دوپینگ

استاد: تهیه کننده:

دوپینگ Doping

سالها است که بسیاری از داروهای گیاهی و صنعتی برای افزایش توانایی جسمی و ورزشی استفاده میشود اما هر کدام، پس از مدتی به دلیل عوارض جانبی گوناگون کنار گذاشته شده اند و هنوز روش موثر و بی خطری برای افزایش نیروی بدنی پیدا نشده است
دوپینگ

معنی لغت "دوپینگ” (زور افزایی)
دو پینگ در ورزش، به استفاده از مواد و داروهایی گفته می شود که این داروها نیرو و کارآیی انسان را تا حد بالایی افزایش می دهد
بدیهی است مصرف تمام مواد نیرو دهنده نمی تواند جزو مصارف دوپینگی به حساب رود عموما" داروها و مواد دوپینگی، مواردی هستند که سازمانهای اجرا کننده رقابتهای ورزشی مصرف آنها را ممنوع کرده است. پس بدین صورت مصرف مواد و داروهای نیروزای غیرمجاز را می توان دوپینگ نامید

تعریف:
طبق تعریف کمیسیون پزشکی کمیته بین المللی المپیک دوپینگ عبارتست از تجویز یا مصرف یک ماده خارجی- یا ماده درون زای بدن- با مقادیر غیر عادی و یا راه استعمال غیر طبیعی توسط شخص سالم با هدف افزایش کارآیی ورزشی.

تاریخچه دوپینگ
قدمت دوپینگ در ورزش به دو هزار سال قبل از میلاد برمیگردد، جایی که هومر در نوشته های خود به مصرف قارچهای غنی از پروتئین توسط گروهی از ورزشکاران یونان باستان اشاره نموده است
کلمه دوپینگ (Doping) اصلا" واژه ای است که از آفریقای جنوبی آمده است. در آفریقای جنوبی نوعی مشروبی الکلی باستانی وجود دارد که بنام دوپینگ شناخته می شود. بومی های منطقه آفریفای جنوبی معمولا" از این مشروب استفاده می کنند تا بتوانند با استقامت و نیروی زیاد در مراسم محلی خود فعالیت کنند.

… تاریخچه دوپینگ
اولین استفاده مدرن دوپینگ را می توان به سال 1865 نسبت داد. جایی که شناگران هلندی برای شرکت در رقابتهای جهانی دوپینگ کردند. در رقابتهای المپیک 1904 نیز توماس هیکز دوپینگ کرد و توانست برنده مدال طلای دوی ماراتون شود.

به یکی از مشهورترین مصارف دوپینگ می توان به بن جانسون کانادایی در المپیک 1988 اشاره کرد. او که موفق شده بود در دوی 100 متر رکورد باورنکردنی از خود بجای بگذارد و مدال المپیک را از آن خود کند، بعد از رقابتهای المپیک در آزمایش دوپینگ رد شد و معلوم شد که او دوپینگ کرده بود

سوگندنامه المپیکی ها:

این سوگند نامه در سال 2000 میلادی اولین بار در المپیک سیدنی قرا ئت شد:

بنام تمام ورزشکاران شرکت کننده، به خاطر عزت و سر بلندی ورزش و سرافرازی و افتخار تیم مان متعهد می شوم که ضمن احترام و وفاداری به قوانین حاکم و التزام به عدم استفاده از دوپینگ دارو در این بازیهای المپیک شرکت کنم که این همانا روح ورزشکاری و حقیقی است.

مبارزه بر علیه دوپینگ بر سه اصل استور است :
احترام به اخلاق پزشکی و ورزشی
حفظ سلامتی ورزشکاران
فراهم آوردن شرایطی یکسان برای تمامی ورزشکاران

قوانین و مجازاتهای دوپینگ در صورت استفاده از استروئیدهای آنابولیک، داروهای ادرارآور، هورمونهای پپتیدی وگلیکوپروتئینی و آنالوگهای آنها یا دستکاری فیزیکی شیمیایی یا دارویی ادرار محرومیت های زیر اعمال میگردد:
در اولین ارتکاب جرم: 4-2 سال تعلیق
 در دومین ارتکاب جرم: تعلیق مادام العمر

انواع دوپینگ

دوپینگ خونی
دوپینگ دارویی
دوپینگ ژنی
دوپینگ سودا: استفاده از بیکربنات سدیم، که با قلیایی کردن خون موجب دیرتر تشکیل شدن اسید لاکتیک در بدن و متعاقب آن دیرتر خسته شدن ورزشکار می شود.

