رساله فرهنگ سرای موسیقی



فرهنگ سرای موسیقی

فهرست عناوین
چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه10
مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه11
فصل اول: معرفی استان و شهرستان محل پروژه
(1-1)استان محل اجرای پروژه: استان فارس ……………………………………………………………………………………………………..صفحه13
(1-1-1) طبیعت استان فارس …………………………………………………………………………………………………………………………صفحه13
(2-1) شهرستان محل اجرای پروژه: تاریخنامه شیراز ……………………………………………………………………………………….. صفحه14
(1-2-1) جغرافیای شیراز …………………………………………………………………………………………………………………………… صفحه15
فصل دوم : ضرورت طرح …………………………………………………………………………………………………………………………… صفحه18
فصل سوم : تعریف و تاریخچه موسیقی
(1-3) موسیقی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه21
(2-3) موسیقی اصیل ایرانی ……………………………………………………………………………………………………………………………صفحه24
(1-2-3) ردیف …………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه25
(2-2-3) گوشه …………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه25
(1-2-2-3) شور……………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه26
(2-2-2-3) بیات ترک …………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه26
(3-2-2-3) افشاری ………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه27
(4-2-2-3) دشتی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه27
(5-2-2-3) همایون ………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه28
(6-2-2-3) چهارگاه …………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه29

فهرست عناوین
(7-2-2-3) سه گاه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه30
(8-2-2-3) ماهور ……………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه30
(8-2-2-3) نوا ……………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه31
(9-2-2-3) راست پنجگاه ……………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه32
(3-2-3) آواز اصیل ایرانی …………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه33
(1-3-2-3) ردیف ………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه34
(2-3-2-3) آوازخوانی ………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه35
(3-3-2-3) تصنیف خوانی …………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه36
(3-3) موسیقی کلاسیک ………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه41
فصل چهارم : معرفی و تجزیه و تحلیل سایت انتخابی
(1-4) مکان سایت ……………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه45
(1-1-4) دسترسی سایت ……………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه46
(2-4) تحلیل سایت سازی مجموعه …………………………………………………………………………………………………………………صفحه47
فصل پنجم : مطالعات تطبیقی
(1-5) نمونه های داخلی ……………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه50
(1-1-5) فرهنگسرای سرو ……………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه50
(2-1-5) فرهنگسرای شفق …………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه50
(3-1-5) فرهنگسرای نیاوران ………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه51
(4-1-5) فرهنگسرای اشراق …………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه51
(5-1-5) فرهنگسرای ابن سینا ………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه51
فهرست عناوین
(6-1-5) فرهنگسرای ارسباران ………………………………………………………………………………………………………………………صفحه51
(2-5) نمونه خارجی ……………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه52
(1-2-5) تالار کنسرت آمستردام …………………………………………………………………………………………………………………..صفحه52
(2-2-5) سالن فیلارمونیک پاریس ……………………………………………………………………………………………………………….صفحه53
(3-2-5) شهر فرهنگ گالسیا ………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه58
(4-2-5) تالار جدید کنسرت لوکزامبورگ ……………………………………………………………………………………………………صفحه61
(5-2-5) اودیتوریوم موسیقی پارکودلا …………………………………………………………………………………………………………صفحه67
(6-2-5) سالن کنسرت سانتا سسپاپیا ……………………………………………………………………………………………………………صفحه68
(7-2-5) سالن سینویولا …………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه68
(8-2-5) تالار موسیقی تنزیف …………………………………………………………………………………………………………………….صفحه69
(9-2-5) تالار موسیقی هلند ………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه70
فصل ششم : برنامه ریزی فیزیکی وسطوح فضا
(1-6) سرانه فضاها ……………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه72
(2-6) سرانه فضایی بخش آموزشی ……………………………………………………………………………………………………………..صفحه72
(1-2-6) سرانه فضایی بخش تئوری …………………………………………………………………………………………………………….صفحه72
(2-2-6) سرانه فضایی بخش عملی ……………………………………………………………………………………………………………صفحه72
(3-2-6) سرانه فضایی بخش کمک آموزشی ………………………………………………………………………………………………..صفحه77
(4-2-6) سرانه فضایی بخش اداری ……………………………………………………………………………………………………………..صفحه79

فهرست عناوین
(3-6) سرانه فضایی بخش اجرائی ………………………………………………………………………………………………………………..صفحه80
(1-3-6) سالن کنسرت موسیقی کلاسیک ……………………………………………………………………………………………………..صفحه80
(2-3-6) سالن کنسرت موسیقی ایرانی و رسیتال …………………………………………………………………………………………..صفحه82
(3-3-6) لابی ، انتظار و ورودی اصلی ………………………………………………………………………………………………………..صفحه82
(4-6) سرانه فضایی وسطوح زیر بنایی پروژه ……………………………………………………………………………………………….صفحه83
فصل هفتم : مبانی طراحی پروژه فرهنگسرای موسیقی خواجه شهر راز ………………………………………………………….صفحه86
فصل هشتم : نقشه ها …………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه94
فصل نهم پرسپکتیو …………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه96
منابع و ماخذ ……………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه 99

فهرست تصاویر
(1-1) شاهچراغ (ع) شیراز…………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه15
(2-1) شاهچراغ (ع) شیراز…………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه16
(1-3) مسجد امام اصفهان ………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه 21
(2-3) گوش انسان ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه23
(1-4) نقشه جایگیری سایت در شهر ……………………………………………………………………………………………………………………………صفحه44
(2-4) سایت …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه45
(3-4) تحلیل سایت …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه46
(1-5) تالار آمستردام ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه52
(2-5) سالن فیلارمونیک پاریس …………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه53
(5و4و3-5) سالن فیلارمونیک پاریس …………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه57
(6-5) شهر فرهنگ گالسیا …………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه58
(7-5) حجم ساختمان گالسیا ………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه59
(8-5) طرح نهایی گالسیا …………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه60
(9-5) تالار کنسرت لوکزامبورگ …………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه61
(10-5) تا لار کنسرت لوکزامبورگ ………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه62
(11-5) تالار کنسرت لوکزامبورگ ……………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه63
(12 و13-5) تالار کنسرت لوکزامبورگ ………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه64
(14و15-5) تالار کنسرت لوکزامبورگ …………………………………………………………………………………………………………………………صفحه65
(16-5) پلان تالار کنسرت لوکزامبورگ ………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه66
(17-5) تالار موسیقی تنزیف ………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه69
(18-5) تالار موسیقی هلند …………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه70
فهرست تصاویر
(1-6) پلان سالن آواز ………………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه74
(2-6) بخش موسیقی کلاسیک ……………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه75
(3-6) بخش موسیقی سنتی ایرانی ……………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه75
(4-6) کمک آموزشی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه78
(5-6) سالن ضبط و صوت …………………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه79
(6-6) بخش اداری آموزشی ………………………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه79
(7-6) سالن کنسرت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه81

چکیده مطلب:
طرح بنای فرهنگسرای موسیقی خواجه شهر راز را علاوه بر سبک و سیاق ظاهری معماری اش می توان از منظر عرفانی و معنوی (در اینجا منظور به موسیقی است)کاوید.
همواره از قدیم موسیقی را قلب و الهام از دنیای وحدت می دانند و معماری را موسیقی جامد.معماران سنتی و معماران امروزی همواره در طراحی های خود از موسیقی بسیار استفاده می کنند زیرا معماری و موسیقی هر دو از درون قلب انسان می جوشند و یک حسی درونی است.
معماری و موسیقی دو عنصر الهی است و ریشه خود را از دنیای وحدت پیداکرده اند.چون هر دو از 2روزنه سمع و بصر و از دو عنصر کلمه و عدد استفاده می کنند .
در این پروژه طراحی شده چون ترکیبی از هنر معماری و موسیقی است و هر دو هنر را در بطن خود دارد و چون معماری بطن ساخت خود را در این عالم یعنی عالم کسرت پیدا کرده و نسبت به موسیقی این جهانی تر و ناقص تر است و با قرار گرفتن موسیقی در کنار خود ، خود را کامل میبیند یک هارمونی کامل و درونی تر ایجاد می شود.
در این مجموعه عناصر مشترک بین دو هنر موسیقی و معماری جمع آوری و گنجانده شده که بیشتر آن در عدد و کلمه است مثل اعداد 7.8.9.تناسبات و …. اشکال منحنی که جلوه گر آرامش درونی است استفاده شده. بخش اعظم استفاده مشترک این دو هنر سیر وسلوکی است که در کار ها ایجادمی شود و یک نوع رنگ الهی را در کار ایجاد می کند که موجب می شود این طرح ها و کارها به سوی اصل و هویت خویش باز گردد و با نفی همه عبودیتها و شرکهای دنیای ملک به سمت تعالی و تکامل سیر کند.
لذا هنرمند چه موسیقیدان و چه معمار اگر به نوای معنویت درون که بر خواسته از روح الهی وی که در مورد آن گفتیم و متابعت آن در جهت بیرونی نایل آمد ضمیری همچون آفتاب درخشان به اطراف و اکناف نور می افشاند و موجب می شود عناصر و روزنه ها را درک ودر مسیر سیر و سلوک خود حرکت کند.
مولوی: بحث عقلی اگر دُر و مرجان بود آن دگر باشد که بحث جان بود
بحث جان اندر مقامی دیگر است باده ی جان را قوامی دیگر است.
مقدمه:
لاله ساغر گیر و نرگس مست و بر ما نام فسق داوری دارم بسی یا رب که را داور کنم
طراحی معماری ، مهم ترین وجه فعالیت مهندسان معماری را در بر می گیرد.اصولاً طراحی موجودیت بخشیدن به یک ایده ذهنی است که از طریق کنش های متفاوت یک فرایند به انجام می رسد و این فرایند آفرینش، ذاتاً تعالی طلب است و از تمامی معیارها برای تحسین بر انگیزبودن بهره می گیرد و مبدا طراحی ذهن است.
هر اندازه ذهن کنکاشگر،فعال و خلاق باشد ، به همان نسبت نیز طرح از این ویژگی برخوردار خواهد بود، که اگر به طراحی یک فرایند تولید نگاه کنیم و ساختمان را مانند کالای، دستاورد بشر بنگریم؛ تمام مراحل این خط تولید را میتوان به تفکیک هر جزء باز شناخت و احیاناً مجدداً باز تعریف کرد.
در موسیقی نیز موسیقی دان با ابزار نت خود وقتی آهنگی را که احساس درونی وی است بر زمینه کاغذ نقش می دهد وبعد از پایان آن میتواند ببیند که این هارمونی زیبا خود از قسمتهایی ساخته و پرداخته شده که مانند محصول معمار قابل تفکیک وهر بخش قابل تغییر است.
به همین دلیل است که معماری و موسیقی را دو عنصر جدایی ناپذیر میدانند زیرا در نکات و نقاط بسیاری همسان و همراه هستند و هر دو برای به تحسین رسیدن وبه اعلا رسیدن ورسیدن به نقطه شروع آفرینش هستی و منبع آن شروع به تکاپو و تکامل می کنند.
برای همین معماری را از آن جهت موسیقی جامد دانسته اند که چون موسیقی ، زمان در بطن آن جای ندارد از این دیدگاه معماری به طور عام و موسیقی به طور خاص نه با حرکت ارتباطی دارند و نه با زمان.
مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو یادم از کشته ی خویش آمد و هنگام درو
سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی گفت باز آی که دیرینه ی این درگاهی

فصل1
معرفی استان و شهرستان محل اجرای پروژه

(1-1)استان محل اجرای پروژه: استان فارس
فارس و فارسی شکل عربی شده پارس و پارسی هستند. نام زبان فارسی برگرفته از نام قدیم این منطقه، پارس بزرگ، است که به علت حکومت شاهان هخامنشی به کل منطقهٔ ایران اعمال می شد.
پیش از اسلام دو پادشاه بزرگ ایرانی بنام های کورش بزرگ و اردشیر بابکان از این ناحیه برخاستند و به ترتیب سلسله های بزرگ هخامنشی و ساسانی را پدید آوردند. اسکندر نیز بعدها تعدادی شهر در این استان تاسیس کرد. فارس بین سلسله های بسیاری دست به دست شد و آثار باستانی و تاریخی زیادی از آن ها بجای ماند که هر کدام به عنوان میراث جهانی ارزش های خود را دارند و بازگوکننده تاریخ استان، ایران و غرب آسیا هستند. ویرانه های بیشاپور، تخت جمشید،حمام خانه دهکهنه(لامرد)و شهر گور و کاخ ارشیر فیروزآباد همگی بیانگر این موضوع است.
(1-1-1)طبیعت استان فارس
استان فارس تقریباً در جنوب ایران قرار دارد. از شمال به استان اصفهان، از شرق به استان یزد و استان کرمان، از جنوب به استان هرمزگان، از غرب به استان بوشهر و از شمال غربی به استان کهگیلویه و بویراحمد محدود است. پهناوری آن ۱۳۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع و میانگین بلندی آن از سطح دریا ۱۵۴۰ متر است.
مرکز
شیراز
شهرستان ها
آباده | ارسنجان | استهبان | اقلید | بوانات | پاسارگاد | جهرم | خرم بید | خنج | داراب | زرین دشت | سپیدان | شیراز | فراشبند | فسا | فیروزآباد | قیر و کارزین | کازرون | لارستان | لامِرد | مرودشت | ممسنی | مهر | نی ریز
شهرها
آباده طشک | آباده | اردکان | ارسنجان | استهبان | اسیر | اشکنان | افزر | اقلید | اهل | اوز | ایج | ایزدخواست | باب انار | بالاده | بنارویه | بهمن | بیرم | بیضا | جنت شهر | جهرم | جویم | حاجی آباد | خاوران | خرامه | خشت | خنج | خور | داراب | داریان | رونیز | زاهدشهر | زرقان | سده | سروستان | سعادت شهر | سورمق | سوریان | سیدان | ششده | شهر پیر | شیراز | صغاد | صفاشهر | علامرودشت | فتح آباد | فراشبند | فسا | فیروزآباد | قائمیه | قادرآباد | قطب آباد | قیر | کازرون | کامفیروز | کره ای | کنارتخته | کوار | گراش | گله دار | لار | لامرد | لپوئی | لطیفی | مرودشت | مشکان | مصیری | مُهر | میمند | نودان | نورآباد | نی ریز | وراوی
نقاط دیدنی
آرامگاه سعدی | ارگ کریمخانی | بازار وکیل | باغ ارم | باغ دلگشا | باغ عفیف آباد | برم دلک | بند امیر | بیشاپور | پاسارگاد | تخت جمشید | تمب بت | حافظیه | دریاچه پریشان | کاخ سروستان | کعبه زرتشت | مسجد وکیل | حمام وکیل | آتشکده کازرون | نارنجستان قوام | نقش رجب | نقش رستم
شهرستان محل اجرای پروژه: شیراز
تاریخنامه شیراز
شیراز که با پرورش سعدی و حافظ ،در تاریخ فرهنگ ایران و جهان، جاودانه شدهاست ،شهری است بس قدیم.
نام شیرازدر الواح عیلامی مکشوف در تخت جمشید (به صورت شیرازی آیش)آمده است که نشان می دهد در عهد هخامنشیان شهری دایر و آباد بوده است.
جغرافیانویسان اسلامی اتفاق نظر دارند که محمدبن یوسف، که از جانب برادر خود،حجاج بن یوسف ثقفی،والی فارس شده بود، در سال 74 هجری، شهر شیراز را تجدید بنا کرد.
در منابع قدیم و قریب العصر با حافظ ، دو تصویر و توصیف ازشیراز دیده می شود:
نخست از حمدالله مستوفی(م حدود750 ه.ق.) و دوم از ابن بطوطه (م 779 ه.ق.) که شیراز را به چشم خود دیده و توصیفاتی کوتاه ولی ارزنده ، ازشهر و زندگی اجتماعی-سیاسی آن به دست می دهند.
از گزارش این جغرافیانویسان بر می آید که:
در قرن هشتم و در زمان حکومت کریم خان زند(شاه بزرگ زندیه) اقداماتی در شیراز صورت گرفت:
1 -ایجاد خندق و دیوار که از ملات سنگ ساخته شد.
2-10 دروازه که قبلا در دوره نادر شاه ساخته شده به 6 دروازه تبدیل کرد .برای امنیت بهتر و کنترل رفت و آمد ها به داخل پایتخت ایران.
3-19 محله به 12 محله تبدیل و 12 محل را به 12 امام نسبت داد.
4- سنگ فرش کردن کوچه و خیابان و …..
هوای شیراز معتدل و در غایت خوشی بوده است. آبش از قنوات تا مین می شده است وبهترین کاریز آن ،رکناباد بوده است که رکن الدوله حسن ابن بویه دیلمی استخراج کرده است و حافظ در اشعار خویش از آن یاد می کند.
شیراز و آب رکنی آن باد خوش نسیم عیبش مکن که خال رخ هفت کشور است
(عکس 1- 1 )
جغرافیای شیراز
شهرستان شیراز با مختصات جغرافیایی 52.33طول شرقی و29.36عرض شمالی در ارتفاع بیش از 1500 متر از سطح دریا با وسعتی معادل 10688.5کیلومتر مربع ، تقریباً در مرکز استان فارس قرار دارد. در شمال شیراز شهرستان های مرودشت و سپیدان واقع اند و در جنوب آن شهرستان های فیروزآباد و جهرم قرار گرفته اند و شهرستان های نیریز ، استهبان و فسا در شرق شیراز و شهرستان کازرون در غرب آن قرار دارد.
شهرستان شیراز شامل 6بخش ،5 شهرو 21 دهستان است وجمعیت آن بالغ بر 1263244نفر است. بخشهای شهرستان شیراز عبارتند از: بخش مرکزی، بخش زرقان، بخش کربال، بخش کوار و بخش ارژن.دریاچه مهارلو نیز به فاصله کمی از این شهرستان قرار گرفته است.
جلگه خرم و باصفای شیراز به شکل مستطیلی با طول تقریبی 40 کیلومتر و عرض نزدیک به 15 کیلومتر است و امتداد آن شرقی-غربی است. شیب این جلگه ،از طرف مغرب به سوی مشرق است و به همین جهت در قسمت غربی آن منابع، چشمه ها و قنات های متعددی است که این جلگه را سیراب می سازند.
آب های زائد وسیلابهای کوه های اطراف شیراز ، در آخرین قسمت شرقی جلگه جمع شده و به صورت دریاچه ای در آمده که دریاچه مهارلو یا نمک نامیده می شود .
شیراز را کوه های نسبتاً بلندی به شکل یک حصار دربر گرفته اند که از نظر جغرافیایی نظامی موقعیتی مطلوب به آن داده است.همچنین از زمان های دور، مناظر و دورنماهای دل انگیز و غار های ساکت و سحر انگیز این کوه ها برای صاحبدلان و عرفا ، محلی بسیار مناسب بوده است.
شیراز در منطقه معتدله شمالی قرار دارد و آب و هوای آن بری است ، ولی به سبب ارتفاع زیاد از سطح دریا از نقاط هم عرض خود ، مانند کازرون و گناوه خنک تر است. بارندگی آن در فصول پائیز و زمستان و اوایل بهار است.از قدیم جغرافیانویسان ،فارس را به دو بخش گرمسیر و سردسیر تقسیم کرده اند که ناحیه میان این دو بخش که شامل شهرستان های شیراز، فسا ،استهبان و نیریز است از اعتدال کامل برخوردار است و دارای گیاهان و محصولات متنوعی است.مثلاًدر شیراز،ضمن این که درختان سردسیری مانند سیب و گلابی رشد خوبی دارند،مرکبات نیز پرورش میابد. به طور کلی لطافت هوای شیراز چناناست که بیشتر ایام سال می توان در هوای آزاد به سر برد.
(عکس 2- 1 )

