آب، شربت یا شیر در بین دسته های عزاداری یا در مراسم باید با لیوان یکبار مصرف صورت گیرد و از فرو بردن لیوان و پارچ به داخل ظروفی که آب و شربت داخل آن است، جلوگیری شود.
در صورت نیاز به یخ از یخ بسته بندی شده بهداشتی استفاده شود. استفاده از یخ قالبی صنعتی فاقد بسته بندی برای سرد کردن آب و نوشیدنی های دیگر ممنوع است. از یخ های قالبی غیر بسته بندی فقط می توان به صورت غیرمستقیم جهت سرد کردن استفاده کرد.
فاضلاب
تمام فاضلاب های تولیدی (فاضلاب وضوخانه، سرویس بهداشتی، آبدارخانه و آشپزخانه در صورت فعال بودن) باید به نحو بهداشتی دفع گردند و از جاری شدن غیر بهداشتی آن در محیط جلوگیری شود.
در صورت وجود سیستم جمع آوری فاضلاب، فاضلاب تولیدی باید متصل به سیستم جمع آوری فاضلاب باشد.
بهداشت فردی
کسانی که در آبدارخانه مساجد و هیات مذهبی فعالیت میکنند باید از نظر بیماری های واگیردار سالم باشند، چراکه در صورت داشتن بیماری های واگیر میتوانند افراد دیگر را نیز آلوده نمایند؛ لذا توجه به بهداشت فردی توسط این افراد ضروری و ضامن سلامتی خود و عزاداران است. مهمترین موارد دارای اهمیت که باید توسط این افراد رعایت شود، شامل موارد ذیل است:
کارکنان آبدارخانه، آشپزخانه و تمام کسانی که با توزیع آب و چای و هر نوع مواد غذایی سر و کار دارند موظفند کارت بهداشت معتبر داشته باشند.
پوشیدن روپوش به رنگ روشن و رعایت کامل بهداشت فردی برای این افراد الزامی است.
آبدارخانه باید دارای صابون و ترجیحا مایع صابون برای شستشو باشد و کارکنان آن باید حوله اختصاصی یا حوله و دستمال یکبار مصرف داشته باشند.
بهداشت فردی
در مساجد و هیات مذهبی دارای کفشداری، کارکنان این قسمت باید در هنگام کار از روپوش، دستکش و ماسک مناسب استفاده نمایند.
در هنگام توزیع غذا، توزیع کنندگان یا خادمان باید از رفتن روی سفره خودداری نمایند.
استفاده از کلاه و درصورت لزوم دستکش در هنگام کار در آشپزخانه یا هنگام توزیع غذا ضروری است.
بهداشت فردی
ظروف
با توجه به اینکه در بسیاری از موارد در مساجد و هیات مذهبی به مناسبت های مختلف پذیرایی یا اطعام انجام می شود، لذا توجه به خصوصیات ظروف مورد استفاده و طریقه صحیح نگهداری و شستشوی آنها از اهمیت خاصی برخوردار است.
در ابتدا باید نوع ظرف، متناسب با پذیرایی انتخاب گردد، برای مثال استفاده از ظروف پلاستیکی یکبار مصرف برای توزیع مواد غذایی که ماهیتی داغ دارند مناسب نیست و از این ظروف تنها در توزیع مواد غذایی سرد یا ولرم می توان استفاده نمود.
در صورتی که ظروف، یکبار مصرف نیستند و پس از شستشو دوباره مورد استفاده قرار میگیرند (برای مثال استکان و لیوان شیشه ای)، باید به نحوه شستشو و سپس نگهداری آنها تا زمان استفاده دوباره توجه ویژه گردد، چرا که درصورت عدم گندزدایی و شستشوی مناسب می توانند به عنوان منبع آلودگی، دیگر افراد را نیز بیمار نمایند. نکات ذیل در خصوص بهداشت ظروف حائز اهمیت است:
ظروف مورد استفاده در مسجد یا حسینیه و تکایا و هیاتها باید با مواد شوینده و گندزدا تمیز گردد و سپس در محل های درب بسته (کمد و …) نگهداری شود.
باید از ظروف یکبارمصرف در اندازه های مناسب و متناسب با نوع غذا هنگام پذیرایی استفاده گردد.
برای جلوگیری از ورود آلودگی توسط حشرات و جوندگان (مانند مگس و موش)، ضروری است ظروف نگهداری غذا درب بسته باشد.