در سالهای اخیر پدیده ای بنام «پارا دوپینگ» نیز پا به عرصه وجود نهاده است که عبارتست از دادن دارو به یک ورزشکار توسط حریف جهت افزایش یا کاهش کارآیی وی و یا بدنام کردن ورزشکار.
به دوروش مستقیم و غیر مستقیم انجام می گیرد.

دوپینگ خونی:

در ورزشهای استقامتی بکار میرود. این روش برای اولین بار در المپیک مونترال 1976 توسط یکی از دوندگان فنلاندی به کار گرفته شد. روش دوپینگ خونی بدین ترتیب است که چند روز قبل از مسابقه ورزشکار به ارتفاع بلندی برده می شود و به علت بلندی و کاهش فشار اکسیژن خون شریانی ، ماده ای به نام اریتروپویتین آزاد شده، افزایش غلظت هموگلوبین وهماتوکریت باعث افزایش دریافتی اکسیژن در بافت های عضلانی در حال فعالیت و همچنین باعث بهبود ظرفیت هوازی و استقامتی عضلانی می شود

…. دوپینگ خونی:
به سه روش انجام می شود:

ترانسفوزیون همولوگ: تزریق گلبول قرمز از یک شخص به شخص دیگر
ترنسفوزیون اتولوگ: تزریق خون یک شخص به خودش
تزریق اریتروپویتین انسانی: تحریک مغز استخوان برای تولید گلبول قرمز. به طریق مهندسی ژنتیک تهیه می شود که از نوع طبیعی آن غیر قابل تشخیص ا ست.

دوپینگ خونی ذخیره اکسیژن بدن را زیاد می کند و در کار دوندگان مسافت های طولانی و دوچرخه سواران و… باعث پیشرفت چشمگیری خواهد شد.

عوارض جانبی دوپینگ خونی:
خطر سرایت بیماری توسط افراد غریبه
خطر ذخیره کردن بیماری وانتقال خون وسرایت بیماری
…. دوپینگ خونی:
تکنیکهایی که می تواند دوپینگ خون را در ورزشکاران مشخص کند شامل:

جداسازی انواع گلبولهای قرمز ( جهت بررسی تزریق خون فرد دیگر به ورزشکار)
سن گلبولهای قرمز ( جهت بررسی تزریق خون فرد به خودش ) است.

در ضمن این تکنیکها بسیار وقت گیر و گران است.

داروهای دوپینگ
این داروها معمولاً در شش گروه طبقه بندی می شوند:

الف) داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی: مانند آمفتامین ، کوکائین ، افدرین ، پسودو افدرین ، فنیل پروپانولامین
ب) داروهای مخدر: مانند مورفین ، مِتادون، پتیدین و پنتازوسین
ج) بتا – بلوکرها: مانند پروپرانولول و آتنولول د) استروئیدهای آنابولیک: داروهایی نظیر ناندرولون ، تستوسترون ، اکسی متولون ، استانوزولول . ه) داروهای ادرار آور: در این گروه می توان از فوروسماید ، تیازیدها ، اسپیرونالاکتون نام برد. و) هورمون های پپتیدی و گلیکوپروتئینی و آنالوگ های آنها : داروهایی مثل هورمون رشد، اریتروپویتین

تعدادی از رشته های ورزشی و داروهای ممنوعه در آنها

استروئیدهای آنابولیک :
استروئیدهای آنابولیک با ایجاد احتباس نیتروژن، ساخته شدن پروتئین در سلولهای عضلانی را افزایش می دهند و آزادسازی ژنی هورمون رشد را تحریک می کنند. آندروژنها اثرات کاتابولیکی گلوکوکورتیکوئیدها را نیز با جلوگیری از اتصال آنها به گیرنده خود آنتاگونیزه می کنند
سطح کورتیزول به طور قابل توجهی در طول دوره های فشار و شدت تمرین افزایش می یابد. اثرات تحلیلی کورتیزول مشخص کننده وضعیت تمرین بیش از حد ورزشکار است. این اثرات عبارت از تعادل منفی نیتروژن می باشد

نسبت فعالیت آندروژنی به آنابولیکی تعدادی از استروئیدها

این داروها با یک رژیم غذایی خوب باعث افزایش توده عضلانی بدن می شوند
استروئیدهای آنابولیک هیچگونه اثری بر روی نیروی هوازی ورزشکار ندارند.