فصل2
ضرورت طرح

به قول حافظ :
نسبت رویت اگر با ماه و پروین کرده اند صورتی نامیده تشبیهی به تخمین کرده اند
در سفالین کاسه ی رندان به خاری منگرید کین حریفان خدمت جام جهان بین کرده اند
شمه ای از داستان عشق شور انگیز ماست این حکایت ها که از فرهاد و شیرین کرده اند
خوش حال می شویم موقعی که آهنگی نشاط انگیز می شنویم و غمگین می شویم ، زمانی که مثلاً مارش عزا را گوش می دهیم و منظور خاصی برای ما روشن می شود .
براستی علت آن چیست که انسان با اصوات و شنیدن ها ملموس تر و راحت تر است تا خواندن ها؟
همواره از قدیم موسیقی را قلب و الهامی از دنیای وحدت می دانند و معماری را موسیقی جامد می دانند و معماران سنتی ومعماران امروزه همواره در طراحی های هود ازموسیقی بسیار استفاده می کنند به خصوص در آثار معماری سنتی که معماران بزرگی را داریم که از موسیقی بسیار استفاده می کنند برای مثال استاد محمود اصفهانی(غازی) در طراحی هود از موسیقی بسیار استفاده کردهاست به خصوص در شاهکار مسجد جامع اصفهان که اوج تلاقی هنر معماری و موسیقی است . علت آن که همواره معماری را با موسیقی اجین می دانند این است که هر دو از درون و از قلب انسان می جوشند ویک حس درونی است. یک معمار یا یک موسیقیدان دوست دارند که آن چه می خواهند را با زبان ساز یا طرح به دیگران مشخص کنند و تعالی طلب است.
معماری ایجاد فضای مادی و معنوی می کند، اما موسیقی فقط فضای معنوی دارد. یکی دیگر از تفاوت های موسیقی و معماری این است که معماری سه بعدی است اما موسیقی تک بعدی، معماری موسیقی مکان است و موسیقی معماری زمان.
ما دیدن را با معماری و شنیدن را با موسیقی به دست می آوریم. معماری و موسیقی علم و هنر محسوب می شوند. نخستین عنصر در علم، واژه است که از پیشنه ای الهی برخوردار است و دومین عنصر آن عدد که این دو عنصر از یک صورت ظاهری و یک صورت ملکوتی برخوردارند.معماری نسبت میان ظاهر و باطن است که انسان را به ملکوت می برد.
چون موسیقی از حس قوی تری بر خوردار است موجب شده که انسانها با آن کامل تر و اجین شوند ویک نوع احساس آرامش و پرواز از آن بدست آورند.
لذا هنرمند چه موسیقیدان و چه معمار اگر به نوای معنویت درون که بر خواسته از روح الهی وی که در مورد آن بعدا می گوییم و متابعت آن از جهت بیرونی نایل آمد ، ضمیری همچون آفتاب درخشان به اطراف و اکناف نور می افشاند وموجب می شوند عناصر و روزنه های در در سیر و سلوک را درک ودر مسیر حرکت کند و مولانا می گوید:
بحث اگر دُر و مرجان بود آن دگر باشد که بحث جان بود
بحث جان اندر مقامی دیگر است باده جان را قوامی دیگر است
مردم استان فارس و به خصوص مردم هنر مند شیراز به خاطر قرار گیری در شهری که در زمینه عرفان و فرهنگ و شعر شهره خاص و عام است موجب شده با موسیقی اجین تر شوند. برای همین است که دست کم در هر خانواده یک یا دو نفر در موسیقی فعالیت می کنند و در زمینه ای از موسیقی به نواختن آلات موسیقی و یا آواز فعال هستند.اما این شهر با این که این مطالب را مسئولان میدانند از مکانی برای اجرای موسیقی که مخصوص این هنر اصیل ایرانی باشد خالی است و حتی میتوان گفت در کل کشور مکانی تخصصی برای فعالیت های این هنر وجود ندارد و معمولا برای اجرای کنسرتها از فضا های دیگری که با موسیقی هیچ هماهنگی ندارد استفاده می شود . تنها جایی که در کشور اجرای این کار میکنند تالار وحدت و فرهنگسرای نیاوران است که بیشتر برای اجرای تئاتر طراحی شده و برای موسیقی طراحی نشده.در شیراز نیز هرگاه کنسرتهایی برپا می شود که گنجایش بخواهد به علت کمبود جا از تالار احسان استفاده می شود که اصلا برای اجرای موسیقی مناسب نیست. برای همین این کمبود را اینجانب دیده و برای پروژه طراحی معماری فرهنگ سرای موسیقی را انتخاب کرده ام .

فصل3
تعریف کلی موسیقی

)عکس 1- 3 )
موسیقی
موسیقی تراوش احساسات و اندیشه های آدمی ومبین حالات درونی وی می باشد. شنیدن یک آهنگ آرامبخش وجذاب می تواند پایان پذیر خستگی روزانه شما باشد .
واژه موسیقی که در عربی قی تلفظ می شود ریشه یونانی دارد. از زمان منصور خلیفه عباسی توجه به آثار یونانی آغاز شد. وسپس در دوران هارون پنجمین خلیفه عباسی ( 198-218ه-) با تاسیس بیت الحکمه به اوج خود رسید.
مقارن همین دوران بود که واژه موسیقی راه یافته و به تدریج جایگزین غنا عربی شده است. بر اساس مدارک موجود واژه موسیقی و هم خانواده های آن در مفتاح العلوم خوارزمی و رساله موسیقی اخوان الصفا دیده می شود که هردو متعلق به سده چهارم هجری (دهم میلادی)است. خوارزمی در تعریف موسیقی می گوید: موسیقی به معنی پیوند آهنگ هاست . تعریف ساده موسیقی یا صداهای موسیقایی ،صداهای خوشایندی می شود که انسان از شنیدن آنه احساس لذت می کند.
با بالا رفتن سطح فرهنگ و هنر معلوم شد صداهای خوشایند ، صداهایی هستند که از نظمی خاص پیروی می کنند،وبین آنها نسبت های معینی وجود دارد برای همین عدد در موسیقی دارای اهمیت بسیاری است. تا جائی که فیثاغورث معتقد است که عدداصل وجود در آفرینش است.
پیروان او اجسام را هر یک عدد می داشتند و معتقد بودند که چون کرات آسمانی وافلاک از یکدیگر فاصله های معینی دارند، از نسبت آنها نغمه های ساخته می شود وآوازها در اصل ناشی از حرکت افلاک هستند.
ابوعلی سینا می گوید: موسیقی علمی است ریاضی که در آن از چگونگی نغمه ها ، از نظرملایمت وتنافر وچگونگی زمان های بین نغمه ها بحث می شود تا معلوم شود که لحن را چگونه باید تالیف کرد.
ابونصر فارابی در احصاالعلوم موسیقی را علم شناسایی الحان می داند که شامل دو علم است: یکی علم موسیقی عملی و دیگری علم موسیقی نظری. امروزه نیز این تقسیم بندی در موسیقی وجود دارد . افلاطون در تعریف موسیقی می گوید : موسیقی یک ناموس اخلاقی است که روح و جهانیان و بال به تفکر،وجهش به تصور، وربایش به غم وشادی ،وحیات به همه می بخشد.
مرحوم خالقی درکتاب نظری به موسیقی می نویسد: موسیقی صنعت ترکیب اصوات و صداهاست به طوری که خوشایند باشد وسبب لذت سامعه و انبساط و انقلاب روح می گردد.
شنوایی انسان
گوش از سه بخش خارجی.میانی و داخلی تشکیل شده است.گوش خارجی صداها را جمع آوری کرده و به داخل مجرای گوش هدایت می کند.انرژی صوتی از طریق مجرای شنوایی عبور می کند و قسمتهای مختلف گوش میانی را به حرکت در می آورد . گوش میانی از طبل گوش ( پرده سماخ ) . استخوانهای چکشی . سندانی و رکابی تشکیل شده است .
استخوان رکابی مانند پیستونی عمل کرده و ارتعاشات را به مایع گوش داخلی منتقل می کند . حرکت این سیال سبب حرکت سلولهای مو در حلزون شده . که به نوبه خود عصب را در غشای پایه تحریک کرده و این تحریک تپ های الکتریکی را توسط عصب کرانیال به مغز منتقل می کند . این تپ ها را به صورت صدا می شنویم .
تشخیص تواترها در حلزون . توسط غشا پایه ای انجام می شود . این غشا در یک انتها در تواتر 20Hz و در انتهای دیگر در تواتر 20000HZ به ارتعاش در می آید .
گوش تواترهای مجزا و مشخص را تشخیص داده و می شنود . مع ذالک ساز و کار شنوایی به کمک مغز این قابلیت و توانایی را دارد که هم تواترهای تک و ساده و هم ترکیب آنها را در غالب صدا بشنود .
بنابراین هنگامی که به یک قطعه موسیقی که توسط چهار نفر اجرا می شود گوش می دهیم . هم می توانیم صدای ایجاد شده را از ارکستر چهار نفره و هم صدای ایجاد شده از تک تک آلات موسیقی را بشنویم .
گوشی که عادت کرده باشد به کمک تمرکز حواس می تواند در یک ارکستر ۱۲۰ نفره تنها صدای یک آلت موسیقی را بشنود ( در این مورد حس بینایی نیز کمک می کند ) . نوازندگان نیز معمولا قادر به چنین کاری هستند حتی اگر از یک آلت موسیقی بخصوص تعدادی چند در ارکستر وجود داشته باشد .
(عکس 2 – 3)
علاوه بر این گوش می تواند حق انتخاب داشته باشد یعنی در صدای زمینه نغمه ای خاص را بشنود هر چند صدای زمینه مثلا 20dB بالاتر از آن نغمه باشد به این ترتیب گوش مانند فیلتری عمل می کند و سایر صداهای نا خواسته را تضعیف می کند لکن به طور طبیعی گوش عکس آنچه قبلا نوشته شد نیز عمل می کند . بدین معنی که صداهایی که از نظر تواتر و فاز از هم مجزا هستند ترکیب می کند . برای مثال در یک ضربه زدن به سیم پیانو سه نغمه ایجاد شده با تواتر متفاوت . در صورتیکه بسرعت نواخته شوند غیر هم فاز خواهند بود . علی رغم اینکه سه نغمه با حداکثر شدت به طور همزمان نواخته نمی شوند . ولی گوش آنها را ترکیب کرده و به عنوان صوت واحد می شنود .
در محاسبات دسی بل و همین طور در قسمتهایی که در ذیل خواهد آمد . فرض بر این است که گوش از اختلاف فازها صرف نظر کرده و تواترها را ترکیب می کند . اما این موضوع همیشه صحت ندارد بخصوص هنگامی که تفوت تواترها زیاد باشد . به این دلیل . داده های جداول مربوطه ( نمایش صداهای مختلط به صورت یک عدد ) ممکن است گمراه کننده باشد از این رو لازم است با دقت و احتباط از آن استفاده شود .
در آستانه شنوایی ( تقریبا OdB ) مولکول های هوا به طبل گوش برخورد کرده و دامنه نوسانات طبل گوش تقریبا یک انگستروم بود. که این مقدار تقریبا معادل قطر یک اتم است .
نابراین حساسیت گوش انسان نزدیک به حدود واقعی است . درانتهای دیگر بیناب نوفه . آستانه درد برابر 130dB است . که سبب حرکت ارتعاشی طبل گوش با دامنه 25/0 MM می شود . گستره بین دو مقدار بسیار وسیع است .
شرح مختصری که درباره حداقل شنوایی داده شده نشان می دهد که نوسانات طبل گوش در نتیجه فشار هواست . بنابراین کمیتی که بیش از شدت ( چگالی توان ) مورد نظر است . فشار صدا ( چگالی نیرو ) است و همچنین کمیت تراز فشار که نسبت فشار صوت به فشار صوت مبنا بر حسب dB است .
در این مورد به طور کل در فصل 6 کامل صحبت می شود.
به طور کل موسیقی را بر اساس شناخت ایرانی ها می شود به 3 دسته عمده تقسیم بندی کرد :
1-اصیل ایرانی 2- کلاسیک
البته سبک های بسیاری در جهان وجود دارد مثل رپ – موسیقی آفریقایی _ اصیل یونانی – عرب و …
که ما در این جا به 3 مورد اول که اشاره شد می پردازیم.
اصیل ایرانی:
موسیقی اصیل ایرانی بر پایه علم الادواراستوار بوده است به نحوی که موزیسین های قدیمی الحان موسیقی را بر اساس بروح دوازدهگانه بر دوازده مقام و 24 شعبه تقسیم می کردند .در اوایل دوره قاجاریه نیاز تغییر الحان و مقامات قدیم موسیقی ایران به شکلی تنظیم و نهادینه تر احساس میشد. میرزا عبدالله فراهانی که پسر آقا علی اکبر فراهانی و پدر استاد احمد عبادی بوده اند با همتی بالا دست به این مهم زده اند و دستگاهای موسیقی ایرانی را به شکل امروزی تنظیم نموده اند
7 دستگاه و 5 آواز
هفت دستگاه عبارتند از :
1- شور- 2- همایون- 3- سه گاه- 4- چهارگاه- 5- راست پنجگاه- 6- نوا -7- ماهور.
و پنج آواز عباتند از :
1- دشتی – 2-افشاری – 3- بیات ترک (بیات زند)- 4-ابوعطا
که این چهار آواز مشتق از دستگاه شور می باشند یعنی در عین استقلال خود در مورد حال و هوا . خصوصیات . گوشه ها . موتیوها و ملودی ها به یک دستگاه وسیع بنام شور متکی هستند .
آوازهای چهار گانه یاد شده دارای گوشه های فرعی نیز هستند چنان که حجاز از فروع ابوعطا میباشد . بیات ترک به دوگاه مهدی ضرابی تقسیم میشود و غم انگیز و گیلکی و چوپانی از مشتقات دشتی میباشند
پنجم آواز بیات اصفهان که مشتق از دستگاه همایون می باشد.
ردیف :
انواع اجزائ و ترتیب خاص اجرای هریک از گوشه های یک دستگاه را ردیف گویند .
وجوه پنجگانه صدا :
1-وسعت صدا
2-شدت یا ضعف صدا (حجم صدا)
3-رنگ صدا (شخصیت صدا)
4-جنس صدا
5-تسلط داشتن بر صدا
6-عطر صدا که بر خواسته از شخصیت ذاتی و خاکی خواننده و در ارتباط با سروش انسان
گوشه :
موسیقی ایرانی از تعدادی ملودی کوتاه به نام گوشه تشکیل شده که هریک از آنها بازگو کننده ای خاص است.
گوشه آهنگی است که در فاصله 5/1یا یک دانگ ادا می شود و عموما از چند نت تجاوز نمی کند، هم چنین دارای تقسیمات جز نیز نمی باشد.این گوشه ها در واقع ملودی های محلی و روستائی هستند که موسیقی دان های بزرگ ایرانی آنها را از گوشه و کنار کشور جمع آوری و حفاظت کرده اند .گوشه ها بنا بر همگونی و اشتراک حالات و توانی نت هایشان به مجموعه هایی دسته بندی می شوند که به آنها دستگاه می گویند . دستگاه به آوازی گفته میشود که طرز نشستن درجات گام و فواصل جز ئ آن شباهت به گام دیگری نداشته باشد.
هر دستگاه میتواند از چند یا چندین گوشه تشکیل شود.
1- شور
شور در عین حالی که از بزرگترین دستگاه موسیقی ایرانی به شمار میرود، متداولترین آواز در بین عامه مردم ایران است چنان که هرگاه بخواهیم آوازی را زیر لب زمزمه کنیم ناخودآگاه وارد دستگاه شور میشویم . آواز شور از جذبه و لطافت خاصی برخورداراست که بسیار شاعرانه و دلفریب میباشد این آواز از ملال و حزن درونی حکایت میکند و برای ابراز احساسات از قبیل عشق و محبت و عاطفه و ترحم و … بسیار مناسب است
آواز شور ریشه عمیق در فرهنگ ایرانی دارد که بیانگر روح عارفانه و منصوب به ایرانی است.
نشستن در دامن طبیعت و در زیر نور مهتاب در کنار جوی آبی و در سکوتی آرام بخش مکمل روح خیال انگیز آواز شور میباشد.
مقام شور به چهار آواز اصلی و مستقل تقسیم میگردد :
الف : ابوعطا : ابوعطا آوازی است کوچه بازاری که در بین عامه مردم رواج فراوان دارد و از لطافت و زیبایی خاصی نیز برخوردار است گام اول ابو عطا شبیه شور است و تنها اختلاف آن در توقف مکرر روی درجه چهارم میباشد نت شاهد و درجه دوم (نت الیت )میباشد.که سبب ایجاد ریتم خاصی برای آواز ابوعطا و وجه تمایز آن با شور شده است.
گونه ها و گوشه های آواز ابوعطا عبارتند از در آمد – کرشمه – حجار – شیخی – بسته نگار – بغدادی – دوبیتی – شمالی -چهارباغ – و گبری.
حجار لحن مخصوص عربها است و در کشور ما برای خواندن قران و مناجاتهای مذهبی به کار می رود

ب: بیات ترک
آواز بیات ترک مانند ابوعطا بازاری و مورد علاقه مردم است این آواز حالت یکنواختی دارد و شنونده ای را که عادت به تنوع در موسیقی داشته باشد خیلی زود خسته میشود چنانکه نوازنده یا خواننده ای با مهارت این آواز را اجرا کند نه تنها خسته کننده و کسالت آور نخواهد بود بلکه بسیار شنیدنی و لذت بخش خواهد بود .قطعه بیات ترک اثر استاد فقید ابوالحسن صبا یکی از نمونه های نادر این آواز میباشد که در نوع خود بسیار شنیدنی و درخور توجه میباشد.
کلمه بیات ترک برخلاف تصور که آن را متعلق به جماعت ترک میدانند آوازی صد در صد ایرانی است زیرا روح و احساس ترک کاملا مغایر با این آواز میباشد و در هیچ کجای موسیقی مردم ترک زبان حتی نشانی از وجوه این نوع آواز به چشم نمی خورد معلوم نیست که از چه روی و درچه زمانی به آن بیات ترک گفته اند ؟
بیات ترک را طبق نظریه مورخان پیش از این بیات زند نیز می خواندند.گونه ها و گوشه های آواز بیات ترک عبارتند از:
در آمد، کرشمه ، خسروانی، جامعه درا ن ، دوگاه روح الا روح ، محمد صادق خانی ، مهربانی ،مهدی ضرابی ، قطار ، نغمه ، قرایی و فرود.
ج:افشاری
اولین آواز متاثر کننده و دردناک ایت که سخن از درد و اندوه درونی دارد بنابراین برای بروز تاثرو اندوه درونی بزرگ درونی افشاری بهترین است چنانکه بی وفایی یار ، شکوه از ناجوانمردی روزگار ، غم هجران و یا ناامیدی درون را با افشاری بیان میکند این آواز گاهی شنونده را چنان اندوهناک و متاثر میکند که با فریاد جانگدازی تالم و آزردگی خاطر او را بر می انگیزد.بعد از اینکه آواز افشاری شنونده را از تاثیرخود آگاه نمود به کمک رهاب سعی بر بر نصیحت او میکند و همچنین نصیحت بر فرزند خود او را از نااهلان و نامردی ها آگاه میکند به درس درست زندگی کردن می آموزد.
افشاری به وسیله رهاب بشارت پایان یافتن مصائب را میدهد و میآموزد که همیشه بعد از سختی و مشکلات خوشی و راحتی پدید می آید
رهاب
آوازی است که در آخر افشاری نواخته میشود و به این ترتیب افشاری با ورورد به رهاب پایان میپذیرد.این ریتم نصیحت آمیز رهاب درست برعکس افشاری میباشد گونه ها و گوشه های آواز افشاری و همچنین طور گوشه های آن عبارتند از:
در آمد ،کرشمه، جامه دران، بسته نگار ، نهیب ، عراق ، رهاب و مسیحی
دشتی
دشتی یکی از زیبا ترین متعلقات مقام شور میباشد مه آن را آواز چوپانی ایران مینامند .
این آواز با اینکه غم انگیز و دردناک است در عین حال بسیار لطیف و ظریف میباشد معمولا اهالی و مردم روستانشین و ساکنان مناطق بکر و خوش آب و هوا با بافت زندگی روستایی در هر کشوری دارا ی موسیقی محلی به سبک زندگی و فرهنگ خودشان میباشد.
بنابراین آواز دشتی حکایت از زندگی ساده صحرا نشینی و دنیای پاک و بی آلایش زندگی چوپانی دارد حکایت از آوای چوپانی نشسته در کنار جویبار در کنار گله گوسفندهایش و آمیخته با مناظر زیبای طبیعت ، عطر خوش بوی علفزار و عشق پاک وبی ریا ، گویی گوسفندانش از بیم مرگ نصیحت میکند به همین دلیل آواز دشتی را آواز چوپانی ایران نامیده اند .
احتمالا اصل این نوع آواز همان طور که از اسمش پیداست به گله داران و چوپانان ناحیه دشتستان واقع در استان فارس تعلق دارد .امروزه این نوع آواز وسعت بیشتری پیدا کرده و در شما ایران با تغییر شکل مختصری به نغمه گیلکی در آمده است.
آواز گیلکی در بین مردم گیلان رواج فراوان دارد و اهالی این خطه در خواندن نغمه گیلکی مهارت زیادی دارند .
آواز دشتی گونه ها و گوشه هایی دارد به قرار زیر:
در آمد،حاجیانی ، بیدگانی ، چوپانی ، دشتستانی ،غم انگیز ، دیلمان گیلکی،کوچه باغی و سلمی .
با شناخت چهار آواز دستگاه شور به اسامی گونه های این این دستگاه میپردازیم . :
مقدمه، درآمد اول ، درآمد دوم ، در آمد سوم ، در آمد چهارم ،کرشمه ،رهاب ، نغمه ، دوبیتی ، زیر کش ، سلمک ، فلاباری،پنچه کردی ، محمد صادق خانی ، مجلس افروز ، صفا، خارا، گلریز،حزین- فجر، غزال، شهناز، گریلی ،رضوی ، قرچه ، عقده گشا، حسینی، بزرگ و کوچک ،بیات کرد ،گریلی شستی و هشتی.