ظروف
شستشوی استکان و نعلبکی ها باید با آب، مواد شوینده و گندزدا صورت پذیرد. (نکته: قرار دادن یک ظرف آب و شستشوی تمامی استکان ها در آن و استفاده چند باره از آن آب، روشی غیربهداشتی بوده و میتواند سبب همه گیری بیماری های مسری شود).
از به کار بردن فنجان یا لیوان های لب پریده و معیوب خودداری نمایید.
استفاده از ظروف مشترک احتمال شیوع بیماریهای واگیردار را افزایش میدهد و چنین کاری، در صورت عدم شستشو و گندزدایی، ممنوع است.
چنانچه در مسجد میوه و سبزی و سالاد توزیع می شود باید به نحو مناسب سالم سازی (شستشو، انگل زدایی، گندزدایی و شستشوی نهایی) شود و سپس توزیع گردد.
ظروف
ظروف یکبار مصرف
استفاده از ظروف یکبار مصرف بر پایه پلی استایرن و موارد مشابه که از مشتقات نفتی بوده، می تواند علاوه بر تهدیدسلامتی استفاده کنندگان، به دلیل تجزیه پذیر نبودن، سالها در محیط زیست (آب، خاک) باقی بماند و سپس به زنجیره غذایی انسان به عنوان یک آلاینده شیمیایی برگردد.
بنابراین استفاده از ظروف یکبارمصرف پلاستیکی برای مواد غذایی و نوشیدنی های گرم و داغ ممنوع است و برای سایر مواد غذایی نیز ظروف یکبارمصرف گیاهی به ظروف یکبارمصرف پلاستیکی ترجیح داده می شود.
به منظور ارتقای سطح سلامت جامعه، در کلیه مراکز طبخ، تهیه، عرضه و سرو مواد غذایی و آشامیدنی باید از ظروف یکبارمصرف گیاهی دارای مجوز قانونی از وزارت بهداشت که نه تنها مشکلاتی برای سلامتی استفاده کنندگان ایجاد نمیکنند، بلکه به دلیل طبیعی بودن، زیست تجزیه پذیر بوده و باعث تخریب محیط زیست نمی گردد، استفاده شود.
همانطور که توزیع بهداشتی مواد غذایی در ظروف مناسب دارای اهمیت است، جمع آوری و دفع مناسب ظروف پس از مصرف نیز دارای اهمیت زیادی است. لذا اتخاذ تدابیر لازم جهت جمع آوری و انتقال سریع پسماندهای مواد غذایی و ظروف، نظیر تامین ظرف های زباله بزرگ به تعداد کافی میتواند در کنترل آلودگی های ناشی از رهاسازی ظروف یکبار مصرف و پسماندها در محیط، نقش تعیین کننده ای داشته باشد.
ظروف یکبار مصرف
زباله
زباله یکی از عواملی است که می تواند به راحتی محیط را آلوده و نمازگزاران و عزاداران را در معرض ابتلا به بیماریهای مختلف قرار دهد، لذا باید توجه ویژه ای به جمع آوری، نگهداری و دفع صحیح آن نمود. جهت جمع آوری زباله باید در مساجد و هیات مذهبی به تعداد کافی ظرف زباله درب دار پلاستیکی یا فلزی ضدزنگ و قابل شستشو وجود داشته باشد و زباله ها باید روزانه و مرتب تخلیه شود؛ همچنین از ریختن زباله و مواد زاید در داخل مسجد و محوطه اطراف آن خودداری گردد.
رعایت نکات ارگونومی در مجالس عزاداری ماه محرم
در انجام کارها به وضعیت بدنی خود توجه داشته باشید. هرگز به مدت طولانی در یک وضعیت بدنی نامناسب که سبب درد و ناراحتی در اندامهای بدن می شود، کار نکنید.
انجام کارهای طولانی مدت در وضعیت بدنی ایستاده سبب ناراحتی پاها و ناحیه پایین کمر می شود.
انجام کار در وضعیت نشسته، بدون داشتن تکیه گاه در ناحیه پایین کمر که پشتی صندلی، هیچگونه حمایتی را برای مهره های کمر ایجاد نمیکند، سبب ایجاد ناراحتی ناحیه پایین کمر می شود.
در کار نشسته بدون وجود تکیه گاه مناسب برای پا و زانوها، پاها و ناحیه پایین کمر دچار آسیب می شوند.
از خم و راست شدن های مکرر به خصوص هنگامی که اشیاء سنگینی در دست دارید، بپرهیزید. بهتر است به طور متناوب جای خود را با فرد دیگری عوض کنید.
سعی کنید به طور مرتب وضعیت بدنی خود را تغییر دهید یا اینکه جای خود را به فرد دیگری برای انجام آن کار بدهید.