لذا ورزشکاران رشته های ورزشی استقامتی که نیاز به مکانیسمی هوازی دارند سود چندانی از این داروها نمی برند.

ولی کارآیی دوندگان سرعت و ورزشکاران دیگر را که با مکانیسم بی هوازی نیاز به جرقه ای ناگهانی و کوتاه انرژی دارند افزایش می دهند.

الف) عوارض قلبی و عروقی: احتباس آب و نمک، افزایش حجم خون، ازدیاد فشار خون، افزایش چربی های خون، بی نظمی ریتم قلب، تغییر ابعاد قلب، انفارکتوس فلبی و سکته مغزی ب) عوارض کبدی: اختلال کبدی، اختلال در عملکرد کبدی، افزایش آنزیم های کبدی، یرقان و سرطان کبد. ج)عوارض جانبی خاص مردان: کاهش تعداد اسپرم ها، تحلیل رفتن بیضه ها، عقیمی، بزرگ شدن پستان ها، احساس دفع فوری و مکرر ادرار،کاهش توانایی جنسی
عوارض جانبی

…. عوارض جانبی
د) عوارض جانبی خاص زنان: اختلال در قاعدگی، هیرسوتیسم، تاسی، کلفت شدن صدا، تحلیل پستانها، پوست چرب و آکنه. ه) عوارض جانبی در پسران نابالغ: بسته شدن زودرس غضروف های رشد و توقف رشد قدی، رشد غیرطبیعی مو، تیرگی پوست و) عوارض روانی: افسردگی، هیجان بیش از حد، پرخاشگری، بی ثباتی عاطفی، حالت تهاجمی و خشونت، بی خوابی، اضطراب، اختلالات شخصیت و وابستگی روانی به دارو.

دیورتیکها:

مهمترین داروهای این گروه عبارتند از استازولامید، تیازیدها، فوروزمایدو اسپیرونولاکتون که در سال 1987 رسما جزو داروهای ممنوعه قرار گرفتند.
این داروها به سه دلیل مصرف می شوند:
این داروها ممکن است در کاهش سریع وزن و رسیدن به رده وزنی مورد نظر موثر باشند، این امر به ویژه در رشته های ورزشی مانند کشتی، وزنه برداری و بوکس که در رده های وزنی خاصی انجام میگیرند صدق میکند.
دیورتیکها ممکن است برای رفع احتباس مایع ناشی از مصرف استروئیدهای آنابولیک بکار روند. این امر احتمالاً در ورزشکاران پرورش اندام که می خواهند هر چه بیشتر عضلانی بنظر برسند سودمند است.
ورزشکاران ممکن است از دیورتیکها استفاده کنند تا میزان دفع ادرار را تغییر دهند و باعث تغییر غلظت داروهای غیرمجاز در ادرار شده و آزمایشات دوپینگ را دچار اختلال نمایند.

داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی:

جزو اولین داروهایی هستند که مصرف حدود 20 نوع از آنها ممنوع شده است. مهمترین این داروها عبارتند از؛ آمفتامین، کوکائین، کافئین، متیل فنیدات و افدرین. این داروها بیشتر در رشته های دو و میدانی، دوچرخه سواری و فوتبال که لازم است ورزشکار مسافت طولانی را طی کند مصرف می شوند.
کاربرد آنها موجب اثرات متعددی می شود که عبارتند از:
کاهش احساس خستگی، افزایش هوشیاری و آگاهی فرد، ایجاد بشاشیت و سرحالی، افزایش ابتکار و قدرت عمل در فرد مصرف کننده، ایجاد اعتماد به نفس، افزایش کارآیی فیزیکی در ورزشکاران، افزایش قدرت تمرکز و بالا رفتن قدرت حرکتی و افزایش کیفیت و قدرت سخنرانی و تکلم

عوارض جانبی داروهای محرک:

وضعیتهای خستگی سخت و شدید

در هم ریختگی و فرو پاشی عصبی

حالت تهوع

اختلالات وناراحتیهای ریتمی وقلبی

خستگی کامل و در آخر مرگ

بتا- بلوکرها:

مهمترین اثر درمانی این داروها بر روی سیستم قلبی – عروقی است. کاهش ضربان و قدرت انقباض قلب که در مواقع ورزش و یا بروز هیجانات جزو آثار مفید به شمار آمده و کارآیی ورزشی را بالا می برند.