همایون
آوازی است با شکوه مجلل و آرام و در عین حال بسیار دلفریب است. گفتار همایون با کمال مهارت انجام میگیرد و سعی بر نصیحت کردن شنوده دارد، همچنین تجربه و پختگی بیانش ماهرانه است ولی کسی جرات تکلم در برابر او ندارد.
به قول مرحوم روحالله حالقی:
همایون ناصحی است مشفق و مهربان که با کمال شرم آزرم با مستمعین خود مکالمه میکند و دردو دل میکند و با بیانی شنوا همچنان نصیحت میکند و پند میدهد که هیچ سخنران را این مهارت و استادی نیست .
آواز همایون از سایر آوازهای شور است. همایون مجموعه ای از احساسات لطیف عالی و روحانی است غم واندوه در همایون ظاهر نمیشود . همایون چون دشتی ناله نمیکند و ضجه نمیزند او چون تجربه داران تاب تحمل میکند و اندوه او درونی است ناله با دل مردمانی به کار آید که آزموده و با تجربه باشند گاه فریادی از ته دل میزند زود لحن و حوزه را عوض کرده شنونده را تسلیت میدهد و آرامش.
در اثر شنیدن این آواز انسان غرق در عالم تفکر میشود و چنان محو حقیقت خواهد شد که خود به خود از عالم مادی خارج گشته پا به عرصه عالم حقیقت وجود خواهد گذاشت به راستی که کلمه همایون کاملا برآزنده اوست .
گونه ها و گوشه های دستگاه همایون عبارتنداز در آمد ، مولیان،چکاوک ، بیداد- کرشمه، نی داوود، باوی،لیلی و مجنون ، طرز، نوروزعرب، نوروز صبا ، نوروزخارا، فرهنگ، زابل، بیات غم ، بحر نور، غزال، دناسری ، زنگوله ، عشاق، شوشتری، بیگی، مرودشتی، بهبهانی،منصوری، بختیاری ، موالف، تبریز و جامه دران.
دستگاه همایون به آوازهای بیات اصفهان گاهی شوشتری و منصوری تقسیم میشود
آواز بیات اصفهان از آوازهای قدیم ایرانی است که نام آن در کتابهای گذشته هم به میان آمده. بیات اصفهان آوازی جذاب و گیرا است در عیت حال که هیچ کدام از صفات شور و همایون را ندارد در زمان شنیدن این آواز انسان زیاد غمگین و آزرده خاطر نخواهد شد همانطور که خوشحال هم نخواهد شد بنا براین آواز اصفهان ریتمی بین شادی و غم دارد.
گوشه ها و گونه های آواز اصفهان عبارتند از :
در آمد ، کرشمه جامه دران بیات راجع ، حزین ، عشاق شاه ختایی ، رهاب ، سوزو گداز و راز و نیاز
چهار گاه
چهرگاه از نظر علمی مهمترین مقام موسیقی ایران است این آواز نماینده جامع و کاملی از تمام حالات و صفات موسیقی ایرانی است به طوری که تمام صفات عالی و ممتاز گامهای ایرانی را می توان در چهار گاه بطور کلی پیدانمود. این صفات ممتاز باعث شده که سه گاه را سرسلسله گامهای ایرانی دانست لازم به ذکر است.
چون در موسیقی فرنگی شبیه به این گام وجود ندارد لذا میتوانیم با داشتن این چنین گامی که نشان دهنده غنی بوده موسیقی ایرانی میباشد بر خود ببالیم .
چهارگاه مانند انسان بالغ و کاملی تمام صفات و مختصات عالیه ای را داراست و تاب مقاومت در برابر مصائب را دارد .ذوق او هرگز خاموش نمی شود و از زندگی عارفانه و خالی از تکبر حکایت میکند.
البته گاهی ناملایمات و ناکامی ها ی زندگی متاثر شده ،باران اشک را از دیدگان جاری میسازد با وجود این هم شادی میکند و هم گریه و زاری به این صورت که در آمد چهارگاه شاد و خندان و متین میباشد (مانند ماهور)آواز زابل حالت غم اغلب آوازهای ما را دارد آواز مخالف شکایت آمیز ونصیحت کننده است. همچون همایون آواز مویه و منصوری غم انگیز و محزون است به همین جهت چهار گاه را مهم ترن مقام موسیقی ایران میدانند .

گوشه های مختلف دستگاه چهارگاه عبارتند از :
در آمد، مویه ،مویه صغیر ، زنگ شتر ، پنجه مویه ، بسته نگار ، حصار ، نغمه ، دوتایکی،پس حصار ، معربد، مخالف، حاجی حسینی ،مغلوب،حزین، حدی، متن،پهلوی ،رجز ، غزالف کهکیلویه، لزگی، حاشیه ،شهر آشوب، منصوری، زنگوله ، پیش زنگوله ، زابل ، کرشمه.

سه گاه
سه گاه از نغمه های قدیم ایران بوده و نام آن در کتابهای تاریخ موسیقی نیز آمده. کلمات یک گاه و دوگاه ، سه گاه ، چهارگاه و پنج گاهف در موسیقی ایران مذکور بوده است گاهی هم به ندرت کلمات شش گاه ، هفت گاه به آن اضافه گردیده است که احتمالا این اصطلاحات هفت گانه در جات گام بوده است . برخلاف اعتقاد بعضی ها که سه گاه را مربوط به ترکها میدانند این آواز ریشه کاملا ایرانی دارد.
البته سه گاه در میان ترکها از جمله میان اهالی آذربایجان و قفقاز استعمال زیادی دارد و آنها در خواندن این آواز مهارت دارندو حزن و اندوه شدیدی در حین خواندن بروز میدهند.
اما فارسی زبانان این آواز را طوری دیگر می خوانند که آن هم با حزن و اندوه همراه است .البته این تایر و تالم به پای آذری ها نمی رسد.
سه گاه آوازی بینهایت غم انگیز است و حزن آور با تاثیر و تالم بسیار است .به طوری که ضجه هایش آدمی را به انتهای درجه شور و گداز می آورد ریشه اش را می سوزاند و از دل او آتشی سوزان به وجود می آورد این آواز مجموعه ای از ناله های غمناک عاشقان هجران کشیده که در گذشته دور بوده اندو آنان با به یادگار گذاشتن این نغمه ها به آیندگان خود می فهمانند که روزگاری این خاک وبوم دچار مصائب و آلامی سخت بوده .اکنون با گذشت زمان این احساسات آنان را در سه گاه به خوبی می توان حس کرد.
گوشه های دستگاه سه گاه عبارتند از :
در آمد ، مویه ،زنگ شتر، پنجه مویه، پر پرستو ، بسته نگار، پس حصار ، نغمه، زابل،دوستی ، حصار،معربند، مخالف، حاجی حسینی ، مغلوب، خزن، عزال ،پیش زنگوله، زنگوله، کرشمه ، فرود به سه گاه ، مداین.
ماهور
ماهور یکی دیگر از دستگاهای ایرانی است گام بزرگی به حساب می آید که طبیعی ترین گام و اساس موسیقی فرنگی است .
ماهور آوازی با وقار و با طمانینه است به طوری که خواننده این آواز ابهت و شکوه خاصی را به شنونده القا میکند و آهنگ سازی برای بیان شجاعت ها و دلیری از این آواز استفاده می شود
.آواز شکسته و دلکش که در ماهور بکار می رود بیشتر به نغمه های موسیقی شرقی شبیه است تا به مقدمات در آمد ماهور آواز عراق که معمولا قسمت زیر و اوج ماهور است لطف خاصی را به این آواز میدهد.
این آواز بیشتر با چهچهه های خواننده همراه است و برای هنر نمایی او استفاده میشود.
از آنجایی که عمدتا مردم ، موسیقی غمگین و حزن آور را دوست دارند کمتر به ماهور توجه میکند بیشتر به شور و سه گاه روی می آورند با وجود این ماهور قرین موسیقی فرنگی است معمولا در بین جوانان جایگاه خاصی دارد بر خلاف تصورآنان که موسیقی ایرانی را همیشه غمگین و اندوهناک می پندارند ماهور طرب انگیز و با نشاط است .
گوشه های دستگاه ماهور عبارتند از :
کور اغلی، خاوران، کرشمه، گشایش ، خسروانی ، حاجی حسینی ، دادحزین، شهر آشوب، دوتا یکی، طرب انگیز، نیشابورک، طوسی، نصیر خانی، چهار پاره، آذر بایجانی ، فیلی، زیرافکن ، ماهور صغیر، ابول حصار، ماهور، زنگوله، نیریز، راک، راک کشمیر، راک هندی،صغیر راک،نغمه راک ، راک عبدالله، شکسته، نهیب، اصفهانک، سروش، عراق، محیر، آشور، بسته نگار، خوارزمی، مثنوی، ساقی نامه، صوفی نامه، حربی.

نوا
یکی دیگر از دستگاههای هفت گانه ایران نوا است که در بعضی از کتب به عقیده بعضی از اساتید موسیقی ایران، نوا زیر مجموعه ای از شور است.
این نظریه از نظر علمی صحیح است ولی برای پی بردن به علت آن باید با اصول کلی موسیقی ایرانی آشنا گردید .
نوا آوازی است در حد اعتدال که آهنگی ملایم و متوسط دارد نه زیاد شاد است و نه زیاد حزن آور، زمانی که از کار روزانه فارغ می آیید شنیدن آهنگی در نوا بسیار دلچسب خواهد بود.
معمولا نوا را آواز خوب گفته اند و آخر مجلس می خوانند .در حقیقت نوا نصیحت کننده ای چیره درست است که با توجه به داشتن بیانی شگفت انگیز نصایح خود را به شنونده القا میکند
معمولا اشعار عارفانه مثل اشعار حافظ را برای نوا انتخاب میکنند . که تاثیر بسیا زیادی در شنونده ایجاد می کند.

گوشه های نوا عبارتند از :
در آمد ،کرشمه ، گردانه، نغمه، بیات راجه، حزین ، عشاق، عراق، محیر، آشور ،بسته نگار ، اصفهانک ،زنگوله ، گوشت، عشیران، خجسته، حسینی، ملک حسنی،بوسلیک، نیریز صغیر و کبیر، رهاوی، مسیحی،ناقوس،شاهخیای،تخت طاقدوس، نستاری.
راست پنجگاه
راست پنجگاه ترکیبی از سایر مقامات موسیقی ایرانی است، چنانکه می توان در این آواز به تمام مقامات ایرانی وارد شد، از این رو می توان تمام احساساتی را که در دستگاه های موسیقی ایرانی وجود دارد با راست پنجگاه به وجود آورد .
راست پنجگاه حالت خاصی از خود ندارد تنها بعضی از گوشها در جای دیگر وجود ندارد و مر بوط به آن است مانند ماورا النهر و سپهر و …
بنا براین هر قسمت این آواز حالات نغمه های دیگر را نشان میدهد و به همین جهت راست پنجگاه آواز کاملی است. زیرا دارای تمام صفات و حالات آوازهای دیگر نیز هست
.گوشه های راست پنجگاه عبارتند از :
زنگ شتر ،زنگوله صغیر و کبیر، پروانه، نغمه ، خسروانی ، روح افزار ، نیریز ، پنجگاه ،سپهر ، عشاق ، زابل، بیات عجم، بحر نور، قرچه، نهیب، عراق، محهیر، آشور ، اصفهانک، حزین، کرشمه- طرز، ابوالچپ، لیلی و مجنون،راک، راک نغمه، نغمه راک، ماوراءالنهر، راک هندی، راک کشمیر، راک عبدلله، نوروز عرب،نوروز خارا،نوروز صبا، حربی .

تا اینجا دستگاه های موسیقی سنتی ایران را شناختیم.
می بینید که میزان دستگاه ها و گوشه ها برای موسیقی اصیل ایرانی بسیار است و برای همین است که یک موسیقیدان که در زمینه موسیقی اصیل ایرانی کار می کند از یک مقام بالا تری نسبت به مابقی موسیقیدانان در دستگاه ها و سبک های دیگر است.
حالا به معرفی سازهای اصیل ایرانی میپردازیم که در مجموعه فرهنگسرا استفاده آموزشی و اجرا ای دارد.

آلات موسیقی که در زمینه موسیقی سنتی ایرانی در فرهنگسرا استفاده می شود:
تنبک – ویالون – کمانچه – تار – سه تار – نی – سنتور – دف -دو تار و ….

در موسیقی سنتی ایرانی اساتید بزرگی در گذشته فعالیت و امروزه هم اساتید مجربی فعالیت می کنند که میتوان به بزرگانی همچون مرحوم روح الله خالقی در زمینه ویالون ، استاد صبا در بیشتر امور موسیقی سنتی و ….و در امروزه اساتیدی همچون همایون خرم: ویالون ، محمد رضا شجریان: آواز سنتی ، کلهر :کمانچه و….. فعالیت نمایند.
ساز و آواز دردستگاه ماهور با صدای شجریان در این ساز و آواز به گوشه های زیر توجه کنید

دلکش – قرچه – رضوی و جامه دران – حجاز و جامه دران – دلکش و فرود به ماهور

خوشا دلی که مدام از پی نظر نرود
به هر درش که بخوانند بی خبر نرود
سواد دیده غمدیده ام به اشک مشوی
که نقش خال توام هرگز از نظر نرود
دلا مباش چنین هرزه گرد و هرجایی
که هیچ کار ز پیشت بدین هنر نرود
مکن به چشم حقارت نگاه در من مست
که آبروی شریعت بدین قدر نرود
سیاه نامه تر از خود کسی نمی بینم
چگونه چون قلمم دود دل به سر نرود
تو کز مکارم اخلاق عالمی دگری
وفای عهد من از خاطرت به درنرود
بیار باده و اول به دست حافظ ده
به شرط آن که ز مجلس سخن به درنرود

آواز
موسیقى آوازى ایران، چندین دهه است که هیچ چهره تازه و شاخصى را در عرصه خوانندگى "آواز" به دوستداران این هنر معرفى نکرده است. به طورى که مى توان رکود کلى موسیقى اصیل ایرانى در سال هاى اخیر را به نوعى به این مقوله نیز مربوط دانست. در موسیقى ایرانى خوانندگان را دست کم به سه گروه تقسیم مى کنند: "ردیف دان"، "آواز خوان" و " تصنیف خوان". با ذکر این نکته که گاه ممکن است فردى به لحاظ توانایى در آن واحد، در هر سه دسته مذکور جاى بگیرد؛
به شرح هر یک از این سه گروه مى پردازیم:

•ردیف
ردیف، به مجموعه متحولى از موسیقى مقامى گذشته، متشکل از الحان طبقه بندى شده- شامل دستگاه، آواز، نغمه، گوشه، تیکه، کرشمه، چهارمضراب، رنگ و.. گفته مى شود که از قرن یازدهم هجرى تا به امروز به نام "ردیف موسیقى ایران" ثبت شده است. ماخذ ردیف هاى موجود دو ردیف "میرزا عبدالله" و "میرزا حسینقلى" است…" (به نقل از واژه نامه موسیقى ایران زمین، مهدى ستایشگر، جلد اول، ص ۵۱۹)
بدیهى است در موسیقى ایرانى دو نوع ردیف "سازى" و "آوازى" موجود است که اندک تفاوتى در نوع اجراى ملودى ها و بیشتر در قالب هایى نظیر چهار مضراب، رنگ و… با هم دارند. دلیل آن نیز ویژگى ها و کارکردهاى متفاوت ساز و حنجره آدمى است.
دو ردیف معتبر "میرزا عبدالله" و "میرزا حسینقلى" سازى و دو ردیف "عبدالله دوامى" و "محمود کریمى" آوازى هستند.
در ردیف آوازى، "ردیف دان" معمولاً به کسى مى گویند که با دقایق و ظرایف گوشه ها و دستگاه ها به خوبى آشنا باشد. این فرد لزوماً خود خواننده اى خوش صدا نیست؛ اما مى تواند به تربیت شاگردان و هنرجویان آواز همت بگمارد. مثلاً در گذشته مرحوم "نورعلى برومند" با داشتن صدایى بسیار معمولى در کنار تربیت نوازندگان بزرگ تار، در رشته آواز نیز شاگردى چون "شجریان" را تربیت کرد. در مقابل چون نوازندگان همه سازهاى ایرانى حتماً باید با جزئیات ردیف سازى-و حتى آوازى- آشنا باشند، آن را امرى بدیهى فرض مى کنند و دیگر به نوازندگان عنوان "ردیف دان" را اطلاق نمى کنند.
این اصطلاح بیشتر در مورد استادان و آموزگاران "ردیف آوازى" به کار مى رود.
مثلاً امروزه هنرمندانى مانند "نصرالله ناصح پور" و "کریم صالح عظیمى" را که به هر دلیلى چندان به دنبال اجراى کنسرت و ارائه کاست و سى دى نبوده اند و بیشتر بر حفظ گنجینه ردیف آوازى و تربیت شاگردان مستعد این رشته همت گماشته اند با عنوان "ردیف دان" مى شناسند .