هنگام جابجا کردن مواد و ظروف برای طبخ غذا، به وزن مواردی که جابجا می کنید توجه داشته باشید. در صورتی که وزن آنها بیش از 20 کیلوگرم باشد یا حجیم باشند، حتما به صورت گروهی اقدام به حمل و نقل آنها نمایید.
رعایت نکات ارگونومی در مجالس عزاداری ماه محرم
هنگام حمل و نقل وسایل باید آنها را تا حد امکان در مقابل و نزدیک تنه قرار داد و در فاصله بین لگن خاصره و سینه حمل نمود.
برای برداشتن اشیاء از روی زمین پاها را صاف بر روی زمین بگذارید و تا حد ممکن نزدیک جسم بایستید. سپس زانوها را خم کرده و فرم بدنتان را مانند حالت زانو زدن کنید. عضلات شکم و باسن را به داخل جمع کنید. جسم را نزدیک به خودتان بگیرید.
برای گذاشتن بار بر روی زمین برعکس مراحل گفته شده عمل کنید.
رعایت نکات ارگونومی در مجالس عزاداری ماه محرم
بیماریهای قابل انتقال در اماکن عمومی
مساجد و هیات مذهبی از جمله اماکن عمومی هستند که به دلیل تجمع افراد و تراکم جمعیت از یک سو و انجام پذیرایی و توزیع غذا بین مسلمانان از سوی دیگر میتوانند درصورت رعایت نکردن بعضی نکات بهداشتی، شرایط را جهت انتقال برخی بیماری ها بین افراد فراهم سازند. سرماخوردگی، آنفلوآنزا، وبا، حصبه، مسمومیت های غذایی، سل، هپاتیت A و E، اوریون، سالک، تب خال و… از جمله بیماریهایی هستند که پتانسیل انتقال آنها به افراد در اماکن عمومی نظیر مساجد و اماکن مذهبی وجود دارد. این بیماریها از طریق عطسه و سرفه، مواد غذایی، ظروف و دست های آلوده و حشرات قابل انتقال هستند.
آشنایی روحانیون محترم، متولیان مساجد و حتی نمازگزاران و عزاداران با راه های انتقال و کنترل این بیماریها باعث خواهد شد تا با اتخاذ تمهیدات و انجام اقداماتی نظیر تهویه مناسب، گندزدایی سبزیجات، تصفیه هوا، سمپاشی محیط های مستعد جهت رشد پشه، شست وشوی مناسب ظروف، رعایت بهداشت فردی توسط افراد شاغل در آشپزخانه و آبدارخانه و بهداشت مواد غذایی از شیوع بیماری های فوق الذکر پیشگیری شود که در نتیجه، ارتقای سلامت و حضور مستمر و گسترده مسلمانان در اماکن مذهبی و هیات مذهبی را به همراه خواهد داشت.
بیماریهای قابل انتقال در اماکن عمومی
روش های پیشگیری از بیماری های واگیر ویروسی مانند سرماخورگی، آنفلوانزا، اوریون، تبخال و هپاتیت Aو E
رعایت بهداشت فردی
پوشاندن دهان و بینی با دستمال )ترجیحا( و یا قسمت بالای آستین به هنگام سرفه و عطسه
دفع بهداشتی دستمال آلوده به ترشحات دهان و بینی
اجتناب از دست دادن و روبوسی و در آغوش کشیدن افراد دارای علایم بیماری تنفسی
شستشوی صحیح ظروف، استکان و نعلبکی ها
تهویه مناسب هوای داخل ساختمان
نظارت بر تهیه مواد غذایی و جلوگیری از آلودگی آب و غذا با مواد مدفوعی
شستشوی صحیح و کامل دس تها با آب و صابون بعد از توالت و قبل از خوردن غذا
استفاده از آب آشامیدنی سالم
استراحت در منزل و اجتناب از تماس بیمار با دیگران
گندزدایی سبزیجات و میوه ها
عدم استفاده از وسایل و ظروف مشترک
بهسازی محیط
دفع صحیح و بهداشتی مدفوع
شستشو و گندزدایی مرتب سرویس های بهداشتی (دستشویی ها و توالت ها)
روش های پیشگیری از بیماری های واگیر ویروسی مانند سرماخورگی، آنفلوانزا، اوریون، تبخال و هپاتیت Aو E
حضرت محمد(ص)، رسول اکرم میفرماید:
خداوند زیباست و زیبایى را دوست دارد، بخشنده
است و بخشش را دوست دارد، پاکیزه است و
پاکیزگى را دوست دارد.