از مهمترین این داروها می توان از پروپرانولول و آتنولول نام برد.
در رشته هایی مانند تیر اندازی که نیاز به دقت و تمرکز حواس دارد ثابت ماندن حالت دست بسیار مهم است. این داروها با کاهش ضربان قلب بر روی میزان حرکات دست نیز موثر می باشند.
اگر نیاز به مصرف باشد بایستی به کمیسیون پزشکی خبر داد

داروهای مخدر:

دلیل استفاده از این داروها به خاطر اثرات ضد دردی آنهاست. ورزشکاری که با داشتن درد قادر به تمرین و مسابقه ورزشی نیست با مصرف ضد دردها به راحتی به تمرین و مسابقه ادامه می دهد.

کاربرد این داروها در ورزرشکاران دو خطر عمده دارد
یکی اینکه به ورزشکار اجازه می دهد که با وجود صدمه وارده به قسمتی از بدن، مسابقه یا تمرین را ادامه دهد لذا موجب تشدیدآسیب و صدمه وارده می شود.
دوم مسئله اعتیاد و وابستگی به آنهاست. مهمترین این داروها عبارتند از مرفین، متادون، پتیدین و پنتازوسین. البته مصرف این داروها در ورزش در مقایسه با سایر داروها بسیار کمتر است

هورمونهای پپتیدی:

گروه دیگری از داروهای دوپینگی هستند که مهمترین آنها که ممنوع اعلام
شده اند عبارتند از HCG, LH, ACTH. IGF-1, GH, EPO, Insulin
و ترکیباتی مانند کلومیفن و تاموکسیفن.
که در ورزش دو مورد آخری از اهمیت زیادی برخوردارند

هورمون رشد:
افزایش توده عضلانی و کاهش توده چربی در بدن موجب ایجاد یک منبع انرژی برای بدن می شود (با تجزیه چربیها) که بطور واقعی قدرت و کارآیی ورزشی را بالا می برد.
داروهایی مانند پروپرانولول، کلونیدین، وازوپرسین و لوودوپا ترشح این هورمون را افزایش میدهند
انسولین:
از سال 2000 جزو داروهای ممنوعه اعلام شد. اثرات آن که مورد توجه ورزشکاران قرار دارد عبارتند از:
الف) انتقال گلوکز به درون سلول جهت تولید انرژی
ب) افزایش گلیکوژنز (ذخیره انرژی در بدن)
ج) افزایش ساخت پروتئین در بدن (اثرات آنابولیکی)

نمونه گیری برای آزمایش دوپینگ
در موارد معمول،آزمایش دوپینگ بر روی نمونه ادراری انجام میشود. درصورت مثبت شدن نمونه ادرار، برای تایید نتیجه از نمونه خون استفاده می شود.

در صورت شک به دوپینگ خونی و یا مصرف موادی که با آزمایش خون بهتر قابل شناسایی هستند نمونه خونی از فرد گرفته خواهد شد.

در سا ل هاى اخیر در راستاى کامل شدن پروژه ژنوم انسانى و شناسایى ژن هاى مختلف و عملکرد ویژه آنها همچنین پیشرفت هاى صورت گرفته در زمینه ژن درمانى انسان، عرصه تازه اى از روش هاى دوپینگ تحت عنوان دوپینگ ژنى در جوامع غربى به ویژه آمریکا پدید آمده است که سبب بالا بردن توان و قدرت جسمى در افراد مى شود
دوپینگ ژنی
با استفاده از این روش ورزشکاران قدرت و توان جسمى و عضلانى خود را به طور قابل ملاحظه اى افزایش مى دهند. این دسته از ورزشکاران را ورزشکاران تغییر یافته از نظر ژنتیکى مى نامند. از آن جایى که تشخیص این نوع از دوپینگ به سادگى امکان پذیر نیست، نگرانى هاى فراوانى را در مجامع ورزشى و کمیته بین المللى المپیک به دنبال داشته است

دوپینگ ژنی چنین تعریف می شود:
استفاده غیر درمانی از ژنها، عناصر ژنی و یا سلولها که احتمال ارتقای عملکرد ورزشی را داشته باشد.