•آوازخوانان

در موسیقى دستگاهى ایران، "آواز" مفهومى وسیع تر از (Song) به معناى آواز، آهنگ، آواز پرنده، چهچهه و شعر در زبان بین المللى دارد. مهدى ستایشگر در "واژه نامه موسیقى ایران زمین" پس از بیان معنى "عام آواز" (نغمه، سرود، آهنگ و بانگ موزون زیرو بمى که از گلوى انسان، که اکمل آلات الحان است- و یا از سیم انواع سازها برآید) به چند نوع آواز مثل ضربى و دسته جمعى اشاره کرده و افزوده است: "آواز در موسیقى ایرانى داراى وزن (میزان) خاصى نیست و اجراى موزون آن به ذوق و تخصص خواننده و نوازنده منوط و وابسته است. (وزن آواز در ردیف موسیقى ایرانى مقوله اى جداگانه است) دیگر از خصوصیات آواز در موسیقى ایران، متد معین تحریر، نحوه درآمد و فرود، اوج و حضیض، انتخاب شعر و اداى مفهوم صحیح واژه ها و رعایت تناسب حالات است. تناسب در آوازها موجب زیبایى در استماع است چه، آوازها داراى کیفیات گوناگونى هستند. مانند آهستگى، بلندى، نرمى، سختى، جنبش و نشاط و جزاینها…" .
از آوازهاى مشهور ایرانى مى توان به اینها اشاره کرد: "آواز دیلمان" با صداى غلامحسین بنان و شعر حافظ (چنان در قید مهرت پاى بندم، که گویى آهوى سردرکمندم)، "آواز همایون" با صداى تاج اصفهانى و شعر سعدى (از تو با مصلحت خویش نمى پردازم، همچو پروانه که مى سوزم و در پروازم)، آواز "نوا، مرکب خوانى" محمدرضا شجریان با شعر سعدى (بگذار تا مقابل روى تو بگذریم، دزدیده در شمایل خوب تو بنگریم.)
آنچه در این مقاله تحت عنوان آواز بدان پرداخته شده، مهم ترین رکن موسیقى آوازى ایران و اجراى مطلوب آن نشان دهنده اوج هنر یک خواننده کامل است. هر سه استادان نامبرده (بنان، تاج و شجریان) و هنرمندانى نظیر قمرالملوک وزیرى، سیدحسین طاهرزاده، اقبال آذر، روح انگیز و بسیارى دیگر خوانندگانى کامل به شمار مى روند؛ هم از نظر تسلط بر ردیف و هم از نظر نوآورى در اجراى آواز (و البته به یادگار گذاشتن تصنیف ها و ضربى هاى ارزشمند).

• تصنیف خوانان
از در هم آمیختن شعر و موسیقى با ریتم و وزن معین و شناخته شده تصنیف و ترانه پدید مى آید. از مهم ترین ویژگى هاى هنرمند تصنیف ساز، آشنایى و تسلط او با هر دو مقوله شعر و موسیقى و همچنین گنجاندن واژه ها و ترجیع بندى هاى مناسب در جاى خود در هر تصنیف است.
از تصنیف سازان معروف ایرانى مى توان به "عارف" و "شیدا" اشاره کرد. تصنیف و ترانه به دلیل روان بودن کلام و ملودى و ریتم آن همواره با استقبال توده هاى مردم مواجه و ورد زبان آنها شده است.
تصنیف هاى "خزان عشق" با صداى بدیع زاده، "سرگشته" با صداى قوامى، "الهه ناز" با صداى بنان، "مرغ سحر" با صداى قمرالملوک وزیرى و "نگاه گرم تو" با صداى عبدالوهاب شهیدى از مشهورترین تصنیف هاى ایرانى هستند.
گاه یک تصنیف، ترانه یا سرود به سمبل و نشانه اى از یک دوره تاریخى بدل مى شود مانند ترانه "مراببوس" با صداى گل نراقى و سرود مشهور "اى ایران" با صداى بنان.
پس از عارف و شیدا، هنرمندانى چون کلنل علینقى وزیرى، مرتضى محجوبى، جواد معروفى و روح الله خالقى ،رونقى به تصنیف سازى ایرانى بخشیدند. این افراد عموماً در برنامه "گل هاى رنگارنگ" رادیو ساخته هاى خود را ارائه مى کردند. به این صورت که هر برنامه گل ها معمولاً با یک تصنیف آغاز مى شد. پس از مقدارى تکنوازى، چهارمضراب و شعرخوانى توسط گوینده قطعه اى آواز در همان دستگاهى که تصنیف در آن اجرا شده بود، به سمع شنوندگان مى رسید و در نهایت با تکرار تصنیف برنامه پایان مى یافت.
گاهى خواننده تصنیف و آواز یک نفر بود و گاه مثلاً تصنیف را یک خواننده و آواز را خواننده اى دیگر اجرا مى کرد.
از اوایل دهه پنجاه با گردهم آمدن هنرمندانى چون محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفى، حسین علیزاده در گروه هاى عارف و شیدا- که دست پروردگان استاد نورعلى برومند بودند- و همچنین خوانندگانى مانند پریسا و هنگامه اخوان، بازسازى تصنیف هاى قدیمى آغاز شد. همچنین با رونق گرفتن برنامه رادیویى "گلچین هفته" تصنیف هایى مخصوص این برنامه بازسازى یا اجرا و سپس پخش مى شد. با وقوع انقلاب و خانه نشین شدن و کوچ بیشتر آهنگسازان و ترانه سرایان، در عرض دو دهه بسیارى از تصنیف هاى تاریخ صدساله ضبط موسیقى در ایران براى یک یا چند بار توسط خوانندگان و گروه هاى مختلف موسیقى اجرا و منتشر شد. البته در بیشتر اجراها فقط کیفیت ضبط آثار از نسخه اصلى بهتر بود و کیفیت هنرى و معنوى کار قدیمى به خوبى خود را از لابه لاى خش ها و پارازیت هاى این سالیان دراز، به رخ مى کشید.
کار به جایى رسید که گاه با جرح و تعدیل هاى کلامى دستگاه هاى نظارتى وزارت ارشاد و صداوسیما در بعضى مواقع اجراهاى جدید فاصله اى بعید با اجراى قدیمى پیدا کردند.
در بخش آوازخوانى نیز یکباره با وقوع انقلاب، گسستى تاریخى میان خوانندگان نسل گل هاى رادیو و نسل بعدى که در راه بود ایجاد شد. به طورى که هنرمندانى چون بنان، قوامى، تاج اصفهانى، عبدالوهاب شهیدى، محمودى خوانسارى، ادیب خوانسارى و بقیه به همراه کلیه خوانندگان زن، یک شبه خانه نشین شدند و از آن نسل تنها شجریان مجال ادامه کار یافت.
جوانانى مانند شهرام ناظرى، افتخارى، تعریف، ایرج بسطامى و حسام الدین سراج نیز به مرور توانستند نام خود را به سیاهه خوانندگان موسیقى اصیل ایرانى اضافه کنند. اما این نسل و افراد دیگرى چون کاوه دیلمى، على رستمیان، بهرام باجلان و… تنها سایه اى از آوازخوانان قدیمى را با خود حمل مى کردند.
آنان هر از گاه با ارائه یک آواز نسبتاً شسته رفته و بیشتر تحت تاثیر قدیمى ها به تیرى که در تاریکى رها شده بود مى مانستند و به طور معمول فقط از عهده اجراى همان تصنیف هاى دست چندم برمى آمدند.
از شما چه پنهان همین تصنیف ها هم بودند که در موسیقى بعد از انقلاب نام هاى این خوانندگان را براى مدتى سرزبان ها انداخته و بار ارتباط مردم با موسیقى ایرانى را به دوش کشیدند. تصنیف هایى از آلبوم هاى "گل صدبرگ" شهرام ناظرى، "تمناى وصال" عبدالحسین مختاباد، مجموعه کارهاى افتخارى، "باغ ارغوان" حسام الدین سراج و… از زمره این آثار بودند.
به مرور و تحت نفوذ و سیطره شرکت هاى تولید و پخش نوار، حجم ارائه آواز در آلبوم هاى موسیقى به حداقل رسید و نوارها و سى دى ها مملو از تصنیف شدند. مثلاً افتخارى در سال ۱۳۷۷ در "یاد استاد" تعداد ۸ تصنیف بدون حتى یک قطعه آواز ارائه کرد و تنها به خواندن یکى دو بیت و اجراى مقدارى تحریر در لابه لاى یک تصنیف بسنده کرد.
در سال ۱۳۸۰ نیز همایون شجریان در "نسیم وصال" در مقابل اجراى ۶ و۷ تصنیف فقط یک قطعه آواز اجرا کرد.
در آن سال ها شنیده هاى ما از شرکت هاى تولید و پخش و مناسباتى که در آنها جارى بود حکایت مى کرد که به عقیده تولیدکنندگان آثار موسیقى در روزگار جدید دیگر مردم تحمل شنیدن آواز را ندارند و این هنر یگانه فاقد قدرت جذب آدم هایى با شرایط و دغدغه هاى امروزى است. اما واقعیت این بود که موسیقى ایرانى سال ها بوده و هست، که از ظهور حتى یک چهره برجسته در رشته "آواز" محروم بوده است. به معناى دقیق تر "محمدرضا شجریان" آخرین چهره موسیقى آوازى ایران، نخستین بار در سال ۱۳۴۵ یعنى دقیقاً چهار دهه پیش صداى خود را به گوش مردم رسانده است. پس از او هر خواننده اى که ظهور کرده یا عمر ارائه هنرش کوتاه بوده- مانند پریسا و هنگامه اخوان یا از مسیر آوازخوانى به هر دلیل خارج شده و به تصنیف خوانى بسنده کرده مانند علیرضا افتخارى یا آنکه کیفیت آوازهایش فاصله بسیارى با آثار نخبگان این عرصه داشته است مانند شهرام ناظرى.
علاوه بر آن اگر هم گاهى اثر برجسته اى ارائه شده این کار تداوم نیافته است. مثلاً نوار "ترجیع بند" با صداى "استاد صدیف" اثرى بدیع و زیبا بود که در سال ۱۳۶۹ بارقه هاى امید را در دل تشنگان هنر آواز، زنده کرد؛ اما استاد صدیف پس از آن صرف نظر از اجراى چند کنسرت هرگز نوار و آلبوم دیگرى را ارائه نکرد.
در مقابل بعضى از هنرجویان و خوانندگان دیگر آواز با فاصله گرفتن هرچه بیشتر از کاراکتر و شخصیت صداى خود به تقلید از استادان قدیمى پرداختند و ماکتى از آثار آن بزرگان را براى مردم عرضه کردند. به این ترتیب "کاوه دیلمى" تحت تاثیر "استاد بنان"، سراج، حمیدرضا نوربخش، علیرضا قربانى و بسیارى دیگر تحت تاثیر "استاد شجریان" و حتى "بهرام حصیرى" با صدایى ملهم از "اکبر گلپایگانى" کوشیدند تا در این عرصه هنرنمایى کنند. در مقابل علاقه مندان آواز ترجیح دادند تا با شنیدن چندین و چندباره آثار قدیمى و ناب خود را از سرچشمه سیراب کنند؛ چرا که یک تحریر طاهرزاده و ظلى و اقبال و یک بیت از دیلمان با صداى مخملى و نرم بنان با قدمت چندین ساله و کیفیت صوتى پایین بسیار مى ارزید به صداى ضبط شده و دیجیتال بعضى از آوازخوانان مصنوعى جدید که با هزار نوع ادا و اصول مى خواندند.
اما به راستى در این چند دهه چه بر سر این هنر ملى آمده است؟ چرا دیگر یک "بنان"، "قوامى"، "شهیدى" و حتى "جمال وفایى"- منظور فقط آوازخوانى او در "گل ها" است و نه چیز دیگر ظهور نمى کند؟ مگر آواز ایرانى برگرفته از رنج ها، شادى ها، تاریخ، فرهنگ و ملیت ما نیست؟ مگر لحن و بیان عواطف و احساسات ما ایرانیان تغییر کرده است؟ پس چرا هنوز هم آثار موسیقایى که بار ملودیک پررنگ دارند حتى در "موسیقى پاپ" با استقبال توده هاى مردم مواجه مى شوند؟ مگر ردیف دستگاه ها پربارترین و متنوع ترین گنجینه آهنگ و ملودى نیست؟ پس به راستى چه بر سر ما آمده است؟در همه این سال ها دلایل زیادى را براى رکود موسیقى سنتى- که آواز جزء مهمى از آن است برشمرده اند:
بى اعتنایى و سیاست هاى غلط وزارت ارشاد و صدا و سیما، پیرشدن یا فقدان نسل طلایى موسیقى ایرانى به همراه سایر نوابغ دهه هاى گذشته و کلاً به سر رسیدن عصر نوابغ، تحولات تاریخى و اجتماعى و تغییر سلیقه و ذائقه انسان امروزى، جاى نگرفتن شعر نو در قالب موسیقى سنتى و نابسنده بودن شعر کلاسیک براى آدم هاى جدید و… اینها همه و همه دلایلى هستند که درست یا غلط هر کسى به فراخور درک خود از شرایط بر زبان مى راند.اما به نظر نگارنده چند علت اصلى و مهم رکود آواز تاکنون از نظرها پنهان مانده و یا ابراز نشده است.
یکى از آنها اینکه فراگیرى هنر آواز، نیازمند سال ها شاگردى، کاوش، جست و جو، تحقیق، تمرین و ممارست در رشته هاى مختلف موسیقى و شعر و ادبیات است.
حال ممکن است براى کسى این توهم پیش بیاید که مگر فلان آوازخوان صد سال پیش- که صفحه هاى صداى او موجود است استاد ادبیات بوده که چنان خوب مى خوانده است؟ پاسخ این است که در آن سال ها مدل زندگى و طبعاً "استاد شاگردى" به گونه اى بوده که شاگرد در طول روزها، هفته ها و سال هاى متمادى آنچنان با استاد خود مانوس مى شده که در نهایت تمام گنجینه موجود در سینه استاد به شاگرد منتقل مى شده است.
اینها را مقایسه کنید باکلاس هاى ۱۰ ، ۲۰ نفره امروزى که معمولاً به صورت یک جلسه یکى دو ساعته در هفته برگزار مى شوند. در این کلاس ها اصلاً فرصتى گیر کسى نمى آید تا خلاقیت و استعدادش شکوفا شود.
تازه آدم ها اعم از استاد و شاگرد در چنبره مناسبات و روابط زندگى امروزى چنان گرفتارند که اگر فرصتى بیابند و تمرین بکنند و فقط صداى خود را گرم نگه دارند، راضى و خشنود خواهند شد.
صاحبان همین معدود صداهاى کال و نارسى نیز معمولاً از اولین موقعیتى که براى تولید آواز و تصنیف نصیبشان مى شود استفاده مى کنند تا صداى خود را به گوش مردم برسانند و احیاناً با استفاده از زحماتى که چند سال در راه یادگیرى هنر کشیده اند به پول و شهرت و اعتبار برسند!در هر حالت و با وجودى که پول و شهرت و اعتبار هنرى و اجتماعى ممکن است به دلیل درخشش یک هنرمند به سراغ او بیاید، اما در کار هنر هیچ گاه نمى تواند هدف و آرمان یک هنرمند قرار گیرد.
پس نتیجه کار خواننده اى که صرفاً براى رسیدن به این مقاصد آواز بخواند از پیش معلوم است و این مدار بسته اى است که سال ها است هنر آواز در آن گرفتار شده و بدین ترتیب "عصر رکود آواز ایرانى" فرا رسیده است.
البته فراموش نکنیم که گاه ریشه یابى علل رونق و رکود پدیده ها بسیار پیچیده به نظر مى رسد: مثلاً اینکه چگونه در یک دوره زمانى در حیطه شعر ایران نیما، شاملو، فروغ، سهراب و اخوان ثالث ظهور مى کنند؛ یا پس از دهه ۴۰ تئاتر ایران آرام آرام افول مى کند و اینکه مثلاً چند صد سال دیگر باید بگذرد تا یک "حافظ" یا "مولوى" دیگر پدید بیاید- یا نیاید؟!

نگارنده در زمینه رکود آواز با تاکید بر "گسست تاریخى ۵۷" به رعم خود یک دلیل دیگر را نیز موثر مى داند.
خاطرم هست که چند سال پیش هنگام ضبط یک مسابقه تلویزیونى آواز "منوچهر همایون پور" به عنوان کارشناس به داورى کار آوازخوانان مى پرداخت. تا امروز از فرجام پخش شدن یا نشدن این برنامه بى خبرم؛ اما "همایون پور" خواننده پیشکسوت موقع داورى در مورد کار دو شرکت کننده جوان به نکته بدیعى اشاره کرد.ماجرا از این قرار بود که از میان این دو جوان اولى آواز نسبتاً خوب و شسته رفته اى خواند و دومى آوازى متوسط و حتى ضعیف.
همایون پور در بحث کارشناسى اولى را به دلیل هنرش تحسین کرد و دومى را به دلیل "هنر ارائه هنر"!او تاکید کرد که ارزش "هنر ارائه هنر" که بعد از پیداکردن تسلط نسبى بر هر هنرى براى هنرجو لازم است به هیچ وجه از تسلط محض بر خود "هنر" و ابزار و تکنیک آن کمتر نیست.
"همایون پور" مى خواست به نوعى هم از شرکت کننده دوم که به هر دلیلى مثلاً شاید رابطه دوستى و آشنایى با برگزارکنندگان مسابقه توانسته بود خود را وارد گردونه مسابقه و حضور در عرصه آواز بکند ستایش کرده باشد و هم اینکه بر دو شرط لازم و کافى حضور در عرصه هنر صحه بگذارد.
به نظرم در تمامى این سال ها یکى از معضلات آواز، جمع نشدن این دو ویژگى داشتن توامان "هنر" و "هنر ارائه هنر" در آوازخوانان جدید بوده است؛ چرا که در گوشه و کنار هنوز هم کم نیستند صداهاى مستعدى که متفاوت مى خوانند.
البته هر اثر هنرى در نهایت اعتبار خود را با اقبال مردم به دست مى آورد و بیان اینکه صاحبان این صداها در صورت امکان پخش صداى خود در طول این سال ها مى توانستند بر جایگاهى در هنر آواز تکیه بزنند، تنها یک پیش فرض به نظر مى رسد.

راز حافظ بعد از این ناگفته ماند
اى دریغا رازداران یاد باد
کامم از تلخى غم چون زهر گشت
بانگ نوش شادخواران یاد باد
روز وصل دوستداران یاد باد
یاد باد آن روزگاران یاد باد

از ترتیب نامتعارف چند بیت ذکر شده از غزل معروف "حافظ" در سطور بالا زیاد تعجب نکنید؛ به گمان من اگر "خواجه بزرگ شیراز" امروز در قید حیات بود؛ احساس دورى خویش را در باب موضوع مورد بحث این نوشتار به شکل فوق بیان مى کرد.

کلاسیک:
موسیقی کلاسیک یکی از قدیمی ترین سبک های موسیقی می باشد که در جهان گسترش بیشتری یافته و علاقه مند و هنرجو و اجرائیات و کارهایی در این زمینه منتشر و پخش شده است.
این نوع موسیقی به علت تازگی که دارد در دل مردم جهان جا باز کرده و موجب شده حتی در دانشگاه ها آوزش و گروه های کنسرت در جهان در زمینه کلاسیک فعالیت کنند که برای مثال می توان گروه بزرگ یانی موسیقیدان یونانی را نام برد که این سبک موسیقی را به اوج خود رسانده.
در گذشته نیز اساتیدی همچون بتهوون ، یوهان سباستین باخ و غیره را می توان نام برد که در این زمینه کار کرده اند.
سبک های موسیقی کلاسیک به گستردگی موسیقی اصیل ایرانی نیست و می توان آن را زیرشاخه ای از دستگاه ماهور اصیل دانست. و بیشتر در زمینه ماژور می باشد.
آلات موسیقی که در این زمینه اجرا می شود بسیار زیاد است همچون :
ویالون کلاسیک ، ویالون سل ، گیتار ، جاز ، ساکسیفون و…. نام برد که ما در اینجا پیانو که یک ساز اصیل کلاسیک است را معرفی می کنیم.
پیانو در نخستین سال های سده هجدهم میلادی توسط یک ایتالیایی به نام بارتولومئوکریستوفوری اختراع شد.پیش از پیانو ساز کلاویه دارهارپسیکورد رواج داشت که در زبان ایتالیایی چمبالو گفته می شد و آهنگسازان عصر باروک مانند : کوپرن ، رامئو ، اسکارلاتی و باخ برای این ساز می نوشتند.
اما مکانیسمی که کریستوفوری برای ساز جدید خود تعبیه کرد با هارپسیکورد تفاوت داشت.مکانیسم او مبتنی بر ضربه ی چکش ها بر سیم ها که با فشار انگشتاتن روی کلاویه ها به صدا در می آمد.
مکانیسم جدید او این امکان را برای نوازنده فراهم می کند که شدت و ضعف صدا را بر حسب مقدار فشاری که انگشتان روی کلاویه ها وارد می کرد کنترل کندو
به همین دلیل کریستوفوری نام ساز اختراعی خود را Gravicembalo col piano e forte گذارد یهنی هارضاسیکوردی که قادر است هم صدا را ضعیف و هم قوی ایجاد نماید.امروزه به اختصار این ساز را Piano forteیا حتی مختصر تر Piano می نامند.
اما جالب است بدانیم که پیانو چه مسیری تا رسیدن به آن درجه از محبوبیت که امروزه شاهد آن هستیم پیموده است.آهنگسازان بزرگ باروک ابتدا نظر چندان خوشی به پیانو نداشتند و گفته می شود که یوهان سباستین باخ اصلا از این ساز خوشش نمی آمد! شکوفایی پیانو مدیون تحولات اجتمایی و هنری اواخر قرن هجدهم اروپاست. آهنگسازان بزرگ کلاسیک هایدن ، موتزارت ، کلمنتی و بتهوون بودند که نخستین بار شاهکارهایی فراموش نشدنی برای پیانو خلق کردند اما با وجود آثار درخشان این آهنگسازان اوج محبوبیت پیانو نزد موسیقی دانان را باید قرن نوزدهم ودوران رمانتیک دانستدر واقع گستره ی کامل پیانو که بتنهایی وسعت تمام ارکستر را در بر می گیرد،پدال ها و بخصوص امکانات وسیع دینامیک که طیف گوناگونی از اصوات را می توان به کمک آن ایجاد نمود.
پیانو را مهمترین ساز دوران رومانتیک بدل کرد. شوپن ، لیست ، شومان ، برامس و دیگر آهنگسازان رمانتیک بودند که با آثار خود به عالی ترین سطح بیان موسیقیایی ، اندیشه و احساس درپیانو دست یافتند.
به زودی کارخانه های ساخت پیانو در کشور های متعدد اروپا آغاز به کار کردند که هر یک می کوشیدند مکانیسم ساز را تکامل دهند و بدینوسیله نظر پیانیست های بزرگ زمان را به سوی خود جلب کنند. مهارت در نواختن پیانو (ویرتوئوزیته) خیلی زود به یکی از اصلی ترین ریال دغدغه های آهنگسازان و موسیقیدانان جوان تبدیل شد.هز موسیقیدان دست کم می کوشید به شناختی کلی راجع به پیانو و ادبیات آن که از دوران بتهوون به یادگار مانده بود، دست یابند.
این روند درسراسر سده بیستم نیز ادامه یافت . بدین شک لحن رویا گونه ی موسیقی پیانویی دبوسی آهنگساز امپرسیونیست یا دستاورد های آهنگسازان مدرن قرن بیستم در موسیقی پیانو را نمی توان نادیده گرفت اما اواخر سده نوزده و نیمه اول قرن بیستم را باید عصر پیانیست ها اعجوبه ی رمانتیک نیز دانست.
پوزونی ، هوفمان ، راخمانینف ، پادرفسکی ، کورتو ، باکهوس ، هورویتس و ده ها پیانیست دیگر پا به عرصه گذاشتند و دوستداران موسیقی را در سالن های بزرگ کنسرت با مهارت و نبوغ خود تحت تاثیر قرار دادند.
امروزه نیز میلیونها نفر در سراسر جهان در مدارس موسیقی ( یا در کلاسهای خصوصی) به فراگیری پیانو مشغولند و شمار باورنکردنی رسیتال ها ،فستیوال ها و مسابقات پیانو نشان از علاقه روز افزون عمومی به این ساز دل انگیز دارد.

فصل4
معرفی و تجزیه و تحلیل سایت انتخابی

مکان سایت:
سایت مربوطه برای طراحی معماری1با موضوع فرهنگسرای موسیقی خواجه شهر راز در منطقه یک واقع در قصرالدشت شیراز انتخاب شده است. مکان سایت در مسیر خیابان قصرالدشت از طرف فلکه قصرالدشت به پل معالی آباد می باشد.در کنار زیر گذر قصرالدشت از طرف فلکه قصرالدشت به پل معالی آباد رو به روی ساختمانهای کشتی سر پیج خیابان شاهدواقع می باشد .
(عکس 1- 4)
در سال 1374 مرحوم مهندس میرمیران در طرح تفضیلی منطقه یک تدبیر اجرای فرهنگ سرا کرده اند. علت انتخاب این سایت به دلیل قرار گرفتن در منطقه ای است کهبرای اجرای کارهای فرهنگی شیراز طراحی شده است وتا کنون چند مجموعه فرهنگی در این محل طراحی و اجرا شده است که می توان به مجموعه فرهنگی باغ مهر جوان که محل قرار گیری سازمان ملی جوانان است و همچنین مجموعه فرهنگی امام حسن عسکری می باشد.
علت اینکه اینجانب این سایت رابرای طراحی فرهنگسرا موسیقی انتخاب کرده ام این است که در طرح تفضیلی مرحوم میرمیران مناطقی که در کل سطح شهر برای اجرای فرهنگسرا تدبیر شده به فضل الهی اجرا شده و چند تای آن به بهربرداری رسیده .از جمله فرهنگسرای بزرگ امام رضا در قدوسی غربی.
اما این سایت که برای فرهنگسرا تعبیه شده هنوز طرحی برای آن داده نشده.
درسایت مذکور مطالعات میدانی انجام شد و مشخص شده که امروزه بخشی از این زمین ساخته شده که تفکیک و آپارتمان سازی در آن انجام شده و قسمتی دیگر که در قسمت شمالی آن است جدا شده و ویلا سازی شده و قسمتی هم به باغ مهرجوان اضافه شده و امروزه دور این زمین دیوار کشیده شده و باغ است.
اما شکل سایتی که در طرح تفضیلی است به صورت آن چیزی است که در شکل پایین می بینید.
(عکس 2- 4)
به خاطر این که فرهنگسرا ها نیاز به مکان مناسبی دارند همواره در انتخاب آن دقت کافی می شود که هم از نظر گنجایش وهم از نظر بار ترافیکی و همچنین دسترسی مناسب به آن بهترین مکان باشد.
دسترسی سایت:
1- سایت به علت قرار گیری در کنار مسیر شریان اصلی ارتباط مرکز شهر با مناطق شمال شیراز است پر رفت و آمد می باشد.
2- دارا بودن قرار گیری در مسیر مترو شهر که در طرح مترو شیراز یک ایستگاه برای این منطقه در نزدیکی سایت طراحی شده است.
3-دسترسی به پایانه اتوبوس رانی قصرالدشت که از پایانه های اصلی و بزرگ شیراز است.
4- دسترسی راحت به سایت از تمامی سطح شهر.

گنجایش خیابان و بار ترافیکی:
یکی از مهمترین مواردی که در طراحی یک مجموعه بزرگ پر مخاطب به آن دقت می شود ، مسئله ترافیک و گنجایش خیابان اطراف آن مجموعه می باشد که راحت مردم در آن رفت و آمد کنند بار ترافیکی آن منطقه است.
به علت قرار گیری مجموعه در کنار خیابانی که منتهی به چمران است همواره این خیابان 30 متری در طول کل سال خلوت و آرام است که می شود از این خیابان برای قرار گیری اتومبیل های شخصی مردم استفاده کرد و یک خیابان فرعی برای مجموعه باشد که موجب می شود بار ترافیکی خیابان اصلی قصرالدشت به خاطر این مجموعه سنگین نشود
همچنین به خاطر قرار گیری سایت در کنار باغ های قصرالدشت موجب شده یک دید و منظر زیبایی را برای مجموعه ایجاد کند.
به همین دلیل این سایت را برای اجرای فرهنگسرای موسیقی خواجه شهر راز انتخاب کرده ام.
تحلیل سایت سازی مجموعه:
(عکس 3-4)
سایت طراحی شده که در تصویر می بینید با ایده رابطه دارد.
ایده ای که در طراحی کل مجموعه استفاده شده (سیر کسرت به وحدت ) می باشد. که در سایت وجود دارد .بدین شرح است:
قرار دادن بنا در مقابل خیابان می تواند دو عالم ملک و ملکوت را تعریف کند.
خیالان می تواند نمادی از اسارت در جهانی صنعتی باشد که تا زمانی که در آن زندانی هستیم نمی توانیم به تفکرات ملکوتی و آن جهانی که بزرگان ما هم چون حافظ به آن می اندیشیدند دست یافت. چنانچه در خیابان هستیم نمی توانیم بنای اصلی را دید.به علت بلندی دیوارهای حصار دور مجموعه و همچنین وجود درختان جلوگیری میکند از دیدن بنا.
با وارد شدن به سایت اصلی با عبور از دروازه ورودی و گذشتن از آن و با ورود به صحن جنوبی مجموعه می توان آن را مسیری از سیر و سلوک دید و هر چه در این صحن حرکت می کنیم به پله های 12 تایی می رسیم که ضریب 3×4 است که هم در موسیقی و هم در معماری از این ضریب به وفور استفاده می شود. بر روی هر کدام از ردیف 3 تایی پله ها دروازه ایی است که در مجموع کل 8 دروازه می شود که عدد 8 نشان دهنده 8 در بهشت است.
بعد از عبور از سایت جنوبی به فضایی می رسیم که مرکزیت سایت است که با وارد شدن به این قسمت جلوه ای از بنا هم چون خورشیدی جلوه گر می شود ولی همچنان کامل بنا و محیط را نمی بینیم.
با عبور از این قسمت به ردیف پله های 9 تایی می رسیم. عدد 9 عددی افلاکی است و در ادبیات و عرفان ایرانی بسیار مقدس است.
از پله بالا رفتن خودمی تواند بیانگر نوعی معراج وکنده شدن از عالم ملک به قصد عالم ملکوت می باشد، در این مسیر کمکم بنای فرهنگسرا مانند خورشیدی که طلوع می کند ،نمایان می شود.
با ورود به فضای شمالی بنا در میان باقی با شکوه همچون کاخی در بهشت می ماند و بیانگر دنیای وحدت می باشد که همه چیز کامل و تمام است.
سیری که در سایت دیدیم سیر، سیر و سلوک به سمت توحید است. لذا سالک در مسیر سیر و سلوک به سمت توحید حرکت می کند تابه اصل و هویت خویش باز گردد و با نفی همه عبودیتها و شرکهای دنیای ملک به سمت تعالی و تکامل سیر کند.

فصل5
مطالعات تطبیقی شامل نمونه های خارجی یا داخلی

نمونه های داخلی :
فرهنگسرای سرو
فرهنگسرای سرو در ضلع پارک ساعی ، در زمینی به مساحت 3500 متر و با هزینه ای بیش از 250 میلیون تومان در دی ماه سال 1374 گشایش یافت . این فرهنگسرا دارای کلاس های آموزش علمی و هنری می باشد . در ضمن فرهنگسرای سرو گروه های کوهنوردی و گشت های سیاحتی با عنوان گشت علاقه مندان برای دیدار از نقاط دیدنی اطراف تهران را تشکیل می دهد . سرای موسیقی از آخرین بخش هایی است که در این مجموعه مورد بهره برداری قرار گرفته است . نوار خانه موسیقی که پیشرفته ترین فن آوری های شنیداری را در اختیار دارد . مجموعه ای از آثار برتر موسیقی ایران و جهان را در دسترس علاقه مندان ، موسیقیدانان و هنرمندان می گذارد .
در سال 1373 نخستین خانه کودک در فرهنگسرای سرو گشایش یافت که محلی است برای برگزاری جشن های تولد و مراسم تکلیف دختران علاوه بر این به مناسب های مختلف برنامه هایی با مشارکت کودکان محله در خانه کودک به اجرا در می آید .
فرهنگسرای شفق
در دو سالی که از پیدایش آن می گذرد . سالن آمفی تاتر فرهنگسرای شفق ( با صندلی های طراحی شده برای معلولان ) و سالن نگارخانه آن میزبان برنامه های مختلفی مانند دهمین جشنواره سراسری موسیقی فجر و نیز نمایش عروسکی بوده است .
کلاس هایی برای قرآن ، طراحی ، گرافیک ، نقاشی آبرنگ و رنگ روغن ، خوشنویسی ، عکاسی ، سفالگری ، مجسمه سازی ، مینیاتور ، کامپیوتر ، موسیقی سنتی ایران و قالیبافی دایر است که درهر دوره آموزشی ، گنجایش پذیرش 200 نفر را دارد .
توسعه این فرهنگسرا ادامه دارد و فیلم خانه ، چای باغ و فروشگاهی برای عرضه ابزار نقاشی و موسیقی در آن در دست ساختمان است .
پارک شفق در خیابان جمال الدین اسدآبادی قرار دارد .

فرهنگسرای نیاوران
فرهنگسرای نیاوران در سال 1357 با مساحت تقریبی 3500 مترمربع در شمال شرقی تهران در محله نیاوران ایجاد شد و دارای تاسیسات کتابخانه ، نگارخانه و نمایش خانه بود . پس از پیروزی انقلاب اسلامی این فرهنگسرا به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد و تا سال 1346 علاوه بر کوشش های هنری ، فعالیت هایش عبارت بودند از : انتشار کتاب ، تفسیر و ترجمه قرآن و …
از سال 1367 پذیرش هنرجویان " مرکز آموزش هنر " از طریق آزمون سراسری وزارت فرهنگ و آموزش عالی آغاز شد که طی سه دوره 180 نفر با دریافت گواهینامه در مقطع کاردانی و در رشته های نامبرده از مرکز آموزش هنر ( فرهنگسرای نیاوران ) فارغ التحصیل شدند .
از سال 1370 فعالیت های فرهنگسرا چنین بوده است : برگزاری سمینار ، کنفرانس ، نمایشگاه و …
این فرهنگسرا در خیابان شهید باهنر ( نیاوران ) روبروی پارک نیاوران قرار دارد .
فرهنگسرای اشراق
این فرهنگسرا در اواسط سال 1374 در یک باغ قدیمی به مساحت 200 هزار مربع در منطقه 4 تهران که پرجمعیت ترین منطقه شهر است گشایش یافت .
ساختمان های باغ با تالارهای تودرتو ، گچبری ها ، آینه کاری ها ، شومینه ها و بادگیرهای قدیمی جلوه ای زیبا دارند .
در وسط یکی از تالارها ، حوضخانه ای قرار دارد که آب جاری در آن از قنات " تلو " سرچشمه می گیرد و پس از ورود به باغ ، در حوض ها و حوضچه های متعدد باغ جاری می شود برنامه های فرهنگسرای اشراق شامل کلاسهای آموزشی ، نمایش فیلم تاتر اجرای کنسرت های موسیقی ، فعالیت های ورزشی و هنری و استفاده از کتابخانه است .
فرهنگسرای ابن سینا
فرهنگسرای ابن سینا در شهرک قدس ( غرب ) ، خیابان ایران زمین شمالی و در زمینی به مساحت 1632 متر مربع احداث شده است . فعالیت اصلی این فرهنگسرا به تاتر اختصاص یافته و این فرهنگسرا تامین کننده نیازهای تاتری فرهنگسراهای دیگر و نیز برنامه ریز فعالیت های تاتری شهرداری تهران است
صرف نظر از این فعالیت اختصاصی ، فرهنگسرای ابن سینا در بخش های مختلف آموزشی ، تشکیل کانون های مختلف از جمله کانون های قرآن ، ادبی ، اردویی ، ورزشی ، اجرای برنامه های تاتر ، نمایش عروسکی و موسیقی و همچنین فیلم فعال است .
فرهنگسرای ارسباران
فرهنگسرای ارسباران به منظور یاری رساندن به شکوفایی استعدادهای هنری جوانان در آبان سال 1374 تاسیس شد . بنای فرهنگسرا باهزینه 5/3 میلیارد ریال در مدت 18 ماه با زیربنای 3500 متر مربع احداث گردید . در معماری فرهنگسرا شرایط استفاده ناتوانان جسمی و حرکتی از محیط فرهنگسرا و تجهیزات آن تامین شده است .
فعالیت های فرهنگسرای ارسباران در پنج محور سازماندهی شده است فراهم آوردن امکانات آموزش هنر به ویژه هنرهای سنتی تهیه کتاب به ویژه کتاب های تخصصی هنر ، نمایش فیلم ، اجرای موسیقی و تاتر ، معرفی و نمایش آثار ارزشمند هنرهای تجسمی ( نگارخانه ) ، برپایی جلسات نقد و بررسی آثار هنری و ادبی .با توجه به این فرهنگسرا ها میتوان توجه کرد که هیچ کدامیک ازاین فرهنگسرا ها برای موسیقی ساخته نشده و همه منظوره می باشد و تنها فرهنگسرایی که در ایران بیشتر به اجرای موسیقی می پردازد فرهنگسرای وحدت تهران است که باز این فرهنگسرا بیشتر عملکرد تئاتری دارد تا موسیقی و به طور کل در کل کشور هیچ فرهنگسرای موسیقی وجود نداشته است.

نمونه های خارجی:
تالار کنسرت آمستردام در هلندی: (عکس 1=5)

Concertgebouw، تلفظ: کُنسرت خِباو، معنی: ساختمان کنسرت) یکی از مشهورترین تالارهای کنسرت در جهان است. این تالار در آمستردام، پایتخت هلند واقع شده است.
تالار کنسرت آمستردام به دلیل کیفیت آکوستیکی خود، همراه با تالار سمفونی بوستون و تالار موزیک فراین در وین جزو سه تالار برتر موسیقی در جهان به شمار می رود.
تالار کنسرت آمستردام در میدان موزه (موزئوم پلَین) در قلب آمستردام قرار دارد که موزه دولتی هلند، موزه ونگوگ و موزه هنر ژاپن نیز در همان منطقه است.
تالار کنسرت آمستردام در سال ۲۰۰۶ به عنوان تالاری شناخته شد که بیشترین تعداد جمعیت برای حضور در کنسرت به آن رفته اند.
این تالار دارای یک ارکستر بزرگ به نام "ارکستر سلطنتی کنسرت خباو" است که برخی از رهبران دنیا با آن کنسرت داده اند. رهبر کنونی این ارکستر ماریس یانسون است که از سال ۲۰۰۴ رهبری ارکستر را در دست دارد.