تحقیقات زیادی در مورد بررسی اثرات ژن ها بر عملکرد ورزشی صورت گرفته است؛ اما هنوز علم ژنتیک و دوپینگ ژنی ابهامات زیادی در بردارد.
…دوپینگ ژنی

…دوپینگ ژنی

این مساله نگرانیهای فراوانی را در مجامع ورزشی به دنبال داشته است.
تا به حال سه نوع از دوپینگ ژنی با موفقیت به انجام رسیده است.
در نوع اول ژن رمز کننده هورمون اریتروپویتین را به سلولهای بنیادی خونساز وارد میکنند که به دنبال آن، تولید این هورمون در بدن تسریع میشود. در نتیجه، این هورمون با بهبود بخشیدن ساختار گلبول قرمز، اکسیژن رسانی به بافتها و ماهیچه های بدن را به طور چشمگیری افزایش میدهد. این روش از ژن درمانی در سال ۱۹۹۷ با موفقیت از سوی پژوهشگران دانشگاه شیکاگو برای درمان افراد مبتلا به انواع کم خونی ناشی از نقایص حاد کلیوی و یا نشانگان نقص ایمنی اکتسابی انجام شد

…. دوپینگ ژنی
نوع دوم این روش مبتنی بر وارد کردن ژنهای قوی و حجیم کننده ماهیچه ها به داخل سلولهای عضلانی است. این روش از ژن درمانی نیز در ابتدا برای کمک به درمان بیماران دچار انواع آتروفی ماهیچه ی به کار گرفته شد
دوپینگ ژنی عضلات
با وارد کردن ژن رمزگذار عامل رشد ماهیچه ای به داخل سلولهای عضلانی، ماهیچه ها رشد چشمگیری پیدا میکنند. بنابراین استفاده از این روند درمانی نیز برای افزایش حجم و قدرت ماهیچه ای ورزشکاران از جمله عضله سرشانه، دو سر و چهار سر ران، فوق ترقوه ای و تحت ترقوه ای، عضله های ساعد و بازو رواج یافته است. با این روش، عضله های دارای تغییرات ژنتیکی پس از انجام فعالیتهای سنگین، حجم بیشتر، قدرت عضلانی بالاتر و احساس خستگی کمتری خواهند داشت.

…. دوپینگ ژنی
دوپینگ ژنی عروق

در سومین روش، ژنهای رشد دهنده رگهای خونی و یا ژنهای مربوط به فاکتورهای رشد درون رگی اندوتلیال به بدن وارد میشوند. این نوع از درمان نیز در ابتدا به منظور کمک به افراد دارای نقایص سیستم عروقی خونی از جمله افراد مسنی گسترش یافت که به علت کهولت و نقص سیستم عروق خونی و کاهش خون رسانی، بافتهای آنها دچار تخریب میشود.

این روش ژن درمانی برای اولین بار از سوی محققان دانشگاه میشیگان برای درمان بیماران مبتلا به تصلب و گرفتگی عروق استفاده شد. در ورزشکاران نیز با استفاده از این روش، عروق خونی محیطی به صورت فراگیر گسترش مییابند در نتیجه خون و مواد مغذی بیشتری به بافتها، ماهیچه ها، ریه ها و قلب میرسد. بنابراین ورزشکار دیرتر دچار خستگی خواهد شد

تشخیص دوپینگ ژنی

برخلاف دوپینگ دارویی یا روشهای دیگر دوپینگ، تشخیص دوپینگ ژنی در ورزشکاران بسیار دشوار است به غیر از نوع اول که تا حدی از روی میزان اریتروپویتین قابل تشخیص است. نوع دوم و سوم دوپینگ ژنی را با دانش و اطلاعات فعلی نمیتوان مشخص کرد، زیرا پروتئین تولید شده در این روشهای ژن درمانی کاملا مشابه پروتئین طبیعی بدن است و امکان ردیابی آن میسر نیست

دوپینگ با چای وقهوه و کوکاکولا
مصرف چای، قهوه یا کوکاکولا می تواند باعث مثبت شدن تست دوپینگ می شود

پژوهشها نشان داده اند که مصرف حدود 1000 میلیگرم کافئین می تواند سطح آنرا در ادرار به حد غیر مجاز برساند.

با مصرف مفرط و بیش از اندازه این نوشیدنیها ممکن است تست دوپینگ مثبت شود هر چند که در حالت طبیعی این میزان مصرف نمی گردد

مرگ و دوپینگ

بالا بردن نیرو و استفامت بدن به حد غیر عادی می تواند حتی شرایط حیاتی بدن را تا حد مرگ تهدید کند.

در سال 1886 یک دوچرخه سوار به علت مصرف داروی دوپینگی جان خود را از دست داد.

نمونه های دیگری نیز از موارد مرگی نیز حتی تا سالهای گذشته در کشورهای مختلف دیده شده است. ورزشکاری که دوپینگ می کند در حقیقت خود را در ریسک حیاتی قرار می دهد