نگاهی به پروژه ساخت سالن فیلارمونیک پاریس
(عکس 2-5)
در طول دو دهه گذشته، همانقدر که دوستداران سالن های اپرا، موزه ها و کتابخانه های ملی فرانسه از دست ودل بازی دولت های پیشین در زمینه ترمیم و احداث این اماکن هنری شادمان شده اند، طرفداران موسیقی ارکستر سمفونی غضبناک و آزرده دل مانده اند.
به رغم اعمال نفوذ بسیاری از چهره های شناخته شده موسیقی در فرانسه، مثل "پیر بولز" – آهنگساز و رهبر ارکستر- خواسته های آنان مبنی بر احداث یک سالن کنسرت مجلل و مدرن در پاریس، مدت ها است که نادیده گرفته شده است.
اما به تازگی، اتفاقی افتاده که می تواند دل آزردگی 20ساله پاریسی ها را مرتفع کند. رئیس جمهور فرانسه، ژاک شیراک در حالی که چند هفته بیشتر به خروج از کاخ الیزه فرصت ندارد تصمیم گرفته که صبر و مدارای دوستداران موسیقی کلاسیک را با احداث یک سالن کنسرت 260 میلیون دلاری پاسخ دهد. این ساختمان که سالن فیلارمونیک پاریس نام گرفته توسط آرشیتکت فرانسوی "ژان نوول" طراحی شده و قرار است در سال 2012 در پارک "لاویلت" – شمال شرقی پاریس- افتتاح شود.
نمای ساختمان – چنان که در عکس های رایانه ای مندرج در همین صفحه مشخص است- را آلومینیوم خواهد پوشاند. سالن فیلارمونیک پاریس که در طرح های یارانه ای به تلی از چندین جام عجیب و غریب غول آسا می داند، 2400 صندلی خواهد داشت و به گونه ای طراحی شده که تماشاچیان پس از عبور از تراس های چندسطحی فضای پیرامون محل اجرای کنسرت را احاطه کنند.
اگر هزینه های هنگفت احداث این ساختمان به واقع تامین و تالار ساخته شود، به یقین به جرگه بهترین سالن های کنسرت اروپا خواهد پیوست؛ هم رتبه با سالن فیلارمونیک برلین در آلمان، سالن "موزیک ورین" در وین (اتریش) و سالن "کنسرت گبو" در آمستردام (هلند). بنا است سالن فیلارمونیک پاریس پایگاه اصلی ارکستر سمفونی پاریس باشد ضمن اینکه پذیرای دیگر ارکسترهای مطرح کشور نیز خواهد بود. در اینکه سالن فیلارمونیک پاریس در منطقه پرتی مثل "لاویلت" احداث شده، مسائل سیاسی بیش از مسائل فرهنگی دخیل بوده اند.
دولت فرانسه تحت رهبری سوسیالیست ها در اوایل دهه 80 میلادی و در واکنش به تمرکز موسسه های فرهنگی در مرکز پاریس تصمیم گرفت به "لاویلت" روی بیاورد؛ منطقه ای که آن زمان مملو بود از مغازه های قصابی.
دولت می خواست با تغییر کاربری منطقه و تبدیل آن به بافت فرهنگی جدید، هم مرکز شهر را خلوت کند و هم دسترسی ساکنان کم درآمد حومه شرقی پاریس به مکان های هنری- فرهنگی را میسر کند. نتیجه اینکه "لاویلت" امروز ماوای چندین مرکز فرهنگی ازجمله موزه علوم، کنسرواتوار (هنرکده موسیقی) ملی، یک سالن کنسرت موسیقی راک، یک نمایشگاه بزرگ علم نجوم و فضا و مجموعه ای موسوم به "سیته دلاموزیک" یا "شهر موسیقی" است که از یک سالن کنسرت با 1200 صندلی و یک موزه موسیقی تشکیل شده. این مجموعه در سال 95 افتتاح شده و بنا است ظرفیت و فضای آن افزایش یابد.

در مورد سالن فیلارمونیک اما هنوز یک مسئله باقی است؛ دولت فرانسه و شهرداری و شورای شهر پاریس که قرار است به اشتراک بودجه ساخت آن را تامین کنند، نگرانندکه دسترسی دشوار (به لحاظ دوری راه) طبقه متوسط به منطقه "لاویلت" از یک سو و نوسازی اخیر سالن کنسرت "سال پلیل" در قلب پاریس از سویی دیگر، پروژه احداث سالن فیلارمونیک را زیرسوال ببرند.
شماری از صاحب نظران و کارشناسان معتقدند سالن فیلارمونیک به عنوان یک شاهکار خیره کننده معماری باید در مکانی احداث شود که از مرکز پررفت و آمد شهر قابل رویت باشد و همچنین بتواند در کنار هرم شیشه ای "آی.ام.پی" مقابل موزه لوور و یا گنبد بزرگ "لاینفس" در غرب پاریس خودنمایی کند.
پیشتر، مقام های دولتی گفته بودند که قرار است طراحی ساختمان به "کریستین پورتزامپارک"، آرشیتکت فرانسوی، برنده جایزه "پریتزکر" در سال 94 و طراح "شهر موسیقی" واگذار شود، اما بعدها عنوان شد که طبق قوانین اتحادیه اروپا، طراحان چنین اماکنی باید طی برگزاری رقابت های رسمی انتخاب شوند.
چنین بود که اوایل امسال از میان 98 شرکت آرشیتکت متقاضی، شش شرکت برای ارائه طرح های خود انتخاب شدند تا اینکه هفته گذشته هیات داوران 24 نفره ازجمله وزیر فرهنگ فرانسه و شهردار پاریس، آقای نوول را از بین رقیبان او شامل کریستین پورتزامپارک، فرانسیس سولر، زها حدید و دو شرکت "کوپ هیملب" (مستقر در اتریش) و MVRDV (مستقر در هلند) برگزیدند.
"ژان نوول" 61 ساله، قبل از این توانسته افتخار طراحی دو ساختمان مشهور پاریس را از آن خود کند؛ انستیتو "دموند عرب" که در سال 1987 تکمیل شد و موزه "دو کوای برانلی" که ژوئن گذشته افتتاح شد. وی همچنین برای ساخت موزه جدید لوور ابوظبی امارات انتخاب شده؛ پروژه ای 3/1 میلیارد دلاری که به تازگی بین مقام های فرانسوی و اماراتی امضا شده است.
اگرچه ژان نوول را در فرانسه به عنوان بهترین آرشیتکت زنده کشور می شناسند، اما او در خارج از فرانسه نام و نشان چندانی ندارد.
نوول به ویژه در آمریکا، عمارت های به نسبت کوچکی ساخته است. نخستین کار او در ایالات متحده، تئاتر گوتری (Guthrie) در مینه پولیس است که سال قبل افتتاح شده. علاوه بر این، او در حال ساخت دو مجتمع مسکونی در منهتن است؛ اولی در منطقه SoHo که تقریبا کامل شده و دومی در منطقه چلسی هنوز در حال ساخت است.
یکی از دلایل انتخاب او در رقابت فشرده بر سر پروژه سالن فیلارمونیک تجاربی است که وی در طراحی سالن های کنسرت کسب کرده است.
وی در سال 2000 یک سالن کنسرت مجلل را در "لوکرن" سوئیس ساخت و سالن دیگری را هم در کپنهاگ دانمارک در دست ساخت دارد.
دیگر تجربه او در زمینه معماری سالن های کنسرت، به نوسازی عمارت "اپرای لیون" در فرانسه بازمی گردد، اما به یقین آنچه قرار است نوول در سالن فیلارمونیک پاریس انجام دهد، بزرگ ترین و دشوارترین تجربه او در زمینه ساخت سالن های آکوستیک (عایق صدا) خواهد بود. پروژه ای که بنا است با همکاری و مشارکت دو شرکت بزرگ معماری یعنی "مارشال دی اکوستیکس" (مستقر در استرالیا) و "ناگاتا آکوستیکس (مستقر در ژاپن) اجرا شود."
یکی از مواردی که نوول و همکارانش باید در ساخت سالن فیلارمونیک مدنظر قرار دهند ارتفاع ساختمان و حجم پلات است. آرشیتکت های پروژه قصد دارند ضمن رعایت نکات فنی مربوط به صدا و آکوستیک، فضا را به گونه ای طراحی کنند که فاصله هیچ یک از تماشاچیان با رهبر ارکستر بیش از 100 فوت نباشد.
این بدان معنا است که سالن با ظرفیت 2400 صندلی، تنها باید با استیل "وین یرد" (به معنای تاکستان، اصطلاحی که در معماری غربی کاربرد دارد) ساخته شود. به این ترتیب سالن فیلارمونیک پاریس را می توان با سالن فیلارمونیک برلین مقایسه کرد. دیگر مزیت استیل "وین یرد" این است که صندلی های پشت ارکستر، زمانی که نیازی به حضور گروه کر و همسرایان نیست، می توانند توسط تماشاچیان اشغال شوند.
اینها جزئیاتی بودند که تاکنون درباره طراحی و معماری سالن فیلارمونیک پاریس منتشر شده اند و ساکنان پاریس هنوز فرصت زیادی دارند تا از دیگر جزئیات پروژه مطلع شوند. اما آخرین جمله را از قول خود آقای نوول بخوانید که طرحش را چنین توصیف کرده؛ لایه های افقی این ساختمان به برگ های جدا شده از درخت می مانند. برگ هایی که آرام و موقر، در فضای پیرامون به پرواز درآمده اند.

منبع؛ نیویورک تایمز

(عکس3-5)
(عکس4-5)
(عکس 5-5)
شهر فرهنگ Galicia
این شهر فرهنگ ، یک مرکز جدید فرهنگی برای استان Galicia در شمال غربی اسپانیا است.این پروژه بر روی یک تپه کوچک ، مشرف به Santiago de compostela واقع شده است.
طرح از روی هم قرار گرفتن سه سری اطلاعات کامل می شود:
اول- پلان خیابان قرون وسطایی مرکز شهر Santiago بر روی نقشه تپوگرافی دامنه سایت( تپه های مشرف به شهر) قرار می گیرد.
(شکل 6-5)
دوم- یک شبکه دکارتی مدرن که بر روی این مسیرهای قرون وسطایی قرار می گیرد.
سوم- از طریق نرم افزار شبکه سازی کامپیوتر ، اجازه خم کردن توپوگرافی دامنه تپه بر روی دو سطح ژئودزی داده می شود.
(شکل7-5)
به این ترتیب یک ماتریس ، پلان قدیو و جدید ، همزمان تغییر موقعیت می دهند و یک سطح توپولوجیکال را ایجاد و تولید می کنند، که تا کنون سابقه نداشته است.
مرکز اصلی شهر بهشکل یک زمین شهری استکه در آن ساختمانها شاخص ، و خیابانها فرو رفته است.
با این عملیات جراحی که ترتیب داده شده ، پروژه مانند سطح یک منحنی است که نه فرم خاصی داردو نه زمین خالی است، بلکه هم زمین شکل دار است و هم فرمی شکل گرفته ، مطابق با شکل منطقه ، که جایگرین طرح شهر قدیمی شده است.
فرم شهر قرون وسطایی سانتیاگو بیانگر حس غربت نیست بلکه شهری است جدید و تا حدی دارای حضوری آشنا در فرم جدید است.
ساختمانهای شش گانه پروژه در قالب سه دسته زیر ارائه می شود:
– موزه تاریخ گالیله و مرکزی با تکنولپی جدید
– سالن موسیقی و ساختمان خدمات مرکزی
– کتابخانه گالیله و آرشیو های دورهای مجلات
دسترسی ها و مسیرهای عابر پیاده که اجازه تنفس به ساختمان های اطراف می دهد، به روی یک میدان عمومی باز می شود کهتوسط شش ساختمان محدود شده است.در محوطه سازی این میدان از عنصر آب بهره برده شده است.
محدوده ساختمان CCGرا باغهای گالیله در بر گرفته است . منطقه ای ازباغها و زمین های جنگلی که تفریحی – آموزشی است.
در حال حاظر چهار ساختمان دردست ساخت است و دو ساختمان دیگر تا امسال در برنامه ساخت قرار می گیرد .کتابخانه آن نیز جهت تک میل در بهار امسال برنامه ریزی شده است.
(شکل 8-5)
مشخصات پروژه:
موزه تاریخ گالیله: 172000 فوت مربع
مرکز تکنولوژی جدید: 135000 فوت مربع
سالن موسیقی: 220000 فوت مربع
کتابخانه: 122000 فوت مربع
آرشیو دوره ای: 86000 فوت مربع
ساختمان خدمات مرکزی: 50000 فوت مربع
تاریخ آغاز پروژه: 2000میلادی
تاریخ اتمام: 2010-2011
طراح:پیتر آیزنمن
تالار جدید کنسرت لوکزامبورگ ـ 1
Project Review
Luxembourg's New Concert Hall – 1
(شکل9-5)
آرشیتکت: کریستین دوپورتزامپارک (Christian de Portzamparc)
همکار طراحیChristian Bauer & Associés :
مشاور آکوستیک داخلی: XU Acoustique
مشاور آکوستیک خارجی ـ محیطی: AVEL Acoustique
طراح صحنه: Changement à Vue ، Michel Fayet
تالار جدید کنسرت لوکزامبورگ، یکی از چندین پروژه فرهنگی در دست اقدام در این شهر است، شهری که برای دومین بار خود را آماده کسب عنوان پایتخت فرهنگی اروپا میکند. در سال 1995، شهر لوکزامبورگ پایتخت فرهنگی اروپا نامیده شد و در سال 2007 نیز مجدداً این عنوان را به خود اختصاص خواهد داد. دولت و صنایع بخش خصوصی لوکزامبورگ این عنوان را بسیار جدی گرفته و با یک سرمایهگذاری 450 میلیون یورویی در زیرساختهای فرهنگی، این کشور کوچک (با جمعیت 448300 نفر) را به کشوری مطرح در عرصه فرهنگی بینالملل تبدیل نمودهاند.
اخیراً بیش از 10 پروژه فرهنگی در لوکزامبورگ یا اجرا شدهاند و یا در دست اقدام هستند. جدیدترین این پروژهها عبارتند از: موزه هنرهای مدرن Grand Duke Jean که توسط آی.ام پی (I.M. Pei) طراحی شده و قرار است در سال 2006 افتتاح شود و تالار کنسرتGrande-Duchesse Joséphine-Charlotteکه توسط کریستین دوپورتزامپارک طراحی شده و طبق برنامه در سال 2005 افتتاح خواهد شد.
پورتزامپارک طراحی این تالار را در سال 1997 در یک مسابقه بینالمللی برنده شده بود.

(شکل10-5)

تالار کنسرت Grande-Duchesse Joséphine-Charlotte، محل جدید ارکستر فیلارمونیک لوکزامبورگ، در مرکز منطقه مثلثیشکل Place de l'Europe واقع شده و بخشی از طرح جامع جدید این منطقه محسوب میشود که در سال 1996 توسط ریکاردو بوفیل (Ricardo Bofill) تهیه شده است. بخشهای مختلف این تالار 20000 مترمربعی که هزینه اجرای آن 7/107 میلیون یورو برآورد شده است، عبارتند از: ادیتوریوم اصلی که ظرفیت آن میتواند از 1226 تا 1506 صندلی افزایش یابد، یک تالار موسیقی با ظرفیت 302 صندلی و یک تالار ویژه با ظرفیت 120 صندلی برای موسیقی الکتروآکوستیک.
آنچه در ادامه میخوانید، معرفی تالار کنسرت لوکزامبورگ از زبان طراح آن، دوپورتزامپارک، است:

(شکل 11-5)
تالار کنسرت لوکزامبورگ که به شکل یک ساختمان مدور طراحی شده است، در مرکز منطقه Place de l'Europe ، واقع میباشد. این ساختمان که به صورت یک عنصر مستقل در مرکز این منطقه وسیع مثلثیشکل قرار گرفته، به یک رشته جواهر، در صندوقچهای ساختهشده از ساختمانهای اطراف، شبیه است. یک راهرو و سرسرای ورودی هسته مرکزی این تالار را در برگرفته است.
نمای این راهروی پیرامونی که نه مات و نه شفاف است، یک نوع ملیلهدوزی در سطح وسیع میباشد که از 823 ستون باریک تشکیل گردیده که بطور منظم و حسابشده در یک مسیر منحنیشکل سازمان یافتهاند. ریتمهای این ستونها شکل بیرونی تالار را تعیین میکنند و بسته به محل ناظر، دیدهای مختلفی به درون ساختمان ارائه میدهند.

(شکل12-5)
بازی نوری که از داخل ساختمان دیده میشود، بسیار منحصر به فرد است، بطوریکه مشاهدهکننده پیوسته جلوههای مختلفی از شفافیت را درون آن کشف و مشاهده میکند. در واقع، من در ابتدای پروژه، زمانی که از سایت بازدید نمودم، فکر کردم شاید بتوانم با استفاده از یک توده متراکم، حلقهای میان داخل و خارج، به عنوان نمادی از جدایی دو جهان متفاوت، ایجاد کنم. در این پروژه، با توجه به اینکه موسیقی یک تجربه حسی قوی ارائه میدهد، این مرز بوسیله یک پرده باورنکردنی از نور ایجاد شده است.

(شکل13-5)
در داخل سرسرای ورودی، مجموعهای از برجهای تندیسوار ورودیهای تالار را مشخص میکنند و یک پل پیاده باریک و طویل که گرداگرد دسته مرکزی برجها بطور مارپیچ حرکت میکند، امکان سیرکولاسیون در سطوح بالایی سایت را فراهم میآورد و دسترسی به لژهای ادیتوریوم اصلی را تامین مینماید.

(شکل 14-5)
در طراحی داخلی تالار کنسرت، ویژگیهای مثبت تئاتر شکسپیری با آکوستیک امتحان پسداده تالارهای کنسرت دارای جعبه نمایشshoe-box تلفیق شده است. برجهای ساده و بیپیرایه به همراه لژهایشان، نوعی احساس عمق در فضا ایجاد میکنند که آن را وسیعتر نشان میدهد. این احساس دیگر حس مربوط به یک تالار بسته نیست، بلکه حس مربوط به یک مکان تجمع سرشار از جمعیت میباشد که در میان ساختمانهای بلند قرار گرفته است.

(شکل15-5)
برجها برای اینکه به تنهایی از استقلال برخوردار باشند، در زاویههای مختلف قرار داده شدهاند که شاید در نگاه اول این امر اتفاقی به نظر برسد، اما در واقع این کار تضمینی است برای اینکه تمام شنوندگان دیدهای خوبی به صحنه و ارکستر داشته باشند. هر برج چهار طبقه لژ دارد که در جلوی هر طبقه یک ردیف صندلی برای شنوندگان موجود است. هدف من از طراحی این برجها این بود که دیوارهای پیرامونی فضای موسیقی نیز پر از جمعیت باشد.

(شکل16-5)
حجم تالار موسیقی که در طراحی خیلی مورد توجه قرار گرفته و از عناصر شاخص طرح محسوب میشود، به گونهای است که به نظر میرسد تالار موسیقی زیر یک برگ حلقهشده قرار گرفته یا بخشی از یک مخروط است که از ستونهای موجود در نمای تالار کنسرت سر برآورده و به نرمی و آهستگی در حال آشکارشدن است. قسمت داخلی تالار بوسیله دو عنصر بازتابدهنده تعریف میشود که به منظور جلوگیری از تمرکز صدا در بالا، انحنا یافتهاند، بطوریکه یکی مقعر و دیگری محدب شده است. بازتابنده دیگری در بالای منطقه ارکستر این تمهید آکوستیکی را کامل میکند. محور تالار نیز برای ایجاد وحدت میان ارکستر و مردم، بطور غیرمعمول، انحنا یافته که این ویژگی در داخل تالار کاملاً بارز و مشهود است.

اودیتوریوم موسیقی پارکودلا
Parco della
آرشیتکت: رنزو پیانو
اوذیتوریم رم یک مجموعه چند عملکردی است کهبه موسیقی اختصاص یافته و میراث فرهنگی این شهر را پر بارتر کرده است.
سایت انتخابی درمیدانی واقع شده که میان دهکده المپیک(مخصوص المپیک1960) و مجموعه ورزشی Pala22eltodellaو استودیوم فلامینو است.
همچنین احداث این بنا دراین سایت به منزله اشتغال فضایی است که برای مدت مدیدی یک شکست و شکاف مصنوعی در شهر بوده است.بنابراین اریتوریوم به عامل شفادهنده ودرمانگری برای بافت شهر بدل شده است.
پروژه با سه (جعبه موسیقی) مشخص می شود که به نظر می رسد روی دریایی ازگیاهان درفضایی به وسعت55000متر مربع در حال پرواز است .
سه کنسرت هالی که (شهر موسیقی) راتشکیل میدهند حساب آمده و بااحتساب آمفی تئاتر رو باز هچهار سالن کنسرت را با گنجایش 7850 نفر ایجاد میکنند.
سه کنسرت خال در میان درختان با خطوط آرام شکسته در سقف ، شبیه خدایان(خدایان به شکل جانوران طبیعی) با عناصر معدنی ،سنگ عظیمی که در میان درختان بر پشت جای دارند هستند.
در ساخت سالن از بتن مسلح به عنوان استراکچر و فلز در اعضای کششی استفاده شدهاست. آنالیزهای آکوستیکی دقیقی کهدر آزمایشگاه انجام شده سه سالن را طوری تشکیل داده که این (جعبه موسیقی) برای اجرای هر نوع موسیقی مناسب باشند. این سه مکعب موسیقی حجم در هر سه مورد معماری ،سازه و عملکرد از هم جدا هستند تا عایق سازی صوتی را تسهیل بخشند.
همچنین این بنا با سیستم های سمعی و بصری برای ضبط رویدادها ونیز سیستمهای پیشرفته نور پردازی مناسب مجهز گردید ه است. تمام فضاهای داخلی و خارجی این بنا ،حامل موسیقی به ذهن هستند . با به کارگیری عناصر متحرک و پرده های آکوستیکی ، تنظیم زمان و اختشاش مناسب برای هماهنگی یا نیاز موسیقی یابی امکان پذیر گشته است.
در نهایت یک کتابخانه تخصصی ،موزه ادوات موسیقی ، رستوران ، فضاهای تجاری و یک پارکینگبزرگ در نظر گرفته شده است که طرح را کامل می سازند.

سالن کنسرت سانتا سسپاپیا
با گمجایش 2700 نفر برای کنسرتهای بزرگ سمفونی طراحی شده و دارای صحن مرکزی با شکل مدولار است و کیفیت دید و صوت کاملی را تظمین می نماید.
درجع صدای این سالن از ماکزیمم حد محدودیت کیفیت برای آکوستیک طبیعی و توجه تماشاگران است . پوشش سقف این سالن از چوب لمینت(روکشدار) است.

سالن سینویولا
با گنجایش 1200 نفر ، انعطاف پذیرترین سالن از میان اینمجموعه ها است.
ویپگی قابل تنظیم صحنه وجایگاه تماشاگران مطابق بانیاز اجرای برنامه برآیند مناسبی را برای زمان ایجاد می نماید و قابلیت جا دادن یک ارکستر بزرگ یا گروه یا کنسرت موسیقی معاصر را دارا باشد.
سالن کنسرت 700 نفره کوچکترین سالن است و مانند آمفی تئاتر های قدیمی ساخته شده است.سالن مذبور مجهز به چادر ارکستر و سن سنتی منحرک وبرج پروار می باشد.
سه سطح مستوی (دو عدد جانبی . یک عدد بالا )صحنه را طوری شکل می ئهئ کهمی توان کاملا باز شده و ابعاد آن تغییر گردد.
در این سالن می توان برنامه های اجرایی موسیقی مجلسی ، کنسرتهای بزرگ ، اجراهای تماشاخانه ای و کنسرتهای ارکستر سنفونی اجرا کرد. آمفی تئاتری که تکیه گاه اطراف را شکل می دهد و سالن کنسرت در اطراف آن چیده شده اند چهارمین سالن کنسرت است کهبه صورت سرگشاده برای نمایش های 300 تماشاچی مناسب است.
داخل سالن ها با چوب پوشیده شده که یکی از بهترین مصالح برای جذب و انعکاس امواج صوتی است. اقدامات ویژه ای برای اصلاح آکوستیک به وسیله دیوارهای آکوستیکی می تواند بکار رود تا آنها را برای نیازهای متفاوت انواع موسیقی هماهنگ و مناسب سازد.

تالار موسیقی تنزیف
آرشیتکت: سانتاگوکالاتراوا
در دسامبر سال 2003 تالار موسیقی تنزیف در جزایر قناری افتتاح شد. این تالار که طراح آن سانتیاگوکالاتراوا است شامل یک تالار کنسرت به گنجاتیش 1660 نفر و یک تالار موسیقی به گنجایش 428 نفر است که بتون درجا سرامیک های شکسته و گرانیت ساخته شده .
آکوستیک جالب ساختمان که با استفاده از صفحات محدب بازتابی اصلاح شده است با استفاده از ماکتی به مقیاس 1:10آزمایش شده است. در نمای ساختمان از یک عنصر به شکل بال بزرگ استفاده شده تا در مقایسه با شهر برا اهمیت سالن تاکید کند.

(شکل 17-5)
تالار موسیقی هلند
آرشیتکت: اریک ون اگرات
طراح هلندی این تالار موسیقی طرح آن را از صدف الهام گرفته و معتقد است همانطور که صدفهای حلزونی شکل صدا را منتقل می کنند ، شکل این تالار نیز برای اجرای موسیقی زنده مناسب است.
تالار یک پوسته خارجی صاف وبراق و یک پوسته داخلیاز جنس تخته ی سه لایه و عایق صدا ساخته شده است که یک متر از هم فاصله دارد.
فرم پوسته داخلی فضای داخلی را تعریف کرده و توجه تماشاگران را به صلحنه جلب می کند .
پوسته ی خارجی هم فضاهای پشت صحنه را در بر می گیرد.

(شکل 18-5)

فصل6
برنامه ریزی فیزیکی و سطوح فشا(استاندارد فضاهای مورد نظر به همراه لیست فضا ها)

فضاهای یک پروژه بر اساس یک سازماندهی به چهار بخش با عملکردهای متفاوت تفکیک می شوندکه عبار است از:
1-آموزشی 2- اجرایی 3-رفاهی 4- فرهنگی
یک خود از ریزفضاهای دیگر تشکیل شده که در زیر به تعریف هر یک می پردازیم.

سرانه فضایی بخش آموزشی
بخش آمورشی از لحاظ عملکرد فضا به چهار قسمت تقسیم می شوند:
الف)آموزشی تئوری
ب)آموزش عملی
ج)کمک آموزشی
د)اداری
الف)آموزش تئوری:این قسمت شامل اتاقهایی است که برای آموزش به هنرجویانمیباشد که معمولا با اتاق آموزشی عملی یکی است وفقط یک اتاق چند نفره برای تئوری موسیقی می باشد.
ب)آموزش عملی :خود شامل چندبخش است
سالن تمرین ساز گروهی: وسعت این سالن ها برای گروهی در حدود 45 نفر در نظر گرفته شده است و مساحتی حدود 84 متر مربع دارد و حداقل ارتفاع هر هنرجو از سقف 2.3 متر است. فضاهای متناسب صداسازی در سالن تمرین برای هر نوازنده 11 متر مکعب است. حجم سالن 336 متر مکعب است که این فضا راتامین می نماید. در این مجموعه این سالن در بخش ضبط صدا است و برای استفده ضبط و پخش موسیقی و تمرین گروههای اصلی نیز می باشد.
سالن تمرین آواز :برای گروه آواز متشکل از 15 نفر ، مساحتی در حدود 30 متر مربع که برای فضایی معادل 35 متر مکعب برای هر هنرجو در نظر گرفته شده است.
برای اینکه خوانندگان ردیف های جلو تر صدای خوانندگان عقب را نگیرند در سالن از پلکان استفاده شده که ارتفاع در حدود 8 سانتی متر و عرض در حدود 1 متر است که در شکل زیر مشخص است.

(شکل 1-6)
اتاقهای سازهای کوچک ایرانی – سازهای بم و پیانو:
تیپ بندی اتاقهای تمرین به چهار گروه صورت می گیرد:
1-اتاقهای تمرین سازهای با صدای زیر(soprano) که بم ترین آنها 220 هرتز است:سازهایی مانند : دوتار، نی ، کمانچه ، قیچک ، ویالون وفلوت
2-اتاق تمرین سازهایی با صدای نسبتاً بم (Alto & Bariton) که بم ترین بسامد آنها 110 هرتز است . مانند : تار ، عود ، قانون ، سنتور ، ویولون آلتو
3-اتاق تمرین سازهای بم (Bass) که پایین ترین بسامد حاصل تز صدای اینگونه سازها پایین تر از 100 هرتز ، تا حدود 50 هرتز است.این سازها عبارتاست از: ویالونسل،هارپ ، هورن
4-اتاق تمرین سازهای بسیار بم(Bauble Bass) پایینترینبسامد اینسازها حدود 27 هرتز است. مانند پیانو ،کنرباس و توبا
محاسبه ابعاد اتاق تمرین گروه چهارم (پیانو)
آمود(mode of vibaration) به حالت یا وضعیتی از یکسیستم مرتعش گفتهمی شود که در آن تداخل امواج سازنده باشد.بسامدهایی که این وضعیت های هندسی در آن رخ می دهدبرای فضاهای مکعب مستطیل شکل از رابطه زیر بدست می آید.
Fx=C/2 √(( (n1 )/L1) )^2+√(( (n2 )/L2) )^2+√(( (n3 )/L3) )^2
‍C : سرعت صوت M/S 345
N : آمودهای موضعی
X : اندیس
: F مرتبه نهایی آمود
باتوجه به اینکه بم ارین بسامد پیانو 27.5 هرتز است:
27.5 = 345/2 √(( (1 )/4) )^2+√(( (0 )/L2) )^2+√(( (n03 )/L3) )^2=l1=6.27m
یعنی طول اتاق پیانو در حدود 6.27 متر باید باشد. که در اینجا ما 6 متر گرفته شده که با ارتفاعاین کمبودرادرستکرده ایم که ابعاد این اتاق 77.6 متر مکعب است که اندازه بسیار مناسبی ااست تا از تشدید ناخواسته برخی بسامد ها جلوگیری کند.
با همین روش می توان ابعاد اتاق تمرین برای سه گروه دیگر را تعیین نمود:
F1=220Hz L1≥0.75mگروه اول
F1=110Hz L2≥1.56mگروه دوم
F1=55Hz L1≥3.13mگروه سوم
ابعاد بدست آمده برای گروه اول و دوم کوچکتر از ابعاد عملکردی هستند ، همچنین به دلیل وجودمیدان های صوتی وابسته به بسامد در فاصله 1.2متری از دیوار های اتاق ، نوازنده ها باید از هر دیوار1.2 متر فاصله بگیرند.
پس با احتساب 1.2 متر ، فاصله از دیوارها و 1.5 متر فضا برای نشستن داریم. 3.9=1.5+1.2+1.2
طول جدید به دست آمده هر سه گروه فوق را شامل می شود. برای این اتاقها ابعد 2.9 ×3.9×1.2 متر پیشنهاد شده است. بنابراین طراحی اتاقها در دو تیپ صورت می پذیرد.
1-اتاقهای کوچک فاقد پیانو
2-اتاقهای بزرگ مخصوص پیانو و بسامد های بم
که در طراحی این مجموعه کاملا با دقت اندازه اتاقها اجرا شده در عکس زیر نشان داده شده است.

(شکل 2-6 بخش موسیقی کلاسیک)

(عکس 3-6 بخش موسیقی سنتی ایرانی)
محاسبه زمان و اختشاش برای موسیقی کلاسیک :
بعد از مشخص شدن ابعاد اتاق باید به مسائلی چون میزان جذب صوت و زمان و اختشاش مناسب در بند بسامدی میانه معادل .8 تا .9 ثانیه می باشد.
〖v=115.01 m〗^3
〖s=150.46 m〗^2
T=0.163 150.46/29.56=0.825

محدوده
F 〖(x〗^2)
a
A i f i
مصالح
دیوار
53.86
3.03
1.61
گچی دو جداره به ضخامت 1.25 سانتیمتر وفاصله پر شده 7 سانتیمتر از پشم شیشه
سقف
37.1
0.68
25.23
کاذب فایبرگلاس با 5درصد سوراخ در سطح
کف
37.1
0.03
0.11
پارکت روی کف بتنی
پنجره
3
0.04
0.12
شیشه سنگین به ابعاد 1.5×2 متر
در
4.4
0.06
0.26
دردولنگه به ابعاد 2×2.2 متر، ضخامت 5 سانتیمتر از ساندویج فیبر4 سانتیمتر
آینه
6
0.04
0.26
ضخامت 6 ویلیمتر، به ابعاد 2×1.5
پرده
9
0.11
0.99
مخمل سبک آویزان، چسبنده به دیوار

محاسبه زمان و اختشاش برای اتاق کوچک مخصوص سازهای ایرانی و زیر:
〖v=56.55 m〗^3
〖s=90.620m〗^2
T=0.163 56.55/10.33=0.895

محدوده
F 〖(x〗^2)
a
A i f i
مصالح
دیوار
31.22
0.01
0.31
بتنرنگشده
سقف
15
0.55
8.25
75درصد کاذب تایل های فلزی با 5 درصد سوراخ سطح
پنجره
4.5
0.18
0.81
25درصد روکش شیشه ای معمولی
کف
19.5
0.03
0.58
پارکت روی کف بتنی
در
3
0.11
0.12
دردولنگه به ابعاد 2×2.2 متر، ضخامت 5 سانتیمتر از ساندویج فیبر4 سانتیمتر
آینه
2.4
0.06
0.14
ضخامت 6 ویلیمتر، به ابعاد 2×1.5
پرده
3
0.04
0.12
مخمل سبک آویزان، چسبنده به دیوار

سرانه فضایی بخش کمک آموزشی
قسمت کمک آموزشی شامل بخشهای زیر است.
الف)کتابخانه
ب)سالن مدیا(فضای کار با کامپیوتر)
ج)بخش سمعی و بصری
و)سالن صوت
ه)سالن ضبط
درزیر به توضیح هر یکازبخش ها میپردازیم.
الف)کتابخانه:
کتابخانه داطماً در حال تکاپو ودریافت اطلاعات نو و فن آوری تازه است تا شریان زندگی مرکز را حفظ نماید.این فضا به منظور استفاده هنرجویان و اساتید ازمنابع نوشتاری اعم از مراجع ،کتابها و مجلات طراحی شده و شامل ریز فضاهایی با ارتباطات فضایی مندرج در بخش برنامه فیزیکی و دیاگرام ها میباشد.

(شکل 26 کتابخانه و کمک آموزشی)
ب)سالن مدیا(فضای کار با کامپیوتر) و بخش سمعی وبصری
این بخش امکان بهره برداری از فضاهای گستره وی را ایجاد نموده وارتباط با منابعی که در سایر بخش های کمک آموزشی مجموعه مقدور نیست میسر می سازد.
و)سالن صوت
این سالن برای تدریس مبانی فیزیکی صوت ،آشنایی با موسیقی الکترونیک ، آشنایی با موسیقی قرن بیستم و آشنایی با وسایل صوتی است. فضاهای آن شامل سالن اصلی ، اتاق فرمان ، اتاقهای وسایل صوتی و کامپیوتری می باشد. سالن مجهز به لوازم صوتی ، تجهزات کامپیوتری و ایسلوسکوپ برای نمایش تصویری صدا است و کاملا آکوستیک است.
ه)استودیوی ضبط
این فضا با کربردی اجرایی و ظبط همزمان موسیقی در جهت تکمیل فضا های سمعی و بصری در بخش کمک آموزشی درنظر گرفته شدهاست .
این بخش شامل دو اتاق کنترل دا با ابعاد متفاوت ،هال آکوستیک اتاق فرمان است که اینفضا با قسمت سالن صوت مرتبط است.

(شکل 4-6 سالن ضبط و صوت)
د)اداری
بخش اداری مربوط به فضاهای آموزشی وظایفی همچون مذیریت آموزشی ، برنامه ریزی آموزشی ، هماهنگی و .. را بر عهده دارد که در طبقه اول مجموعه طراحی شده است .بخش های آن شامل مدیریت ، انتظار و منشی ، بخش کارمندان ، سرویس هاو .. است .به منظور ارتباط بیشتر کارمندان این فضا با آرایش فضایی بار(Locksup) طراحی شده و دارای پنجره ای رو به سالن اصلی است.

(شکل 5-6 بخش اداری آموزشی)
سالن کنسرت موسیقی کلاسیک:
در طراحی سالن کنسرت ، اولین جداره طراحی مختص فضایی است که نیاز چندانی به سکوتندارد ، مانند رختکن ها ، اتاقهای گریم ، استراحت هنرمندان و … (فضای پشتیبانی) در کل، تالار در فضاهای پشتیبانی که درزمان اجرای مراسم غیر فعال هستند محیط شده است که به منزله کنترل نوفه هوا بر داخل ناشی از سیستم های تهویه از صافی های آکوستیکی در کانال های انتقال دهنده هوا (دمنده و مکنده ها )که به صورت علمان در بالای بنا است عبور کرده و به داخل فضا وارد می شود.
طراحی دیوارهای تالار بصورت غیر متوازی باعث پخش شدن میدان صوت می شود.(زیرا دیوار های موازی باعث ایجاد امواج ویژه بفرکانسهای متفاوت تی صدا می کاهد) و صدا را در سراسر سالن یکنواخت می سازد. روی دیوار ها با سطوح ناهموار باید پوشانده شودتا صوت در تالار بطور یکنواخت پخش شود.بین پوشش مصالح جاذب صوت و دیوار ها فاصله خالی (هوا) وجوددارد.
یعنی مواد جاذب روی بسته های چوبی که به دیواره متصل هستند قرار دارند که این عمل ضریب جذب را در فرکانسهای بم (Hz100-300) تا دو برابر افزایش می دهد. ایممواد شامل پارچه های ضخیم و چوب هستند. اما به علت اینکه این مواذ غالباً بسامد هایزیر را جذب می کنند از جاذب های کاوکی برای جذب بسامدهای بم نیز استفاده می شود. سطوح انتهایی تالار نیز با مواد جاذب پوشانده شده تا صوت در انتهای سالن بازتاب نکند و باعث پژواک نگردد.
جداکثر سطوح قابل استفاده در تالار باید حافظ حداقل فاصله مرکز ثقل توام باشد و در طرح تالار با گنجایش بیشتر که در آن فاصله مرکز ثقل بیشتر از حد مجاز می گردد با استفاده از بالکنها ، با گنجایش با حفظ فاصله مجاز افزایش یافته است. ، بدین گونه که ظرفیت تالار با احتساب طبقه همکف و دوم بالکن به 740 نفر می رسد. این ظرفیت می تواند بیشتر شود و به وسیله پردههای آویز از سقف که به وسیله موتورهای الکترونیکی بصورت گرد در قسمت مخروطی بالای سالن جمع است پهن شده و قابل استفاده است.پرده ها ازسختی کافی بر خوردارند و دراثر وزن خود به صورت کشیده قرار می گیرند وبه صورت یک جاذب پوستی در بسامدهای بم عمل می کنند . طرحی بالکن ها بصورت غیر متوازی است تا در اصل پخش صوت در تالار موثر باشد.
لبه بالکن ها از مواد بازتاب کننده صوت پوشانده شده اند . آنالیز دیاگرام پرتو نشان می دهد که با جهت دار کردن دقیق سقف ، گستره انعکاسهای مفید سقف افزایش یافته ، بنابراین صندلی های عقب تر انعکاسهایی از هر دو سقف هموار دریافت می دارند و بازتاب ها در سطح بالکن پخش شده اند. بازتابنده های استفاده شده در تالار از نوع بازتابنده های محدب هستند که از لحاظ پخش صوت بهتر می باشند.
این پنلهای آکوستیکی به وسیله موتورهای الکترونیکی جابه جامی شوند وبا حرکت عمودی ، ارتفاع ظرفیت های متفاوت سالن را تنظیم می نمایند و بدیهی است که با تغییر حجم تالار در تنظیم زمان و اختشاش جدید نیز موثر هستند.
در چیدمان صندلی ها ازقرار دادن راهروهای مسیر رفت آمد در وسط سالن اجتناب شده زیرا محل بهترین دید حضار هستند .در ضمن برای معلولین که از صندلی چرخدار استفاده می کنند تعداد 8 صندلی در ردیف اول در نظر گرفته شدهاست که این افراد نیاز به بالا رفتن از پله به جایگاه خود دسترسی یابد.

(شکل 6-6 سالن کنسرت)
پشت صحنه:
جهت ارائه بهتر در راستای برگزاری مراسمات و کنسرت ها این قسمت از چند بخش تشکیل شده.
یک بخش فرمان و ورودی هنرمندان که در طبقه همکف است و قسمتهای رختکن ها و استراحت و گریم که با پله در ارتباط است با ورودی هنرمندان در زیرزمین است.
در زیر زمین به جز موارد گفتهشده پارکینگ کارکنان و هنرمندان ، بارانداز، انبار، تاسیسات ، و فضای ماکت سازی صحنه که در بخش انبار است طراحی شده.همچنین محال ساخت سازها و نگه داری همه در انبار است.
سالن کنسرت موسیقی ایرانی و رسیتال:
جهت اجرای موسیقی ایرانی سالنی با ابعاد و ظرفیت کمتر درنظر گرفته شده است . بدیهی است امکانات این فضا کمتر از امکانات سالن بزرگ می باشد.ظرفیت این فضا حدود 300 نفر است. در این سالن نیز پانلهای بازتابنده صوت در سقف و ناهمواری ها در روی دیوار ها استفاده شده تا میدان صوتی در سالن پخش باشد. همچنین جهت مراسمات تک نوازی هم از این سالن استفاده می شود.
لابی ، انتظار و ورودی اصلی:
مرکز بزرگ سالن به دلیل وسعت زیر بنایی از مهمان های زیادی استقبال می کنند. یکی از موارد مهم در طراحی مراکز بزرگ در نظر گرفتن فضای لازم جهت ورودی و انتظار وهال عمومی است .
چرا که مراجعین در یک فاصله زمانی کوتاه وارد مرکز شده و در یک زمان متناوب و بسیار کوتاه از مرکز خارج می شوند.
فضای این قسمت جدای از انتظار مهمانان و تقسیم آنها بسوی انتظارهای فرعی مرتبط با هر سالن و چند فعالیت جانبی عملکری مهم دیگری داراست .
بخش پذیرش و اطلاع رسانی وفروش بلیط فروشگاه مواد تغذیه . تلفن و .. می باشد.

سرانه فضایی و سطوح زیر بنایی پروژه:
بخش آموزشی تئوری
شرح فضا
ظرفیت
زیربنا
تعداد
کلاس تئوری موسیقی کلاسیک
20
–
8
کلاس تئوری موسیقی ایرانی
20
104
8
بخش آموزشی عملی
اتاق تمرین سازهای کوچک ایرانی
1
20
8
اتاق تمرین سازهای بم و پیانو
1
37
5
سالن تمرین اسامبل
70
84
30
سالن تمرین آواز
15
35
14
اتاق اساتید
1
21
9
سرویس بهداشتی
8
1.68
8
بخش اداری
مدیریت
1
19.60
1
منشی و انتظار
4
13.30
1
کارمندان
8
28
1
اتاق کنفرانس
8
14.20
1
بایگانی و کامپیوتر
2
14.80
1
سرویس بهداشتی
1
2
3
بخش کمک آموزشی
کتابخانه
40
700
1
هال ورودی
20
23.30
1
پذیرش
3
7.80
1
تحویل کتاب
4
5
1
مجلات
3
3.45
1
تحویل و توضیع کتاب
10
8.86
1
قرائت خانه
9
8.80
2
مخزن
2
9.10
1
شرح فضا
ظرفیت
زیربنا
تعداد
سالن مدیاو کامپیوتر
16
23
1
سالن صوت
14
35
1
سالن اصلی ضبط موسیقی
45
84
1
اتاق فرمان
7
16.80
1
آرشیو
2
3.80
1
بخش اجرای موسیقی سالن
سالن کنسرت
740-1000
950
1
سن
150
144
1
اتاق کنترل نور و صدا و فرمان
4
17.36
1
کابین خبرنگاران آزاد
3
10
2
انتظار و ورودی
850
400
1
بخش فضای پشت صحنه تالار اصلی کنسرت در زیر زمین
مدیریت
4
17.36
1
رختکن و گریم بانوان
20
34.60
1
رختکن و گریم آقایان
20
29.60
1
سرویس بانوان
12
1.20
7
سرویس آقایان
14
1.20
8
انبار
400متر مکعب
127
1
ساخت ماکت
4
14.90
1
تکنیسین مجموعه
8
36.30
1
اتاق آب و هوا
4
18
1
اتاق برق و هوا
4
20
1
بخش رفاهی و خدماتی
فروشگاه و نمایشگاه سازها
15
50.30
1
رستوران
20
65.40
1
بوفه
15
30
1
آشپزخانه
7
18
1
پارکینگ
20
560
1
بار انداز
3
81
1

فصل7
مبانی طراحی پروژه فرهنگ سرای موسیقی
خواجه شهر راز

به قول حافظ :
نسبت رویت اگر با ماه و پروین کرده اند صورتی نامیده تشبیهی به تخمین کرده اند
در سفالین کاسه ی رندان به خاری منگرید کین حریفان خدمت جام جهان بین کرده اند
شمه ای از داستان عشق شور انگیز ماست این حکایت ها که از فرهاد و شیرین کرده اند
خوش حال می شویم موقعی که آهنگی نشاط انگیز می شنویم و غمگین می شویم ، زمانی که مثلاً مارش عزا را گوش می دهیم و منظور خاصی برای ما روشن می شود .
براستی علت آن چیست که انسان با اصوات و شنیدن ها ملموس تر و راحت تر است تا خواندن ها؟
علت آن را می توان اینگونه گفت و می توان آن را به صورت داستانی بیان کرد که اجین بودن انسان با اصوات و صدا ها را مشخص می کند.
وقتی خداوند انسان را یعنی آدم را خلق کرد در آن زمان در عالم وحدت بود.یعنی آدم وقتی در این عالم ساخته شد همه چیز را یکی می دید برای همین هست که می گویند:
یکی بود یکی نبود غیر از خدا هیچ کس نبود
یعنی در حقیقت همه چیز یکی بود و یک بود و یکی که بی نهایت بود و یکی که همه وجود بود و به اصطلاح به آن عالم وحدت می گویند.
برای همین حضرت آدم همه چیز را یکی می دید. حقیقت محض می دید، خیر محض میدید، راستی می دیدو… که همه ی اینها در عالم وحدت بودند.
بعد خداوند برای اینکه حضرت آدم تنها نباشد حوا را آفرید .یک روز شیطان را آفرید که آمد آدم و هوا را به خوردن میوه ممنوعه فریب داد . بعضی ها می گویند خداوند شیطان را برای چه آفرید.
امیر خسروی دهلوی می گوید که:
خدایا راست گویم فتنه از توست ولی از ترس نتوانم چریدن
لب دندان ترکان خطا را بدین خوبی نبایست آفریدن
اگر ریگی به کفش خود نداری چرا باید که شیطان آفریدن
شیطان را می آفرینی می گویی به او گوش نکن.صورت زیبا می آفرینی می گویی نبین چرا؟
با فریب خوردن آدم و حوا و خوردن میوه ممنوعه و بعد از خوردن این میوه ماجرا شروع شد که در مقابل راستی دروغ دید ، در مقابل زیبایی زشتی دید،در مقابل زیبایی محض زشتی دیدو…
که از عالم وحدت ابتدا به عالم تهیت افتاد که با توبه بسیار به عالم کثرت(عالم خاکی) فرستاده شد.
شروع عالم کثرت 2 است.قبل از آن گفتیم که همه چیز را یک میدید و همه چیز یک بود که عالم وحدت را تشکیل میداد و گفتیم وقتی فریب خورد به عالم کسرت که 2 است آمدند که در مقابل زشتی زیبایی دیدند و …
وقتی ما می گوییم به عالم کثرت بعد از 2 عددی که با دو جمع شد می شود که گام های موسیقی را از 2 و 3 ساخته اند .
یکی از زیباترین قسمت های که در معماری و موسیقی و همه هنرهای تجسمی داریم کثرت 2/3 است و یکی از کثرت های دیگر که در موسیقی و معماری داریم که 3/4 است که یک هارمونیک است که در موسیقی و درمعماری یک کادر زیبا و خوب می دهند.
خوب گفتیم که آدم از وحدت هبوت می کند به عالم کثرت که منطقه نزولی انسان است و انسان کامل هم در همین مرحله نزولی شکل می گیرد.
یعنی در حقیقت خداوند چون برای انسان ها یک انسان برتر را برای راهنمایی فرستاده که انسان را از سیر نزولی به سیر سعودی راهنمایی کند و دوباره بر میگردیم به عالم وحدت.
همه علوم و هنر و … که به عنوان یک ارزش در عالم طبیعت حساب می شود و همچنین در هنر موسیقی و معماری از فرمول تبدیل کسرت به وحدت است .
برای مثال یک معمار مصالح و احجام و تمام علم و هنرش را جمعمی کند تا یک بنای حجمی را که واحد و اثر معماری تحویل دهد ، یعنی در حقیقت ماسیر کسرت به وحدت را داریم.
یک حدیث قدسی است که می گوید:
"کُنْتُ کَنْزّل مّخْفیا و اَهَمبقتُ انهو رفع خلقت الانسان یکیعون رفع "
"خداوند از قول خود می گوید : من گنج مخفی بودم دوستداشتم شناخته شوم و انسان را خلق کردم تا شناخته شوم."
یعنی انسان قدرت شناخت خدا را دارد. به همین علت انسان مقام برتری دار.پس این عالم زمینه ای است برای سیر و سلوک انسان به سمت عالم وحدت و این سیر چگونه حائز می شود.
ماآیات را می بینیم و خیر و شر ها رامی بینیم . یکی توسط چشم است و یکی توسط گوش است که در قر آن آمده :
" انا سمع و البصر و الفعاد اولائک ما انهم مسئولا و ما تخفما لیس و ما لکه تکلم"
"ما به آن چه می بینیم و می شنویم مسئولیم "
نهایتاً همه این ها در طبیعت از روزنه های حیاتمان حس می کنیم در شاکره وجودمان نقش می بندد(یعنی فعاد) و درما تاثیر میگذارد و باعث خلق یک اثر مثلاً معماری می شود که مردم می توانند با برخورد با آن اثر جنبه های مثبت و مفیدی را کسب کنند.
پس روزنه های ارتباطی انسان با هستی چیست؟
یعنی برای سیر وسلوک که گفتیم به عالم وحدت ما یک سری روزنه داریم :
1- سمع و گوش
2-بصر با چشم
سمع نسبت به بصر درونی تر است درست است که قدیمی ترها گفته اند که:
شنیدن کی بود مانند دیدن
بر عکس آن هم است و شنیدن درونی تر است و شنیدن به الهام نزدیک تر است و به وحی نزدیک تر.
مثلاً می گوییم: در قلب من یکی داره یه حرفی میزنه
یعنی در حقیقت ضمیر ناخوداگاه مات بیشتر می شنویم و به همین جهت هم قرآن همیشه سمع را مقدم به بصر آورده .ما سمع را در موسیقی داریم و بصر را در معماری
یکی از اموری که اگر وجود نداشت علم و ارتباط بین اسنان و … نبود کلمه است که حتی معجزه دو پیامبر الهی کلمه است.
یکی در صفح انجیل آمده که:
در آغاز کلمه بود و آن کلمه خدا بود
که جریان حرف زدن حضرت عیسی و همچنین معجزه پیامبر اکرم(ص) قرآن است که قران بر مبنای کلمه است.
عنصر دیگری که باز در علم و هنر و .. نقش دارد عدد است.
پس آن دو چیزی که انسان را رهنمود می کند به سوی حق:1-کلمه و 2- عدد است .
کلمه و عدد یک معنای ظاهری دارد که ملکی است و در پشت این صورت ملکی یک صورت ملکوتی هم دارد که حضر ابراهیم دعایش اینبود:
" رب ارنل اشیایک ایل"
"خدایا به من نشان بده اشیاء را آن گونه که هستند"
ما در معماری عدد را نباید صورت ملکوتی آن را دید و باید صورت ملکوتی آن را مورد توجه قرار داد . یعنی به عمق کلمه و عدد بنگریم البته ملکی هم مهم است.
آن موقع است که حافظ می گوید:

ز ملک تا ملکوتش حجاب بردارند
کسی که خدمت جام جهان نمانمود

بزرگان ما به صورت ملکوتی دقت داشتند برای همین است که تاثیر گذار بودند.برای همین نسبت بسیار مهم است به خصوص در معماری ما دزر گذشته که واحد اندازه گیری نداشتیم و مثل خط کش استفاده نمی شده و برای این کار ها از نسبت ها که بیشتر آناتومی بدن انسان است استفاده شده و عدد ها هم با صوت و آفرینش سرو کار دارد برای مثال ما در بیشتر علوم با عدد سرو کار داریم برای مثال با فرکانس ها را با عدد می بینیم یا در کامپیوتر مبنا بر اساس 0 و 1 است و همچنین اصوات را بر اساس اعداد می بینیم و فرکانس نوری است که یا در حالت هارمونی است یا در حالت کنتراست یا اگر در غیر این چیزها باید رنگها برای انسان رنج آور می شود. در موسیقی هم اگر تناسبات رارعایت نکنیم مطلوب دل انسان نمی شود.
برای همین انسان دنبال چیزی می رود که مطلوب او باشد و از آن لذت ببرد مثل موسیقی .
همین طور که گفته شد در عالم کسرت 2 و 3 است و گامهای موسیقی از این هاست که ما به آن گام " ماهور " می گوییم و کلاسیک ها وغربی آن رابه گام ماژور می شناسند که آنها معتقدند که آن را باخ و ما معتقدیم آن را فارابی کشف کرده است .
بعضی می گویند این عدد را فیثاغورث کشف کرده ولی این گام چیزی است که در طبیعت وجوددارد و گامها از 2 و 3 تشکیل می شود.که چند نوع گام دیگر از آنها بدست می آید که در کسر می آید.
ما اگر 1 که عدد وحدتی است را در مخرج بنویسیم و آن را 2 برابر کنیم عدد 2 بدست می آید و 2 را دوباره دوبرابر کنیم ضربهای 4 و 8 و 16 و 32 و 64 می آید
حال در صورت هم همین کار را میکنیم با این تفاوت که روی مخرج 2 عدد 3 و اعداد بعد در 3 که کثرتی است ضرب می شود.که ضرب و کشش را نشان می دهد.
می بینیم همه چیز از 1 و 2 است و آدم عدد 2 را در این دنیا ایجاد کرد از آن استفاده کرد که همه چیز به 2 می رسد که دو اولین نت موسیقی است.
دو – ر – می – فا – سل – لا – سی
این نسبت در همه ی فرهنگ ها هست که در هر گامها هست که به آن گام طبیعی می گویند.
که تکرار نت اول را یک گام یا یک اکتاو یا یک هنگام می گویند.
نت ها تقسیم می شوند به یک گرد ،گرد به 2 تا سفید ،سفید به 2 تا سیاه ،سیاه به 2 تا چنگ ،هر چنگبه 2 تا 2لاچنگ و هر 2لاچنگ به 2 تا 4لاچنگ بخش پذیرند.
برای آنکه بتوان آنها را نواخت ما نیاز به میزان و ضرب آن داریم و کشش آن که اندازه و کشش نتها توسط ضرب پا تعیین می شود.
میزان : نت ها ی موسیقی توسط خطهایی از هم جدا می شوند که به آنها میزان می گویند که در ضربی که با کسر 4/4 ما 4 ضرب باید بزنیم که یعنی 4 تا سیاه یا دوتا سفید و یا یک گرد در آن میزان است.
بین نت ها تشکیل شده از پرده و نیم پرده یعنی نت های ( دو – ر) ( ر-می) )(فا- سل) (سل – لا -سی) پرده ها هستند.
و بین( سی – دو) )( می -فا) نیم پرده ها
همانطور که می بینید یک نوع تقارن ایجادمی شود که بین مثلا گرد و 2تاسفید یک تعادل استریال که در ماهور اجرا می شود که ایجاد سرزندگی و شادابی می دهد .
اما اگر این تعادل را به هم بزنیم احساس غم می کنیم و از آن بیات ترک و شور و دشتی و .. می آید. برای همین سرودهای حماسی را در گام ماهور می سازند مثل سرود ملی.
در معماری نیز ما داریم مثلاً معماری کلاسیک یک نوع کلاسیک معماری متقارن است .پس یکی از اصول زیبایی در موسیقی و معماری تقارن است اصل سیتریک بوده.
حتی اولین جمله ای را که حضرت آدم گفت همین بود آدام و کلمه بعد مادام
نت دو را فرض کنیم 6 اکتاو آن یک گام است و 2 برابر آن می شود 12 و نت فا می شود 8 که دو و فا با هم یک هارمونی است .
اگر با هم ساده کنیم می شود3/4 که در عکاسی و معماری هم استفاده می شود .
در معماری فرهنگ سرا نیز این اصل وجود دارد که دو تا 3 تایی در دو طرف است که متقارن است و یک 4 تایی در مرکز که این کسر را می سازد.
نت بعدی سل که 9 است که اگر ساده کنیم میشود 3/2 که 2 برابر آن 6/4 که در عکاسی هم داریم در معماری اتاقی با تناسبات این هارمونی ها هم است .
ما دو نسبت داریم : 1- نسبت حسابی که مثل معادله است B= a +C/2
2- نسبت هندسی مثل نسبت طلاعی
این تقسیمات در تمامی علوم وجود دارد و بیشتر درمعماری و موسیقی چهره خود را نشان می دهد.
در طراحی فضا های مجموعه نیز از همین ایده ها استفاده شده.
در فرهنگسرای موسیقی خواجه شهر راز نیز همانگونه که گفته شد از این تناسبات به خصوص 3 به 4 استفاده شده که ساختمانهای حبابی مجموعه را دارد که در کنار فضای اصلی تالار کنسرت که به صورت دایره است که دایره نشان دهنده حرکت و آن جهانی بودن می باشد قرار گرفته و از پایین به بالا به ضرورت مخروطی درآمده که نشان می دهد مجموعه به سمت آسمان می رود و دو المانی که دور این مخروط قرار گرفتند نشان دهنده عدد 2 است که به صورت پلک های است که به بالا ،خیره شده است.
همچنین در قسمت حباب ها از قسمت انتها که دو حباب است نمادی از دنیای تهیت است که آدم ابتدا در آن افتاد بعد از آن به دنیای کسرت می رسیم که باز 2تایی است و سپس به دو حباب دیگر که نشاندهنده ای از عالم برزخ ایت که شفاف وشیشه ایی است و سپس به یک تک ساختمان می رسیم که تالار کنسرت را تشکیل می دهد و نماینده عالم وحدت است.

فصل8
نقشه ها

نقشه طبقه همکف

نقشه طبقه زیر زمین

نقشه طبقه اول

نقشه طبقه دوم

پرسپکتیو سمعی و بصری و سالن کنسرت

پرسپکتیو پذیرش

پرسپکتیو لابی مرکزی و رستوران

پرسپکتیو مدیریت

پرسپکتیو بخش اداری و ثبت نام هنرجو و اتاق استراحت هنرمندان

سالن کنفرانس

منابع و ماخذ
نویفرت
سایت معماری و شهرسازی، موسیقی اصیل ایرانی ، نوشته :محمد حامد
وبلاگ سپیدار سبز
سایت آفتاب

سمینار زیبایی شناسی" موسیقی و معماری" با حضور تنی چند از هنرمندان و صاحب نظران عرصه موسیقی با سخنرانی "حسام الدین سراج "در دانشکده تربیت دبیر فنی شریعتی

گفته های دکتر حسام الدین سراج در ارتباط تلفنی با استاد
گفته های استاد لسان . استاد موسیقی آموزشکده نکیسا
کتاب 50 سال موسیقی اصیل ایران
مجله معماری وشهرسازی
فارس نامه ناصری
تاریخ ادبیات ایران، دکتر ذبیح الله صفا ، ج 2
شیراز شهر جاویدان ، علی سامی
آثار ایران ، آندره گدار ، ج1 ، مقدمه ی مترجم
نیویورک تایمز

6